Qendra Kinematografike e Kosovës përkujton regjisoren Arzana Kraja, në përvjetorin e tretë të ndarjes nga jeta, përcjell KultPlus.
Për të kujtuar dhe festuar veprën dhe jetën e Arzanës, këtë të diel, më 13 nëntor, nga ora 19:30, QKK-ja organizon shfaqjen e filmit të gjatë artistik të regjisores “Fusha e Mëllenjave”, i cili në këtë rast do të hapë Muajin Evropian të Filmit, që mbahet për herë të parë në Prishtinë dhe organizohet nga Akademia Evropiane e Filmit me partnerin lokal Kino Armatën.
Kontributi i rëndësishëm i regjisores në kinematografinë kosovare manifestohet me një mori veprash artistike, si autore e filmave të shkurtër, dokumentarëve, realizimeve të shumta televizive dhe filmit të metrazhit të gjatë “Fusha e Mëllenjave”. / KultPlus.com
Nën organizimin e “Qendra Multimedia” në Prishtinë, Lilach Dekel-Avneri, regjisore dhe dramaturge e njohur teatri nga Shteti i Izraelit dhe drejtore e grupit performues Pathos-Mathos, do të performojë nesër, e premte, 28 tetor, me fillim në orën 15:00, në teatrin “Dodona” në Prishtinë.
Dekel-Avneri do të jetë e shoqëruar nga Allex (Liat) Fassberg, dramaturg i pavarur izraelit i cili jeton në Berlin.
Pjesë e performancës do të jenë edhe regjisori Gëzim Hasani, performuesi aktorët Ermal Sadiku, Hajat Toçilla, Qëndresa Jashari, Verona Koxha, Blin Sylejmani, Fatlume Bunjaku, si dhe kameraman Dardan Kabashi.
Performancës së titulluar “History Now” i parapriu një punëtori dyjavore praktike dhe hulumtuese, në Prishtinë, me regjisoren Dekel-Avneri. Pjesëmarrësit e punëtorisë punuan me materiale të gatshme tekstuale historike për të krijuar një performancë me kamerë.
Lilach Dekel-Avneri, e cila është edhe kuratore, përkthyese dhe studiuese izraeli, është fituese e Çmimit prestigjioz Rosenblum për Artin Performues për vitin 2016.
Ky aktivitet mbështetet nga Fondacioni i Artistëve të Pavarur në Izrael, Ministria e Punëve të Jashtme të Shtetit të Izraelit përmes Ambasadës së Shtetit të Izraelit në Republikën e Kosovës, dhe Goethe-Institut.
Filmi i metrazhit të shkurtër ‘Schauerfilm’ me skenar dhe regji të Lorena Sopit, ka fituar çmimin ‘Regjisorja më e mirë femër’ /Best Female Director/ në Cult Movies International Film Festival, i cili ka përfunduar mbrëmë në Londër, kryeqytetin e Mbretërisë së Bashkuar, përcjellë KultPlus.
Filmi njëzetë minutash me elemente të zhanrit fantastik trajton zhdukjet e çuditshme të studentëve në një shkollë të vjetër formë labirinti misterioz, rreth së cilës thuren tregime të çuditshme. ‘Schauerfilm’ që mban titullin e përdorur si parashenjë për ekspresionizmin gjerman të viteve të tridhjeta në kinematografi, është shpallur fitues për regjisoren më të mirë në kategorinë e filmit të shkurtër në edicionin e vitit 2021 në festivalin londinez i cili kishte në garë mbi 120 filma dhe i cili është mbajtur pjesërisht me audiencë e pjesërisht online për shkak të situatës me pandeminë COVID19.
Është ky çmimi i shtatë për këtë film nga 15 festivale ndërkombëtare në të cilat është shfaqur deri më tani.
Në festivalin “Star Film Fest” i cili mbahet online në Barcelonë nga data 25-31 janar 2021, në mesin e 200 filmave që do të shfaqen në pesë kategori, në programin zyrtar do të jenë edhe dy filma të shkurtër të Lorena Sopit, ‘Schauerfilm’ dhe ‘Më e bukur se pranvera’ /More Beautiful than the Spring/. Me këtë rast, drejtori i festivalit, David Valverde ka zhvilluar një bisedë me regjisoren Sopi, e cila intervistë është botuar në faqen e platformës së festivaleve të Barcelonës e në po ju sjellim më poshtë:
– Si do të dëshironi ta definoni vetveten?
Një filmbërëse në hapat e parë. Unë kam diplomuar në Toronto Film School – degën e produksionit. Po ashtu jam në përfundim të vitit të katërt Bachelor në Universitetin e Prishtinës, Fakultetin e Arteve – dega e regjisë së filmit. Pra, unë jam shkolluar si filmbërëse. Por, jo sa për të kryer një shkollë. Kjo ka qenë zgjedhja ime jetësore.
– Qe sa kohë merreni me kinematografi?
Si fëmijë, diku në moshën shtatë vjeçare, kam luajtur një rol shumë domethënës në filmin e babait tim ‘Anatema’. Atëbotë, filmin e përjetoja si një botë të magjishme. Si një ëndërr që ndodhë kur je zgjuar. Ndoshta ajo lloj ëndrre më është dukur diku në ndërdije dhe me ka opsesionuar me botën e mrekullueshme të filmit, që më vonë ndodhi të jetë rruga ime jetësore. Kështu, në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare fillova të studioja filmin, kurse në moshën 17 vjeçare, e realizova filmin tim të parë. Pra, po bëhen pesë vite që unë kam studiuar dhe kam xhiruar filma të shkurtër paralelisht.
– Çfarë ju tërhoqi në botën e krijimit të filmit?
