Në parkun e Kazertës

Le occasioni është përmbledhja e dytë poetike e Montales, botuar nga Einaudi, në tetor të vitit 1939 dhe përmbante 50 poezi. Në edicionin e dytë, një vit më pas, përmbledhjes i ishin shtuar edhe pesë poezi të tjera.

NË PARKUN E KAZERTËS

Nga Eugenio Montale

Ku mjellma e pashpirt
spitullohet e përdridhet,
në sipërfaqen e hurdhës, mes gjethnajes,
rizgjohet një sferë, dhjetë sfera,
një pishak nga fundi,
dhjetë pishakë,
dhe një diell baraspeshohet
me zor në ajrin e parë,
mbi kupe të gjelbëreme dhe globë të shtrembër
të aurakaries,
që i tret si lianë
krahët e gurit, lidh
pa derman atë që kalon andej
dhe nxjerr nga skaji më i largët
rrënjë dhe theka.
Noçkat e Nënave
pezmatohen,
kërkojnë boshllëkun.

***

Nga Tiziana de Rogatis

Në parkun e shekullit XVIII të mbretërisë së Kazertës merr formë imazhi shqetësues i një bote të përmbysur. Ndajfolja e vendit në incipit në të vërtetë vë në dukje elementin likuid të «hurdhës» (v.3) në pasqyrën shpërfytyruese të së cilës do të reflektohet i gjithë skenari i kompozimit. Nga ana tjetër, është i përmbysur edhe reprezantimi i «mjellmës» (v.1), figurës që e gjallëron peizazhin. Duke kthyer mbrapshtë pjesën e hijshme dhe dekorative të një tradite të gjatë, kafsha do të jetë «e pashpirt» (v.1) dhe e prirë për përdredhje agresive të qafës së saj dredha-dredha (v.2). Dielli i sapolindur dhe i gjithë realiteti rrethues nisin të shtrëngohen dhe të deformohen mbi sipërfaqen e zhubravitur; metamorfoza e përfshin edhe kalimtarin e rastit, që “vegjetalizohet” dhe privohet pastaj nga vetë limfa e tij jetësore (vv. 11-14). Në mbyllje të poezisë shfaqen «Nënat» (v. 15), figura primordiale të Gëtës që nuk e drejtojnë më – si te Fausti – ripërtëritjen e jetës. Vetë ecja e tyre solemne këtu përmbyset në një gjest groteskt: rojet e jetës, të kapluara nga perceptimi i boshllëkut, përpëliten (v. 16). Harmonia e përbërë neoklasike e parkut sjell në jetë kështu një kaos iluzionesh dhe vdekjeje.

Teksti është shkruar më 1937.

/Marrë nga Eugenio Montale, ‘Le occasioni’, Mondadori, 2011

/Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com

Ç’do të thotë patriot?

Poezi nga Ali Asllani

Ç’do të thotë patriot
sot për sot në Shqipëri?
Një tuf’ ah e një tuf lotë,
një njeri i pa njeri!

Jo, jo! Burri i bën ball’
do buçit si val’ mbi zall,

Sa më zi edhe më zi
sido qoftë pun’ e tij,
copë-cop’ i bënet buza
po aspak s’i falet shpuza.

Sikurse një gur stërrall,
në gji zjarrin e ka ngjall,
qoft në lum’ e qoft’ në det
zjarr’ i tija nuk humbet! /KultPlus.com

Feja e shqyptarit asht shqyptaria!

Poezi nga Pashko Vasa

O moj Shqypni, e mjera Shqypni,
Kush te ka qitë me krye n’hi?
Ti ke pas kenë një zojë e randë,
Burrat e dheut të thirrshin nanë.
Ke pasë shumë t’mira e begati,
Me varza t’bukura e me djelm t’ri,
Gja e vend shumë, ara e bashtina,
Me armë të bardha, me pushkë ltina,
Me burra trima, me gra të dlira;
Ti ndër gjith shoqet ke kenë ma e mira.
Kur kriste pushka si me shkrep moti,
Zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti
Ka kenë për luftë e n’luftë ka dekun
E dhunë mbrapa kurr s’i mbetun.
Kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë,
I ka shti dridhën gjithë Rumelisë;
Ndër lufta t’rrebta gjithëkund ka ra,
Me faqe t’bardhë gjithmonë asht da.

Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je?
Po sikur lisi i rrxuem përdhe,
Shkon bota sipri, me kambë, të shklet
E nji fjalë t’ambël askush s’ta flet.
Si mal me borë, si fushë me lule
Ke pas qenë veshun, sot je me crule,
E s’të ka mbetun as em’n as besë;
Vet e ke prishun për faqe t’zezë.
Shqyptar’, me vllazën jeni tuj u vra,
Ndër nji qind ceta jeni shpërnda;
Ca thone kam fè ca thonë kam din;
Njeni:”jam turk”, tjetri:”latin”
Do thonë: “Jam grek”, “shkje”-disa tjerë,
Por jemi vllazën t’gjith more t’mjerë!
Priftnit e hoxhët ju kanë hutue,
Për me ju damun me ju vorfnue!
Vjen njeri i huej e ju rri n’votër,
Me ju turpnue me grue e motër,
E për sa pare qi do t’fitoni,
Besën e t’parëve t’gjith e harroni,
Baheni robt e njerit t’huej,
Qi nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej.
Qani ju shpata e ju dyfeqe,
Shqiptari u zu si zog ndër leqe!
Qani ju trima bashkë me ne,
Se ra Shqypnia me faqe n’dhe!
E s’i ka mbetun as bukë as mish,
As zjarm në votër, as dritë, as pishë;
As gjak në faqe, as nder ndër shokë,
Por asht rrëxue e bamun trokë!
Mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra,
M’ata sy t’bukur q’dini me qa,
Eni t’vajtojmë Shqypninë e mjerë,
Qi mbet’ e shkretë pa em’n, pa nder;
Ka mbet e vejë si grue pa burrë,
Ka mbet si nanë, qi s’pat djalë kurrë!
Kujt i ban zemra m’e e lan’ me dekë
Kët farë trimneshe, qi sot asht mekë?
Këtë nanë të dashtun a do ta lamë,
Qi njeri i huej ta shklasë me kambë?
Nuk, nuk! Këtë marrè askush s’e do
Këtë faqe t’zezë gjithkush e dro!
Para se t’hupet kështu Shqypnia,
Me pushkë n’dorë le t’desë trimnia!
Coniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu,
Të gjithë si vllazën n’nji besë shtërngoniu,
E mos shikoni kisha e xhamia:
Feja e shqyptarit asht shqyptaria!
Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë,
Gjithkund lshon dielli vap’edhe rrezë,
Asht tok’ e jona, prind na e kanë lanë
Kush mos na e preki, se desim t’tanë
Të desim si burrat që vdiqnë motit
Edhe mos marrohna përpara zotit./KultPlus.com

‘Ukshin m’kanë quejt prej të vogli, prej të gjallmi, nana idiomën e pyllit mbi supe ma ngjiti’

Poezi nga Ukshin Hoti

Ukshin m’kanë quejt prej të vogli, prej të gjallmi,
nana idiomën e pyllit mbi supe ma ngjiti.
Ende nuk ka ndodhë, por kur në varr të visit t’m’kallni,
malësorit rranjën e emrit do ia hiqni.

N’trevat tona kur foshnje kam mbërritë,
si çdo foshnje e kësaj bote një destin për me falë,
m’sundoi shpresa se n’origjinë tamli ish dritë,
m’poshti e vërteta se frika pleqve të mi ende s’u ka dalë.

As n’andrrat e mia, mbushë me zanin e saj të plaktë,
s’ia paska hekë nanës frikën emri që m’ka ngjitë.
Edhe nëse i pjekur vij mes jush, tradhtinë për me matë,
do bahem bishë po t’ndij se m’thërrisni Ukshin.

Nëpër troje ku punën kam hedhë,
emra trimash mbush pagëzimi,
por nuk u mbërrit jeta dhe emri nuk ngjiz dejet.
Emrin e trimit e mban dhe amfibi.

Kemi pas kenë për emra ngatërrestarë të mëdhaj,
dhe unë foshnjë e naiv u paskam zanë besë,
kam besu shku e ardhë, kam besu bir e nanë.
Kur m’thërrisnin Ukshin e merrja për betejë.

Me mu bashkë lindën prej gënjeshtre poetët,
u nxinë që drita t’kthehej në të folmen tuej.
Lindën po me mu prej mashtrimit dëshmorët
që shqipja të mos flitej nga gjuhë e huej.

Se shumësia juej në trishtim të shkurtër
ka pjellë përbri meje krimin e vogël, tradhëtinë e madhe.
E dinit që mes emrash do të zhduknit të flaktët, të urtët,
ata që shquenin tmerrin ndër kang e ndër valle.

