Sot më 25 tetor bëhen plotë 85 vite nga lindja e shkrimtarit Rifat Kukaj, shkruan KultPlus.
Rifat Kukaj lindi më 25 tetor 1939 në Tërstenik të Drenicës, studioi në Normalen e Prishtinës.
Rifat Kukaj ishte prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”
Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama.
Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.
Rifat Kukaj, vdiç më 11 shtator 2005.
KultPlus më poshtë ju sjëll një nga poezitë e tij:
Ti një kokërr unë një kokërr mos më quaj plak sepse s’kam deshirë aspak që të bëhem plak zemerak e të t’rrah me dajak më mirë me quaj plakush kështu rimohet me rrush e rrushin e do gjithkush e trillojmë një kalavesh që i thonë edhe vile e mirremi vesh dhe e ndajmë pa hile ti një kokërr unë një kokërr ti një kokërr unë një kokërr mos u nxito, kalaveshi është i madh ti një kokërr unë një kokërr ti një kokërr unë një kokërr deri te kokrra e fundit ti më sheh me lakmi drejt në sy unë e marr e ta jap ty prandaj më mire më quaj plakush se sa plak më mirë të hash rrush se sa dajak/ KultPlus.com
Rifat Kukaj është një ndër shkrimtarët më të suksesshëm në letërsinë shqipe për të rritur dhe fëmijë.
Kukaj ka lindur në Tërstenik Drenas të Republikës së Kosovës. U shkollua në Drenicë dhe Prishtinë. Ai ka punuar tre vjet në Drenicë si mësues para se të kalojë në Radio Prishtinë si redaktor për kulturë, më konkretisht redaktor i programeve për fëmijë. Nga viti 1975 punoi në redaksinë e Shtëpisë Botuese “Rilindja” si redaktor për letërsinë për fëmijë.
Ai vdiq në moshën 67 vjeçare më 11 shtator 2005, në qytetin shqiptar të Ulqinit, Mali i Zi.
Rifat Kukaj ka botuar mbi dyzet libra. Romanet e tij më të mira janë “Bardhi i Mirushja”, “Rrasa e zogut”, “Shkrepi i diellit”, “Lepuri me pesë këmbë”, “Vjollca magjike”, “Zogu i bardhë”, “Kokërrmeli e pilivesë”, “Gjeli në kuvertë”. “Xhuxhi nga xhuxhishta”.
Rifat Kukaj njihet më së shumti për poezitë e tij për fëmijë. Ka botuar këto vëllime me poezi për fëmijë: “Gjerdani i blertë”, “Lejlekët në luhaja”, “Vallja e kallinjve”, “Deti u bëftë kos”, “Çka fshin dhelpra me bisht”, “Pshurrani i gjyshit”, “Shtegu i laureshave”, “Trimëritë e karkalecit”, “Zogu i Lasgushit”.
Ai ka botuar edhe shumë vëllime me tregime, ndër të tjera: “Harmonika”, “Përqafimet e njoma”, “Rrëfenjëza”, “Ujku me kamera”, “Djaloshi i zjarreve”, “Elefanti që fluturonte”.
Ai ishte shumë i njohur për humorin e tij unik dhe u perceptua gjerësisht si pionieri i kulturës së humorit urban.
Ndër vëllimet e tij më të mira me poezi të të rriturve janë: “Nusja”, “Qafa e Ujkonjës”, “Njeriu që nuk mund të vdiste”.
Rifat Kukaj ka shkruar mbi tridhjetë vepra të dramatizuara si radiodramë, dramë, akte teatrale etj. Ai shkroi skenarin për filmat e mëposhtëm: Lepuri me pesë këmbë (1982), Qesh e ngjesh (1982) (TV), 2 plus (1981) (mini) Seriale TV, Gëzuar viti i ri (1976) (TV), Bujku (1973) (TV).
Rifat Kukaj ka përkthyer gjithashtu një sërë librash nga sllovenia dhe serbo-kroatishtja në shqip.
Ai ishte fitues i një numri të madh çmimesh dhe çmimesh për letërsinë, ndër të cilat: “Ismajl Qemajl Vlora” – Vlorë, Shqipëri, “Oton Zhupaniçiç” – Lubjanë, Slloveni, “Ivan Goran Kovaçiq” – Zagreb, Kroaci, “Neven” – Beograd, Serbi, “Zmaj” – Novi Sad, Serbi, “Shpërblimi i dhjetorit”, – Prishtinë, Kosovë, “Shpërblimi i nëntorit” – Prishtinë, Kosovë, “Ganimete Tërbeshi” – Prishtinë, Kosovë. /KultPlus.com
Rifat Kukaj lindi më 25 tetor 1939 në Tërstenik të Drenicës, studioi në Normalen e Prishtinës.
Rifat Kukaj ishte prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”.
Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama.
Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.
Rifat Kukaj, vdiq më 11 shtator 2005./ KultPlus.com
Data 7 shkurt e vitit 2020 mori “Bilbilin” e muzikës shqipe, Nexhmije Pagarushën.
Vdekja e Pagarushës, ishte një ndër humbjet më të mëdha që ka përjetuar arti shqiptarë, por pasurinë artistike që ajo la pas do të jetojnë e ta mbajnë gjallë përgjithmonë.
