Piktorja Engji Jaha po prezanton ekspozitën e saj të dytë personale, një ngjarje kjo që pritet të tërheq vëmendjen e të gjithë atyre që kanë pasion artin, shkruan KultPlus.
Në këtë ekspozitë të veçantë, piktorja Jaha sjell 20 portrete të rralla të artistëve të njohur shqiptarë, duke ofruar një pasqyrë të thellë të talentit dhe ndikimit të tyre në botën e artit.
Çfarë e bën këtë ekspozitë të jashtëzakonshme është jo vetëm kualiteti i punës së piktores Engji Jaha, por edhe përzgjedhja e saj e artistëve të portretuar dhe mënyra e tyre e paraqitjes. Portretet janë të pikturuara me teknikën e vajit mbi pëlhurë, duke krijuar një efekt të veçantë dhe duke dhënë ndjenjën e një kinematografie të vjetër evropiane.
“Unë kam vendosur t’ia dedikoj këtë cikël artistik portreteve të artistëve të njohur shqiptar. Këto vepra arti, përfshijnë njëherazi dhe shumë breza të ngritura, të fushave të ndryshme artistike, që kanë qenë dhe janë kontribuues të drejtpërdrejtë në mbarë botën”, thotë Engji për KultPlus.
Pëlhura i jep këtyre veprave një theks të veçantë dhe një atmosferë nostalgjike, ndërsa ngjyrat e vajit përcjellin emocionin dhe thellësinë e çdo personazhi.
“Janë 20 vepra dhe të gjitha janë pikturuar me ngjyra vaji në pëlhurë. Nëse shihen në tërësi, ato japin ndjesinë e një kinematografie të vjetër evropiane, që ndërveprojnë dhe mund të them se duken se kanë një bisedë artistike me njëri-tjetrin. Ashtu siç shprehet edhe Aristoteli në shkrimet e tij se: “Qëllimi i artit nuk është të përfaqësojë pamjen e jashtme të gjërave, por rëndësinë e tyre të brendshme. E bukura nuk ka të bëj me bukurinë. E bukura nuk përfaqëson përherë të bardhën e ndritshme, ajo shpesh herë na paraqitet dhe si e errët, ajo është më shumë se kaq, është një ndikim, një komunikim apo çoftë dhe një emocion”, thotë Engji.
Piktorja Engji Jaha ka investuar kohë dhe pasion të madh në këtë temë artistike, dhe kjo ekspozitë është produkti i një hulumtimi të gjatë dhe të thellë mbi psikologjinë e portretit. Ajo ka arritur të kapërcejë thjeshtësinë e një portreti dhe të na sjellë diçka më shumë, diçka që na jep mundësinë të eksplorojmë thellësinë e qenies së personave të portretuar.
“Duke qenë se jemi të ndërtuar biologjikisht për të pasur tërheqje më njëri-tjetrin, atëherë krijimi i shumë portreteve njëherësh të jep mundësinë e interpretimit të emocioneve për portretin e tjetrit si diçka thelbësore për ekzistencën tonë”, thotë për fund artistja.
Ekspozita do të hapet më datë 12 tetor, ora 18:00 në Grand Hotel Prishtina, 13th Rooftop./ KultPlus.com
Ndërsa artistë të tjerë mund të përdorin bojëra uji ose bojëra vaji, Mbongeni Buthelezi përdor mbetje plastike për të krijuar portrete me teksturë të lartë në studion e tij në Booysens, Johannesburg.
Mjeti i tij janë mbeturinat plastike që ai mbledh nga mbeturinat lokale dhe rrugët e qytetit. “Kafshët po vdesin, peshqit në oqean po vdesin – për shkak të këtij materiali dhe për shkak të neve si qenie njerëzore”, tha Buthelezi. “Jemi ne që duhet të marrim përgjegjësi.”