Në rininë e hershme kam qenë e interesuar për lojën (artin më të vjetër). Kam qenë balerinë në Baletin Nacional të Kosovës për tre vjet. Kur vendosa të studioj, kisha një rrëmujë të paimagjinueshme në kokë. Kisha shumë hezitime për udhën që do ta zgjedh. Kisha në kokë, një botë fotografish të koklavitura, një botë shumë të veçantë për të cilën mendoja se ishte ekskluzivisht e imja, por të cilën kisha shumë dëshirë ta ndaj me të tjerët. Ndoshta ky ishte edhe momenti vendimtar që unë e lash baletin, e lash shkencën (kam qenë matematicientja më e mirë në shkollën time dhe kam dashur të studioj ‘Teorinë e gjasës’). U përcaktova të studioj filmin. Të zgjedh filmin si udhë jetësore. Ndoshta në ndërdije ka ndikuar edhe back-groundi i prindërve të mi. Nuk e di.
– Kinemaja është një lloj shumë specifik i gjuhës. Çfarë dëshironi të shprehni me filmat tuaj?
Natyrisht, gjuha e imazhit, apo gjuha e filmit, është parakusht elementar që duhet ta keni absolvuar qysh në hapat e parë. Vetëm kur keni mësuar gjuhën, ju mund të përgjigjeni në shumë pyetje të vështira që parashtron para jush bota e madhe e kinematografisë. Pasi kisha realizuar filmin ‘Eternally Child’ e ftova babain tim që ta shohim bashkë. Kisha përshtypjen se ai po më qortonte në heshtje për ‘temën e madhe’ që kisha trajtuar. Ia preva e para, dhe i thash: E di që do të më thuash se duhet të filloj nga jeta reale, nga ajo që quhet sot dhe tani. Kurse ai mu përgjigj: Përkundrazi. Jeta reale projektohet përbrenda dimensioneve të vogla, konsiston në gjëra të vogla që ndonjëherë kanë domethënie, pjesa më e madhe është rutinë shterpë, është e shkurtër, e rrëmujshme, përherë në humbje. Thjesht, jeta reale është botë e kufizuar, tepër e vogël. Aty ku përfundon bota e vogël reale, aty fillon bota e madhe dhe e pakufishme e artit, si një alternativë dhe privilegj e asaj që e gjakojmë por nuk e kemi. Për mua kjo është këshilla më domethënëse që ka ndikuar në përcaktimin e qasjes sime karshi botës së artit.
– Cilat janë ëndrrat, synimet tuaja në Kinematografi?
Fillimet e krijimtarisë sime me filmat e shkurtër, kanë trajtuar tema ‘të mëdha’ po i quaj kështu kushtimisht. Si duket kështu fillojnë të gjithë. Duke synuar botën e Ingmar Bergman-it apo Andre Tarkovskyt. Pra edhe dy filmat e mi të parë trajtojnë fshirjen e kufijve mes jetës dhe vdekjes. ‘Një balerinë që ndillet nga vetvetja të shkoj drejt një aksidenti fatal’ (Mona), apo ‘Një Baba plak i cili takon fëmijën e vdekur për t’i kërkuar atij falje për vrasjen aksidentale në rininë e hershme’ (Eternally Child). Tani, filmi im i fundit, është një komedi e zezë. Mban titullin ‘Shauerfilm’. Trajton një situatë të errët komike në një shkollë filmi e cila i ‘përpinë’ talentet. Tani, në skenarët e mia të cilat pretendoj t’i realizoj, trajtohen tema që ndeshen si të zakonta në jetën e përditshme e të cilat gjatë zhvillimit marrin dimensione të thella dhe të panjohura.
– Në cilin zhanër kinematografik ndiheni më rehat?
Nuk kam ndonjë preferencë. Varet nga forma dhe përmbajtja qe doni ta ndërtoni. Atëherë zgjidhni formën dhe zhanrin ku ndjeheni më komod. Tani kam në duar dy skenarë shumë të mirë për filma të gjatë dhe që të dy janë drama. Por stilistikisht krejt të ndryshme. Sidoqoftë, mua më pëlqen shumë edhe komedia.
– Çfarë burimesh përdorni për t’u frymëzuar?
Është pyetje e komplikuar për mua. Ndonjëherë më frymëzojnë ngjarjet e ditës. Ato më inferioret por që janë të veçanta, ngjarjet që shumica e opinionit nuk i vëren fare.(Si për shembull filmi im i fundit ‘Hashtag’ për të cilin jam frymëzuar nga një ngjarje krejt e zakonshme derisa po pija një kafe dhe po përfundoja një seminar që më kishte ngelur në gjysmë, përball meje ishin ulur dy vajza të cilat për më shumë se një ore, ndejën duke fotografuar njëra tjetrën, duke postuar foto dhe duke komunikuar me persona fiktiv në rrjetet sociale. Ato nuk e folën asnjë fjalë. Nuk e shkëmbyen asnjë shikim. Ato po rrinin së bashku, por po jetonin një jete virtuale, imagjinare, që nuk ekziston. Nga këtu, më lindi ideja ta bëjë një film të shkurtër për jetën virtuale të imagjinuar si përmbushje shpirtërore dhe jetën reale krejt të zbrazët. Në një rast tjetër, jam frymëzuar nga një ditar i luftës të cilin e ka shkruar një vajzë e vogël në ditëlindjen e saj të nëntë. Ka qenë fantastike se si e ka parë ajo luftën, botën e vrazhdë që rrënohet e shkatërrohet para syve të një fëmije. (Filmi im ‘Rreze’) Ose, kam përfunduar një skenar që e dua tepër shumë, mban titullin ‘Fluturat e zisë’, bazohet në një ngjarje të vërtet që ka ndodhur gjatë Luftës së Dytë botërore, kur një mjek shqiptar, ditën e invadimit gjerman, vendos të nxjerr të gjithë të sëmuret nga spitali dhe në vend të tyre vendos komunitetin hebre të qytezës për ta shpëtuar duke deklaruar se spitali është i infektuar nga mortaja. Pra, unë frymëzohem sipas ndjeshmërisë, sipas fenomeneve që lënë gjurmë në mendjen dhe zemrën time. Në instancën e fundit, për mua arti është para se gjithash emocion i thellë. Është diçka shpirtërore, diçka qe kapërcen edhe dimensionet e religjionit.
Në cilin zhanër kinematografik ndiheni më rehat?