Veprimtaria e saj muzikore 40-vjeçare është aq e gjerë, sa që është vështirë të thuhet se cilit zhanër i takon. Është e njohur për interpretimet e saj të shkëlqyera në muzikën popullore dhe opera.
Nexhmije Pagarusha ishte edhe aktore e suksesshme, si në film ashtu edhe në teatër.
Në Beograd vijoi shkollën e muzikës për solo kanto, të cilën ajo e la në vitin e tretë dhe nuk e vazhdoi më. Po ashtu atje kishte paraqitjen e parë muzikore në skenë. Në vitin 1948 kur është pranuar soliste në Radio Prishtinë.
Bashkëpunoi edhe me këngëtarët nga Shqipëria dhe u paraqit edhe në Shqipëri me ansamblin “Shota” me rastin e një turneu.
”Baresha” është një ndër kryeveprat e interpretimit të saj. Kjo këngë u kompozua nga bashkëshorti i saj Rexhep Mulliqi me tekstin e poetit Rifat Kukaj.
Nexhmije Pagarusha interpretoi në një koncert të muzikës klasike veprat e përkthyera shqip të Betovenit, Puçinit, Verdit, etj. Ky koncert ka qenë i pari i këtij lloji. Fatkeqësisht, asnjërit nga organizatorët teknikë nuk iu kishte kujtuar që të regjistronte këtë koncert! Për fat të keq, nuk janë evidentuar as të gjitha koncertet dhe repertori i këngëve të kënduara nga ajo, ngaqë, siç ka thënë ajo një herë, për të vetëm muzika ishte me rëndësi; ajo dhe muzika ishin një. Mendohet se ajo ka interpretuar mbi 150 këngë.
Nexhmije Pagarusha ikona e muzikës shqipe, ishte e njohur si një grua e cila gjatë gjithë karrierës së saj i ka shërbyer me nder dhe dashuri atdheut të saj përmes artit.
Disa nga këngët që Nexhmija ju dha jetë përmes zërit të saj e shpirtit artistik janë: “Baresha”, ”Ani mori nuse”, ”Mora testin”, “Kur më shkon si zog n’hava”, “Kur më del në derë”, ”Ke selvitë”, “Ç’u ngrit lulja në mëngjes”, “Çil njat zemër plot kujtime”, “Dallëndyshe”, “Një lule”, “Zambaku i Prizrenit” e shumë të tjera.
Më 2018 Pagarusha u vlerësua me “Medaljen e Mirënjohjes” nga presidenti amerikan, Donald Trump.
KultPlus, kujton sot mbretëreshën e muzikës shqiptare, përmes këngës “Baresha”, një këngë e pavdekshme që qëndron stoike përkundër prurjeve të reja. / KultPlus.com
Rifat Kukaj është një ndër shkrimtarët më të suksesshëm në letërsinë shqipe për të rritur dhe fëmijë.
Kukaj ka lindur në Tërstenik Drenas të Republikës së Kosovës. U shkollua në Drenicë dhe Prishtinë. Ai ka punuar tre vjet në Drenicë si mësues para se të kalojë në Radio Prishtinë si redaktor për kulturë, më konkretisht redaktor i programeve për fëmijë. Nga viti 1975 punoi në redaksinë e Shtëpisë Botuese “Rilindja” si redaktor për letërsinë për fëmijë.
Ai vdiq në moshën 67 vjeçare më 11 shtator 2005, në qytetin shqiptar të Ulqinit, Mali i Zi.
Rifat Kukaj ka botuar mbi dyzet libra. Romanet e tij më të mira janë “Bardhi i Mirushja”, “Rrasa e zogut”, “Shkrepi i diellit”, “Lepuri me pesë këmbë”, “Vjollca magjike”, “Zogu i bardhë”, “Kokërrmeli e pilivesë”, “Gjeli në kuvertë”. “Xhuxhi nga xhuxhishta”.
Rifat Kukaj njihet më së shumti për poezitë e tij për fëmijë. Ka botuar këto vëllime me poezi për fëmijë: “Gjerdani i blertë”, “Lejlekët në luhaja”, “Vallja e kallinjve”, “Deti u bëftë kos”, “Çka fshin dhelpra me bisht”, “Pshurrani i gjyshit”, “Shtegu i laureshave”, “Trimëritë e karkalecit”, “Zogu i Lasgushit”.
Ai ka botuar edhe shumë vëllime me tregime, ndër të tjera: “Harmonika”, “Përqafimet e njoma”, “Rrëfenjëza”, “Ujku me kamera”, “Djaloshi i zjarreve”, “Elefanti që fluturonte”.
Ai ishte shumë i njohur për humorin e tij unik dhe u perceptua gjerësisht si pionieri i kulturës së humorit urban.
Ndër vëllimet e tij më të mira me poezi të të rriturve janë: “Nusja”, “Qafa e Ujkonjës”, “Njeriu që nuk mund të vdiste”.
Rifat Kukaj ka shkruar mbi tridhjetë vepra të dramatizuara si radiodramë, dramë, akte teatrale etj. Ai shkroi skenarin për filmat e mëposhtëm: Lepuri me pesë këmbë (1982), Qesh e ngjesh (1982) (TV), 2 plus (1981) (mini) Seriale TV, Gëzuar viti i ri (1976) (TV), Bujku (1973) (TV).
