Ç’ke moj zemër që rënkon!

Poezi nga Ali Asllani

Ç’ke moj zemër që rënkon!

Njëher’ varet trikollari, herën tjetër kryq i thyer…
Paska rar’ hallva prej qielli e ja nis një dallaver,
Mbushen xhepat me flori
E qinosen ujk e dele për të bër’ një stan të ri!

Shitet vendi për para, me para e për para
Bëhet burri telendi, dy para një maskara,
Para hasmit lepe peqe
Para zërit te atdheut hund e tyre shtatë sqepe!

Duke blerë e shitur erë, dikush bëhet milioner,
Kurse shoku pinte uthull lum zotria pinte verë,
Milioneri yn’ i ri
Para shokut të dikurshëm vari buz’ edhe turi!

E përhera me dy faqe, që të haj’e qe te bluaj,
Në një kohë mbi dy frona, në një çast mbi dy kuaj,
Me dy faqe, me dy nofulla, në një xhep e dy flamurë
E hedh këmbën me daulle edhe turk edhe kaur!

Na të urt’ e të mëndafshtë s’qemë të zot të bënim zë
Ku fillon më thash e theme hij’ e vetës të përzë;
Neve ndryshe, puna ndryshe, defi ndryshe, kënga ndryshe
E ç’kërkon në gji të gjembit të këndoj’ një dallëndyshe?

Mirpo vendi paskish zemër, paskish sy e paskish vesh,
Shikon lark e dëgjon thellë, di të vesh, edhe të zhvesh
Tani eja e t’ja themi asaj kënge që ja thonë:
Koka bën e koka vuan, ç’ke moj zemër që rënkon?! / KultPlus.com

Kosovës

Poezi nga Asdreni

Kosovë, o vend’ i famshëm i trimnis,
Kosovë, o lule e bukur e Shqipnis!
Ti bjeshkat plot vjollca rreth i ke,
…Si vashë e virgjen: nuse sikur je;
Dhe malet me bor
Mi krye i ke kunor!

Kosovë, o atdhe i lavduem i burrnis
Ti ke pas kjen mbretnesha e Rumelis!
Nalt mbaje kryet t’and si gjithmon
Difto-u e zonja; koha sot e don
Ti t’çohesh përseri
N’luftë t’mbarë për liri!

Se teje të madhe shpresë ushqen Shqipnija
Me burra ti q’i len, t’gjatë si selvija,
Sakola mali, shoq në bot’ që s’ kanë
Si luaj e si dragoj plot forcë që janë,
Që e derdhin gjakun prrue
Atdheun për m’e shpëtue!

Ke bij që s’kanë drojë asnjë pikë
As syni far’ u tutet, s’dinë as frikë
Anmikut kur i sulen me rrebtsi
Si breshni mi te hidhen me duhi.

Gra e vasha ke, si zana sy-mëdha
Trimnesha qi Shqipnija din m’i ba
Qi rrokin armët në luftë me gas tuj shkue
Ja se me mund, ja se me dekun tuj luftue!
Për nder të shtëpis s’vet;
E falin shpirt e jet!

Kosovë, o trimneshë, lule e rrallë
Detyrën tin’ e ke me dal sot n’ballë
Se mbrrini koha, tokën për m’e mprue
Anmiqt e motçëm jashtë me i dëbue
Se mjaft e kanë robnue
Dhe n’ zjarm e kanë prue!

A mund m’e durue pa pra kët zgjedhë
Që të huejt para syve të t’venë ledhe
Për me t’rrzue nër kamb’ e për me t’shkel
Për me t’ba gjithë copë, mirë si ju del
Dhe duersh mos të lëshojn’
Prej faqes s’dheut të t’shojn!

Disa “Serbi e vjetër” duen me i thanë
“Maqedhoni” do t’ jerë emnin ja lanë!
Atyne si u pëlqen kufijt i venë
Shqipnija veç mbas dojes s’tyne me kjenë;
Mendojnë pa turp kurrfarë
Se s’ka nji komb Shqiptarë!

Përpara burra, rrokni hut’ e shpatë
Prej zis pështonëje Kosovën e ngratë
At’ nanën t’uej t’lidhun kamb’ e dur
Q’ anmiqt e kan vorrue me dhe e me gur,
Me lott qi qan e ankon
E asnji nuk i ndihmon!

Shqyptarë mos kujtoni bes’ e fe
Po nanën ju kujtoni qi u ka le
Qi ka mbet fill e vetum si gru e ve
Prej bijet e harrume mi ket dhe!
Se ansht turp i math për ju
Të huejt me i u çnderu!

Sot ora mbrrini, dita e bekueme
Shqipnin m’e ba në bot’ një vent t’lirueme!
Kosovës emnin me ja ngref te qilli
Për çud të botës sa ka me shkëlzy dilli
Me rrnue një Shqypni
Si zonjë në lumni.

Shqyptarë, çoni-u, vllazën ora mbrrini
Si Geg’ e Toskë nalt flamurin e ngrini!
Një Manastir, Shkup, Shkodër e Janinë
Një trup bani-e an’ e mb’anë Shqypninë
Si ç’trimit mirë i prek
Me nder n’luftë me dek! / KultPlus.com

‘Bylbyl, ky shekull or e ças ndrrohet, bijnë poshtë të naltit, i vogli çohet’

Poezi nga Ndre Mjeda

‘Vaji i Bylbylit’-

Po shkrihet bora,
Dimri po shkon;
Bylbyl i vorfën,
Pse po gjimon?