Nëse vendimi s’e cakton një SOT për m’u ngritë balte,
në bajgë ku jeni zhytë nuk mund të derdhet qielli.
N’bajgë ku jeni zhytë, ku emri ju kallte,
Ukshin do të jetë për ju një fjalë vreri./KultPlus.com

Bota është një vend i bukur

Lawrence Ferlinghetti.
Përkthyer nga Fadil Bajraj.

Bota është një vend i bukur
të jesh i lindur në të
po s’të prishi punë lumturia
të mos jetë gjithmonë
bash burim kënaqësie
po s’të prishi punë ta shijosh ferrin
herë pas here
bash atëherë kur çdo gjë të shkon për qejfi
ngase bile as në parajsë
nuk këndojnë
gjithë kohën e lume

Bota është një vend i bukur
të jesh i lindur në të
po s’të prishi punë që do njerëz vdesin
vazhdimisht
apo ndoshta vdesin urie
për një farë kohe
që nuk është bash aq keq
nëse nuk jeni ju

Oh bota është një vend i bukur
të jesh i lindur në të
nëse fort s’ta ndien për
disa tru trumcakësh
që gjenden në pozita të larta
apo për një a dy bomba
që eksplodojnë herë pas here
në fytyrat tuaja të përmbysura
apo padrejtësi të tjera të tilla
si shoqëria jonë e famshme
që është pre
e njerëzve të saj të shquar
dhe njerëzve të saj të zhdukjes
dhe e priftërinjve të saj
dhe e policëve të tjerë

dhe e segregacioneve të saj të ndryshme
dhe e hulumtimeve kongresiane
dhe e kapsllëqeve të tjera
që trupi ynë i trentë
mund t’i trashëgojë

Vërtet bota është vendi më i mirë
për shumë gjëra të tilla siç është
skena zbavitëse
skena e dashurisë
skena e trishtueshme
këndimi i këngëve të dëshpërimit dhe pasja e inspirimit
endja andej-këtej
shikimi në çdo gjë
marrja erë luleve
qirja e statujave
dhe bile të menduarit
dhe puthja e njerëzve
lindja e foshnjeve dhe veshja e pantollonave
heqja e kapelës
dhe vallëzimi
notimi në lumenj
shkuarja në pikniqe
në mes të verës
dhe në përgjithësi
‘të jetosh sipas qejfit’
Po
ama bash në atë çast
vjen varrtari
buzagaz./ KultPlus.com

Kam mësuar

Poezi e shkruar nga Maya Angelou.
Përktheu: Beti Njuma

Kam mësuar se çfarëdo që të ndodhë,
apo sado e padurueshme të ngjajë sot,
jeta vazhdon dhe e nesërmja më e mirë do jetë.

Kam mësuar se mund të kuptosh mjaftueshëm nga një njeri
nga mënyra sesi i përballon këto tri gjëra: një ditë me shi, humbjen e bagazheve dhe dritat lëmsh e li të pemës së Krishtlindjes.

Kam mësuar, sa i takon marrëdhënieve me prindërit, se malli për ta do t’na marrë kur të jenë larguar nga jetët tona.
Kam mësuar se të jesh gjallë s’është njësoj si të jetosh.

Kam mësuar se jeta ndonjëherë të jep një mundësi të dytë.
Kam mësuar se jeta s’mund të përballohet me doreza beisbolli në të dy duart: gjithmonë duhet të jesh e aftë të hedhësh diçka pas krahëve…

Kam mësuar se sa herë marr një vendim me zemër, përgjithësisht bëj zgjedhjen e duhur.
Kam mësuar se edhe kur jam ligsht, s’kam pse rri vetëm.

Kam mësuar se çdo ditë duhet të dalësh për t’u pjekur me dikë.
Njerëzve ua ka ënda një përqafim, ose thjesht një rrahje supesh….

Kam mësuar se kam ende shumë për të nxënë.
Kam mësuar se njerëzit do ta harrojnë ç’ke thënë, apo ç’ke bërë, por s’do ta harrojnë kurrë si i ke bërë të ndihen./ KultPlus.com

‘Bie shi, Adrianë’

Poezi nga Mitrush Kuteli

Bie shi,
Adrianë,
bie shi i qetë mbi qytet,
shi që më bluan e më vret,
dhe s’di ku të shkoj
nëpër Tiranë.

Të kërkoj,
Adrianë,
me ankth nëpër qytetn’ e shkretë,
ku shtrydhen retë
dhe diell s’lind e s’perëndon
përmbi Tiranë.

