Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët prezantoi për publikun një grup djemsh nga Hora e Arbëreshvet (Piana degli Albanesi), në Sicili, të cilët shkruajnë dhe kompozojnë këngë në arbërisht.
Këta të rinj përcjellin me muzikën e tyre, në një udhëtim të përmalluar drejt rrënjëve, një kulturë që jetohet përmes syve të të rinjve.
Grupi muzikor arbëresh mban emrin “Shega”. Megjithëse vijnë nga një katund arbëresh, me artin e tyre, djemtë e “Shegës” kanë mundur të kapërcejnë kufijtë lokalë, krahinorë e shtetërorë. Së shpejti ata do të ndërmarrin një turne në Zvicër.
Muzikantët arbëreshë do të jenë në Zyrih të Zvicrës më 18 qershor. Me rastin e koncertit do të ekspozohen foto të Alessandro Ferrantelli dhe Maria Calderone, dy artistë profesionistë që ndër vite kanë dokumentuar kulturën arbëreshe me ngjyrat lokale që e karakterizojnë.
Ekspozita e titulluar ZËMBRA ARBËRESHE ka për protagoniste gratë e Horës së Arbëreshvet, me veshjet e tyre të magjishme tradicionale./KultPlus.com
Nesër nis për herë të parë punimet Kuvendi Diturak organizuar nga Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshet. Tema e këtij takimi të shumë pritur (ishte parashikuar të zhvillohej në vjeshtën e viti të kaluar, por për shkak të pandemisë u shty) është “Gjendja aktuale e studimeve arbëreshe”.
Ky aktivitet i cili do të mbahet në Muzeun Historik Kombëtar mëton të nxjerrë në pah arritjet e deritanishme në fusha të ndryshme të studimeve mbi universin arbëresh si në studimet gjuhësore, studimet letrare, etnografike, antropologjike kulturore, të çështjeve juridike që lidhen me statusin aktual të arbërishtes si dhe, të përpunojë një strategji pune të përbashkët me të gjitha forcat studiuese në të gjitha trevat shqipfolëse, por po aq edhe të gjithë albanologëve të huaj që kanë pasur e kanë në vëmendjen e tyre çështjen e Arbërisë.
Drejtoresha e Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, Diana Kastrati tregon për “Diaspora Shqiptare” më shumë për Kuvendin Diturak, organizmin dhe pritshmëritë e këtij aktiviteti mbarë kombëtar.
Qendra e Studimeve Arbëreshe u ngrit dhe nisi punën në një kohë të vështirë që përkoi saktësisht me izolimin e Shqipërisë, por edhe të mbarë botës për shkak të pandemisë. E sigurisht, u shtynë disa projekte, ndër të cilët mbajtja e Kuvendit të parë “Gjendja aktuale e studimeve arbëreshe”, i parashikuar të zhvillohej për në shtatorin e 2020, i rishtyrë për në nëntorin e 2020 e që, pandemia e izolimi e bëri sërishmi të pamundur. Por QSPA arrin ta riorganizojë punën dhe në datat 27-29 shtator 2021 do ta zhvillojë këtë Kuvend ndërkombëtar. Çfarë synon të sjellë ky Kuvend?