Pushoi murrlani
Me duhi t’vet;
Bylbyl i vorfën,
Çou, mos rri shkret.

Gjith’ fushët e malet
Blerimi i mbëloi;
Livadhi e pema
Gjithkah lulzoi.

Ndër pyje e ograja,
N’ma t’mirin vend,
Me rreze dielli
Po e gëzon gjithkend.

E tuj gjimue
Shkon rreth e rreth
Nji prrue që veret
Rrjedh nëpër gjeth.

A çilë kafazi,
Bylbyl flutro;
Ndër pyje e ograja,
Bylbyl, shpejto.

Kurrkush ma hovin
Atje s’ta pret;
Me zeher hajen
Kurrkush s’ta qet.

Kafaz ke qiellin,
Epshin pengim;
E gjith’ ku t’rreshket
Shkon fluturim.

Nëpër lamie,
Ke me gjetë mel;
Për gjith’ prendverën
Njajo buk’ t’del.

E kur t’zit edi
Ndër prroje pi;
Te njato prroje
Që ti vetë di.

Tash pa frikë çerdhen
E mban n’ndo’j lis;
Nuk je si ‘i nieri
Që nuk ka fis.

E kur t’vij’ zhegu,
Kur dielli shkon,
Ti ke me këndue
Si ke zakon.

Rreth e rreth gjindja
Me t’ndie rri;
Prej asi vendit
Ndahen me zi.

A çilë kafazi,
Bylbyl, fluturo;
Ndër pyje e ograja,
Bylbyl, shpejto.

Ndër drandofille,
Ndër zambakë nga;
Ku qeshet kopshti,
Idhnim mos mba.

Po shkrihet bora,
Dimni po shkon;
Bylbyl i vorfen,
Pse po gjimon?

II

Por vaj! Se ‘i dimën tjetër
Paske, o bylbyl i shkreti;
Pa da ty zemra t’treti
Mbas vajit që t’rrethon.

Me lulzim t’vet prendvera
Ty s’ta përtrin gazmendin:
Jo kurrë s’e njifke shendin,
Bylbyl, që po vajton.

A thue po kjan, se çerdhen
Ta ka shkatrrue skyfteri?
A thue po kjan, o i mjeri,
Se me rrnue gjallë s’ke mel?

Ndrrojn’ edhe stinët e motit,
E për çdo herë ndron era.
Mbas dimrit vjen prendvera,
Mbas borës blerimi del.

Veç ti me idhnime t’tuja
N’zemër gjithmonë po pihe,
E ditë e natë po shkrihe
Mbas vajit që t’mundon.

Kur â tuj ardhun drita
Ndihet tuj këndue shpendi,
E n’kangë i duket shendi,
Që zemrën ia gazmon.

Gjetiu ndër pem, ndër lule
Shkon e fluturon bylbyli;
N’at erë që jep zymbyli
Vjollca e zambaku nget.

Por ty, n’kafaz t’shtrëngueshëm,
Ty t’paska ndry mizori,
E kurrnjiherë nuk t’nxori
Me t’lëshue ku zemra t’thrret.

Ti kurr, nji kangë s’ia këndove
Diellit kur nadje çohet;
Zemra me vaj t’coptohet
E me pajtue nuk don.

Ndoshta kujdesi i t’tujve
Gjith’ ket hidhnim ta qiti,
E shendin ta shutiti
E vshtira që i mundon.

T’burguem i bani gjindja
Veç përse donë me ndie
Njat za që lëshojnë me hije
Që t’knaq e që t’ban rob.

Çdo krajl i madh ndër shpija
Ty t’mba m’u thanë i veti;
Vetë bukuria, o i shkreti,
Kenka për ju nji kob.

Përse tu ndeja e t’mëdhajve
Nji shpend i vogël s’ndalet;
Shpendit i kande malet,
Çerdhen e t’parve do.

Me at zanin tand t’përmallshëm
Ndoshta ti ankon këto t’vështira;
Derisa t’kthejn’ e mira,
Bylbyl, papra gjimo.

III

Por njaj vaj që je tuj lëshue,
Bylbyl, zemrën ma copton;
Ditë e natë rri tuj prigjue,
Vaj për mue! Kush mund t’ngushëllon?

Gjama jote a porsi ankimi
I nji fëmijës që vetun mbet;
Gjama jote a si shungllimi
I nji t’zezës që gja s’ pre.

Porsi dnesë me futë në krye
Nana e shkretë që mbet pa djelm;
Njashtu tine rri tuj shfrye
Njat idhnim që t’u ba helm.

Puna jote, o i mjeri, m’mbyti
E kurrkund nuk m’len pushim,
Shkoi nji muej, po shkon i dyti
T’zezat t’tua s’kanë mbarim.

Tash ndër arë lulzoi qershia
E me borë dimni po shkon:
Kurr s’mbarojn’ t’zezat e mia,
Gjama jote kurr s’mbaron.