Një artist dhe aktivist, Buthelezi, 56 vjeç, e gjeti për herë të parë talentin e tij për krijuesin kur ishte djalë në fshatin KwaZulu-Natal, Afrika e Jugut. Ai skaliti figurina balte të bagëtive rreth fshatit të tij: lopë, kuaj dhe dhi.
“Unë jam rritur me kafshët e babait tim, bagëtitë kanë qenë pjesë e rëndësishme e jetës sime”, tha Buthelezi. Por jo gjithçka në këtë mjedis rural ishte e natyrshme.
Ai shpjegoi se mbeturinat plastike ishin aq të zakonshme në zonat e kullotave saqë u bënë një pjesë e padëshiruar e dietës së rregullt të lopëve. “Do t’i shihnim këto lopë të ngordhnin sepse kishin ngrënë plastikë,” tha Buthelezi.
Pesë dekada më vonë, Afrika e Jugut ka ende një problem serioz të ndotjes plastike. Në vitin 2018, 107,000 tonë metrikë mbetje plastike nga Afrika e Jugut përfunduan në mjedisin detar. Një studim i vitit 2015 zbuloi se vendi ishte një nga 20 kontribuesit kryesorë në botë për ndotjen plastike detare.
Me mbetjet plastike në rritje në mbarë botën, Buthelezi po përdor punën e tij për të nxjerrë në pah dhe për ta luftuar këtë çështje.
Plastika praktike
Përdorimi i mbetjeve nga Buthelezi nuk ishte gjithmonë në mbrojtje të mjedisit; ai fillimisht filloi të përdorte mbeturina plastike për artin e tij sepse nuk mund të përballonte mjete më tradicionale.
Në moshën 22-vjeçare, kur vendi ishte ende nën aparteid, ai u regjistrua në klasa me kohë të plotë në një shkollë arti në komunitet në Soweto, një qytezë në Johanesburg. Ai mori me vete vetëm dy batanije, shumë pak para dhe shumë optimizëm. Atje ai jetonte në një dhomë të vogël dhe punonte punë të çuditshme midis klasave për të përballuar qiranë dhe ushqimin. Nuk kishte para për materiale.
“Ishin vitet ’80 dhe Afrika e Jugut po përballej me këtë fazë tranzitore ku politika ishte shumë e paqëndrueshme,” tha Buthelezi.
Ai shtoi se klima politike nuk ofronte shumë mundësi për të rinjtë zezakë afrikano-jugor që përpiqeshin të ndërtonin karrierën e tyre, veçanërisht ata nga fshatrat. Problemi kryesor ishte mungesa e fondeve.
Buthelezi shpjegoi se nuk kishte shkollim formal në qytete dhe institucionet me bazë komunitare, si kolegji i tij, nuk morën mbështetje nga shteti.
“Shkolla na prezantoi me gjëra të tilla si kolazhi – duke përdorur revista të vjetra për të krijuar një vepër arti nëse nuk keni para për bojëra”, tha Buthelezi. “Pa ato mënyra të zbukuruara tradicionale për të bërë art, ne zgjeruam mënyrën tonë të shikimit të artit dhe jetës.”
“Pranë studios sime në kolegj ishte një vend depozitimi,” kujton ai. “Pashë të gjitha këto ngjyra të shkëlqyera, këto materiale … dhe thashë me vete, çfarë mund të bëj për t’i dhënë kuptim këtyre plastikës që janë kudo?”
Ai filloi të mblidhte mbeturina plastike për të “lyer” në vend të bojrave të shtrenjta të vajit. Ai zhvilloi një teknikë të përdorimit të një pistolete elektrike që prodhonte ajër të nxehtë për të shkrirë plastikën dhe më pas për ta aplikuar atë në një kanavacë të ricikluar. Sipas Buthelezit kjo është më miqësore me mjedisin sesa përdorimi i flakëve për shkrirjen e plastikës dhe nuk lëshon tym të dëmshëm në atmosferë.
