Nga Don Lush Gjergji
Djaloshin poliglot dhe me informacion universal Elvi Sidherin e kam njohur vite me parë, gjatë perkthimit të një libri studimor e monografik të studiusit të njohur italian dhe evropian Luca DE POLI, Ibrahim Rugova, viaggio nella memoria tra il Kosovo e l’Italia, (Ibrahim Rugova Rrugëtimi në kujtesën e tij mes Kosovës dhe Italisë), në përkthim të shkëlqyeshëm shqip të Elvit, botuar nga Fondacioni Ibrahim Rugova, Prishtinë, 2017, f. 220.
Ky botim e mori Shpërblimin e parë në Itali në konkursin ndërkombëtar në vitin 2016 në Firence, Seksioni: Biografitë, dhe ishte çmuar jo vetëm në Itali, por edhe më gjerë, kudo në botë, si studim shumë i qëlluar dhe dokumetuar.
Përkthimi dhe botimi shqip quditërisht mbeti pa zë dhe pa jehonë ndër ne, përse askush nuk e di dhe nuk e thotë. Siç duket, të tillë jemi ne, që nënçmojmë vetveten, njëri-tjetrin, dhe mbiçmojmë të tjerët, sidomos nëse janë të huaj. Kësaj radhe edhe i huaji shkruan mjaft mirë për dr. Ibrahim Rugovën, për Kosovën, për Popullin shqiptar, por kot.
Duket intreset tona nuk janë më libri, krijimtari, kultura, arti, por diçka tjetër… Populli thotë: E kemi humbur rrugën në oborr. Sfidat e reja të jetës dhe veprimtarisë, si duket, na kanë gjetur “në gjumë”, pa përgatitje.
Përthimi shqip i Elvi Sidhedherit është shumë i rrjedhëshëm dhe mjaft besnik, si i tillë, pra, edhe i suksesshëm. Fill sa e mora në dorë dhe e lexova versionin shqip e kuptova që ishte një njeri me njohuri të begtashme gjuhësore, me përgatitje solide kulturore dhe jetësore, me përspektivë të mirë për punë dhe krijimtari artistike, sepse puna dhe përkthim ishte bërë vërtet me përkushtim dhe shumë dashuri.
Pastaj e njoha edhe në krijimtarinë e tij letrare, sidomos nëpërmjet dy romaneve që sot po i paraqesim dhe promovojmë, ku përpos njohjes dhe begatisë gjuhësore, punës dhe përkushtimit në shkrim, përshkrim, do të thoja gati “pikturim” gjuhësor, ai është një krijues i ri, gjithnjë i etshëm dhe uritur për të mirën, të drejtën, të vërtetën, jetën dhe dashurinë, duke lënë gjurma të pashlyeshme nëpërmjet përshkrimeve dhe përjetimeve artistike dhe letrare.
Albanologjia shqiptare ka nevoje për kësi lloj mendjesh të përndritura, sikurse kishte nevojë dikur Kisha universale për një Shën Jeronim ilir, studiues, përkthyes dhe komentues të “Vulgates”, përkthimit të tërësishëm të Biblës nga gjuhët e vjetra hebraishte, greqishte, pjesërisht aramaishte, në gjuhën e asaj kohe dhe bote, që ishte latinishtja, (sivjet përkujtojmë dhe kremtojmë së bashku me botën e kulturës 1600 vjetorin e vdekjse së tij).
Ai, por edhe shumë të tjerë, klerikë dhe shekullarë, gjatë shekujve, prej Pal Engjëllit deri te i ndjeri Dr. Don Gaspër GJINI, Don Simon FILIPAJ, ishin studiues, gjuhëtar, përkthyes dhe krijues të zellshëm dhe të suksesshëm, përkrahës të komunikimit jo vetëm gjuhësor, por edhe të vlerave dhe virtyteve tona dhe anasjelltas, të botës për ne dhe ndër ne.
