Nga Rainer Maria Rilke

Në mos mundsha të jem

me ata që dinë sekrete plot,

më mirë le të rri vetëm./ KultPlus.com

   

Në vitin 1903, duke këshilluar një poet të ri, Rainer Maria Rilke shkroi monumentin e  filozofisë, një manual shpirtëror. Një manual që mund të na drejtojë në rrugën e të shkruarit dhe të ekzistencës. Poeti i famshëm Rilke ishte vetëm 28-vjeç kur filloi t’i përgjigjej Franz Kappus, 17-vjeçar, një poet aspirues dhe kadet në shkollën ushtarake, nga e cila Rilke kishte dezertuar disa vite më parë. Rilke i dërgoi dhjetë letra në harkun kohor prej pesë vjetësh nga Parisi, ku ai ishte sekretar i Rodinit, nga Suedia, Roma, nga rrethinat e Bremenit, ku ai nuk reshti së shkruari. Dhjetë traktate të vogla për filozofinë praktike, dhjetë meditime për vetminë, dashurinë, krijimin.

Përballë ngulmimit të Rilkes, djaloshi Kappus përfundimisht do të zgjedhë karrierën ushtarake. Por, mirënjohës karshi mjeshtrit të ri, ai i botoi mësimet e tij të çmuara në vitin 1929. Dhjetë letrat e Rilkes njohën një sukses të jashtëzakonshëm e të menjëhershëm në mbarë botën. Edhe në ditët e sotme, ato vijojnë të mbeten më të njohura se poezitë e autorit dhe do të mbeten një udhëzues shpirtëror se si të jetojmë, nga të cilat duhet të mbajmë mend të paktën katër mësime.

Mësimi 1: Pranoni seksualitetin tuaj

Tema e seksualitetit është jashtëzakonisht e rëndësishme, sepse në letrat e tij, është e qartë se të shkruarit, të qenit poet, nuk është punë, por para së gjithash është një mënyrë e të qenit. Është një marrëdhënie e caktuar me botën, me vetveten dhe me jetën. Për kohën kur jetoi, Rilke ka përgjigje jashtëzakonisht moderne, kur thotë se energjia seksuale dhe energjia krijuese janë të njëjta. Dhe se duhet t’i pranojmë plotësisht dëshirat, seksualitetin dhe ta çlirojmë veten nga gjithçka që mund ta shtypë atë: moralin. Me idenë se burri modern është i pakënaqur, sepse i është mësuar të jetë i kujdesshëm ndaj seksualitetit, ta ndrydhë atë. Për Rilken është interesant fakti, se si trupi dhe mendja komunikojnë në një seksualitet të marrë në mënyrë autentike.

“Afrojuni natyrës. Përpiquni të thoni, sikur të ishit njeriu i parë i kësaj bote, atë që shihni, atë që përjetoni, çka doni dhe çka humbisni”, – Rilke.

Mësimi 2: Jepni jetën tuaj për të shkruar

Rilke e pyet: “Nëse mendon se mund të jetosh pa shkruar, mos shkruaj”. “Nëse përgjigjja do ishte “Jo, unë nuk do të vdisja”, atëherë nuk kemi të drejtë të shkruajmë”. Pra, siç e shihni, vijoj të jetë shumë ngulmues. Ky është padyshim rasti i tij. Të shkruarit e shpëtoi Rilken nga vetëvrasja ose të paktën, nga kredhja në një situatë psikike shumë serioze.

“Zbuloni shkakun që ju bën të shkruani, vërtetoni nëse rrënjët e saj marrin jetë nga skutat më të thella të shpirtit”, – Rilke.