Një vepër e Buthelezit e quajtur “Futbolli i rrugës”.Mbongeni Buthelezi
Pas përfundimit të studimeve në Institutin Afrikan të Artit dhe më pas në Fondacionin e Artit të Johannesburgut, ai vazhdoi të arrinte një diplomë të avancuar në Artet e Bukura nga Universiteti i Witwatersrand.
Ndërsa karriera e tij përparonte, ai mendoi përsëri për përvojat e tij të fëmijërisë me plastikën dhe rolin që luajti ndotja plastike në vdekjen e shumë lopëve të babait të tij. Në vitet ’90, Buthelezi ishte një artist profesionist dhe ishte i vendosur të përdorte inovacionin në art për të mirën e planetit.
“Si artist, unë jam pasqyra e shoqërisë sime”
Buthelezi ende punon duke përdorur të njëjtën metodë të shkrirjes së mbeturinave të plastikës. Punimet janë figurative dhe kryesisht eksplorojnë përvojën e rritjes në një vendbanim të Afrikës së Jugut. Gjatë gjithë karrierës së tij ai ka përdorur artin e tij për të edukuar dhe filluar biseda mbi mbetjet plastike globale. “Bota në të cilën jetojmë sot mund të na ofrojë gjithçka që na nevojitet për të bërë art pa prodhuar më shumë,” tha ai.
Buthelezi ka mbajtur ekspozita, ka marrë pjesë në festivale, ka udhëhequr seminare dhe ka marrë rezidenca artistësh në vende duke përfshirë Gjermaninë, SHBA-në, Barbadosin, Egjiptin, Australinë dhe Arabinë Saudite.
“Si artist jam pasqyra e shoqërisë sime”, thotë Buthelezi. “Unë duhet të reflektoj për atë që po ndodh në tokën ku jetoj.” Dhe për të, ajo që është “në tokë” është plastike.
Në mars, ai foli në një Forum Kombëtar të Shkencës dhe Teknologjisë të Afrikës së Jugut mbi inovacionin plastik dhe në fund të vitit ai do të marrë pjesë në një festival arti dhe mjedisi në Abu Dhabi.
Megjithëse përpjekjet e tij kanë fituar vlerësime të gjera, Buthelezi thotë se jo të gjithë kanë qenë kaq mbështetës. “Disa njerëz thonë, ‘do t’ju mbarojnë plastika një ditë dhe pastaj nuk do të jeni në gjendje të bëni punën tuaj’,” tha ai. “Ata nuk e kuptojnë se do të isha i lumtur nëse kjo do të ndodhte. Për këtë po luftoj!”/cnn/KultPlus.com
Në shikim të parë të marrin vëmendjen portretet që duket sikur flasin, flasin për një botë të brendshme, ku sa duket një gjendje psikike e tyre, përnjëherë të kalon te një emocion apo eksperiencë që vjen në një formë frymëzimi shfaqur në letër.
Këto portrete të punuara nga artisti i ri por tejet i talentuar Flamur Miftari, ishin bërë bashkë për tu prezantuar mbrëmë para publikut në KultPlus Caffe Gallery ku edhe u hap ekspozita e titulluar “The journey continues…”. Ekspozita paraqiste një seri prej 15 veprash të autorit të realizuara me teknikën e vajit dhe akrilit dhe kishte mbledhur mbrëmë rreth vetës një numër të konsiderueshëm artdashës, shkruan KultPlus.
Në këtë ekspozitë dominuan portretet, që ndjekin rrugën e shfaqjes së botës së brendshme të autorit Flamur Miftari. Portretet ishin shprehur në forma të caktuara dhe mund të interpretoheshin në mënyra të ndryshme. Këto portrete nuk ishin thjesht figura, por shprehnin një lloj të ndryshëm të frymëzimit dhe emocionit.
Flamuri është një artist i ri i cili ka arritur të ndërtojë një identitet në botën e artit shqiptar. Portretet e tij janë me një qasje unike ndaj subjekteve të tyre.