– SCHAUERFILM duket si një kritikë ndaj profesorëve të filmit. Çfarë vizioni keni për profesorët tuaj? (Kjo pyetje nuk është e ndërlikuar. Është thjesht kurioze).
Nuk bëhet fjalë për profesorët e shkollave ku unë kam studiuar. Bëhet fjalë për shkollën që është shndërruar në formë, biznes, formula të thata. Në shkollat ku mediokritetet e patalentuara me tituj e diploma, mbajnë leksione banale për artin. Është një lloj nostalgjie për atë që ka vdekur në shkollat e famshme kinematografike të gjysmës së dytë të shekullit XX-të. Në shkollat ku kanë ligjëruar personalitete të mëdha të kinematografisë si për shembull: Andrzej Wajda, Millos Forman, Ingmar Bergman, Bela Tarr, Michael Haneke, etj. Tani vështirë se gjeni një profesor artistik të kalibrit nga i cili do të mësoni të paktën si ta ndërtoni identitetin tuaj, apo si t’i shkruani fjalët e para kinematografike.
– A keni me vete një ekip njerëzish gjatë krijimit të filmave tuaj apo jeni një kineaste e vetmuar? (Të dy mënyrat e krijimit të Kinemasë janë plotësisht të vlefshme).
Kam disa miq. Si te them, jemi një ekip i gjeneratës që ndajmë të njëjtin sensibilitet karshi kinematografisë. E kuptojmë njëri-tjetrin dhe shpesh e plotësojmë njëri-tjetrin. Kinematografia nuk është art individual, është art ekipor, është një lloj familje e komplikuar ku secili ka rëndësinë e barasvlershme me tjetrin. Të paktën, unë kështu e konsideroj filmbërjen.
– Sa filma keni realizuar deri më sot?
Kam realizuar pesë filma të shkurtër si skenariste dhe regjisore. Kam qenë producente në disa prej tyre dhe me një film dokumentar të metrazhit të plotë.
– A ndiheni të kufizuar për prodhimet tuaja nga situata aktuale botërore me COVID?
S’di çfarë të them. Personalisht, kam pasur disa plane për punë /xhirime/ në teren dhe të gjitha kanë dështuar. Megjithatë, unë e kam shfrytëzuar këtë kohë për të shkruar. Kam shkruar dy skenarë te vlefshme dhe këtë periudhë nuk e konsideroj krejt kohë të humbur, përkundrazi.
– Çfarë mesazhi inkurajimi do t’u jepnit të gjithë njerëzve që i janë përkushtuar artit të shtatë?
Besoni vetes suaj deri në fund. Mos u dorëzoni asnjëherë, as atëherë kur jeni të rrëzuar për tokë, të përbuzur, të mospërfillur, të harruar. Arti është si uji që ecën. Mund të ndalet përkohësisht, por ai gjen shtigje alternative për ta vazhduar rrjedhën. Mos besoj në praktikën amerikane se filmi është ‘story telling’. Jetë e reprodukuar besnikërisht. Jo, një botëkuptim i tillë është veç dimensioni elementar që i ofrohet publikut mediokër. Kaq. Filmi si art, duhet të kapërcej dimensionet reale dhe të zhytet në shtresat e thella kuptimore, emotive, ekzistenciale. Pra, duhet të jetë alternativë e privilegjuar e jetës reale. Pikërisht, ‘Aty ku përfundon bota e vogël reale, aty fillon bota e madhe dhe e pakufishme e artit, si një alternativë dhe privilegj e asaj që e gjakojmë por nuk e kemi’
Çfarë lamtumire krijuese mund të mendoni për t’i dhënë fund kësaj interviste?
Besoj se do të shihemi përsëri. Nëse jo in persona, patjetër se do të shihemi përmes vizioneve tona kinematografike të cilat ndoshta nuk do të mund ta ndryshojnë botën, por do t’i ndryshojnë njerëzit të cilët do të mund ta ndryshojnë botën. Link: https://teknochatfestivales.foroactivo.com/t50-lorena-sopi /KultPlus.com
Të bësh një karrierë si krijuese filmi kërkon vendosmëri, qëndrueshmëri dhe vizion të përpiktë. Mund të jetë një rrugë e vështirë për të udhëtuar, por dashuria dhe përkushtimi për punën është ura lidhëse për të arritur sukses.
Regjisorja Blerta Basholli, duke ndjekur dëshirën për të bërë filma, ajo gjithashtu punoi punë të ndryshme duke përfshirë: asistente administrative, menaxhim të projekteve humanitare, marketing etj. Por ka një moment kur tek njeriu ndezët dashuri për një profesion të caktuar të cilit pastaj i vihet pas. Por kjo dashuri padyshim që kondensohet dalëngadalë, e një rol kyç në këtë pikë e ka edhe familja. Kështu ndodhi edhe me Blertën. Shikimi i shumë filmave bashkë me babin dhe pasioni i tij për fotografinë dhe pikturën, ka ndikuar te Blerta, ku syrin për kompozicion dhe dashurinë për fotografinë e ka marrë nga i ati. Përderisa të qenit një grua e fortë ka ardhur nga mbështetja e pakursyer e nënës.
Regjisorja Blerta Basholli
Një përgatitje e tillë qysh nga fëmijëria, sigurisht do ta sillte Blertën në një vajzë që i përkushtohet shkollës e punës.
Blerta Basholli ka studiuar në Fakultetin e Arteve, dega Regji Filmi, Universiteti i Prishtinës, kurse Studimet Master i ka përfunduar në Tisch School of the Arts, në New York University, drejtimi Film dhe Televizion si bursiste e “Dean’s Fellowship”. Momentalisht është kandidate për doktoraturë në Fakultetin e Arteve në Shkup, në universitetin “Ss. Cyril and Methodius”.
Pas disa filmave të shkurtër e dokumentarëve, Basholli vendosi të sfidojë veten me një film të gjatë.
“Zgjoi” është filmi debutues i regjisores që qysh në fillim dha dritën e gjelbër që kjo regjisore do t’i shkelë kufijtë.