O sa çudi,
Adrianë,
të duash të mos jesh njeri,
dhe gurëve t’u kesh zili,
-se gurët s’vuajnë kur bje shi
përmbi Tiranë!/KultPlus.com

Të mos kuptohemi është e tmerrshme…

Poezi e shkruar nga Evgenij Evtusenko.

Të mos kuptohemi është e tmerrshme –
të mos kuptohemi e të mos përqafohemi.
Por megjithëse e habitshme
është po aq e tmerrshme,
po aq sa të kuptohemi për gjithçka.
Plagosemi megjithatë.
Dhe, i fiksuar nga një njohje fillestare,
shpirtin tënd të butë
s’do ta ofendoj me keqkuptim
dhe as do të vras me kuptim./ KultPlus.com

‘Krejt e doni një gru’ të fortë, derisa s’çohet n’kambë, e lëshon zanin’

Poezi nga Ari Eastman
Përktheu: Fortuna Sheremeti

Krejt e doni një gru’ të fortë
derisa s’çohet n’kambë
i kallxon muskujt
e lëshon zanin.
Paprit’ bahet e tepërt.
Harron ku e ka vendin.
Krejt i doni këto gra
si ide, fantazi.
Jo si qenie që rrnojnë
e marrin frymë
e janë ma të mira
se që keni mujt’ me qenë ju najherë. / KultPlus.com

‘Ti meriton një dashuri që të bëjë të ndihesh e sigurtë’

Poezi e shkruar nga Frida Kahlo.

Ti meriton një dashuri që
të të dojë edhe të pakrehur,
me të gjithë arsyet që të
bëjnë të zgjohesh herët,
me të gjithë demonët
që nuk të lënë të flesh.

Ti meriton një dashuri që
të bëjë të ndihesh e sigurtë,
në gjendje të hash botën,
kur ecën pranë tij,
që i ndjen përqafimet e tua
si perfekte në lëkurën e tij.

Ti meriton një dashuri
që do të kërcejë me ty,
që gjen parajsën çdo herë
që sheh drejt syve të tu,
që nuk mërzitet asnjëherë
duke lexuar shprehitë e tua.

Ti meriton një dashuri
që të dëgjon teksa këndon,
që të mbështet kur bën budallaqen,
që të respekton si qenie të lirë,
që të shoqëron në fluturimin tënd,
që nuk ka frikë nga rrëzimet.

Ti meriton një dashuri
që i largon gënjeshtrat që afron ëndrrat,
kafenë dhe poezinë…/ KultPlus.com

‘Pemët në verë’ nga Vehbi Kikaj

Poezi nga Vehbi Kikaj

Mollës së hollës
iu ka tharë fyti,
për një gotë ujë
Dielli e mbyti.

Dardhës -së bardhës
iu ka tharë dora
nga vapë e verës
lëngon e gjora.

Kumbulla -sumbulla
s’mund t’i thotë kuj:
si t’shkojë të lumi
të pi pakëz ujë.

I pari -kopshtari
zgjohet që më natë,
pemëve të etura
u jep limonatë…/KultPlus.com

Duaje jetën…

Poezi nga Nënë Tereza

Duaje jetën ashtu siç është

 duaje plotësisht, pa pretendime;

duaje kur të duan apo kur të urrejnë,

 duaje kur askush nuk të kupton,

apo kur të kuptojnë të gjithë.

Duaje kur të gjithë të braktisin,

 apo kur në qiell të ngrenë si mbret.

Duaje kur të vjedhin gjithçka,

 apo kur të dhurojnë.

Duaje kur ka kuptim

apo kur ngjan se nuk ka një fije.

Duaje në lumturi të plotë

 apo në vetminë absolute.

Duaje kur je i fortë,

 apo kur ndihesh i pafuqishëm.

Duaje kur ke frikë,

 apo kur ke një mal guximi.

Duaje jo vetëm për kënaqësitë e mëdha

 e sukseset e mrekullueshme;

duaje edhe për gëzimet e vogla.

Duaje edhe pse nuk të jep çka mundet,

 duaje edhe pse nuk është siç do ta dëshiroje.

Duaje sa herë që lindesh

 e sa herë që je duke vdekur.