Në hapje të kësaj ekspozite e para mori fjalën Ardianë Pajaziti, themeluesja e KultPlus, e cila u shpreh e lumtur që artisti Flamur Miftari po prezantonte këtë ekspozitë në KultPlus Caffe Gallery.
“Kjo është ekspozita e dytë personale e artistit Flamur Miftari, por e para në KultPlus Caffe Gallery. Miftari e ka sjellë një frymë shumë të mirë në ambientin tonë dhe ne jemi të lumtur për këtë gjë. Andaj ju ftojmë edhe juve që të vizitoni këtë ekspozitë e cila do të qëndrojë e hapur për dy javë”, ka njoftuar Pajaziti.
Tutje, për artin e tij foli edhe vetë artisti, ku përmes veprave tregonte aftësinë për të krijuar art të shquar, dhe siç thotë vetë artisti, ai mundohet të paraqesë botën e tij të brendshme nëpërmjet pikturës. Në disa prej tyre, ai paraqet veten, ndërsa në disa të tjera, ai paraqet njerëz që e kanë ndikuar atë në mënyra të ndryshme.
“Këto janë punime ku dominojnë më shumë portretet, punime që përmbajnë më shumë prekjen e njeriut (Human Touch), dhe piktura që shprehin më shumë emocion, gjendje psikike dhe paqe mendore. Shumica e punimeve paraqesin gjendjen e njeriut në hapësirë, eksperienca e lloje të ndryshme”, ka thënë Miftari në ceremoninë e hapjes së ekspozitës.
Një nga veprat më të shquara në ekspozitë ishte edhe portreti që paraqiste një njeri të moshuar që rrudhat i kishin kapluar fytyrën e njëkohësisht flisnin për jetën e vështirë që kishte kaluar. Duke ndjekur vështrimin e personit në portret, shikuesi arrinte të bënte një rrugëtim të fshehtë në botën e tij të brendshme.
Ky portret i kishte marr artistit plot 3 muaj kohë deri në finalizim.
“Ky portret tregon rrudhat dhe sa kohë ka kaluar, në çfarë pengesa jetësore ka kaluar. Çdo rrudhë paraqet një mësim për rrugëtimin jetësor. Edhe sytë që shikojmë i bijën më saktë që është duke e parë krejt jetën e vet, çka ka përjetuar”, ka thënë artisti Miftari.
Figura e Markus Aurelus, e cila e paraqet Romën Antike duke u shpërbërë, Kështjella në Gjermani apo Letra e një vajze për të dashurin e saj ushtarë, janë disa nga veprat tjera të kësaj ekspozite të cilat e dëshmojnë edhe më shumë veprën e Miftarit, si artist që premton shumë.
“Këto të tjerat janë si një lojë, por një lojë serioze. Punime me fytyra antike, kemi edhe portrete më moderne. Punimet në përgjithësi janë vetë treguese, mund t’i interpretoni si t’i shihni ju, secili mund të krijojë një mendim të vetin në bazë të eksperiencave që i ka pasur sepse veprat janë të hapura për interpretim. Qëllimi është të stimulojmë mendim, kujtime, ndjenja. Secila figurë mund të degëzohet në shumë interpretime dhe në shumë seri të vetme”, ka shtuar më tej artisti.
Pas analizës për portretin e njeriut të moshuar profesori dhe regjisori, Fadil Hysaj, potencoi se Miftari është një artist i ri i cili premton shumë pasi ka aftësinë për të paraqitur në mënyrë të jashtëzakonshme brendësinë e personazhit pa e deformuar figurën e tij.