Përzgjedhja e filmit në konkurrencë zyrtare në festivalin prestigjioz ‘Sundance Film Festival’, i fali asaj një ndjesi tejet të mirë.
“Kemi bërë një punë shumë të madhe, me shumë dashuri e përkushtim, andaj hyrja në “Sundance” është një shpërblim shumë i mirë për punën tonë”, thotë Basholli për KultPlus.
‘Zgjoi” është film i bazuar në ngjarje të vërtetë që portretizon Fahrijen (interpretuar nga Yllka Gashi) e cila në kërkim të burrit të saj të humbur gjatë luftës së fundit në Kosovë, fillon një biznes bujqësor për t’a siguruar mbijetesën e familjes, në një ambient tradicionalisht patriarkal ku ambicia e saj për t’u zhvilluar nuk shihet me sy të mirë. Punët bujqësore fillojnë t’i ecin mbarë, pos bletëve që janë shumë kaotike dhe agresive ndaj saj. Në rrugëtimin për ta gjetur paqen me bletët, ajo fillon ta gjejë edhe paqen me vetveten.
Të kthyerit në film një histori si kjo e Fahrijes, Blertës i erdhi si ide pasi ka dëgjuar një storje televizive rreth kësaj gruaje.
“Ideja ka lindur pasi kam dëgjuar një storje televizive rreth një gruaje (Fahrije Hoti), e cila përkundër nevojës për mbijetese dhe mbështetjes qe iu ofron edhe grave te tjera te veja, të cilat ndodhen në të njëjtën situatë me Fahrijen, iniciativa e saj për të punuar nuk shihet me sy të mirë nga rrethi patriarkal ku ajo jeton”, tregon regjisorja rreth përmbajtjes së filmit.
“Zgjoi” do të jetë filmi që botës do t’i shpalosë një tregim nga Kosova, në mesin e shumë tregimeve të tjera që bota duhet t’i dëgjojë nga ky vend. Ky sukses padyshim që regjisoren e bën shumë krenare.
“Kemi shumë tregime interesante dhe shumë gjëra për të treguar. Fakti se një tregim nga Kosova do të shihet e dëgjohet nga një publik i gjerë më bën shumë krenare e aq më tepër për shkak të temës të cilën e trajton.”
Përkundër sfidave dhe vështirësive që ka Fahrija gjatë procesit, në thelb filmi përmban një tregim inkurajues dhe shpresëdhënës. Sipas regjisores, secila vajzë, grua, por edhe burrë që do ta shoh filmin mund të motivohet nga një sukses i tillë.
Të qenit vetë skenariste dhe regjisore e filmit, për Bashollin ishte një përgjegjësi e dyfishtë. Por, ajo beson se falë këtij angazhimi është rritur e zhvilluar edhe si person, por edhe si profesioniste.
“Skenari është proces i rritjes dhe me ka ndihmuar shumë që të kuptoj edhe më thellësisht temën edhe karakterin. Sa ka qenë e vështirë aq mendoj se edhe më ka ndihmuar për të depërtuar pak më brenda karakterit.”
Pjesëmarrja në ‘Sunndance’ është shenja e parë që ky projekt filmik është shumë premtues, por regjisorja rrugëtimin e filmit shpreson ta pasuroj edhe me shumë çmime.
“Fillimi është shumë i mirë, tani të shohim. Kur futesh me një festival si “Sundance” rrugëtimi i mirë është i sigurtë. Shpresojmë që filmi të vlerësohet edhe me çmime sepse ashtu do të ketë vërtetë rrugëtimin e suksesshëm.”
Të nisësh një karrierë është me të vërtetë e vështirë, por vazhdimi duket sikur është një tjetër sfidë më vete. Regjisorja beson që me dashuri do t’i kaloj të gjitha. Ndërsa përkushtimin e sheh si çelës të suksesit në secilin profesion.
Përderisa gjatë jetës marrim mësime që në momente të caktuara kanë efekte pozitive, një mësim të tillë regjisorja e ka zbatuar gjatë krijimit të filmit. Këmbëngulësia dhe puna përzistente ishin cilësi që i ndihmuan gjatë procesit të punës. Sipas Bashollit duhet të insistojmë dhe të punojmë shumë deri sa të arrihet rezultati i kënaqshëm në çdo fazë të procesit.
Teksa biseduam për kriteret që e bëjnë një film të shkëlqyer, Basholli si vlerë kyçe e sheh ndjesinë që të ofron një film.
“Për mua ndjesia që të krijon ai film, nëse bota e krijuar aty brenda është e besueshme dhe të merr me vete pa bërë asnjë pyetje atëherë filmi është i mirë. Pastaj natyrisht skenari është kryesori, aktorët, kamera e shumë elemente.”
Gjatë jetës, Blerta është frymëzuar nga shumë filma dhe regjisorë, qoftë edhe shqiptarë, por ajo përmend një ndër filmat që ka pasur më së shumti ndikim te ajo.
“Ka shumë filma dhe shume regjisorë e regjisore edhe nga Kosova edhe nga Bota që më frymëzojnë. E kam shumë të vështirë t’i listoj me të vërtetë. Një prej filmave që ende e përmend është “Dancer in the Dark” nga Lars von Trier, por ka shumë shumë filma që më frymëzojnë. Tregimi, qasja e regjisorit e më së shumti aktrimi janë ato elemente që më tërheqin edhe te ky film, por edhe tek shumë filma të tjerë.”
Krejt për fund, Basholli e cila vitin 2020 e përmbylli me një sukses të jashtëzakonshëm, shpreson që viti i ardhshëm t’i shtrojë filmit “Zgjoi” një rrugë edhe më të gjatë e të suksesshme, përderisa premton që do të vazhdoj të punoj intenzivisht. / KultPlus.com
Aktori i mirënjohur shqiptar Alfred Trebicka, i ftuar në një prej emisioneve televizive ka komentuar mbi filmat e kohëve të fundit në Shqipëri, duke mbajtur një qëndrim skeptik. Trebicka shprehet se, disa njerëz që vijnë nga hiçi, bëjnë filma, bëhen skenaristë, regjisorë apo aktorë, vetëm sepse kanë disa mjete financiare.