Rifak Kukaj ka përkthyer gjithashtu një sërë librash nga sllovenia dhe serbo-kroatishtja në shqip.
Ai ishte fitues i një numri të madh çmimesh dhe çmimesh për letërsinë, ndër të cilat: “Ismajl Qemajl Vlora” – Vlorë, Shqipëri, “Oton Zhupaniçiç” – Lubjanë, Slloveni, “Ivan Goran Kovaçiq” – Zagreb, Kroaci, “Neven” – Beograd, Serbi, “Zmaj” – Novi Sad, Serbi, “Shpërblimi i dhjetorit”, – Prishtinë, Kosovë, “Shpërblimi i nëntorit” – Prishtinë, Kosovë, “Ganimete Tërbeshi” – Prishtinë, Kosovë. / KultPlus.com
Rifat Kukaj lindi më 25 tetor 1939 në Tërstenik të Drenicës, studioi në Normalen e Prishtinës.
Rifat Kukaj ishte prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”.
Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama.
Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.
Rifat Kukaj, vdiq më 11 shtator 2005./ KultPlus.com
Mos ëndërro asnjë fushë pjellore të blertë bjeshkët e larta krenare dimër e verë mos dëshiro livadhe të buta e të gjera mos u lektis për gjallëri maji, as në pranvera.
Mos u mahnit me ylberë e qiej të botës rrugë të pa fund mes detit, qiellit e tokës Mos sodit vashat duke i buzëqeshur verës zogjtë e vegjël duke u rritur n’gji të qerdhës.
Mos vrapo pas lumenjve, se kurrë nuk ndalen as nëpër rrezet e diellit që çajnë shtrëngatën, ktheju fushës, malit, zogjtë ku shqip cicërojnë ku abetaren lumenjtë shqip ua mësojnë.
Asgjë nën këtë qiell asgjë mbi këtë tokë mos lakmo, nëse nuk e ka emrin Kosovë! / KultPlus.com
Sot janë mbushur 82 vite nga lindja e shkrimtarit Rifat Kukaj, shkruan KultPlus.
Rifat Kukaj lindi më 25 tetor 1939 në Tërstenik të Drenicës, studioi në Normalen e Prishtinës.
Rifat Kukaj ishte prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”
Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama.
Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.
Rifat Kukaj, vdiç më 11 shtator 2005.
KultPlus ua risjell sot poezinë e tij ‘Më fal trëndafil;
Poezi nga Rifat Kukaj
Ç’po të buzqëshin petalet Trëndafil bukurosh, Si re të buta mbi male Petalet që më shohin prore Më ngjyrën rozë Si npër qepallat qumështore
Më fal o mik për ngrysjen Time dhe drithërime… Unë do të t’shoh dhe verën tjetër Po kurrë me sytë e nënës sime. / KultPlus.com
Mbrëmë në ambientet e KultPlus Caffe Gallery u jetësua figura e shkrimtarit të shquar, Rifat Kukaj, i cili erdhi për publikun në kuadër të aktiviteteve letrare të organizuara nga PEN Qendra e Kosovës. Ndërkaq, për të nderuar këtë figurë të madhe të letrave shqipe, të ftuar në panel ishin, miku i tij i letrave Ibrahim Kadriu dhe studiuesja Dije Demiri Frangu nën udhëheqjen e Binak Kelmendit, të cilët me rrëfimet e fjalët e tyre shpalosën figurën e përjetshme të një shkrimtari të madh si Rifat Kukaj, shkruan KultPlus.
“Me 11 shtator të vitit 2005, në rërën e bregdetit të Ulqinit nga sulmi në zemër mbeti i vdekur Rifat Kukaj, duke pasur afër ‘Pshurranin e gjyshit’, nipin e tij të dashur të cilit ia kushtoi një libër të tërë”, filloi kështu fjalimin e tij Ibrahim Kadriu.
Ibrahim Kadriu ka shtuar se Kukaj ngrinte lartë nivelin e manifestimit me paraqitjet e tij të jashtëzakonshme. Sipas tij ishte pikërisht sharmi i tij i veçantë që bënte të pranishmit të kërkonin më tepër nga ai.
“Rifat Kukaj ishte ai që ia ngrinte nivelin manifestimit me paraqitjen e tij të jashtëzakonshme me recitime, humor e aktrim. Sharmi i tij ishte i veçantë, i kapshëm për të pranishmit të cilët me duartrokitje në vazhdimësi kërkonin që sa më shumë të qëndronte përpara tyre”, tha Kadriu i cili tutje shprehu keqardhje që shumë nga paraqitjet e Rifat Kukaj nuk janë xhiruar me kamerë, sepse sipas tij shkrimtari ishte një humorist i lindur, që kishte dhënë shumë spektakle origjinale.
“Rifat Kukaj ishte një humorist i lindur i cili arrinte që rastet ti shoqëronte me mahitë shumë origjinale. Kur kihen parasysh ato prezantime të tij, që lirisht mund të thuhet spektakle shumë origjinale, të vjen keq që nuk janë xhiruar për të mbetur vlera të pa kapërcyera”, shtoi Kadriu.