Si t’burguemit n’ishull t’detit,
Ku tallazi i thekshëm vrret,
O t’vijë t’ftoftit, o t’vijë t’nxetit,
Vaji zemrën ia pëlset;

E papra n’ankime t’veta
Vajton fisin që larg la;
E tu fëmija i shkon si zgjeta
Mendja e shkretë se mbet pa ta;

Njashtu ti rri tuj vajtue
N’njat kafaz që shungullon;
Fisin tand rri tuj mendue
T’zinë atdhe që s’e harron.

Për fat tand, për zogj që kishe
Ndoshta zemra, i mjeri, t’dhemb;
Me e pat dit’ të mjerët ku rrishe
Kërkue t’kishin gemb mbi gemb.

Me e pasë ndie njat za që lëshoshe,
Me e pasë ndie njat vajin tand,
Kishin ardhë kudo që t’shkoshe,
T’kishin lypun kand e kand.

Njat vaj tandin tuj kujtue
Pa mbyllë syt’ kan’ shkue sa net;
Pveshtin hanën tuj gjimue,
Pvetshin hyjt për prind të vet.

Por aj kob që hana e diti
E njaj vaj që ylli pau,
T’shkretve n’vesh kurr nuk iu mbrriti,
E kurr zemra nuk ju ndau.

Me ditë hyjt me bisedue,
Me pasë sy që me derdhë lot,
Vajin tand ju kishin prue
T’kishin kja për jet’e mot.

Nëpër fush’ e nëpër shpija,
Me kujdes që s’nep afat,
Rreth e rreth t’kishin ardhun fëmija,
Kjamun t’kishte i ngriti fat…

IV

Por ça ka toka, bylbyl, ndrron moti;
Ankimi e vaji nuk asht i zoti
Përgjithmonë zemrën me na coptue;
Fillo me gëzue.

Mbas boret t’dimnit çilet prendvera;
Nji ditë nuk gjindet që s’po ndrron era;
Sendet që patmë nuk janë tuj mbarue;
Fillo me gëzue.

Tuj dnes’ i vorfni se e mbluene t’kqijat,
Me ankime t’veta mbush rrugët e shpijat;
Lehtsim por s’mbramit gjen tuj punue;
Fillo me gëzue.

Kjajnë fëmijn e dekun prindt e shkretnuem
Me ‘j vaj që duket se s’ka t’pajtuem!
Por zemrën moti jua ndrron tuj shkue:
Fillo me gëzue.

Ndër ishujt t’detit kjan i burguemi
Për fmij, për grue që s’shef i shuemi,
Por prap durimi ka me ja prue,
Fillo me gëzue.

Shpend tjerë burgosi sa herë mizori,
E rishtas jashtë dikur i nxori;
Ndër fushë e male janë tuj fluturue;
Fillo me gëzue.

Flutrojnë ndër male, flutrojnë ndër lule,
Flutrojnë ku çerdhen motit e ngule,
E kangët e parshme nisin me këndue:
Fillo me gëzue.

Ndër zogj që kishe ndonjëherë do t’hasin,
Ndër pemë, ndër lule bashkë me ta ngasin;
Për ty t’vorfnuemit rrijnë tuj shpnesue:
Fillo me gëzue.

Bylbyl, ky shekull or e ças ndrrohet:
Bijnë poshtë të naltit, i vogli çohet;
Edhe natyra po don m’u ndrrue:
Fillo me gëzue.

Porsi motmoti ndrrojmë dhe na vetë,
Herë-herë gazmohna, herë rrijmë të shkretë,
Por vaji e ankimi kanë për t’u shue;
Fillo me gëzue.

Mbas vajit t’tashëm ka me t’ardhë shendi,
Ka me ta shëndodhun zemrën gazmendi,
Për mall, si motit, zanë ke me e lëshue:
Fillo me gëzue.

Kur t’shkojsh ndër fush, kur t’shkojsh ndër male,
Afër shpisë seme hovin tand ndale;
Mahnit’ at zanin tand tuj prigjue
Kam për t’u gëzue. / KultPlus.com

I tretuni…

Poezi e shkruar nga shkrimtari Ndre Mjeda.

Nuk kalon nji natë e n’andërr
porsi zgjandërr
e shof nanën këtu përbri;
me krye vjerrte, me lot për sy
rri tue shfry
njat idhnim që don me e gri
Ndejun m’duket prap te votra
ku me motra
n’dritë t’kandilit qepte e arnote
por njat gaz ka që i shndritte
kur goditte
petkat e djalit e shendote
Kqyr njat vend ku n’mbramje rrishe
kur nuk kishe
fije idhnimi nëpër ftyrë
e ngurron, si t’kenke gurit
e, pshtetë murit
lot’ i dalin rrkaje tuj kqyrë
“T’kishe dekë ma mirë, o i mjerë –
thotë sa herë, –
Afër nanës qe t’desh e t’ruejti;
t’kishe mbyllë me duer te mia
këtu te shpia
njata sy qe mordja shuejti
Afër vorrit tand nan-shkreta
porsi bleta
ishte sjellun tue gjimue
e n’at bar qe kishte qitë
për gjithë ditë
ndonji lule kish kerkue…”
…E mandej, si del nji krue
tue bumue
rreth e rreth prej brijes s’malit
rrkaj i ulen lot’ per rrudha
– Nuk asht udha
nanë, m’u idhnue per t’zeza t’djalit
Kur n’kët shekull n’drit’ e qite
kur e rrite
me njat mund qe nep hitia (kujdes i madh)
“Nji nanë tjetër, – thoshe, – ke,
bir n’kët dhe
nana jote a shqiptaria
Mend e zemër për të shkriji
e përtriji
nam e lavd kur t’i vijë dita”
Mbas fjalësh t’tua përherë shkova
e t’ndigjova:
shqiptarin’ nuk e korrita./ KultPlus.com