Miratimi i ngritjes së Qendrës së Studimeve dhe Botimeve për Arbëreshët (QSPA) nga qeveria shqiptare, u bë në 2019, kurse konkretizimi i fillimit të punës në janar të 2020.Personalisht jam thirrur për të marrë përsipër ngritjen e saj, në 25 dhjetor të 2020. Kam filluar punën si Drejtore ekezekutive më 10 janar të 2021, akoma pa një staf përreth. Duke i mbetur objektivitetit, më duhet të theksoj se ishte një përgjegjësi shumë e madhe jo vetëm në nivel personal, por edhe për studiuesit e rinj të përzgjedhur që panuan të bëhen protagonistë e dëshmitarë të historisë së fillimit e formëzimit të një institucioni të tillë me rëndësi parësore kombëtare. Stafi ka filluar punën më 11 mars të 2020, e një ditë më pas filloi edhe izolimi për shkak të pandemisë. Gjithsesi, vizioni, platforma e objektivave, detyrave dhe punëve për t’u kryer brenda vitit 2020, kanë qenë të qartë që më 11 mars. Ndër këto veprimtari, krahas ngritjes së rrethit të bashkëpunëtorëve të jashtëm të cilët ishin studiues me emër në këto lëmi studimi e kërkimi, nisjes së punës për botimin e librave, strukturimit të Revistës studimore të Qendrës, ishte edhe organizimi i një Kuvendi diturak – studimor që, siç e sqaroni edhe ju, ishte parashikuar të mbahej në shtatorin e kaluar. Pas një pune të pafund të të gjithë stafit për ideimin e tij, mbledhjen e thirrjen e studiuesve me emër në nivel kombëtar e ndërkombëtar, e të tjera yçkla të pafundme që lindnin rrugës për një sipërmarrje të këtyre përmasave, aktiviteti u shty, me shpresën e përmirësimit të gjendjes në nëntor. Pjesën tjetër e dimë të gjithë si rrodhi. Ndaj kësaj here, si riorganizimi, ashtu edhe konkretizimi i saj për ne të Qendrës merr dyfish rëndësi e përgjegjësi. Tema e Kuvendit përligj edhe përpjekjen tonë për të evidentuar situatën aktuale të studimeve për arbëreshët, një hap i domosdoshëm për ne për të kuptuar realisht në ç’stad ndodhen këto studime, por, po aq, për të orientuar dhe kristalizuar edhe rrugën tonë kryesore të kërkimit shkencor. Një pjesë e të ftuarve që do të kumtojnë në këtë Kuvend kanë qenë edhe në organizimin e vitit të kaluar, si prof.Klara Kodra, prof.Ymer Ciraku, prof. Emil Lafe, prof. Italo Sarro, prof. Lucia Nadin, papas Antonio Bellusci, z. Agostino Giordano, të tjerë janë shtuar, kurse disa syresh që kishin shprehur miratimin dhe aderimin për të qenë kumtues në vitin e kaluar, sivjet, disa prej tyre si për shkak të moshës, po aq të frikës së përligjur nga pandemia, apo për shkak të impenjimeve të tjera të marra ndërkohë, nuk do të jenë, si p.sh prof. Rexhep Qosja (i cili ka qenë ndër të parët që ka dhënë miratimin entuziast për pjesëmarrje me kumtim), prof. Sabri Hamiti, prof. Gjovalin Shkurtaj etj. Do të jenë dy ditë të ngjeshura pune, nga mëngjesi deri në darkë. Ndërsa dita e tretë parashikon një konferencë shtypi brenda mjediseve të punës të QSPA-së ku, 4 a 5 studiues pjesëmarrës në Kuvend, do t’u përgjigjen pyetjeve të gazetarëve të kulturës mbi të ardhmen e çështjeve më të nxehta të studimeve arbëreshe.
Cilat janë temat që do të trajtohen?
Do të flitet e debatohet mbi çështje të tilla si: studimet retrospektive arbëreshe; mbi dokumentimin e ripërpunimin e miteve të krijuara mbi lëvizjet e para të arbëreshëve në tokën italiane; mbi autorë të spikatur të kulturës së shkruar arbëreshe të së kaluarës, por po aq edhe të ardhmes; mbi domosdoshmërinë e përhapjes dhe shtrirjes së letërsisë e kulturës arbëreshe në territorin shqiptar e jashtë tij; mbi vëzhgimet e fenomeneve gjuhësore të arbërishtes e të dallimeve apo të përbashkëtave midis elementëve gjuhësorë të arbërishtes së dikurshme e të sotme; mbi përkthimin e disa veprave të autorëve arbëreshë; mbi përkthimin e liturgjisë ortodokse; por edhe mbi debatin shumë sensitiv të kohëve të sotme moderne, atij mbi rrezikimin eventual të gjuhës arbëreshe si dhe të mënyrave të matjes së këtij rrezikimi; të krizës identitare e gjuhësore të arbëreshëve të Kalabrisë dhe planit për të ecur në të ardhmen; të trashëgimisë kulturore të ruajtur tek Arvanitasit në Elladhë etj.
Shumë pak takime të këtij lloji, dhe me pak akoma botime e studime së fundmi (po të lëmë mënjanë këtu katër botimet e QSPA që janë një kontribut i madh në këtë fushë). Mungon interesi?