Por mos duaj kurrë pa dashuri./KultPlus.com

‘Kosovë, o vend i famshëm i trimnis, Kosovë, o lule e bukur e Shqipnis’

Poezi nga Asdreni

Kosovë, o vend’ i famshëm i trimnis,
Kosovë, o lule e bukur e Shqipnis!
Ti bjeshkat plot vjollca rreth i ke,
…Si vashë e virgjen: nuse sikur je;
Dhe malet me bor
Mi krye i ke kunor!

Kosovë, o atdhe i lavduem i burrnis
Ti ke pas kjen mbretnesha e Rumelis!
Nalt mbaje kryet t’and si gjithmon
Difto-u e zonja; koha sot e don
Ti t’çohesh përseri
N’luftë t’mbarë për liri!

Se teje të madhe shpresë ushqen Shqipnija
Me burra ti q’i len, t’gjatë si selvija,
Sakola mali, shoq në bot’ që s’ kanë
Si luaj e si dragoj plot forcë që janë,
Që e derdhin gjakun prrue
Atdheun për m’e shpëtue!

Ke bij që s’kanë drojë asnjë pikë
As syni far’ u tutet, s’dinë as frikë
Anmikut kur i sulen me rrebtsi
Si breshni mi te hidhen me duhi.

Gra e vasha ke, si zana sy-mëdha
Trimnesha qi Shqipnija din m’i ba
Qi rrokin armët në luftë me gas tuj shkue
Ja se me mund, ja se me dekun tuj luftue!
Për nder të shtëpis s’vet;
E falin shpirt e jet!

Kosovë, o trimneshë, lule e rrallë
Detyrën tin’ e ke me dal sot n’ballë
Se mbrrini koha, tokën për m’e mprue
Anmiqt e motçëm jashtë me i dëbue
Se mjaft e kanë robnue
Dhe n’ zjarm e kanë prue!

A mund m’e durue pa pra kët zgjedhë
Që të huejt para syve të t’venë ledhe
Për me t’rrzue nër kamb’ e për me t’shkel
Për me t’ba gjithë copë, mirë si ju del
Dhe duersh mos të lëshojn’
Prej faqes s’dheut të t’shojn!

Disa “Serbi e vjetër” duen me i thanë
“Maqedhoni” do t’ jerë emnin ja lanë!
Atyne si u pëlqen kufijt i venë
Shqipnija veç mbas dojes s’tyne me kjenë;
Mendojnë pa turp kurrfarë
Se s’ka nji komb Shqiptarë!

Përpara burra, rrokni hut’ e shpatë
Prej zis pështonëje Kosovën e ngratë
At’ nanën t’uej t’lidhun kamb’ e dur
Q’ anmiqt e kan vorrue me dhe e me gur,
Me lott qi qan e ankon
E asnji nuk i ndihmon!

Shqyptarë mos kujtoni bes’ e fe
Po nanën ju kujtoni qi u ka le
Qi ka mbet fill e vetum si gru e ve
Prej bijet e harrume mi ket dhe!
Se ansht turp i math për ju
Të huejt me i u çnderu!

Sot ora mbrrini, dita e bekueme
Shqipnin m’e ba në bot’ një vent t’lirueme!
Kosovës emnin me ja ngref te qilli
Për çud të botës sa ka me shkëlzy dilli
Me rrnue një Shqypni
Si zonjë në lumni.

Shqyptarë, çoni-u, vllazën ora mbrrini
Si Geg’ e Toskë nalt flamurin e ngrini!
Një Manastir, Shkup, Shkodër e Janinë
Një trup bani-e an’ e mb’anë Shqypninë
Si ç’trimit mirë i prek
Me nder n’luftë me dek! / KultPlus.com

Luleve që valvit era

Poezi nga Jeronim De Rada

Fryu era e maleve
dhe rrëzoi hijen e lisit:
gjaku im mbetet lumit t’Vodhit!
Ushtarë, m’hapni shtatoren
që të shoh edhe një herë
Shkodrën dhe time motër
te dritarja përkundruall.
Më atje nuk do të zgjohem
luleve që valvit era,
posi valë që s’kanë mbarim.
Do të mblidhen shokët mbrëmjes
brenda vatrash në atdhe:
Unë i le si ëndërzë!/ KultPlus.com

‘Ca pika shiu ranë mbi qelq, për ty unë befas ndjeva mall’

Mall

Poezi nga Ismail Kadare

Ca pika shiu ranë mbi qelq.
Për ty unë befas ndjeva mall.
Jetojmë të dy në një qytet,
Dhe rrallë shihemi, sa rrallë.