Nëse mendoni, se nëse nuk shkruani, mund ta vijoni jetën normalisht, nuk ka asgjë pse të hezitoni. Thjesht, në këtë rast, nuk duhet të bëni një jetë gjysmake. As tre të katërtat. Është gjithë jeta. Dhe Rilke bashkon gjestin me fjalën, sepse ai gjeti një mënyrë për të jetuar me asgjë tjetër, për të mos bërë asgjë tjetër, të mos bënte katërcipërisht asgjë përveçse të shkruante. Ai u soll si një lloj prifti i poezisë. Krijimtaria duhet të zërë tërë hapësirën. Edhe nëse të detyron në varfëri, sepse të shpie në varfëri, duhet të jesh gati, kjo është poezia. Kur i jep këshillat poetit të ri, Rilke ia jep vetvetes. Në njëfarë mënyre, duke i shpjeguar tjetrit se çfarë duhet të jetojë, ai kupton njëherazi sesi është jeta e tij.

Mësimi 3: Zbusni vetminë

Largoni çfarëdolloj ideje për sukses letrar. Mjafton të interesoheni për marrëdhëniet që njeriu ka midis vetes dhe vetes, që do të thotë mes vetes dhe asaj që shkruan. Mos prisni miratimin e të tjerëve. Nëse doni të shkruani mos prisni të bëni një jetë normale shoqërore. Të shkruarit të kërkon të jesh vetëm. Rilke ishte jashtëzakonisht i vetmuar. Vetmia ishte kushti i punës së tij. Nga ana tjetër, ai ishte një shkrues i patëmetë letrash, ai shkroi shumë letra. Letra i lejonte t’i mbante larg të tjerët.

“Vështrimi juaj është drejtuar jashtë. Këtej e tutje nuk duhet ta bësh absolutisht diçka të tillë. Askush nuk mund t’u këshillojë apo t’u ndihmojë. Asnjë. Ekziston vetëm një mënyrë: hyni brenda vetes”, – Rilke.

Mësimi 4: Në djall ironia

Në art, në sytë e Rilke, nuk ka vend për gjëra dytësore, nuk ka vend për butësi, nuk ka vend për një art, i cili do t’i trajtonte gjërat në mënyrë sipërfaqësore. Ai ishte mospërfillës edhe ndaj autorëve shumë të famshëm. Nëse jeni krijues, duhet të shikoni në libra të tjerë vetëm atë që mund t’ju ushqejë. Me fjalë të tjera, atje ku mund të gjeni veten, ajo që ju zbulon vetveten. Rilken nuk e shqetësonte fakti të thoshte se nuk e kishte lexuar Shekspirin. Pra, si rrjedhojë, një pjesë e madhe e letërsisë që kishte të bënte me gjërat e lehta, lojën, lojërat e fjalëve… nga aspekti disi sipërfaqësor, për të ishte thellësisht indiferent./Konica.al / KultPlus.com

I dashur zotëri

Letra jote më ka ardhur vetëm dy-tri ditë më parë. Më lejo të t’falenderoj për besimin e madh dhe të plotë që ke treguar. Ka vetëm pak gjëra që mund të bëj. Nuk mund t’i qasem natyrës së vargjeve tuaja, ngaqë cdo qëllim kritikues është shumë i largët për mua. Asgjë nuk është më e papërshtatshme se sa t’i qasesh një vepre arti me fjalë kritike: e gjitha që përfitojmë në raste të tilla, janë pak a shumë disa keqkuptime të lumtura. Gjërat nuk janë dhe aq të kapshme dhe të shpjegueshme sic jemi bërë të besojmë: shumica e situatave janë të pashpjegueshme, ndodhin në një hapësirë ku kurrë asnjë fjalë nuk ka depërtuar, si dhe shumica e këtyre të pathënave janë vepra arti, eksperienca misterioze të jetërave që qëndrojnë përkrah tonës dhe të cilat kalojnë tutje.

Pasi fillova me këtë vërejtje paraprake, e gjitha që mund të them mbi vargjet tua është se ato nuk kanë asnjë identitet të vetin, edhe pse kanë nxitje dhe lënë të kuptohet se ka shenja të dickaje shumë personale. Më së qarti e ndjeva këtë në poezinë e fundit “Shpirti im”.