Të tillë persona, ai i quan sharlatanë dhe shprehet se, për të bërë një film nuk është e mjaftueshme që të kesh mjete financiare, por nivel i lartë arsimor, kulturor e artistik.
Trebicka nuk shprehet me emra konkretë, por kinematografia shqiptare është ‘pushtuar’ kohët e fundit nga filmat e Ermal Mamaqit dhe Bes Kallakut.
Pjesë marrë nga intervista:
Pse Alfred Trebicka, mund të refuzojë një rol?
Alfred Trebicka: Refuzuar domethënë, unë mund të them se në princip nuk e dua, nuk e kam refuzimin. Por, sigurisht që kam refuzuar. Kam refuzuar kur nuk më ka bindur, në rastin e filmit, skenari dhe regjisori.
Kjo ka ndodhur në disa raste, me regjisorë të rinj. Kanë ardhur me dëshirën e mirë për të bashkëpunuar dhe i kam pranuar.
Për shembull, kam bashkëpunuar me Ergys Metën, që e vlerësoj në kinema ose Joti Heillin. Nuk është se, nuk njoh refuzimin. Por, kur marr një skenar që nuk më duket skenar dhe shoh që personi që do ta ekzekutojë, sipas tij, nuk ka atë formimin elementar të një njeriu. Këtu, po ndodh një fenomen i pakëndshëm, në atdheun tonë të dashur. Po dalin njerëz pa asnjë lloj formimi pas asnjë… edhe thonë që jam kineast. Ore, kineast është fjalë shumë e madhe! T’i thuash dikujt që je kineast, duhet ta pyesësh veten mirë. Ka një mori komponentësh domethënë, që duhet t’i ketë një person për t’u quajtur kineast.
Ka shumë njerëz që vetëshpallen
Alfred Trebicka: Po, vetëshpallen, se nuk dua të përmend edhe emra tani, se s’është etike. Se edhe romanët e kam thënë që nuk dua të përmend emra. Po i shohim dita-ditës, një film nga ky, një film nga ai. Edhe ti thua “ore, kush është ky që bën skenarin vetë, bën regjinë vetë, bën edhe rolin vetë?”.
Është e pamundur domethënë?
Alfred Trebicka: Të paktën nga historia e kinemasë sa jam arsimuar, sa jam kontakuar, them me vete nëse ka art më të vështirë për t’u ekzekutuar është arti i kinemasë. Është një art kompleks, është një art që s’ka të bëjë vetëm me, jo se është i lehtë kinemaja. Por ka të bëjë me filozofi, mendim, janë një mori komponentësh. Dhe një njeri që vjen nga asgjëja dhe thotë që do bëj një film.
E keni fjalën, për filmat që prodhohen kohët e fundit në Shqipëri?
Alfred Trebicka: Edhe vetëshpallen pastaj njerëzit, thonë “unë jam regjisor, jam kineast, se unë e njoh tregun”. Këtu janë keqkuptuar njerëzit. Se të bërit film, nuk është vetëm çështje tregu. Ka kapur tregun ky, di se çdo tregu. Cili treg? Cili treg? Për cilin treg flasin? Unë si profesionist, do t’i quaja sharlatanë. Sharlatanë të këtij arti të madh, siç është kinemaja. Trumbetojnë, kanë disa mjete financiare që unë as nuk hyj në ato dhe as më intereson fare. Mund të kesh aftësinë për ta gjetur këtë, por deri këtu. Në nivelin profesional: Ndalu Beg, se ka hendek!
Domethenë, jeni skeptik me këta?
Alfred Trebicka: Jam skeptik dhe për njëfarë kohe, kam heshtur, por ka rënë një moment që është e pamundur sepse janë bërë si gripet apo viruset e frikshme. Dhe kur dëgjoj brezin e ri që flasin në vijimësi, filmi i këtij, filmi i këtij, them: O zot, ku po shkojmë, ku po na çon kjo rrugë?
Kam dëgjuar që kanë mbetur të zhgënjyer pasi kanë shkuar për ta parë dhe u kam thënë, nxirrini vetë konkluzionet, pasi kur të dalë trap, të kuptosh çfarë është. /Konica.al//KultPlus.com
Role, sfida, çmime, kritika e krahasime të nivelit botëror, ishin vetëm disa nga arritjet e aktores Rozafa Çelaj për një kohë relativisht të shkurtër në karrierën e saj. Kinematografisë shqiptare ajo iu bashkua në mënyrë më sfiduese këto vitet e fundit. “Konflikti” i saj me botën e aktrimit zuri fill qysh në fëmijëri. Të rriturit në një familje artistësh, ka bërë që Rozafa Çelaj të jetë gjithmonë pranë teatrit dhe filmit. Ajo ishte aktive me disa paraqitje teatrale dhe filmike qysh në fëmijëri, por roli i parë serioz ishte ai në filmin e shkurtër “Gardhi” nga Lendita Zeqiraj, këtu ku edhe spikati talenti i Rozafës. Entuziazmin për pranimin e rolit të parë, sfidat, sukseset dhe ballafaqimin e saj me nënën në skenë, Rozafa i përmbledh në një intervistë ekskluzive për KultPlus, të cilën e nis duke shpalosur hapat e parë në karrierë.
“Isha
shumë e entuziazmuar për të filluar punimin e atij filmi dhe sot e asaj dite
mbetet një përvojë shumë e veçantë. Pas përfundimit të filmit “Gardhi”,
regjisorja Zeqiraj ishte e vendosur që në projektin e saj të radhës do të donte
që të isha pjesë e kastës së aktorëve dhe normalisht që rruga do të vazhdonte
pasi ishte diçka që herët ose vonë e dija se nuk do t’i ikja”.
Profesioni
i prindërve ndikon pa vetëdijshëm tek fëmijët dhe është ndër profesionet e para
që ata ëndërrojnë. Duke pasur të dy prindërit aktorë, Ilire Vincën dhe Lirak Çelajn
edhe ndikimi të Rozafa ishte gati i pashmangshëm.