Ndërkaq, nata e mbrëmshme e kthej pas në kohë studiuesen Demiri Frangu dhe e dërgoi pikërisht aty ku ajo kishte marrë hapat e saj të parë dhe kishte botuar librin e parë me poezi “Buzëqeshja s’është larg”, redaktor i së cilës ishte Rifat Kukaj. Dije Demiri ka shtuar se shkrimtari Rifat Kukaj posedonte një kreativitet të atillë që u shmangej rimave konvencionale dhe temave të shterura. Sipas saj ai nuk e ngarkonte poezinë me figura personifikimi.
Tutje Demiri ka thënë se “Rifati u jepte poezive deklamacion dhe bënte lojë kur i recitonte”.
Për Demirin, Rifat Kukaj mbante në vete intuitën e lindur prej krijuesi. Ajo ka shtuar se historia e letërsisë për fëmijë, por edhe antologjia e poezisë nuk mund të shkruhen e të bëhen një, nëse mungon Rifat Kukaj të cilën e cilësoi si një nga mësuesit tanë të letërsisë, që kishte lindur në një shoqëri analfabete.
“Rifati është ndër mësuesit tanë të letërsisë, sepse në një shoqëri analfabete, siç ishte Kosova pas Luftës së Dytë Botërore, ishte vështirë të lindnin krijues”, ka pohuar Demiri.
PEN Qendra e Kosovës ka paraparë edhe dy mbrëmje të tjera kulturore kushtuar shkrimtarëve të ndjerë: Mensur Raifi dhe Mirko Gashi. Projekti i PEN Qendrës së Kosovës me titullin “Ora e shkrimtarit”, mbahet nën përkrahjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit. / KultPlus.com
Sot në ambientet e KultPlus Caffe Gallery, në orën 17:00, PEN Qendra e Kosovës vazhdon aktivitetin e vet në kujtim të shkrimtarëve të ndjerë të vendit.
Në këtë mbrëmje që shënon mbrëmjen e tetë të PEN Qendrës, përkujtohet shkrimtari e poeti për fëmijë e të rritur, skenaristi dhe mjeshtri i humorit, Rifat Kukaj.
Për Rifat Kukajn do të flasin miku i tij i letrave Ibrahim Kadriu dhe studiuesja Qibrije Demiri Frangu, ndërkaq mbrëmja do të udhëheqet Binak Kelmendi.
PEN Qendra e Kosovës ka paraparë edhe dy mbrëmje të tjera kulturore kushtuar shkrimtarëve të ndjerë: Mensur Raifi dhe Mirko Gashi.
Projekti i PEN Qendrës së Kosovës me titullin “Ora e shkrimtarit”, është nën përkrahjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit./ KultPlus.com
Në KultPlus Caffe Gallery në Prishtinë, të hënën, më 9 nëntor, në orën 17.00, PEN Qendra e Kosovës vazhdon aktivitetin e vet në kujtim të shkrimtarëve të ndjerë të vendit.
Në mbrëmjen e tetë të PEN Qendrës, përkujtohet, shkrimtari e poeti për fëmijë e të rritur, skenaristi dhe mjeshtri i humorit, Rifat Kukaj.
Për Rifat Kukajn do të flasin miku i tij i letrave Ibrahim Kadriu dhe studiuesja Qibrije Demiri Frangu.
Sot më 11 shtator bëhen plotë 15-të vite nga vdekja e shkrimtarit Rifat Kukaj, shkruan KultPlus.
Rifat Kukaj lindi më 25 tetor 1939 në Tërstenik të Drenicës, studioi në Normalen e Prishtinës.
Rifat Kukaj ishte prozator, poet, dramaturg, përkthyes dhe skenarist i letërsisë për fëmijë dhe të rritur. Shkrimtari Kukaj po ashtu ka udhëhequr programet për fëmijë të Radio Prishtinës dhe ka redaktuar librat për fëmijë të Shtëpisë Botuese “Rilindja”
Përktheu letërsi për fëmijë nga autor slloven, kroat, serb, e hungarez por edhe botoi shkrime vetanake në shumë nga këto gjuhë. Emrin e tij e mbajnë rreth 100 vëllime librash dhe 30 radio-drama.
Kontribuoi në afirmimin e krijimtarisë letrare sidomos asaj për fëmijë në rrjedhat ndërkombëtare dhe se ndihmoi autorë të shumtë të rinj.
Rifat Kukaj, vdiç më 11 shtator 2005.
KultPlus më poshtë ju sjëll një nga poezitë e tij:
“Kam qenë me prindërit, gjyshin dhe gjyshen në Ulqin, njeriu i fundit që e ka pa gjyshin gjallë jom unë. Gjithçka ka ndodhur në Plazhin e madh të Ulqinit, në vitin 2005. Gjyshi ka pasë shumë vullnet për jetë. Qat ditë që ka vdekë, edhe ditën paraprake, gjithmonë thoshte –‘kom me rrnu 90 vjet’. Ditëve të fundit thoshte ‘afër detit, afër mbretit’, sikur e ndjente vdekjen, nuk o kon besimtar i madh, por në Zot ka besu. Pati sulm në zemër dhe nuk ka pasë mundësi me shpëtu. Unë kam ecë pak para tij dhe kur u ktheva mrapa, e pashë tuj ra në shpinë, bash në pjesën ku e kanë rrokë edhe dallgët e detit”.