Është një qiell tjetër…

Poezi nga Emily Dickinson

Është një qiell tjetër,
gjithmonë i kthjellët dhe i qartë,
Dhe është një shkëlqim tjetër dielli,
ndonëse duket të jetë errësirë;
S’kanë rëndësi pyllishtet e zbehura, Austin,
S’kanë rëndësi fushat e heshtura —
Këtu është një pyll i vogël,
Me gjethe të bleruara përherë;
Këtu është një kopsht i ndritur;
Ku kurrë një brymë s’ka rënë;
Në lulet e tij të që nuk vyshken
Dëgjoj bletën e praruar të gumëzhijë:
Prithee, vëllau im,
Eja në kopshtin tim./ KultPlus.com

Misteri i vrapimit

Poezi nga Sibel Halimi

Fëmijëri e fshehur
në skuta të rritës

Njeri i humbur, bosh
Në një moshë, shërim është kthimi në fëmijëri

Imazhi në katër dimensione
spërkatje pikash
të lojës me ujin, krijesën e vetes

Në kohë kuptimi merr trajtë,
rritemi
e vdesim nga harresa

Kujtesa gozhdë varur në
litarët
që mbajnë  trungun
me myjë jete

Me kohë kuptohen
Të gjitha, pos ikjes së shpejtë
E vrapimit tek ti
pandalshëm, pafundshëm/KultPlus.com

Duke të pritur ty…

Poezi nga Ismail Kadare

Në orën pese duhet të vijsh
Ja rruga,
Ja shenjat e bardha ku do të kalosh,
Si re të bardha që notojnë mbi asfalt.

Tek xhamia,
Përballë sahatit unë rri
Akrepat, si vetulla
Në fytyrën e kohës,

Herë të qeshur, herë të ngrysur atje lart.
Pas pak do të bjerë pesë
Tani pëllumbat
Rrotull sahatit vërtiten, të bardhë, të bardhë./KultPlus.com

Edukata

Poezi nga Dritëro Agolli

Edukata

Dy macka qimebardha porsi shkumës,
në pjatë hanin tok përshesh me qumësht.

Dy qentë shikonin vëngër të mërzitur,
dhe kuvendonin, veshët duke ngritur.

-Këto nuk paskan fare edukatë,
e sheh si futin hundët në një pjatë?

Ndërkohë u ra një kockë mu në këmbë,
për kockën qentë u shqyen keq me dhëmbë.

U ngrit një zhurmë e madhe e shamatë,
dhe macet thanë: “Kjo është edukatë!” /KultPlus.com

A dhemb?

Poezi nga Entela Tabaku

A e ke provu me e tundë dorën në lamtumirë

 me i zgjatë gishtat në ajër ngadalë

 me e mbushë pëllambën me erë

 mandej me e lanë me të përshku

 dhe me ia ndi zhuritjen lëkurës që flladitet

 mallin mishit që bjen për thonjsh

 të fikunin gjakut që ik teposhtë

 me ia ndi dobësinë

 kocit që mpaket deri në palcë

 a e ke provu?

a dhemb?

‘Përse ta lidhësh fatin tënd, me një pafat si unë’

Poezi nga Mitrush Kuteli

Sime Shoqe

Kaq afër jemi, por kaqë larg
Të lutem mos më prit-
Na ndajnë terre rreth e qark
Dhe yll për mua s’ndrit.

Përse ta lidhësh fatin tënd
Me një pafat si unë,
Kur di se emri im u shëmb
Me dhunë e me përdhunë?

Pra hidhe hapin guximtar
Ndaj jetës së gëzuar.
Dhe më harro këtu, në varr,
Të vdekur pa mbuluar.

Se unë pres, përças po pres
Një udhë fort të gjatë
Dhe një të martë, në mëngjes,
Do hidhem nëpër natë.

Nëpër një natë që s’ka mbarim
Po qetësi për jetë:
Pushim…harrim…pushim…pushim…
Në prehjen e vërtetë. /KultPlus.com

Himni i Flamurit

Poezi nga Aleksandër Stavre Drenova

Rreth flamurit të përbashkuar,
Me një dëshirë me një qëllim,
Të gjithë Atij duke u betuar,
Të lidhim besën për shpëtim.

Prej lufte veç ai largohet,
Që është lindur tradhëtor,
Kush është burrë nuk frikohet,
Po vdes, po vdes si një Dëshmor.

Në dorë armët do ti mbajmë,
Të mbrojmë Atdheun në çdo vend,
Të drejtat tona ne s’i ndajmë,
Këtu armiqtë s’kanë vend.