Më lejoni të bëj një parashtesë të domosdoshme sipas meje dhe që, e kam përsëritur sa e sa herë mediatikisht: vëmendja e studiuesve shqiptarë ndaj botës arbëreshe, ka qenë gjithmonë cilësore. Studimet e tyre kanë përbërë dhe përbëjnë bazën mbi të cilën ngrihet edhe puna e Qendrës. Kërkime, studime dhe botime mbi botën arbëreshe janë bërë edhe vazhdojnë të bëhen edhe në këto kohë. Në gjykimin tim, nuk mungon interesi, përkundrazi, por mbase ka munguar strategjia e koordinimit të gjithë kësaj pune e bërë kryesisht në bazë të një vullneti individual. Kjo përsa i përket botimeve. Ndërsa nëse flasim për organizime të kësaj fare siç është edhe Kuvendi i fund shtatorit me fokus ekskluziv arbëreshët, i ideuar dhe organizuar tërësisht nga Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, këto mbase kanë qenë të nevojshme të ishin zhvilluar përgjatë këtyre viteve. E këtu vijmë edhe tek rëndësia që ka kjo Qendër e cila duke qenë përfaqësuese e strategjisë së shtetit shqiptar ndaj çështjes arbëreshe, është ngritur me këtë qëllim e funksion themelor: përbashkimin brenda dhe jashtë Shqipërisë të forcave intelektuale që merren me studimin e universit arbëresh, bazuar në parimin e respektimit të lirisë dhe mëvetësisë akademike, por të mbështetur në një vizion afatgjatë që synon jo vetëm rijetëzimin e mbajtjen gjallë të trashëgimisë kulturore të shkruar e jo, por edhe krijimin e instrumenteve të duhur që garantojnë jo vetëm memorizimin e kësaj historie retrospektive arbëreshe, por edhe asaj të ardhme.
Kuvendi do të jetë mbarëkombëtar, pra të pranishëm do të jenë studiues nga të gjitha trevat shqipfolëse. A mund të themi se në fund të kuvendit do të kemi bazat për një strategji pune të përbashkët me të gjitha forcat studiuese që kanë pasur e kanë në vëmendjen e tyre çështjen e Arbërisë?
Pikërisht në funksion të këtij qëllimi që sapo shprehët ju, do të shërbejnë këto dy ditë. Por, jam e kënaqur t’ju them paraprakisht se nuk do të jetë vetëm ky Kuvend që do të bëjë të mundur pasurimin e strategjisë sonë të skicuar tashmë; në nëntorin e këtij viti, do të jetë një tjetër aktivitet i kësaj natyre, i organizuar në bashkëpunim me Institutin e Historisë së Akademisv së Studimeve Albanologjike, që do të merret eksluzivisht me panoramën e strategjive të shtetit shqiptar ndaj çështjes arbëreshe që nga lindja e tij deri më sot; ndërsa në mes të dhjetorit do të kemi një veprimtari ndërkombëtare me pjesëmarrjen e linguistëve dhe sociolinguistëve nga të gjitha kontinentet, në bashkëpunim me Federatën e Gjuhëve në Rrezik (FEL) me seli në SHBA ku kjo e fundit do të festojë 25 vjetorin e krijimit të saj pikërisht në Tiranë. Ftesa që na erdhi nga FEL për të mbajtur konferencën e tyre të radhës në bashkëpunim me Qendrën tonë këtu në Tiranë, ishte privilegj, nderim e përgjegjësi e madhe për ne. Midis debateve e diskutimeve mbi gjuhët e tjera të globit që janë rrezikuara nga zhdukja, do të ketë një sesion të veçantë kushtuar arbërishtes. Ky i gjuhëve të rrezikuara nga zhdukja, është edhe një nga debatet më të nxehta akademike aktualisht në nivel ndërkombëtar. Do të jenë rezultatet e këtyre tri aktiviteteve të rëndësishme studimore që do të përbëjnë edhe bazën prej ku do të ngrihet edhe strategjia e ardhshme e punës së Qendrës së Studimeve për Arbëreshët.
Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për arbëreshët ka njoftuar ditën e sotme se në datat 27-29 shator do të mbahet Kuvendi i parë ndërkombëtar: “Gjendja aktuale e studimeve mbi arbëreshët”.
Për herë të parë, ky Kuvend do të nxjerrë në pah gjendjen aktuale të studimeve të kryera ndër kohëra, në gamën që ngërthejnë lëmi, të tilla si: gjuhësia, letërsia, historia, antropologjia, publicistika dhe kultura në përgjithësi.
Në fokus të referateve dhe kumtesave do të jetë vepra studimore e kryer si nga studiuesit arbëreshë brenda Italisë e Kroacisë, po aq edhe nga studiuesit në trevat e tjera shqipfolëse.
Referatet dhe kumtesat e këtij Kuvendi pritet të kontribuojnë për orientimin e studiuesve dhe lexuesit në përgjithësi për të kuptuar qartë nivelin sasior dhe cilësor të studimeve mbi arbëreshët, si dhe për të dritësuar fushat dhe aspektet e pastudiuara mbi këtë lëmi.