Edhe m’u duk pak e çuditshme
Si erdh kjo vjeshtë, ky mëngjes.
Qiejt e ngrysur pa lejlekë
Dhe shirat pa ylberë në mes.

Dhe thënia e vjetër e Heraklitit
Seç m’u kujtua sot për dreq :
« Të zgjuarit janë bashkë në botë,
Kurse të fjeturit janë veç ».

Në ç’ëndërr kemi rënë kaq keq,
Që dot s’po zgjohemi ne vallë ?…
Ca pika shiu ranë mbi qelq
Dhe unë për ty seç ndjeva mall.


1976./ KultPlus.com

Antifonë (Himn liturgjik)

Manuel Machado

Eja, mbretëreshë e puthjeve, lule e shfrenuar
buzëqeshje e çmendur, dashnore pa dashuri…
Eja, unë ta di dhimbjen që gëzimin ka kapluar
dhe lutjen e hidhur që në gojë të rri.

Unë s’të ofroj dashuri, kur ti i thua jo dashurisë;
e di sekretin tënd, virgjëreshë e njollosur;
Dashuria është armike e kënaqësisë
në të cilën hidhërimin tonë kemi fundosur.

Të duhemi… Tash ajo kohë ende s’ka ardhë!
Ty dhe mua na çojnë dallgët përpjetë.
Në t’njëjtën kohë, jemi shenjtorë dhe mëkatarë;
Në t’njëjtën kohë, jemi mbretër dhe të shkretë!

Unë e di që t’njëjtët që na adhurojnë
thellë-thellë njëlloj na përbuzin mua e ty.
Dhe të drejtë janë zërat që na nënçmojnë…
S’ka çmim ajo që shesim ne të dy.

Kështu, të dy: ti – dashuri, unë – poezi,
e japim për ar botën që e përçmojmë…
unë shpirtin; trupin prej perëndeshe, ti;
Eja të qeshim bashkë, teksa vajtojmë.

I riu, tek ne, s’dëshiron tjetër veç Natyrshmërisë
të bëjë, mes poezive dhe bakanaleve,
dhuratën perandorake të bukurisë,
dritë, në rrugën e errët të vdekatarëve.

Oh! Ngrije kokën, lule e mbushur me gjallëri
që fal hijeshi, kënaqësi, ngjyra, aroma…
Thuaju me atë gojë epshore plot freski
që nuk janë të kësaj bote dashuritë tona!

Në fat, rrugëtimi i njëjtë na ka rënë pjesë ,
një ankth i ngjashëm na ngre e s’ka të kryer,
derisa të ngatërrohen përgjithmonë në harresë,
hijeshia jote e kalbur dhe vargu im i thyer.

Le ta kryqëzojmë rrugën tonë të Fatkeqësisë
ballëlartë, duart kapur t’i kemi
Eja me mua, mbretëreshë e bukurisë,
Kurtizane dhe poetë, të një gjaku jemi!/ KultPlus.com

Të udhëtosh

Poezi nga Gabriel García Márquez
Përktheu: Albert Bikaj

Të udhëtosh do të thotë të largohesh nga shtëpia,
të lësh pas shokët
të tentosh të fluturosh;
të fluturosh duke mësuar drejtime të tjera
duke kaluar nëpër shtigje
Do të thotë tentim për të ndryshuar.
Të udhëtosh do të thotë të vishesh si i çmendur
të thuash “nuk më intereson”,
do të thotë deshirë për tu rikthyer.
Rikthim duke vlerësuar imsirat
Teksa shijon një gotë,
do të thotë deshirë për të filluar.

Të udhëtosh do të thotë të ndihesh si poet,
Të shkruash një letër,
të dëshirosh një përqafim.
Të përqafojnë kur të mbërrish pran portës
Duke mallëngjyer qetësinë
do të thotë të lëjosh që të puthesh.

Të udhëtosh do të thotë të bëhesh tokësor
të njohësh njerëz të tjerë
t’ia fillosh nga e para.
Të shtrishë dorën,
të mësosh nga i forti,
[do të thotë] të ndihesh i vetmuar.