Se Zoti vet e tha me gojë,
Që kombe shuhen përmbi dhè,
Po Shqipëria do të rrojë,
Për të, për të luftojmë ne./ KultPlus.com

Si nesër…

Poezi nga Mitrush Kuteli

Do te peshperite era ndaj mbremje si nj’here,
prej valesh do ngrohet hena si sot,
me iskra prej bryme do mbuloj’ mermere
dhe bota do jete si ish dhe qemot
Si neser do shtrihet lendina per mbi varr
Vale-dheu do zene t’palosen ngadale,
do ende parevera e lule e bar,
dhe zile do rreshqasin qe prej male.
Do qeshe dielli ne qoshen e nje reje,
do thaje lotet mbi lulet e qershise, larg,
mbytur do ndjehet gjemimi i nje rrufeje,
permbi mal do hapet brez’i Perendeise.
Do shtroje dhe dimri qilim te argjendte
mbi pllocen e tretur, mbi kryqn’e anuar,
do rritet harrimi me dherin e rende
dhe une do fle, ty duke t’enderruar…. (dhe te t’harruar)./ KultPlus.com

Miqtë

TIMO FLLOKO

Kot e ke, më tha ndërgjegja,
Njerëzit s’janë përherë miq.
Ti pandeh se ata të duan,
Por në fakt i ke “armiq”!

I them vetes, pse, s’kanë shkak,
S’kam pushtet, as ofiq…
Nuk urrej askënd në jetë,
S’ndaj të mirë dhe të liq!

S’ka të bëjë, ata s’të duan,
Afërmendsh i ke “miq”!
(Dashuri. ti s’fal. thotë Krishti.
Po s’i deshe dhe armiqtë!)

S’është çudi në këtë jetë.
Midis miqsh ka dhe “armiq”.
Helm i egos i ngërthen…
Dhe i bën, oh sa të liq!

Mos u lig, mos u mpak.
Thotë vetvetja, je një hiç.
I pavlerë në këtë botë,
Po nuk pate dhe “armiq”./ KultPlus.com

‘Por këtu gjithçka tjetër është rrënuar, përveç nesh’

Beqir Musliu

”Mbretëria e rrënuar e Kosovës”

Zemra kemi mundur t’i nxjerrim në secilin trëndafil
Derisa bozhuret të ligjërojnë mbi atë mbretëri
Që është rrënuar deri në gurin e fundit të themelit
Përse nuk arritën ka krijojnë as pamjen e mykur

Këtu asgjë nuk është në atë vend siç ka qenë
As beteja që ka vallëzuar me koka dhe shpata
Zllapohet tash gjaku e bozhuret hanë vetveten
Në mungesë të bukës që e sosi mbretëria e marrë

Luftëtarët i varëm për degët e historisë
Kemi mundur t’i kërkojmë fëmijët tanë nëpër luftëra
Të cilët na i mësuan emrat si të stërgjyshërve
Apo i ndrydhën në këtë ditë që është jatagan

Nëse prapë zë fill beteja atëherë ku jemi ne
Do të ktheheshim në zanafillë apo do të mbylleshim
Në zemrat e bozhureve si në zemrat tona robër
Të ëndërrojmë parajsën e kuqe si vuajtjen tonë

Por këtu gjithçka tjetër është rrënuar përveç nesh.

‘Gjithçka të shumtë ai e pati, të vetme kish veç Shqipërinë’

Poezi nga Ismail Kadare

Portreti i Skënderbeut

Si ditë e plotë ai shtjellej
Me re dhe erë përmbi atdhe.
Një emër Gjergj e kish si diellin
Tjetrin si hënën, Skënderbe.

Dy brirë dhie kish mbi krye
Emblemë e vjetër e çuditeshme
Sikur ta dinte që mes brirëve
Dy perandorë do të godiste.

Njëzet e katër luftëra bëri
Njëzet e katër vdekje theu
Çka mangut linte ditën Gjergji
Plotësonte natën Skënderbeu.

Pas vdekjes eshtrat iu ndanë
Në mijëra varre ata u shtrinë
Gjithçka të shumtë ai e pati
Të vetme kish veç Shqipërinë./KultPlus.com

Octavio Paz: Poezi dhe frymëmarrje

Étiemble* pranon se kënaqësia poetike mund të jetë me origjinë fiziologjike. Më saktë: vjen prej muskujve dhe organit të frymëmarrjes. Dhe për të përligjur pohimin e tij nënvizon se masa e vargut aleksandrin francez – koha që vonohemi për ta shqiptuar – përkon me ritmin e frymëmarrjes. Po ashtu ndodh edhe me njëmbëdhjetërrokëshin spanjoll e me atë italian. Megjithatë, Étiemble nuk na shpjegon se si dhe pse na shkaktojnë kënaqësi vargjet e masave më të shkurtra apo më të gjata.

Gjatë shumë shekujsh tetërrokëshi qe vargu kombëtar spanjoll dhe, po ashtu, pas reformës së Garsilasos tetërrokëshat e romancës vazhdojnë të jenë mjet i qëndrueshëm për poetët e gjuhës tonë. A mund të mohohet kënaqësia me të cilën dëgjojmë dhe themi tetërrokëshin tonë të vjetër, vargjet e gjata të Uitmanit apo vargjet e bardha të isabelinëve*? Duket se masa varet më shumë nga ritmi i gjuhës – siç ka treguar poeti Tomas Eliot në një ese shumë të njohur, kënaqësia vjen prej muzikës së bisedës – se sa nga fiziologjia.