“Konsideroj që është një autor i brezit të ri i cili mundohet që ta shoh njeriun në atë përmasën e brendshme pa pretenduar që ta deformojë figurën e tij. Zakonisht pretendimet për ta parë brendësinë kur e humbasim atë të jashtmen mendoj që arrijmë efektin e njëjtë sikurse mos ta shohim brenda fare. Por duke e ruajtur jashtësinë e figurës, duke u munduar që përmes detajeve të mbulojë atë që ka brenda, ky piktor mendoj që premton një autorësi të veçantë, pra mendon që nuk ka nevojë për të deformuar një figurë për të nxjerrë ekspresionin e brendshëm, për ta bërë të dukshëm, sepse ne nga natyra kursehemi, e kursejmë mbrendësinë edhe mundohemi të krijojmë një imazh shpesh të rrejshëm jashtë, por një detaj shpesh na nxjerr, na dekonspiron”, ka thënë profesori Hysaj i cili tutje ka falënderuar edhe KultPlus Caffe Gallery për hapësirën që u ofron artistëve të rinjë, që të paraqesin punën e tyre dhe të fillojnë karrierën.
Ekspozita “The journey continues…”, do të qëndroj e hapur dy javë në ambientet e KultPlus Caffe Gallery. / Vjollca Duraku / KultPlus.com
Kur infermierja suedeze Israa Abdali më 2016-n udhëtoi me avion drejt Sirisë së zhuritur nga lufta, ajo u trondit prej asaj që pa.
“Gjithçka ishte shkatërruar, nuk mund të besoja se kjo ishte Siria”, ka thënë Abdali, e cila themeloi një organizatë joqeveritare të quajtur “Stand with Syria”. “Çdoherë kur vije, shihje dikë të ecte pa këmbë e krahë. Secili humbi diçka”.
Tani, fotografi të Abdalit dhe grave të tjera të reja që janë prekur nga kriza e refugjatëve mund të shihen në ekspozitën e re në “Fotografiska”, në New York City.
Në “Between These Folded Walls, Utopia” paraqiten një varg portretesh të grave të reja që janë shtrënguar të migrojnë nga Lindja e Mesme dhe Afrika – vende si Afganistani dhe Somalia – gjatë krizës së refugjatëve, shkruan “The Guardian”
Të ekspozuara janë 18 fotografi të kornizuara, gjashtë copëza muri, si dhe një instalacion filmi nga Cooper & Gorfer, një dyshe fotografesh me seli në Gothenburg të Suedisë. Ato janë artistja amerikane Sarah Cooper dhe kolegia e saj australiane, Nina Gorfer.
“Është për të gjetur një vend në kultura të ndryshme dhe çfarë do të thotë të jesh grua në gjithë këtë”, ka thënë Gorfer.
Kurse Cooper shton: “Ne deshëm të adresonim kohën sipas mënyrës sonë, dhe të dëshmonim se si po ndiheshim në lidhje me komunitetin tonë”.
Dyshja e nisën këtë projekt më 2017-n pas një bisede me një nga mikeshat e tyre, që është mësuese për emigrantët e sapoardhur. / KultPlus.com
I lindur në qytetin e kullave mes historisë, të bëmave dhe heronjve që përshkruan vendin me vite. Dashurinë e madhe për artin, atdheun por edhe brengën që i erdhi pikërisht atëherë kur liria trokiti në fshatin e vogël ku ishte rritur, arriti ta shprehte përmes vizatimeve, që në atë kohë i ishin shndërruar në të vetmet fjalë, shkruan KultPlus.
Kushtrim Dacaj, profesor i Gjeografisë në Gjimnazin ʺVëllezërit Frashëriʺ në Deçan, ka rrëfyer për KultPlus për ditët e para të “takimit” të tij me lapsin e letrën, e deri në përvetësimin e këtij arti, që sot duhen shumë pak fjalë për ta dëshmuar.
Portretet që deri më sot ka realizuar, shfaqin vlerat kombëtare, heronjtë që pati fatin t’i takoj, por edhe ata të cilët historia ja mësoj.
Dacaj ka thënë se arti për të nuk është veç pasion, ai është një obligim për tokën, popullin por edhe atyre që jetën e dhanë për liri.