Pjesëmarrës të Kuvendit të parë Ndërkombëtar, të organizuar nga QSPA, do të jenë studiuesit më të rëndësishëm brenda dhe jashtë Shqipërisë.
“Me këtë Kuvend (i parashikuar të realizohej një vit më parë, por i penguar për shkak të pandemisë) hapet cikli i tre prej aktiviteteve më të rëndësishme të Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, ku do të pasohet në muajin nëntor me konferencën “Shteti shqiptar dhe arbëreshët (rasti i arbëreshëve të Italisë dhe Arbneshëve të Zarës në Kroaci” dhe me Konferencën Ndërkombëtare “Gjuhët e Rrezikuara dhe Diaspora” (Dhjetor, 2021). Ju mirëpresim!” shkruhet në njoftimin zyrtar të QSPA. / KultPlus.com
“Continuum” është emri i revistës shkencore të Qendrës së Studimieve dhe Publikimeve për Arbëreshët.
Tashmë është botuar numri i parë i kësaj reviste vjetore që është konceptuar në përputhje me misionin e QSPA, si pjesë e botimit të studimeve të specializuara për historinë, gjuhën, letërsinë dhe kulturën e komunitetit arbëresh.
Në këtë kuadër, revista synon të nxisë bashkëpunimin mes studiuesve vendas dhe atyre në Diasporë e më gjerë, me qëllim mbështetjen dhe zhvillimin e strukturës së studimeve mbi komunitetin arbëresh, dhe shërben si një forum për shkëmbimin e ideve dhe debateve shkencore. Realizimi i saj bëhet i mundur nga Drejtoria e Studimeve dhe Publikimeve pranë QSPA, në bashkëpunim dhe me studiues të tjerë brenda dhe jashtë vendit.
Zgjedhja e titullit nga latinishtja “Continuum” (“Vijimësia”), mëton të ngërthejë një simbolikë të dyfishtë: nga njëra anë, lidhjen e pashkëputur ndonjëherë të arbëreshëve nga trungu amë, pavarësisht aspektit fizik territorial dhe, nga ana tjetër, vijimësinë që kjo Qendër Studimesh dhe Publikimesh synon të realizojë. Revista është strukturuar në këto rubrika:
– Artikuj studimorë të studiuesve të QSPA, por edhe të figurave të tjera të arealit akademik shqiptar, mbi çështje të ndryshme që ngërthejnë retrospektivën, aktualen apo edhe të ardhshmen e problematikave me natyrë historike, gjuhësore, letrare etj., të arbëreshëve;
– Forum: “Arbërishtja – gjuhë në rrezik”. Kjo rubrikë, e menduar si një fillim agora-je për studiuesit e çështjes arbërore, është konceptuar mbi bazën e parashtrimit të të njëjtave pyetje që kërkojnë përgjigjen e disa studiuesve albanologë në disa vende (Shqipëri, Kosovë, Itali, Gjermani) mbi debatin më të ndjeshëm të sotëm, atë të gjuhës arbërisht në rrezik.
Ky format risi mëton të vjelë mendimin e studiuesve të disiplinave të ndryshme e me një përhapje gjeografike të larmishme, në mënyrë që kjo çështje që është përzgjedhur edhe si moto e vitit të punës së QSPA, të konvergjojë në një ide të qartë e të artikuluar mbi mendimin akademik aktual të albanologëve kudo që ndodhen;
– Almanak: siç edhe vetë fjala e tregon, kjo rubrikë paraqet kontributet e disa figurave të rëndësishme të universit arbëresh që kanë pasur përvjetorë lindjesh apo vdekjesh në këtë vit kalendarik, nëpërmjet shkrimeve mbi ta;
– Dokumente dhe materiale, të pabotuara më parë;
– In memoriam: shkrime përkujtimore të studiuesve arbëreshë apo të atyre që kanë studiuar arbëreshët, të cilët janë ndarë nga jeta gjatë këtij viti kalendarik;
– Kritikë dhe bibliografi: recensione kritike mbi botimet e fundit të QSPA si dhe të botimeve të tjera mbi arbëreshët;
– Veprimtaria e QSPA gjatë vitit 2020–2021: një përmbledhje e historisë së themelimit të këtij institucioni, e platformës, vizionit, objektivave, qëllimeve e synimeve, po aq sa e veprimtarive të Qendrës në vitin e parë të krijimit, në tri drejtimet kryesore të saj: studime, botime, përhapje dhe sensibilizim i kulturës arbëreshe në mjedisin shqiptar.