Të udhëtosh do të thotë të largohesh nga shtëpia,
të vishesh si i çmendur
Duke thënë çdogjë e asgjë në një kartolinë.
Do të thotë të flesh në një shtrat tjetër,
të ndjesh se koha është e shkurtër,
të udhëtosh do të thotë të kthehesh pas. /KultPlus.com

I rëndë është Udhëtimi

Li Bai, i njohur në Perëndim më shumë si Li Po (19 maj 701 – 30 nëntor 762), poet kinez, konsiderohet ndëri më të mëdhenjtë e dinastisë Tang, bashkë me Tu Fu-në dhe Bai Juyi-n, e po ashtu edhe të tërë letërsisë kneze

I RËNDË ËSHTË UDHËTIMI

Nga Li Po

Enë të arta të verës së mirë,
një mijë galloni
Pjata nefriti të ushqimeve të rralla,
që kushtojnë më shumë se njëmijë
I ul shkopinjtë e mi poshtë,
nuk mund të banketoj më,
Nxjerr shpatën time dhe shikoj
rreptë përreth meje:
Akulli nuk më lejon të kapërcej
Lumin e Verdhë,
Borërat nga qielli stër të ngjitem
në Bjeshkën T’ai-hang.
Në paqe marr një kthesë
te një përrua,
pa një pa dy gjendem në një varkë
por duke lundruar me diellin në sy…
(I rëndë është Udhëtimi,
I rëndë është Udhëtimi,
Me shumë kthesa,
e tash ku jam unë?)
Kur një erë e lehtë thyen valët,
duke sjellë mot të mbarë
shtroj një re për lundrim,
dhe kapërcej oqeanin e kaltër!

***

Udhëtimi në titull dhe në vargjet e strofës së pestë është Udhëtimi i Jetës. Titulli, ca nga hollësitë dhe një pjesë e mirë e shpirtit të poezive të Li Po-së (në tri pjesë, nga të cilat kjo, shpesh e marr si poezi në vete, është e para), rrjedhin të gjitha nga këngë të vjetra, por posaçërisht nga një poezi e vonë e gjatë e Pao Chao-s (421-63 e.s.). Pao Chao ishte një prej poetëve të preferuar të Li Po-së; ndërsa Tu Fu e kishte krahasuar me të në një prej poezive të tij; po ashtu ishte një pararendës i rëndësishëm një pjese të mirë të poezisë T’ang, veçanërisht në zhvillimin e metrit shtatë-fjalësh si formë për kompozime serioze. Poezia e tij është një prej mendimeve melankolike e ditëve më të lume të Perandorisë, e ambicieve të tij të parritura dhe me gjasë e një martese të dështuar (sado që edhe kjo, po ashtu, mund të jetë një simbolizëm politik), përzier me harenë provokatore. Në tërësinë e saj edhe poezia e Li Po-së (ca sosh tashmë na duken njëmend të errëta), në njëfarë mënyre është e ngjashme me të; por prologu i tij është më i paharrueshëm, si një prej shprehjeve më të qarta të mospërfilljes së ambicieve tokësore (shumica e shohin ‘të nxirresh në gjyq’ si një prej domethënieve të ‘duke lundruar me diellin në sy’) dhe doktrinës së tij të arratisjes përmes imagjinatës. Në të njëjtën kohë, i gjithë prologu duket se ka diçka nga vetë forma e Lumit të Verdhë; lumit, siç shpesh besohet, që simbolizon rrjedhën e jetës së njeriut.

/Marrë nga Li Po and Tu Fu, “Poems”, (Selected and translated by Arthur Cooper), Penguin Books Ltd, 2013/Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com

‘Oj Kosovë, mos thuej mbarova, se djemtë tu ende janë gjallë…’

Kosova

Poezi e shkruar nga Bekim Lumi.

Kur atdheut i rrxohen kështjellat
I shemben pirgjet urat kullat
I zihet fryma
I mpikset gjaku
Themelet kur i luejnë vendit
Rozafë ajo bahet
Sall gjinin e djathtë e len përjashta
Gjergji Muji Halili Ademi Shabani Hamza
Pijnë tambël
Forcadë marrin
Për lufta t’rrebta
Tevona
Si rr’fe prej qielle
Veç nji za ndihet
“Oj Kosovë, mos thuej mbarova,
Se djemtë tu ende janë gjallë…”./ KultPlus.com

Rri drejt!

Poezi nga Jevrem Bërkoviq

Përktheu Azem Shkreli

Edhe kur të të mundin
(Të mundurve vetëm kjo u mbetet),
Edhe kur zgjedhën ta venë në qafë
Edhe kur këmbanën në fyt ta varin,
Edhe kur të heqin në vargonj qeni,
Edhe kur thonjtë t’i çkulin me darë,
Edhe kur varrin ta gërmojnë,
Rri drejt!
Le të shohin se vetëm ashtu di.