Përkthyesit i ngjasojnë një urë – lidhjes mes kulturave e popujve, ku përmes kësaj simbioze shpirtërore, intelektuale e integruese, planetin tonë e bëjnë në vazo kulturore të përbashkët në shkëmbimin e vlerave letrare, kulturore e kombëtare, botën e bëjnë më të njësuar, më tolerante, më të informuar, por edhe me të vëllazëruar, të mbështetur në të Vërtetën dhe të begatuar dhe fisnikëruar me Dashuri.
Këtë dimension intelektual dhe letrar, synime kulturore dhe artistike, pa dyshim i ka edhe margaritari i lindur apo i fituar nga puna e palodhshme dhe me përkushtim, Elvi Sidheri, i cili përmes botimit të këtyre dy romaneve jep prova, porosi dhe dëshmi për rininë shqiptare se: emancipimi letrar e kulturor nuk është privilegj, por flijim dhe përkushtim, dhe mundësia që të jesh vetvetja, nuk është utopi, por mundësi konkrete dhe reale.
Mesazhi i Ronald Rolanit: ,,Te krijosh d.m.th. te vrasësh vdekjen’’ është gjithmonë aktual e maksim për të gjithë, sidomos për brezin e ri në trojet tona stërgjyshore, edhe më shumë në diasporë, që mos të pësojë nga materializmi, konsumizmi, hedonizmi, relativizmi dhe ateizmi praktik, por të jetë vetvetja gjithnjë, si në jetë dhe në veprimtari, po ashtu edhe në krijimtari, që hyjnorja dhe njerëzorja të gërshetohen dhe begatohen.
Shoqëria, populli pa vlera dhe virtyte, pa krijimtari burimore, nuk ka as të tashme, edhe më pak të ardhme.
Të shkruash roman domethënë angazhimi i të gjithë mendjes e qenies, që brendia të shpaloset, vlerat të përpunohen dhe ofrohen, ngjarjet dhe personazhet të përshkruhen dhe portretohen, si përjetim artistik, por edhe si përvojë jete dhe porosi frymëzuese.
Bota e brendshme, mendore dhe shpirtërore, dhurohet, paraqitet, ofrohet, bëhet pjesë edhe për të tjerët, në veçanti për lexuesit e botimeve.
Autori Elvi Sidheri, i frymëzuar nga këto ide, dëshira dhe porosi të romaneve, shkëlqen si në planin ideor dhe artistik, po ashtu edhe në atë gjuhësor dhe botëkuptimor, ku në qendër të rrëfimit është etnopsikologjia shqiptare dhe mbijetesa e individit në kohëra të mjegulluara dhe të pasigurta.
Këtë bërthamë narrative e ngërthejnë në vete edhe romanet “Emigrantja” dhe “Dy Botë”, që reflektojnë një frymë post moderne letrare, si një model kulturor e universalizëm letrar, i cili nuk i pranon cenimet apo copëtimet, po as ngurtësimet që imponohen nga jashtë.
Është nder për Institutin Albanologjik dhe dashamirët e tij dhe të letërsisë, qe ta promovojmë krijimtarinë e këtij krijuesi, model për brezin e ri, i cili përmes rrugës jo të lehtë, po hyn krah-hapur dhe natyrshëm në botën e letërsisë shqiptare, pse jo edhe asaj universale.
Urojmë që emri Elvit tonë të dashur t’i pushtojë majat e letërsisë kombëtare dhe ndërkombëtare, së bashku me shumë krijues tanë, dhe të tjerë, për një botë më njerëzore, për një takim, afrim dhe bashkim më të ngrohtë, për një “shtëpi” të përbashkët në bukuri, vlera dhe virtyte, që jetën tonë e bëjnë më të mirë, përjetimet tona më të bukura, ëndrrat tona më të realizueshme, idetë dhe idealet e përbashkëta të vëllazërisë gjithë-njerëzore të përjetuara dhe të dëshmuara në përditësi.
Shpresojmë dhe urojmë që në këtë mozaik kombëtar dhe ndërkombëtar, Elvi Sidheri të jetë një margaritar i çmuar dhe i dalluar. Urime dhe përgëzime!
Prishtinë, 6 shkurt 2020
(Reflektim për Romanet “Emigrantja” dhe “Dy Botë” të shkrimtarit Elvi Sidheri) / KultPlus.com