Masa e vargut gjendet qysh në embrion, në masën e frazës. Ritmi verbal është historik dhe shpejtësia, ngadalësia ose tonalitetet që arrin gjuha në këtë apo atë moment, në këtë apo atë gojë, priren për t’u kristalizuar mandej te ritmi poetik. “Ritmi i epokës” është diçka më shumë se një shprehje e figurshme dhe mund të bëhej një model historie për çdo komb – dhe për çdo njeri – nisur nga ritmi i vet jetësor. Ky ritëm – koha e veprimit, e mendimit dhe e jetës shoqërore – është gjithashtu e mbi të gjitha ritëm jetësor.

Shpejtësia marramendëse dhe fluturake nga Lope de Vega te Kalderoni bëhet madhështore, shëtitje emfatike përmes gjuhës; poezia e Huidobros* është një varg të shtënash verbale, siç i përshtatet temperamentit të tij dhe atij të brezit të pasluftës së parë botërore që sapo zbulonte shpejtësinë mekanike; ritmi i vargjeve të Cesar Vajehos* rrjedh prej të folmes peruane…

Kënaqësia poetike është kënaqësi verbale dhe është bazuar te gjuha e një epoke, e një brezi dhe e një komuniteti.Nuk e mohoj që ekziston një lidhje e padyshimtë midis frymëmarrjes dhe vargut: çdo fakt shpirtëror është gjithashtu edhe fizik. Por kjo lidhje nuk është e vetmja e as përcaktuesja, sepse, po të ishte ashtu, do të kishte vargje vetëm të së njëjtës masë në të gjitha gjuhët.

Të gjithë e dimë se japonezët nuk praktikojnë veç metrikën kon – pesë dhe shtatërrokësh -, ndërsa arabët dhe hebrenjtë preferojnë vargjet e gjata. Të recitosh vargje është një ushtrim frymëmarrës, veç është një ushtrim që nuk përfundon në vetvete.

Të marrësh frymë mirë, plotësisht, thellë, nuk është vetëm një praktikë higjiene e as vetëm sportive, por një mënyrë për t’u bashkuar me botën dhe për të marrë pjesë në ritmin universal. Të recitosh vargje është si të vallëzosh me lëvizjen e përgjithshme të trupit tënd dhe të natyrës tënde. Parimi i analogjisë apo përkimi kryen këtu një funksion vendimtar. Recitimi ka qenë – dhe vazhdon të jetë – një rit. Aspirojmë dhe thithim botën, mbushemi me botën, në një akt që është ushtrim frymëmarrjeje, ritëm, imazh dhe ndjenjë, në unitet të pandashëm. Frymëmarrja është një akt poetik sepse është një akt kungimi. Aty, dhe jo te fiziologjia, qëndron ajo që Étiemble e quan “kënaqësia poetike”.

I njëjti kritik thotë se për André Spire – teoricien francez për vargjet e lira – kënaqësia poetike reduktohet në një lloj gjimnastike, ku marrin pjesë buzët, gjuha dhe muskujt e tjerë të gojës bashkë me fytin. Sipas kësaj doktrine të mprehtë, çdo gjuhë, që të flitet, lyp një seri lëvizjesh muskulore. Vargjet na shkaktojnë kënaqësi sepse provokojnë dhe nxitin lëvizje të këndshme të muskujve. Kjo shpjegon pse disa vargje “tingëllojnë bukur”, ndërkohë që të tjerë, me të njëjtin numër rrokjesh, nuk “tingëllojnë” dhe aq mirë; që vargu të jetë i bukur, fjalët duhet të jenë vendosur në frazë në atë mënyrë që shqiptimi i tyre të bëhet me lehtësi, pa sforcim.

Ashtu si edhe vrapuesi në garën me pengesa, recituesi hidhet nga një fjalë te tjetra dhe kënaqësia që i shkakton kjo garë vrapimi, me kthesa dhe kapërcime, në një labirint që i ngacmon dhe i josh ndjenjat, nuk është i një natyre të ndryshme nga ajo luftëtarit apo e notarit. Gjithçka thamë më lart për poezinë si frymëmarrje është e zbatueshme në këto ide: ritmi nuk është një kumbim i izoluar, as një vlerë e thjeshtë dhe as kënaqësi muskulore, por të gjitha këto së bashku, në unitet të pazgjidhshëm.

Përktheu nga origjinali Bajram Karabolli /Hejza/KultPlus.com

Terr

Ndue Ukaj

Natë! Shikoj diçka që nuk përkon me terrin
dhe ky mospërkim më hap horizonte.
Është terr, si në fillimet e kohëve
e veshët i kam hapë që të dëgjoj
buçimën e një zëri,
një zëri që vjen nga misteret e kohëve
dhe flet me një gjuhë që e kuptojnë të gjithë:
“lë të bëhet drita.”

Dhe drita lë të bëhet,
e njerëzit të kundrojnë sa i bukur është një çast dritë,
kur jeta zhvishet nga terri dhe shfaqen livadhet plot lule,
e qielli bëhet fushë e pafund,
spektakël për zogjtë dhe retë e lumturisë.

Por diçka të rëndësishme mund të mësohesh edhe në terr:
se zhurma e paqartësisë mund të shndërrojë në terr,
në një tokë të djegur,
prej së cilës nuk sheh lulishtet fatit të gatuara për ty.