Gjyshi i detit, është gjyshi i këtij djali që fillon të na shpalosë rrëfimin. Ky është Bardh Kukaj.
Rifat Kukaj, një shkrimtar i njohur për fëmijë, kësisoj do ta kishte fundin e jetës, afër detit dhe Ulqinit, këtij vendi që aq shumë i kishte lënë përshtypje. Ulqini dhe Tërsteniku – vendlindja e tij, ishin dashuritë e mëdha të Rifat Kukajt. Bardh Kukaj, nipi i Rifat Kukajt, na bashkohet në këtë rrëfim bashkë me vëllaun e tij, Dren Kukajn, për të na rrëfyer më shumë për shkrimtarin e njohur, prozatorin, poetin, skenaristin, përkthyesin, gjyshin psikolog. Kujtimet do t’i ndajë me ne edhe Migjen Kukaj, një nga tre djemtë e Rifat Kukajt.
*
“Ulqinin, gjyshi e ka dashtë shumë. Ka bile edhe shkrime të ndryshme të cilat gjyshi ia ka kushtu Ulqinit. Gjyshi ka qenë mirë me shëndet, me përjashtim të vitit të fundit kur pati pak probleme me tension, por nuk i ka dashtë mjekët, ka qenë shpirt i lirë. Nuk i ka dashtë kufizimet. Për mu ka qenë ai autoriteti kur jam fshehë prej prindërve, e kam shku tek ai që me më mbrojtë. Shumë figurë e këndshme ka qenë. E ka pasë botën e tij, madje kur kemi qenë në shtëpi edhe nëse kanë ardhë mysafirët, ai ka shku në dhomën e tij dhe ka vazhdu me lexu, veprime këto që ndoshta dikush i ka përceptu si arrogante. Shkojsha në dhomë dhe e gjejsha duke lexu libra, ka lexu shumë” tregon Bardh Kukaj, nipi i shkrimtarit Rifat Kukaj.
Me Bardhin jemi ulur në një prej kafeneve të Prishtinës dhe kësisoj ai më tregon për shkrimtarin gojëëmbël e me një dorë magjike, me një mendje të ndritshme e shpesh fëmijërore.
“I kemi kalu plot vera bashkë në Tërstenik. Për mëngjes, zakonisht unë e vëllau pinim lëng shtogu, gjyshja me gjyshin kafe turke. Mramjeve, gjyshi e ka majt bashçen, shpesh edhe për drekë kemi pasë sallata prej bashçes. Më pas na recitojke poezi, ose na lexonte tregime të ndryshme prej jetës së tij” vazhdon Bardhi.
Bardhi sot është 29 vjeçar dhe ndoshta ndër gjeneratat e fundit që ka pasur fatin të rritej me plejadën e shkrimtarëve e poetëve për fëmijë, ku hyn patjetër me vulë të fortë edhe gjyshi i tij, Rifat Kukaj.
“Tek unë gjyshi ka pasur ndikim të madh. Prindërit e kanë pyt gjyshin, gjyshi u ka rekomandu që unë me u marrë me kitarë. Unë sot këndoj në shtëpi edhe i bij kitarës falë gjyshit, është një hobi që më ndihmon, kur kam kohë të lirë. Me u marrë me art më duket se ta zhvillon një pjesë tënden që ndryshe nuk zhvillohet. Këtu, gjyshi ka ndiku direkt” tregon Bardhi.
‘Kur nisën me i dëbu shqiptarët nga Kosova, gjyshi ka nejt në Prishtinë, ditët e para edhe pat pi shumë, plus villke, prej zemërimit se çka po ndodhë. E di një herë, në sallonin e banesës ku jetonim, gjyshi nisi me pi edhe më pas shkoi në banjo sepse i erdhi me vjellë, i vogël unë, kom qenë se nuk e dijsha çka po ndodhë. Ishin ditët e para të bombardimeve” vazhdon Bardhi.
Ka shumë momente, disa më simpatike se tjerat.
*
Rifat Kukaj, i lindur në Tërstenik, rritet pa baba, i cili vritet në kohën e rezistencë së udhëhequr nga Shaban Polluzha e Mehmet Gradica. Ky ishte Sheremeti, emrin e të cilit e ka marrë më pas djali i madh i Rifatit.
Dashuria më e madhe, shkrimtarit të “Lepuri me pesë këmbë” i vjen prej nënës, Halimes. Halimja thuhet të ketë qenë një grua e fortë e cila diti ta manovronte në duart e mendjen e saj patriarkalizmin e kohës. Në ato rrethan aspak të lehta, ajo do të triumfonte e nuk do ta linte Rifatin, djalin e saj të vetëm, të humbte në botë. Rifati u rrit pa motër, e pa vëlla, sado që dy vëllezër e tri motra të Rifatit nuk mbijetuan, disa vdiqën gjatë lindjes e disa në moshë shumë të vogël, nga varfëria e kohës.
“Ai nuk osht shprehë, por sigurisht që jeta pa vëlla e pa motër e ka mundu. Ai ka poezi ku përmend me mallëngjim dashurinë për familjarët, por kjo sigurisht ka qenë një brengë për të, i është dashtë me e ça jetën vet, nuk ka pasë përkrahje, më pas mungesa e babës. Babën e ka njoftë por ka qenë shtatë vjet kur osht vra baba i tij, e përmendte që po e mban në mend” tregon Migjen Kukaj, djali i mesëm i Rifat Kukajt.