Ka dicka personale që po përpiqet të dalë përmes fjalëve, ta gjejë mënyrën e vet. Kurse poema e bukur “Për Leopardin”, ndoshta, zhvillon një prirje dhe afërsi (Afinitet) me këtë njeri të madh e të vetmuar. Megjithatë, poezitë nuk rrinë më vete, asnjë e vetë-mjaftueshme, as ajo e fundit apo ajo tjetra kushtuar Leopardit.

Kjo letër e këndëshme që ke shkruar, pa dështuar, i ka përfshirë brenda vetës shumë nga të metat të cilat i kam identifikuar edhe gjatë leximit të vargjeve tua shpjeguese, pa qenë në gjendje t’u jap një emër. Ti më pyet nëse vargjet tua janë të mira. Këtë pyetje më kë bërë. I ke pyetur edhe të tjerët para meje. U dërgon revistave. I krahason me poezitë tjera, dhe shqetësohesh kur editorë të caktuar t’i hedhin poshtë përpjekjet tua.

Pra, (pasi keni lejuar që të t‘ofroj këshilla) më lejo të t’kërkoj që të heqësh dorë nga kjo gjë. Je duke kërkuar nga jashtë, një gjë që mbi të gjitha nuk do të duhet ta bësh gjatë kësaj kohe. Askush nuk mund të t’këshillojë e të t’ndihmojë, askush. Ka vetëm një zgjidhje. Kërkoje brenda vetës. Analizo arsyet që të nxisin të shkruash: kontrolloje nëse i ka shtrirë rrënjët në thellësi të zemrës tende, pranoje para vetës se do të vdisje nëse do të mohohej ndjesia për të shkruar. Mbi të gjitha: pyete vetën, gjatë qetësisë më të errët të natës: a duhet të shkruaj? Gërmo më shumë brenda vetës për të gjetur një përgjigje më të thellë. Dhe nëse është pozitive, nëse gjen mënyrën që t’i përgjigjesh kësaj pyetjeje kaq serioze me një “Po” të thjeshtë dhe të fuqishme, atëherë ndërtoje të gjithë jetën tënde rreth kësaj nevoje, jeta jote e drejtë, edhe në orën e saj më të vogël e të parëndësishme, duhet të bëhet dëshmi e kësaj ndjesie. Pastaj afrohu me natyrën. Provo, tamam si qenia e parë njerëzore, ta shpjegosh atë që e sheh dhe e ndjen, atë që e dashuron dhe që e ke humbur.

Mos shkruaj poezi dashurie; fillimisht evito format që janë shumë familjare dhe të përditshme: këto janë më të vështirat, ngaqë të duhet mjeshtëri dhe fuqi e jshtëzakonshme për të prodhuar dicka të veçantë në një domen i cili na ka dhuruar me bollëk shembuj të mirë e ndonjëherë brilantë. Për këtë arsye, hiqju temave gjenerale dhe strehohu nën atë që ofron jeta juaj e përditshme; deshifro dëshirat dhe dëshpërimet tua, kalo përtej edhe besimit që ke në njëfarëlloj bukurie, përshkruaji të gjitha këto me një intensitet, qetësisht, me sinqeritet të përulur, vije në gatishmëri gjithçka që gjen për ta shprehur veten, imazhet në ëndërrat tuaja dhe mendime nga kujtesa.