“Përkushtimi
dhe dashuria e prindërve të mi ndaj profesionit të tyre mendoj që ka ndikuar që
edhe unë ta çmoj. Duke i ditur vështirësitë shpesh herë kanë provuar edhe të më
largojnë nga fusha e artit të cilën tash e kuptoj në një mënyrë por asnjëherë
nuk ma kanë imponuar asnjë profesion”.
Sapo
iu bashkua me seriozitet kinematografisë shqiptare, Rozafa Çelaj u bë pjesë e
tre prej filmave më të suksesshëm kosovarë për këto dy vitet e fundit, “Gardhi”,
“Shpia e Agës” dhe “Në Kërkim të Venerës”, ky sukses i menjëhershëm ka rritur
ndjenjën e përgjegjësisë për të.
“Është
fat të jesh pjesë e projekteve të tilla, të shohësh gjithë atë punë dhe të vlerësohesh
brenda dhe jashtë vendit, pa dyshim një ndjenjë e mirë. Por kjo gjithashtu nënkupton
rritjen e përgjegjësisë dhe punës e cila asnjëherë nuk është e lehtë”.
“Shpia e Agës” film ku Rozafa portretizoni një
ndër rolet kryesore, hapi konkurrencën e ‘East of the West’ në festivalin ndërkombëtar
Karlovy Vary të Çekisë, ky ishte edhe prezantimi i parë për të në një festival
kaq prestigjioz, se sa ishte i fortë emocioni dhe barra e saj si aktore e këtij
filmi, ajo shprehet kështu: “Emocioni më
i fuqishëm është reagimi i publikut, sidomos kur personazhi dhe filmi është një
ngjarje autentike dhe merr përmasa jashtë atyre kufijve”.
Figura
e saj nuk ka mbet pa rënë në sy edhe nga kritikët e filmit ndërkombëtar. Prof.
Dr. Maja Bogojević, teoriciene dhe kritike e filmit, figurën e Rozafës e ka
krahasuar me atë të yllit botëror, Juliette Binoche.
“Është
e rëndësishme që puna jonë, e artistëve tanë të ketë audiencë ndërkombëtare dhe
kur kjo vlerësohet nga kritikë të filmit tregon nivelin e lartë të artistëve
tanë.”
Duke
trajtuar jetën e pesë grave, secila viktima të fatit të tyre, pjesë e të cilave
ishte edhe Ermira, rolin e së cilës e luan Rozafa te filmi “Shpija e Agës”, ajo
doli fituese e çmimit të aktores më të mirë në festivalin ndërkombëtar Cine
Balkan Panorama, ky njëherit është çmimi i parë për të si aktore, por Rozafa
pohon se asnjëherë nuk e mendon punën e çmimeve kur merr role. Për të e rëndësishme
është t’i përkushtohet maksimalisht punës, ndërsa kur vlerësohet me çmim kjo është
vetëm një shtytje.
Bashkë
me koleget e saj aktore te filmi “Shpia e Agës”, ato fituan çmimin e përbashkët
për aktoren më të mirë në festivalin prestigjioz të Cotbusit, Gjermani, një tjetër sukses, ndonëse i përbashkët, por
ky çmim ishte lehtë i kuptueshëm. Shpërblimi si ekip në këtë rast, erdhi për
faktin se raporti i pesë grave në film ishte me të vërtetë organik, duke mos lënë
hapësirë të ndahen.
“Ashtu
siç kemi qenë prapa kamerave mendoj që njëlloj pasqyrohet edhe shihet puna e përbashkët
dhe mbështetja e secilës për njëra tjetrën edhe në film”, arsyeton kështu
Rozafa çmimin e përbashkët.
Ka
ndarë skena me shumë aktore, por ajo ka luajtur edhe përkrah nënës, Ilire Vincës.
Ky bashkëpunim e ka sjellë Rozafën në një rezultat.
“Deri
sa nuk fillova vetë të merresha me aktrim nuk ma kishte marr mendja që është aq
vështirë sa e kam kuptuar tani. Duke e parë kaq shumë vite nënën time Iliren
duke performuar, dukej shumë më e lehtë nga këndi i publikut, e ta bësh të
duket ashtu mendoj që është një ndër mjeshtëritë kryesore. Këtë e pashë edhe
kur pata rastin ta kem partnere dhe si e tillë me profesionalizmin e saj më
ndihmoi të ndaj raportin personal me atë të një partnereje në skenë”.
Për
të fituar kaq shpejt dashurinë e regjisorëve dhe publikut, nuk është e lehtë.
Por modestia nuk e lë Rozafën të vlerësojë vetën. Ajo pohon që punën e merr me
shumë dashuri dhe përkushtim.
Secili
rol e përballë aktorin e sfida të reja. Për Rozafën këto sfida nuk krahasohen
me njëra tjetrën, secili rol është proces
nga fillimi. “Përvoja ndihmon, por në gjëra praktike apo teknike”, thotë ajo.
Në
të ardhmen, Rozafa pritet të vijë edhe në rolin e regjisores. Angazhimet e
vazhdueshme si aktore, nuk i kanë dhënë mundësi të fokusohet ende në regji, po
kjo nuk do të marrë edhe shumë kohë. Ajo pohon për KultPlus se nuk do ta lërë
edhe shumë gjatë pas dore regjinë.
Ka
pasur zëra që Rozafa do të tërhiqet nga aktrimi, por sipas saj ajo ende nuk i
ka hyrë mirë kësaj punë, e për tërheqje nuk bëhet fjalë.
“Ende
nuk jam në pikën që kam hyrë në këtë profesion që të tërhiqem nga ai. Jam duke
e shijuar punën momentale dhe nuk e mendoj si diçka që duhet të vendosi në atë
mënyrë. Jam ende në fazën e zbulimit. Meqë jam edhe regjisore e filmit e vetmja
“tërheqje” do të ishte zhvendosja ime prapa kamerës.”