Bardhi, nipi i Rifatit, djali i Sheremetit – më i madhi prej fëmijëve të Rifat Kukaj, tregon se një fotografi të babës së tij, shkrimtari Rifat Kukaj e humbi gjatë luftës në Kosovë.
“Shtëpinë në fshat e patën djegë gjatë luftës, dhe aty ka qenë edhe fotografia e babës së vet, e vetmja fotografi që ai e ka pasë prej babës e ku shihej qartë fytyra. Tjetër fotografi nuk ka pasë. E di që osht prekë shumë” tregon Bardhi.
*
Nëse nuk keni lexuar krijime të Rifat Kukajt, bëjeni tash. Rifat Kukaj është ndoshta një prej shkrimtarëve më të mirë për fëmijë. Siç tregojnë edhe familjarët, nuk ka çmim letrar në ish Jugosllavi të cilin nuk e ka fituar, Rifat Kukaj. Çmimet ‘Ismajl Qemajl Vlora’ në Vlorë, ‘Oton Zhupaniçiç’ në Ljublanë, ‘Ivan Goran Kovaçiq’ – ky në Zagreb, Çmimi ‘Neven’ në Beograd, Çmimi ‘Zmaj’ në Novi Sad, Shpërblimet e Dhjetorit e Nëntorit dhe ‘Ganimete Tërbeshi’ në Prishtinë, janë veç disa prej organizimeve letrare që e pranuan se si Rifat Kukaj, tjetër nuk ka.
Rifat Kukaj është shkrimtari ynë me numrin më të madh të romaneve për fëmijë, si “Bardhi e Mirushja”(1968), “Vjollca magjike” (1999), “Lepuri me pesë këmbë” (1971), “Rrasa e zogut” (1975), “Kokërrmeli e pilivesa” (1972), “Gogozheli i Gogozhinës”(1999), “Një verë pa bukureza” (2003), “Zogu i bardhë” (1989) dhe në tri vëllime (2009) etj. Po ashtu, Kukaj botoi numër të madh përmbledhjesh me tregime, si “Rrëfejza” (1965), “Harmonika e vogël” (1967), “Dylbia e kapedanit” (1973), “Ujku me kamerë” (1988), “Elefanti që fluturonte” (1997), “Gjiri i Delfinit” (2002) etj, dhe me poezi: “Gjerdani i blertë” (1965), “Vallja e kallinjve” (1967), “Trimnitë e karkalecit” (1967), “Princi i Krujës” (1969), “Fshati i Pishës” (1969), “Çka fshin dhelpra me bisht” (1976), “Deti u bëftë kos” (1980), “Një xinxare lozonjare” (1989), Pshurrani i gjyshit” (1990), “Ti një kokërr unë një kokërr” (2000), “Ëndrra të trembura” (2002), “Ma jep gishtin e vogël” (2005) etj. Me një fjalë, një burrë ujëvara letrare e të cilit nuk shterroi kurrë, deri në ditën e fundit.
NËNA
Ti ke pak zjarrmi Vogëlushe Leonorë, E nënës i digjet Zemra në kraharorë.
N’mëngjes, po e zëmë S’të hahet – nuk ha, Urinë e tërë botës Nëna at’ ditë e ka…
Oh, pa pandehur gishtin E gërvishte pak, E di ç’ndodh me nënën? Zemra i pikon gjak!
Mbi shtrojën më t’butë Ajo shpesh këlthet: -Kam dro’ ndonjë pupël Vashëzën mos ma vret.
Rifat Kukaj përktheu letërsi për fëmijë edhe nga autorët kroatë, sllovenë, serb e hungarezë, ndërsa rreth 30 radio-drama mbajnë emrin e tij. Sa për kuriozitet, ai gjithmonë nëpër orët letrare i ka recituar poezitë e tij, duke i ditur përmendësh e duke mos i lexuar fjalët nga ndonjë letër. Në dasma e ahengje, shpesh e ka marrë mikrofonin dhe ka treguar humor të mirë. Ah, po, ai e ka shkruar tekstin e këngës ‘Baresha’ nga Nexhmije Pagarusha.
Vitin e kaluar, në Drenas u nda edhe një çmim special për vepër jetësore në krijimtari letrare, që mban emrin e Rifat Kukajt.
Rifat Kukaj ka qenë pjesë e Karvanit të Shkrimtarëve për Fëmijë, i cili udhëtonte nëpër tërë Kosovën dhe viset tjera shqiptare jashtë Kosovës për të argëtuar e për të edukuar më të vegjlit, me poezi e me dashuri. Karvani ka nisur rrugëtimin që nga viti 2000, bashkë edhe me emrat tjerë jo më pak të rëndësishëm si Agim Deva, Arif Demolli, Xhevat Syla, Gani Xhafolli e plot poetë e shkrimtarë tjerë.
* Dren Kukaj, vëllau i Bardhit, e kujton kështu gjyshin e tij, Rifat Kukajn.