Nëse përditësia të duket e boshatisur, mos ia lë fajin; fajësoje veten, thuaji vetes që nuk je poet i mjaftueshëm që t’i shpalosësh pasuritë e saj, sepse nuk ka boshësi për atë që krijon dhe nuk ka vend të varfër, vend trivial.  Edhe nëse je në burg ku muret nuk lënë as një zë nga jashtë t’u afrohet shqisave tua, prapë e ke fëmijërinë tënde, një burim të mrekullueshëm e bujar nga thesari i kujtimeve? Ktheje vëmendjen te kjo gjë. Provo t’i ringjallësh ndjenjat e fundosura së së shkuarës së largët, vullneti yt do të bëhet më i fortë për shkak të kësaj, vetmia juaj do të hapet e do ndriçohet për t’u bërë vendbanim në të cilin zërat e njerëzve të tjerë do të dëgjohen vetëm prej së largu. Dhe nëse nga kjo do të kthehesh në brendësi, nga ky nënshtrim i botës tënde do të vijnë vargjet, vetëm atëherë nuk do të të shkojë në mendje t’i kërkosh dikujt nëse vargjet tua janë të mira. Gjithashtu nuk do të provosh t’i bësh revistat të interesohen në punën tënde: sepse në to ti do të shohësh zotësinë e dashurisë natyrale, një copë dhe një zë të jetës tënde. Një vepër e mirë arti lind nga nevoja. Vendimi mbi të varet nga natyra e origjinës së saj: s’ka zgjidhje tjetër.

Për ketë arsye , zotëri i dashur, e vetmja këshillë që kam është kjo: të shikosh te vetja jote dhe të egzaminosh thellësinë nga e cila ka lulëzuar jeta jote; te burimi ti do të gjesh përgjigje nëse të duhet të shkruash. Pranoje këtë përgjigje ashtu si është, pa provuar ta interpretosh. Mbase do të të thërrasë që të bëhesh artist.

Pastaj shtëngoje këtë fat, mbarte barrën dhe madhështinë e tij, pa kërkuar shpërblim që mund të vijë nga jashtë. Sepse ai që krijon duhet ta ketë një botë të veten dhe të gjejë gjithcka brenda vetes, në një botë natyrore që ai ka vendosur ta ndjekë.

Por, ndoshta pas kësaj prejardhjeje në vetvete dhe ngushëllimit ty do të të duhet të heqësh dorë nga ideja e të qenit poet (ideja se të jetuarit pa shkruar është e mjaftueshme, siç thashë, të bësh atë që dikush nuk duhet ta bëjë kurrë).

Edhe atëherë, kur të kesh gjetur paqe në mënyrën se si po të pyes, kjo nuk do të jetë kohë e çuar kot. Çfarëdo që ndodh, jeta jote do ta gjejë një rrugë nga ajo pikë e tutje, dhe kjo do të jetë një gjë e mirë, produktive dhe me ndikim të gjerë në dicka që shpresoj të jetë më shumë se ato që mund të them. Cfarë mund të të them tjetër?

Më duket se gjithçka është theksuar mjaftueshëm; dhe e gjitha që dua të bëj në fund është të të këshilloj t’i shkosh seriozisht dhe me qetësi zhvillimit tënd; nuk mund ta ndërpresësh atë më shumë se sa të shikosh nga jashtë dhe të presësh përgjigje për pyetjet të cilat vetëm instikti yt më i thellë në momentet tua më të qeta do të mundte ndoshta t’u përgjigjej.

Pata kënaqësinë ta shoh emrin e Profesor Horacek në letrën tënde, kam një admirim të madh për një dijetar zemërmirë si ai, një mirënjohje që ka zgjatur për vite të tëra. A do të mund t’ia transmetosh këto fjalë atij, është shumë e sjellshme nga ana e tij që ende më mban në mend, një gjë që e çmoj shumë. Vargjet të cilat me aq besim m’i ke dërguar, po t’i kthej mbrapsht bashkë me këtë letër. Shumë faleminderit për këtë shtrirje dhe ngrohtësinë e besimit të, me sa mundësi që kisha kam provuar që me këtë përgjigje të sinqertë ta bëj veten më të vlefshëm, se sa i huaji që në të vertetë jam. / KultPlus.com

Me gjithë përkushtimin dhe simpatinë
Rainer Maria Rilke

Përktheu Rrona Jaka