Në terr nuk ndien hovet e gëzimit,
që të çlirojnë trupin nga pushtet i natës.
Në terr nuk dallon asgjë, e as hijen tënde,
as sytë e butë që mund të jenë diku afër
duke kërkuar, duke pritë,
duke vuajtë për sytë e tu plot dritë.

Megjithatë në terr e mëson se
të shpëtosh prej pushtetit të tij,
asgjë nuk të duhet më shumë se drita,
ajo dritë e vogël që bie në zemër të errësirës,
si kandili që e mbajnë duart e forta
brenda një dhomë të zhytur në terr dhe trishtim. / KultPlus.com

‘Mos jeto kurrë pa jetë’

Poezi nga Nënë Tereza.

Dita më e bukur? Sot.
Pengesa më e madhe? Frika.
Gjëja më e lehtë? Të gabosh.
Gabimi më i madh? Të heqësh dorë.
Rrënja e çdo të keqeje? Egoizmi.
Mëndjeheqja më e mirë? Puna.
Humbja më e madhe? Mospasja e kurajës.
Profesionistët më të mirë? Fëmijët.
Nevoja e parë? Komunikimi.
Lumturia më e madhe? Të jesh i dobishëm për të tjerët.
Misteri më i madh? Vdekja.
E meta më e keqe? Të qenit pa humor.
Personi më i rrezikshëm? Ai që gënjen.
Ndjenja më e shëmtuar? Mëria.
Dhurata më e bukur? Falja.
Ajo më e paçmuara? Familja.
Drejtimi më i mirë? Rruga e duhur.
Sensacioni më i kënaqshëm? Paqja e brendshme.
Pritja më e mirë? Buzëqeshja.
Ilaçi më i mirë? Optimizmi.
Kënaqësia më e madhe? Detyra e kryer.
Forca më e madhe? Besimi.
Personat më të nevojshëm? Shërbyesit e Zotit (priftërinjtë etj).
Gjëja më e bukur në botë? Dashuria. /KultPlus.com

I dëbuemi

Poezi nga Gjergj Fishta

Lamtumirë!-vendet e mija,
Qe, po zhduken dalë-kadalë;
Gjimon deti, ushton duhija,
Lkundet barka valë mbi valë.

Kah njai diell, qi asht tue flakue
Andaj fill un tash do t’veta…
Lamtumirë! atdhe i bekue!
Lamtumirë! Për sa tjet jeta!

Nesër Nade kur mbi ne
Rrezja diellit ka me ra,
Kush e din sa ujë e dhe
Mue prej teje ka me m’da!

E por n’pvetsha ret’ mizore,
e por n’pvetsha zogjt e detit;
Se për ty, moj tokë arbnore,
S’ka me m’folë ma mue t’shkretit…

Tjera fushë e tjera zalle
Kam me pa, e tjera dete:
Kam me ndie, po, tjera valle,
Tjera gjuhë, n’tjera qytete;

Vendin tem, por s’kam me pa,
Ku kam le e jam burrnue;
Syt e mi edhe kamë me kja,
Pa u gjetë kush qi me i ngushllue.

Pa kend temin, posë nji zotit,
Tue shkretue për dhe të huej,
Kanë me m’shkue mue ditt e motit
Sha e perbuzun prej gjithkuej.

Kam me pas shkretin’per voter,
E për shrojë të ndeztë ranë;
Kam me pasë, ulkojnë moter,
Kam me pasë, ehu !tigren nanë…

Nana e mbetne për se gjallit
Ka me m’kja,kush edi,ndo’i dite,
Dersa motka,dekun mallit,
Kot ndo’i herë mue ka me m’pritë

Ka me i njehë, po , krushqit, e mjera,
Me i pru nanës n’shpi nji re:
Por i vllaj, kushdi, m’atë hera
Ka me u kalbun për nën dhe!

E njai dhe-ehu! kob prej qiellit!-
S’ka me kenë, jo dheu i t’parvet
Ku ma bukur qiella kthihet,
Ku ma ambël n’gjuhë t’shqyptarvet

Para Hyjt naltohet lutja,
E ku besa asht e shejtueme
E ku zemrat s’dijn shka asht tuta,
E ku bjeshkët janë të madhnueshme.

Oh!ju bjeshkët e Shqyptaris’!
E ku rriten djelm si zana!
Un ju kurr s’kam me u harrue,
Kahdo t’m’jet gjykue me u endë:

Dersa t’muj me ligjirue,
Ju gjithmon kam me u permendë!
E ato halë e qipariza
Kam me i pasë nder mend gjitmonë,

E ato stane e njato mriza:
E ato berre e ato kumbonë…
Por, oh vaj! Malet e mija,
qe, po zhduken dalë-kadalë:

Gjimon deti, ushton duhija,
Lkundet barka valë mbi valë.
Lamtumirë, pra, bjeshkë e malë!
E ju shkrepa edhe ju curra;

E ju breshta e ju gjeth hale,
E ju prroje e ju gurra!
Lamtumirë, ju mriza e stana!
Lamtumirë, kumbona e berr’e!

Lamtumirë, ju fusha t’gjana,
Ju livadhe, ene ju djerre.
Lamtumirë ti shpija e t’parvet,
Ku ma s’parit m’agoi drita
E ku strehë u dhanÇè shtektarvet

Miqt e babes edhe ku i prita
Lamtumirë, carani m’votër.
Lamtumirë ju armët e shkreta!
Lamtumirë! ti nanë e moter!