“Jom rritë si fëmijë me gjyshin, plot kujtime. Na babë i kena thonë, më merrke nëpër kafe, në ‘Dubrovnik’, nëpër kafenetë tjera në Dardani. Kam kujtime edhe prej banesës në lagjen Dardania, sidomos më kujtohet makina e shkrimit dhe zhurma e saj. Gjyshi, në mëngjes dhe gjatë ditës i krynte këto kafet letrare, më pas vijke në shpi para orës 3, në 3:30 në mesditë hajshim drekë, më pas flejke, dhe kur zgjohej ose lexonte ose shkruante deri në orën tetë në mbrëmje. E di që së pari shkruante nëpër fletore e më pas dorëshkrimet i bartte në makinën e shkrimit. Plot prej vjershave i shkruante në paqetat e cigareve, atëherë ishin ‘Drina’ pa filter, dhe na lexonte neve paraprakisht” tregon Dreni, i pari prej nipave të Rifat Kukajt dhe djali për të cilin shkrimtari e shkroi librin ‘Pshurrani i gjyshit’.
“Shpija në fshat, në katin e dytë, njëra dhomë ka pasë mijëra libra që gjyshi i ka mbledhë. Gjatë luftës u kall gjithçka. Kjo i ka dhimtë shumë, sepse ka pasë libra që ndoshta sot nuk mundesh me i gjetë, ka qenë jeta e tij brenda një dhome. Mu, gjyshi ma ka dhuru një fëmijëri të lumtur, jom rritë me përralla të cilat mi ka tregu gjyshi, kujtimet e mia janë plot imagjinatë” tregon tutje Dreni.
“Ai ka qenë gjithmonë i dashtun. Si fëmijë, në fshat dilshim bashkë në gjueti, gjyshi ka qenë gjuetar, dilshim edhe ditën me gjujt pllumba, ndërsa natën më shumë përcjellshim lepujt. Ka ndodhë natën, në mal, kemi mbetë afër ndonjë shkurreje dhe pritshim deri në dy orë për me gjujt lepuj, e gjatë kësaj kohe gjyshi më tregonte çfarëdo tregimi. Një herë, e niva pushkën natën dhe ai erdhi në shtëpi, tha – kom ardhë me një mysafir, erdhi me një lepur. Për herë të parë dhe të fundit në jetë, atëherë pata hangër mish lepuri” thotë Dreni.
*
Vazhdojmë me Migjen Kukajn, djalin e Rifatit.
“Baba e nana janë martu shumë të rinj, qysh në moshën 16 vjeçare. Ka pasë shumë përkushtim për familjen, ndërsa nuk ka dashtë me lavdëru shumë njerëz. Ka qenë edhe i ngarkuar, por ka pasur një jetë bashkëshortore shumë të mirë. Baba ka punu në Radio Prishtinë deri në vitin 1975 ndërsa më pas ka kalu në Rilindje. Sa ka qenë në Radio, shihet se ka pasë më shumë angazhime, ndërsa në Rilindje ka qenë më i qetë. Baba prej natyrës ka qenë optimist, ka pasë prirje për humor. Gjithmonë mirëkuptues, dhe i avancuar, liberal si prind, nuk ka tentu me i imponu mendimet e veta”.
Migjeni mi tregon këto detaje nga Tirana, dhe meqë jemi në kohë të pandemisë, jemi larg por me anë të rrjeteve sociale, me kryefjalën Rifat Kukaj, bashkohemi për pak minuta.
“Ka pasë shoqni të gjanë, një rreth të madh të njerëzve. Më shumë ka pasë shoqni me Azem Shkrelin, e më vonë edhe me Mehmet Rukiqin – me të cilin kanë qenë bashkë në shkollim. Kohëve të fundit, ka pasur raporte shoqërore me Odhise Grillon, ky ka qenë mik i familjes” tregon Migjeni.
“Çkado që kemi gjetë prej dorëshkrimeve, i kemi botu. Puna e babës ka qenë si bleta, petale petale, ka shkru, ka botu, ka gjetë donatorët lehtë në vitet 90-të kur nuk ka pasë financime shtetërore, ka qenë shumë i përpiktë, si bleta, veq kur e ke pa produktin gati” tregon Migjeni
*
ZOGU I LASGUSHIT
Yll i ndritur në natë qershori Sikur ra prej gjithësisë, Ngazëllyeshëm, sytë m’i mori Në degë t’qershisë.
U purtekëm unë e gjethet Qetë e lehtë me petalet, Qielli vetë nisi të prehet Edhe malet.
Kënga nga zogu i brishtë Lindi krejt ëndërrimtare, Dritë feksoi n’flatra e bisht Dhe n’për dritare.
Gëzim, shpresë, në gji më derdhe E hare të butë si pushi, Zog-magji ti mirë se erdhe Nga Lasgushi!
Ato porosi të larta Te dritarja e shtëpisë Po m’i thotë me vargje t’arta Kalorësi i bukurisë.
“Çështja e shkrimit, Zoti talentin ose ta jep ose nuk ta jep. Mjerisht ne nuk kemi afinitet, askush nga familja jonë, për letërsi. E kemi dëshirën, por jo afinitetin. Ndoshta ndonjë pasardhës” tregon si duke qeshur Migjeni, kur e pyes nëse dikush nga djemtë e Rifat Kukajt, nipat apo mbesat, sot kultivon poezi e letërsi autentike.