Për të demantuar këtë, më mirë se gjithçka do të flas puna e saj në vazhdim. Ajo tashmë është angazhuar në disa projekte të cilat do t’i zbuloj gjatë vitit 2020. Deri atëherë do të mund të shijoni rolet e saj në filmat e realizuar deri më tani. / KultPlus.com
Në banesën e saj në lagjen Kalabria në Prishtinë, është gjetur sot e vdekur regjisorja e njohur Arzana Kraja. Lajmi për vdekjen i shokoi të gjithë, të pikëlluar thellë janë shprehur edhe miqtë e bashkëpunëtorët e saj, shkruan KultPlus.
Një numër i
madh i artistëve kanë reaguar menjëherë në Facebook duke shprehur dhimbjen e tyre
për këtë humbje.
Më poshtë po
i sjellim reagimet e artistëve:
Eliza Hoxha:
Ah bre Arzanë kaq heret? Ma këpute shpirtin. Ngushëllime familjes, kolegëve e
miqëve.
Aktori Kushtrim
Sheremti: Arzana bre!!!! Pse breeee.
Skenaristja
Getoarbë Molliqi Bojaj: Arzane, s’po muj me e besu! Të pastë dritë shpirti.
Aktori Naser
Rafuna: Ndarja jote prej nesh Arzana Kraja,na shokoj. Fort fort fooort u
mërzita per kolegen, shoqen e pashembullt, njeriun qe kemi punu disa projekte
bashke. Nuk shkaterrohet bota ndryshe perpos me largimin e njerezve te mire
prej nesh. Familjes Kraja ngushellime, komunitetit artistik gjithashtu e edhe
tere popullit sepse ne mesin tonë nuk eshtë një artiste e madhe.
Regjisori Besim
Ugzmajli: Nje lajm teper i tmerrshem, i pabesueshem. Prehu ne paqe Arzana! Ngushellime
familjes Kraja dhe gjithe komunitetit.
Ilir Bokshi:
Lamtumirë Arzanë!
Shkumbin
Istrefi: Na shokove Arzane. U prehshe ne paqe. 😪
Alban Muja: Lajm
trishtues ikja e hershme e Arzanes.
Ngushellime familjes Kraja!
Në muajin korrik, filmi i metrazhit të gjatë “Fusha e Mëllenjave”, me regji të Krajës hapi edicionin e 11-të të PriFest. Kujtojmë se Arzana Kraja është vajza e kryetarit të Akademisë së Shkencave të Arteve të Kosovës, Mehmet Kraja. / KultPlus.com
Regjisorja Blerta Neziraj është nderuar me çmimin për regjisoren më të mirë për shfaqjen “Pesë stinët e armikut të popullit” e cila është prodhimi i fundit i Qendrës Multimedia.
Festivali
Ndërkombëtar i Teatrove “Othello” u mbajt nga data 3 deri më 8 nëntor në
Gostivar të Maqedonisë së Veriut. Përgjatë pesë ditëve, në kuadër të këtij
festivali u organizuan një varg aktivitetesh si dhe shfaqje të ndryshme
rajonale e ndërkombëtare.
Qendra
Multimedia u prezantua me shfaqjen “Pesë stinët e armikut të popullit” me regji
të Blerta Nezirajt e tekst të Jeton Nezirajt, aktorë: Armend Smajli, Shpetim
Selmani, Verona Koxha, Egzona Ademi, Kushtrim Qerimi dhe Afrim Muçaj si dhe
muzicientë: Tomor Kuçi, Arbër Salihu dhe Drin Tashi.
Nga ky festival ata nuk dolën pa një çmim, për të cilin e falënderojnë festivalin. / KultPlus.com
Në Tiranë, regjisorja dhe skenaristja amerikane, Lara Stolman, do të zhvillojë një masterclass mbi përdorimin e rrëfimit të histories personale dhe filmave për fuqizimin e të rinjëve, shkruan KultPlus.com
“Bashkohuni me regjisoren, skenaristen dhe producenten amerikane Lara Stolman, fituese e shumë çmimeve, në një masterclass të veçantë mbi përdorimin e rrëfimit të historive personale dhe filmave për fuqizimin dhe përfshirjen e të rinjve. Mos e humbisni mundësinë për të mësuar nga një eksperte filmash dhe për t’i bërë asaj pyetje. Të enjten, 26 shtator, në orën 10:00, në qendrën rinore Arka në Shkodër. Hyrja është falas”, thuhet në komunikatën e Ambasadës së SHBA-së në Tiranë.
Mbas çmimit si regjisore e vitit nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sporte, Sevdije Ajeti, e ftuar nga Teatri i Pejës “Istref Begolli”, ka filluar punën për të vënë në skenë shfaqjen “Të jesh nënë” të autorit Roberto Bracco, shkruan KultPlus.
Regjisorja Sevdije Ajeti së bashku me trupën e aktorëve të teatrit “Istref Begolli” i janë përveshur punës për të sjellë para publikut shfaqjen “Të jesh nënë” premiera e të cilës pritet të jetë gjatë këtij muaji.
Shfaqja “Të jesh nënë” e regjisores Sevdije Ajeti, është një dramë e shkruar e autorit Italian Roberto Bracco i cili njihet si letrar i madh në fillim të shekullit njëzet. Drama trajton aspektin e lirisë së individit në raport me kërkesat e shoqërisë. Personazhi kryesor është një grua e moshës së mesme, Klaudia e cila është e martuar me Alfredin i cili është i zhytur në borxhe. Ai gjithashtu nuk ka qenë i sinqertë ndaj bashkëshortes së tij.