“Përveç punës që bëj dhe mësimit që zhvilloj me nxënësit, kohën e lirë e kaloj me punimin e portreteve. Këtë, përveç se e shoh si një pasion timin, gjithashtu e marr edhe si obligim ndaj kësaj toke, këtij populli dhe atyre që dhanë jetën për liri, pra dëshmorëve dhe të rënëve tanë”, ka pohuar ai.
Nuk mban mend se sa portrete ka realizuar deri më sot por sipas tij kjo është mënyra e tij për të përkujtuar figurat e ndritura të kombit, të qyteti ku ai është rritur, vendit që tokës i fali martirë e dëshmorë.
“Kam lindur në Deçan, një vend që ka dhënë shumë dëshmorë dhe martirë për këtë tokë, jam rritur duke dëgjuar për kontributin dhe vuajtjet e vajzave dhe djemve më të mirë të kombit, për çlirimin e trojeve tona. Prandaj, përmes portreteve që i punoj mundohem që tʼi përkujtoj figurat e ndritura të kombit, t’i transmetoj ato te gjeneratat e reja dhe së bashku t’i ruajmë dhe ti nderojmë veprat e tyre”, ka vazhduar Dacaj.
Tutje ai treguar edhe për procesin e krijimit të një portreti, duke theksuar se krahas punës, janë të domosdoshme edhe përkushtimi e vullneti.
“Punimin i një portreti kërkon një përkushtim dhe vullnet të madh. Zakonisht e përzgjedhi një fotografi dhe filloj të marr përmasat e saj të cilat i paraqes në fletë të bardhë (varësisht nga madhësia e fletës). Portretin filloj ta punoj në vija të lehta për të parë saktësinë e tij. Pasi të sigurohem se portreti është brenda parametrave dhe vijave, atëherë kaloj në pjesën e dytë, atë të vendosjes së vijave përfundimtare dhe nxjerrjen e nuancës së fytyrës bashkë me elementet e saj. Portreti me tu mbaruar do të lyhet me një spërkatës përkatës që lapsi të shkëlqej më mirë dhe të jetë më i qëndrueshëm”, ka rrëfyer profesori.
Dacaj ka shtuar se pikturat që ai ka realizuar deri më tani nuk janë për shitje disa prej tyre tashmë i janë dhuruar familjeve të dëshmorëve, shokëve apo edhe artistëve të ndryshëm. Ai ka thënë se nuk ka qëllim promovimin e vetes ngase qëllimi i tij i vetëm është përkujtimi dhe nderimi i figurave të mëdha të kombit. / KultPlus.com
Artisti i ri mitrovicas Fatlum Meholli ka arritur që përmes punimeve të tij artistike, ta gëzojë pëlqimin e masës.
Pasioni dhe dëshira e
madhe që ka për artin figurativ, e ka shtyrë atë të punojë në mënyrë të
vazhdueshme, duke arritur të përmirësohet gjithnjë e më shumë.
Përveç tjerash, punimi
i portreteve mbetet zhanri i tij i preferuar. Kryesisht, ato i
punon me thëngjill, lapsa grafik, si dhe me materiale të tjera në fleta të madhësive
të ndryshme. Edhe pse ende i
ri në moshë, portretet që i punon ai kanë arritur një nivel të lartë. Artisti 20-vjeçar ka
marrë pjesë në disa ekspozita kolektive, ndërsa në plan e ka që pas një kohe ta
realizojë ndonjë ekspozitë personale.
Përveç vizatimit të
portreteve, ky artist ka prirje të mëdha edhe në pikturë dhe dizajn grafik,
prej të cilave ka një numër të konsiderueshëm punimesh.
Meholli punon vizatime
me porosi, ndërsa për audiencën herë pas herë shpërndanë portrete të figurave të
ndryshme publike.
Mënyra më e mirë e ekspozimit të tyre mbeten rrjetet sociale, posaçërisht Instagrami dhe Facebooku.
KultPlus jua sjellë disa portrete të realizuara nga Fatlum Meholli. /KultPlus.com