Rri drejt!
Rri drejt edhe kur të çlirohesh
Çlirimtari është çlirimtar
Nëse rri krejtësisht drejt.
Ç’na duhet Çlirimtari i kërrusur!
Rri drejt!
Liria është barrë e madhe njerëzore
Ndoshta më e madhe se çdo barrë.
Kush ngrihet nën atë peshë,
Ai është i lirë dhe i drejtë,
Atij nuk i duhet shkollë tjetër.

Rri drejt!
Edhe kur asgjë nuk të pranohet,
Kur të lënë pa medale e pa grada
Kur parzmën ta ndukin e krahët t’i lakuriqojnë
Kur je i dyshimtë e nën sogjë,
Kur edhe emrin në varr ta rrafin
Rri drejt!
Edhe kur pushteti yt të shpie në burg
Para tij patjetër drejtohu
Le të shohin
Përse ke luftuar dhe ke fituar. / KultPlus.com

Deti

Poezi e shkruar nga Fatos Arapi.

I vogël, me pantallona të shkurtra,
me këmbë të zbathura e një këmishë hamaije, që e qepte vetë gjyshja…

Ashtu, darkë për darkë dilja në breg.
Ndër gishtërinjtë e këmbës së ftohte me rridhte rëra.

Unë prisja me orë të tëra,
gjersa përnjëherësh, tutje nëpër fushat e gjera të natës
ngriheshin kope të çuditshme, të panumërta kuajsh të bardhë.

Nëpër hapësirat e pafundme suleshin aradhe – aradhe

Turfullonin

Binin me këmbë të thyera,
rrokulliseshin duke gulçuar nëpër të zezat humnera.

Mbi ta fluturonin të tjerë,
jelet e hakërryera dallgë-dallgë fushën e diellit fshinin.

Hingëllima të frikshme para tyre bridhnin.
Ata vinin, afroheshin drejt meje.

Gjokset e mëdhenj e të bardhë kreshpëronin përpjetë
këmbët e para rrihnin në erë…

Sytë u flakëronin.
Një çast… dhe nën thundrat e tyre do të më copëtonin.
Kur ja, me potere
si një gjëmim i madhërishëm përplaseshin tek këmbët e mia.

Nga flegrat gjigante
miliarda grimcëza të kristalta shfrynin për të fundit herë

Të tjerë hingëllinin nëpër fushat e gjera të natës

Me gëzim e frikë, orë të tëra unë shihja kuajt e bardhë
të suleshin nëpër furtunë.

Thyenin këmbët, rrokulliseshin,
që të vinin sa më parë tek unë
shkelnin, fluturonin njëri mbi tjetrin…

Dhe tani, kudo që jam,
ashtu fantastik e i madhërishëm, më ndjek pas deti…/

Dy poezi nga Ibrahim Kodra

Poezi nga Ibrahim Kodra

NJË LULE

Mos më thuaj që nuk të kam dashur,
o lule e livadhit të virgjër!
Thuamë që është shuar dielli,
thuamë që toka është në flakë,
thuamë që hëna është ngjethur,
thuamë që qielli është në gjëmë,
thuamë që s’ka më agshole,
por mos më thuaj që nuk të kam dashur…

O NËNË

Nuk i ndiej më ledhatimet e tua të ëmbla
ashtu si era e prillit që përkëdhel lulet,
o nënë.
Ku je fshehur?
Nuk e shoh më buzëqeshjen tënde,
sytë e tu, sytë e tu gjithë vëmendje,
që asnjëherë nuk lodheshin
së ndjekuri ecjen time të pasigurt.
Ishe gjithçka për mua.
Fytyra jote: më e bukura
mes muzave.
Dhe flokët e tu
të gjatë e të zinj
mbulonin faqet e gëzueshme,
kur gjoksi ngjallte ngrohtësinë
nëpër venat fëminore.
Tani ku je fshehur?
E freskët në kujtesën time,
rikthehu, o nënë,
të përkëdhelësh fytyrën time të lodhur.

(Sot është 106-vjetori i lindjes së piktorit Ibrahim Kodra. Ka pirë uiski me Heminguein, ka ndejtur me Kadarenë, të cilin e ka propozuar me shkrim për çmimin “Nobel” si akademik që është, madje dhe i Akademisë Franceze. Pak veta e dinë që Kodra ka shkruar dhe poezi. Në shqip, por më shumë në italisht. I janë botuar disa dikur në Prishtinë, ku dhe ka shkuar më shpesh e hapur ekspozita… )/ KultPlus.com