Klaudia krejt çka ka ëndërruar gjatë jetës së saj ishte të bëhej nënë. Prandaj ai me të marrë vesh lajmin se Klaudia është shtatzënë kërkon të riparoj marrëdhëniet me Klaudian dhe të ndryshojë mënyrën e tij të jetesës duke mos vazhduar me marrjen e borxheve, për arsye sepse xhaxhai i tij i cili nuk kishte trashëgimtar, tani pasurinë do të ja kaloi fëmiut të tyre. Klaudia e cila kishte ëndërruar të bëhej nënë dhe e cila kishte kërkuar një jetë të sajën duke mos qenë subjekt i trajtimit zakonor, por edhe në kërkim të lirisë së saj si grua dhe si nënë, ndërmerr një hap që krijon raporte të tensionuara brenda familjes, fillimisht duke ju hakmarrë Alfredit për të shkuarën e tij por edhe të familjes, xhaxhait të tij për cenimin e të drejtës së saj si nënë. Teksti dramatik mes të tjerash është i mbushur me tension që krijojnë personazhet mes tyre. Personazhet ndërthuren mes tyre duke krijuar situata komike por edhe tragjike në fund. Kjo atmosferë e tensionit të dramës dhe komikes është zhvendosur në skenë fillimisht mes lojës komike të shërbëtorit Diego dhe zotërisë së tij, Muricio që paraqitet gabimisht si i dashuri I Klaudias. Në këtë lojë komike ngatërrohet pastaj Alfredi dhe detektivi i tij që i raporton për sjelljet e Klaudisë. Por, ngjarja merr zhvillimin e vet të papritur dhe ndërtohet mbi fragmente pikëlluese dhe tejet dramatike, më tutje.
“Këtë atmosferë e kemi bartur në skenë edhe përmes skenografisë dhe kostumeve duke treguar luhatjen e personazheve mes komikes dhe dramatikes. Skenografia është shumë piktoreske dhe vizive deri në përmasa të kubizmit. Në këtë mënyrë personazhet shfaqen reflektues”, ka treguar regjisorja Ajrti për KultPlus.
Ajo tutje ka treguar se mesazhi i shfaqjes është dilema e gruas midis të drejtës për të qenë nënë dhe për të qenë një grua e pavarur. Ky konflikt brenda gruas së sotme e krijon një shfaqje dramatike si kjo e Brakos.
“Provat për shfaqjen veç kanë filluar. Jam shumë e kënaqur me procesin e punës është një ekip shumë i mirë i aktorëve , tani jemi në finalizim të provave, të skenografisë dhe kostumografisë. Kasta e aktorëve është nga teatri ‘Istref Begolli’ dhe premiera pritet të dalë gjatë këtij muaji”, ka treguar krejt për fund regjisorja Ajeti.
Në këtë shfaqje luajnë akotrët: Aida Alidemi, Flormend Shabaj, Agon Bala, Faik Zekaj, Shpresa Salihaj, Fitore Zekaj, Herodita Ramshaj, Luan Daci./ KulPlus.com/KultPlus.com
Teatri i qytetit “Hadi Shehu” në Gjakovë sot nisi provat e projektit të 3-të për këtë vit, duke i dhënë besimin regjisores së re nga Prishtina, Hana Qena.
“S’Mund të Paguajmë, S’do të Paguajmë” është titulli origjinal i komedisë“ Sotto paga, non si Paga” nga dramaturgu italian,Dario Fo e që regjisorja Qena do ta jetësojë në teatrin e Gjakovës.
Hana Qena është regjisore e teatrit dhe bashkëthemeluese e kolektivit artistik Haveit. Ajo shkroi dhe punoi shfaqjen eksperimentale me titull “_ _ _”, shfaqje kjo që u dha në Amsterdam të Holandës dhe Bilbao të Spanjës. Më pas ajo punoi dramën “Ëndrra e një nate vere”, në Teatrin Dodona, Prishtinë. Gjithashtu ishte regjisore e shfaqjes “Ata do të vijnë”, produksion i Qendrës Multimedia në Prishtinë, dhe bashkëregjisore në shfaqjen “Tito ëas not here”, e realizuar në Banja Llukë të Bosnjes. Së fundmi punoi “Hamletmachine” në Skenën e vogël të Teatrit Kombëtar, Prishtinë. Ka qenë drejtoreshë e festivalit SKENA UP ndërsa aktualisht është anëtare e bordit drejtues të teatrit Dodona në Prishtinë dhe pjesëtare e kolektivit Haveit. /KultPlus.com
Ka ndërruar jetë në moshën 90-vjeçare, regjisorja e njohur shqiptare Drita Agolli.
Drita Agolli (Strazimiri) lindi më 2 qershor të vitit 1927 në Maqellarë të Peshkopisë, ishte aktore, regjisore dhe pedagoge e njohur shqiptare.
Në vitin 1950 filloi punë në Teatrin Popullor si aktore. Roli i parë i Drita Agollit ka qenë Marieli tek “Zëri i Amerikës” nga Lavrenjev, në vitin 1951. Në 1954 Drita Agolli ndoqi studimet e larta në Institutin e Arteve të Bukura në Bukuresht, Rumani, për skenografi dhe kostume teatri. Në shtator të 1956 vijon studimet e larta në ish Bashkimin Sovjetik, në Institutin e Artit Dramatik të Moskës me emrin e Lunaçarskit për regji teatri. Pasi diplomohet në atdhe, në 1960 emërohet në Teatrin Popullor, si aktore, por pas vitit 1963, e emëruar tashmë regjisore në Teatrin Kombëtar, ve në skenë disa pjesë të suksesshme të dramaturgjisë botërore dhe kombëtare.
Ndër rolet e saj janë Marieli te “Zëri i Amerikës”, Bianka tek “Otello”, Gertruda te “Hamleti”, Klea te “Dhelpra dhe rrushtë”, Ortensia te “Zonja e Bujtinës”, Drita te “Mbi gërmadhat”, Anarda te “Qeni i kopshtarit”, Elena Andrejevna te “Qeni i kopshtarit”, etj.
Si regjisore ka vënë në skenën e Teatrit Kombëtar disa vepra, si “Shtrëngata”, “Llampa e neonit”, “Tokë e zjarrtë”, “Lumi i vdekur”, “Pabesia”, “Luiza Miler”, “Familja e peshkatarit”, etj. Në vitin 1974, ajo u emërua shefe e Katedrës së Dramaturgjisë në Institutin e Lartë të Arteve, sot Akademia e Arteve të Bukura.
Ceremonia e varrimit për aktoren e regjisoren e mirënjohur do të zhvillohet të enjten në orën 14:00. / KultPlus.com