Monografia e studiueses së Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, dr. Silvana Nini është një prej katër librave të botuara nga QSPA.
“Një rrugëtim etnografik mbi veshjet e Arbëreshëve të Italisë së Jugut”, shoqëruar me vizatime të veshjeve” është titulli i botimit.
Ky libër me 187 faqe, sjell përveç studimit shkencor dhe historikut të ndjekur nga veshjet arbëreshe, edhe një album me ilustrime mbi tipologjinë e veshjes arbëreshe, të realizuar nga vetë autorja si dhe përfshin edhe një fjalorth terminologjik mbi këtë fushë. Punimi ka karakter shkencor po gjithashtu merr përsipër të njohë dhe informojë një target -grup më të gjerë mbi vlerat artistike të kostumit të gruas arbëreshe, rëndësinë e tij si një trashëgimi shpirtërore e komunitetit arbëresh, e po ashtu edhe mbi zhvillimin që kjo veshje ka pasur gjatë rrugëtimit historik të këtij komuniteti.
Monografia përbëhet përbëhet nga katër pjesë: 1. Kostumi i gruas arbëreshe në këndvështrimin e një trashëgimie shpirtërore, (rëndësia e simbolikës në ruajtjen e kostumit). 2. Faktorët, që ndikuan në zhvillimin e kostumit arbëresh (gjurmimi i faktorëve nëpërmjet një rrugëtimi historik). 3. Elementet përbërës dhe vlerat estetike të kostumit të nuses/festës. 4 Vizatime të kostumit arbëresh të nuses/festës. Pavarësisht elementeve të përbashkët, vjeshjet arbëreshe shfaqen me karakteristika të veçanta për çdo komunitet edhe pse diku është më shumë e diku më pak e dukshme. Gjithashtu ky dallim vjen edhe në ngjyrimet gjuhësore që marrin emërtimet e këtyre elementeve të veshjes në secilin komunitet. Një hapësirë e veçantë në këtë punim, u është lënë edhe ilustrimeve të kostumeve të nuses/festës për të finalizuar rrugëtimin etnografik të kësaj veshjeje.
Ilustrimet e realizuara nga vetë autorja janë realizuar me teknikën e akuarelit dhe paraqesin veshjet që mbartin karakteristikat më kryesore të çdo varianti dhe, atje ku është parë e nevojshme, është paraqitur edhe ndonjë element specifik i veshjes, si keza apo pandera. Një botim i këtij profili etnografik paraqet interes, sepse bota arbëreshe është e njohur deri më sot tek ne kryesisht përmes letërsisë së saj dhe kjo – e paraqet sigurisht të fragmentuar tërë konstruktin e pasur shpirtëror, që ai komunitet e ka mbartur dhe e ruan prej shekujsh. /dsh/ KultPlus.com
Këshilli i Ministrave miratoi propozimin e Ministrit të Shtetit për Diasporën për krijimin e “Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët”.
Kjo qendër
do të ketë si qëllim studimin e specializuar të historisë, letërsisë dhe
kulturës së komunitetit arbëresh.
Pjesë e
rëndësishme e funksionit të kësaj qendre do të jetë kryerja e studimeve për
komunitetit arbëresh, promovimin, ruajtjen e gjuhës dhe identitetit kulturor
tek ky komunitetit si dhe me organizimin e aktiviteteve, seminareve dhe konferencave
shkencore të cilat do të kenë si fokus komunitetin arbëresh. Gjithashtu botimi
i studimeve të QSPA-së do të kryhet në bashkëpunim me Qendrën e Botimeve për
Diasporën.
Në kuadër të
kësaj qendre do të funksionojë edhe Këshilli Koordinues, i përbërë me nëntë
përfaqësues nga Akademia e Shkencave, Akademia e Studimeve Albanologjike,
Ministria përgjegjëse për Politikën e Jashtme, Ministria përgjegjëse për
Kulturën, Fakulteti i Historisë dhe Filologjisë, Universiteti i Tiranës,
Agjencia Kombëtare e Diasporës dhe katër përfaqësues të komunitetit arbëresh
një prej të cilëve nga komuna e Zarës në Kroaci.
Kjo qendër
me seli në Tiranë do të nxisë bashkëpunimin mes studiuesve vendas dhe në diasporë,
me qëllim mbështetjen dhe zhvillimin e studimeve të lidhura me botën shqiptare.