Me shkrimtarin për fëmijë Odhise Grillo, i cili ka lindur në Vuno të Himarës, Rifat Kukaj është njoftuar në nëntor të vitit 1973 kur një delegacion i shkrimtarëve nga Kosova shkon në Shqipëri. Mund ta paramendoni sa shkëndinja lindi kur dy shkrimtarë eminentë të poezisë për fëmijë u panë në sy. Shoqëria do të vazhdonte përjetësisht.
“Odhise Grillon e ka cilësuar si vëlla. Vitin e kaluar kur ndodhi tërmeti në Shqipëri, gruaja e Odhise Grillos, tezja Vanxhelo, erdhi në Prishtinë tek ne. Sot mbajmë kontakte edhe me fëmijët e Odhise Grillos. Me Ali Podrimën poashtu gjyshi ka nejt shumë. Gjyshi ka qenë njeri i dashtun, ka dashtë pa hile. Ka bashkëpunu edhe me Fatmir Lamën, me Mehmet Rukiqin kanë pasë qef me dalë në kafenetë e kohës si ‘Bagremi’ e ‘Koha’. Edhe me Ismail Ymerin, meqë bashkë e kanë kthyer ‘Lepurin me pesë këmbë’ në film” tregon Bardh Kukaj. Filmi ‘Lepuri me pesë këmbë’ u realizua nga Kosovafilmi në vitin 1982, me lojën e mrekullueshme të Abdurrahman Shalës, Istref Begollit, Muharrem Qenës, Xhevat Qorrajt, Melihate Ajetit, Beqir Gashit, mes të tjerëve.
Rifat Kukaj e ka pasur një koleksion të mahnitshëm të llullave, por edhe të sheshirave Republika. Një ‘Republikë’ të tillë sot e ka edhe Bardhi.
“Ka qenë një psikolog i mirë për fëmijë. Si fëmijë, i kam pasë dy shqetësime të cilat ai i ka vërejtur, e prindërit jo. Tash para pak ditësh isha te gjyshja, e cila është e moshuar tanimë, dhe ajo më tregoi se pak pas lufte, gjyshi paska qenë në Krushë, meqë ai vend u dëmtua shumë e pat shumë të vrarë. Gjyshja tregon se si një fëmijë rreth 10-11 vjeçar kishte qenë në depresion, pasi ia kishin myt babën. Gjyshi e ka ndihmu me dalë prej gjendjes, ka folë me të, e ka këshillu. Djali tregojnë që më vonë ka nisë me u hapë, me u ndi ma mirë. Gjyshi im, Rifat Kukaj, ka pasur një sinergji të mirë me fëmijët. Për pak burrat e katundit kanë dashtë mos me e qu në shkollë, por ndryshe ka qenë fati i tij” vazhdon Bardhi, i cili në fakt ka trashëguar diçka prej rrezatimit të syve të shkrimtarit.
Për dallim prej djelmoshave të kohës, Rifat Kukaj nuk i kishte flokët e shkurtëra. Ai i ka rritur flokët, në kohën kur thuhej ‘nuk bon me e lon djalin në shehër, se po na bohet shka’*. Ka qenë më avangard, ndërsa axhallarët e tij duket se kanë pasur problem me këtë fakt: djali i Sheremetit, i vetmi, po na ik dorësh.
*
Vijmë në fund të rrëfimit. Bardhi e Dreni kujtojnë se kur gjyshi e merrte rrogën, gjithmonë shkonin së bashku ‘nër Kurriz’ në Prishtinë, për me ‘hangër një torte edhe limonadë’. Në Panair të Librit, gjyshi Rifat shpesh i ka marrë me vete dy nipat.
“Kur e dëgjoj kangën ‘Baresha’, e ndjej një pjesë të gjyshit. Mënyra se qysh ai e ka përfytury, e vëren prej vargjeve që është pikërisht ai, gjyshi. Më kanë tregu që në fillim kur ka dalë kanga ‘Baresha’ nuk e kanë dashtë shumë, ka qenë më avangarde për kohën, më përparimtare” tregon Bardhi.
“Më duket që gjyshi i ka shkru tekste edhe Adelina Ismailit, si fëmijë. Shumë tekste të këngëve e di që i ka shkru gjyshi. Gyshi ka shkrujtë vjersha, prozë, drama, radiodrama, e më duket që edhe Mixhës Ramë asokohe ia shkruante tekstet për “orën gazmore” që transmetohej në Radio Prishtinë” vazhdon Dreni.
E përfundojmë rrëfimin, me shumë tregime tjera që do të shkruhen në një kohë tjetër. Është krejt e natyrshme të sjellim diçka nga dora e Rifat Kukajt për ta përmbyllur këtë shpalosje emocionesh.
MË FAL TRËNDAFIL
Ç’po të buzqëshin petalet Trëndafil bukurosh, Si re të buta mbi male Petalet që më shohin prore Më ngjyrën rozë Si npër qepallat qumështore.
Më fal o mik për ngrysjen Time dhe drithërime… Unë do të t’shoh dhe verën tjetër Po kurrë me sytë e nënës sime.
(Ky tekst është botuar me ndihmën e Komunës së Prishtinës dhe subvencioneve kulturore vjetore nga kjo Komunë)