Lamtumirë, për sa t’jet jeta!…
O shtektar, m’nji nji vorr të ri.
N’has ndo’i herë ti tue ndjekë shtekun,
T’Çilun n’ranë ndo’i shkreti,

Aty vet kam me kenë dekun.
Nji kryq drunit, t’kjofsha true,
Ziere e venma permbi krye,
E, nemose ti për mue
Lutju Hyjt’ për shka t’kem fye./KultPlus.com0

Unë ngrihem përsëri

Poezi nga Maya Angelou

Shqipëruar nga: Rudi Pobrati

Mund të gëzohesh se po më braktis,
Se nga dhimbja e gjitha po mpihem
Ti mendon se po më shkel me këmbë,
Por si pluhur, unë përsëri do ngrihem.

Te shqetëson kryelartësia ime?
Ç’gjë të shkaktoi, papritur mërzinë?
Se unë rri sikur kam puse me nafte,
Që burojnë aty poshtë në kuzhinë?

Njësoj si dielli, njësoj si hëna
Në baticat në harmoni
Njësoj si shpresa që çohet lart,
Unë do ngrihem përsëri.

Dëshiroje të më shihje të thyer,
Me kokë të ulur e sy me lot,
Me supe varur si lule thare,
Grua e mjere qe një fjale se thotë?

Mos të lëndon krenaria ime,
Mos ndoshta kujton se po lajthis,
Se qesh sikur kam miniera ari,
Atje prapa, në oborrin e shtëpisë?

Mund të më qëllosh me fjalët e tua,
Mund ti plagosësh sytë e mi,
Mund të më vrasësh me urrejtjen tënde,
Por njësoj si era do ngrihem përsëri.

Brengosesh se jam e bukur, seksi,
Pse të kapi papritur habia?
Se unë eci sikur kam diamante
Aty ku takohen kofshët e mia?

Nga kasollet e turpit të historisë
Unë ngrihem
Nga e kaluara e hidhur, mes bukurisë
Unë ngrihem;
Jam ujëvarë e lartë, e zezë freskuese,
Po fryhem e derdhem po aq tmerruese.

Duke lënë pas frikën e natës se gjatë
Unë ngrihem
Në një agim mrekullisht të qartë
Unë ngrihem
Duke bartur dhuntitë e të pareve të mia
Jam ëndrra dhe shpresa e skllaves për liri
Unë ngrihem përsëri,
përsëri ngrihem
Ngrihem përsëri!

‘Gjuha jonë sa e mirë, Sa e ëmbël sa e gjerë, Sa e lirë sa e vlerë’

Naim Frashëri

O vëllezër shqiptarë
Gëzohi! që erth kjo ditë,
Kaq’ e mir’ e kaq’ e mbarë
Që sjell gjithë mirësitë.

Hapu, hapu errësirë,
Pa jakë tëhu o dritë!
Se arriti koh’ e mirë,
U gdhi nata u bë ditë

Lumja ti moj Korç’ o lule!
Q’i le pas shoqet e tua
Si trimi në ball u sule,
Ta paçim për jetë hua

Gjuha jonë sa e mirë!
Sa e ëmbël sa e gjerë
Sa e lehtë sa e lirë!
Sa e bukur sa e vlerë! /KultPlus.com

Dhe pranvera erdhi…

Poezi nga Migjeni

…-pranvera erdhi…
Neper ftyrat tona rreshqiti nje gezim
dhe nder zemra tona ngriti nje fole,
e nje jete e bukur e nje jete e re,
me deshira te shumta,po buzeqesh ne lulezim.

…Dhe dallendyshja erdhi…
Si shpirt n ekstaze, ne hovin e shejt u shtri
me qiellin rroket,me diellin puthet,
dridhen krahet ne hare~ mandej poshte versulet
tue dhurue me cicerim pershendetje nje mije.

…Dhe vesa shkelqen…
Ne nje pike t argjendt pasqyrohet jeta ,
terheqese si andrra dhe si vizatimi
nder oret e hyjzimit,kur shperthen agimi
e rrezet e arta rreshqasin nder fleta./ KultPlus.com

Hymni i Flamurit

Fan S. Noli

O Flamur gjak, o flamur shkabë,
O vënd e vatr’ o nën’ e babë,
Lagur me lot, djegur me flagë,
Flamur i kuq, flamur i zi.

Fortesë shkëmbi tmerr tirani,
S’të trëmp Romani, as Venecjani,
As Sërp Dushani, as Turk Sulltani,
Flamur i math për Vegjëli

Flamur që lint Shën Kostandinin,
Pajton Islamn’ e Krishtërimin,
Çpall midis feve vllazërimin,
Flamur bujar për Njerëzi.

Me Skënderben’ u-lavdërove
Dhe në furtun’ i funtmi u-shove,
Me Malon prapë lart vrapove,
Yll i pavdekur për Liri.

Sa shpesh pastaj për-dhe u-shtrive
Me zjarr e zi u-ndeze u-nxive,
Po çdo mizor me shpat’ e grive,
O fushë-kuq, o shkabë-zi.

Përpjetë pri-e Shqipërinë,
Përlintj’a shpirtin dhe fuqinë,
Diell për vllanë, yrnek për fqinë
Për botën ëndr’ e qjell i ri./KultPlus.com