Etiketë: Sali Bashota

‘Ora e Shkrimtarit 2’ me mbrëmje letrare përkujton poetin e njohur, Enver Gjerqeku

Posted on by Kult Plus

Era Berisha

Krijimtaria letrare dhe jeta e poetit e profesorit të ndjerë, Enver Gjerqekut, dje u përkujtua në aktivitetin e dytë me radhë në kuadër të projektit “Ora e Shkrimtarit 2” nga PEN Qendra e Kosovës të mbajtur në KultPlus Caffe Gallery, me ç’rast në këtë mbrëmje letrare, përveç mendimeve dhe analizave letrare të shpalosura me radhë nga të pranishmit, u recituan edhe poezi të autorit duke bërë që kjo mbrëmje të zhvillohej nën një frymë poetike e tejet të veçantë, shkruan KultPlus.

Fillimisht, moderatori Ibrahim Kadriu, nisi takimin letrar me fjalimin e tij duke folur fillimisht për jetën e poetit e më pas edhe për fillet e  veprimtarisë së tij.

“Enveri i takon një gjenerate të hershme, një brezi të pasluftës së dytë botërore. Ai si student ka qenë edhe anëtar i redaksisë së revistës së parë në gjuhën shqipe që ka dalur si zëri i mëvonshëm i rinisë, e andaj që atëherë ai e tregon interesimin për shprehjen poetike duke botuar për herë të parë vjershën e tij të parë”, thotë Kadriu.

Gjithashtu, të pranishëm në këtë ngjarje për të folur më thellësisht për aspektet e poezisë së Gjerqekut e për të shpalosur observimin në tërësinë e vlerave të veprës letrare të autorit, foli shkrimtari dhe ish-profesori në Universitetin e Prishtinës, Milazim Krasniqi.

“Gjerqeku mbetet i ngjizur edhe me përjetimin e hershëm, i cili kthehet si reminishencë, ngase poezia e tij ka qenë pjesë e arsenalit letrar në librat shkollorë dhe në manifestimet publike shkollore, me të cilat breza të tërë jemi edukuar nga fusha e artit poetik, po të prezantuar edhe si ideologji. Nga kjo pikëpamje, mund të thuhet se poezia e tij ka ushtruar një ndikim të dukshëm në edukimin letrar e jashtë letrar të njeriut shqiptar në Kosovë për decenie të tëra, ndoshta dhe më shumë nga ç’janë vlerat reale të vetë kësaj poezie. Në larminë e kontakteve të reja me këtë poezi, nuk mund të shmanget as përjetimi i një aspekti të saj tematik e ideor, i cili ka qenë si produkt i realitetit social e politik të kohës”, thotë Krasniqi.

Sipas tij, disa nga poezitë e dy vëllimeve të para konceptohen si mjet i emancipimit arsimor e shoqëror, si mjet i afirmimit të revolucionit dhe ideologjisë së proklamuar të tij, me ateizmin si tharm ideologjik, etj. E po ashtu, tematizimi poetik i disa figurave dhe i disa ideve me prejardhje jashtë ambientit dhe historisë shqiptare, krahas tematizimit të figurave lokale të flijuara në revolucionin socialist, është konsideruar se ka të bëjë me jehonën e zhvillimeve politiko-sociale, të cilat synonin integrimin e shqiptarëve në një projekt ideologjik global.

“Poezia e Enver Gjerqekut, që nga vëllimi i parë, ‘Gjurmat e jetës’ e deri te ‘Flatrimi i fjalës’ dhe poezitë e botuara pas tij, identifikohet me një strukturë vargu stabil dhe me një leksik që krijon legjitimimin autorial. Po të shihen vargjet e poezisë “Agimi ynë” nga vëllimi i parë, dhe të krahasohen me vargjet nga vëllimi i fundit, (Duke kërkuar blerimin), është e qartë se ekziston një formë e përafërt e vargëzimit dhe madje edhe në planin leksikor është ruajtur afiniteti për një fond të caktuar, i cili poetit i jep mundësinë që të shpalos më mirë idetë e veta poetike”, thotë ai.

Për Krasniqin, duke u bazuar në planin leksikor dhe sintagmatik, konsiderohet se poezia e Enver Gjerqekut ka ndjekur një rrugë standarde, duke futur në mekanizmat e vargut fjalë e sintagma që shprehin drejt për së drejti një realitet social, psikik dhe ambiental, me ç’rast Gjerqeku nuk ka ndjekur rrymimet dhe eksperimentimet e kohës, po ka ndjekur logjikën e motiveve dhe temave të poezisë së vet.

“Poezia e Enver Gjerqekut dallohet me intonimin dhe strukturimin e saj specifik në poezinë shqip, duke qenë edhe një urë lidhëse e poezisë bashkëkohore me poezinë e traditës, së paku në formë dhe në disa elementë leksikorë e konceptual. E lexuar pa ngarkesa për autorin dhe ambientin politiko-kulturor, sot kjo poezi shpalos vlerat e saj me një diskrecion që është tipar i saj”, përfundon Krasniqi.

Tutje, profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, Sali Bashota foli rreth krijimtarisë poetike të Gjerqekut, duke e cilësuar poetin si autorin më reprezantiv të sonetit në poezinë e sotme shqipe.

“Vepra e Enver Gjerqekut është e pranishme afër gjysmëshekulli në letërsinë shqipe. Poet i cili shquhet me ndjeshmërinë e veçantë poetike, me lirizmin, tematikën dhe motivet e poezisë së tij, Gjerqeku ka arritur të ruajë natyrën dhe vokacionin e verbit të tij poetik, që nga fillimet krijuese e deri më sot. Poezia e tij është nxitje frymëzimi nga situatat intime, sociale, historike, kombëtare. Nga temat sociale, kalon furishëm te preokupimet intime, ndërsa nga historia te aktualiteti. Në fillimet e tij krijuese, esenciale qe përmbajtja e poezisë, pra vetë tema”, thotë Bashota.

Sipas tij, Gjerqeku kërkon formën e përsosur poetike, për të ndërtuar gjuhën, stilin, figurën në një pozicion të ri krijues, dhe në këtë mënyrë për të krijuar një vetëdije të re shkrimore, me ç’rast gjuha e tij poetike e ushqyer me metafora magjike e magjepsëse, pra e funksionalizon, formën e re të shkrimit të tij: sonetin dhe kurorën sonetike, për të krijuar një ndërlidhje edhe me traditën më të avancuar poetike shqipe.

“Në ligjërimin e tij poetik, brenda një procesi dinamik, strukturohet forma dhe përmbajtja, me ç’rast krijohen varacione poetike shumë të fuqishme, të cilat bartin mesazhe domethënëse, duke e racionalizuar gjithmonë mendimin dhe duke disiplinuar gjithmonë gjuhën. Këto veçori shihen në relacione kuptimore përbrenda pikëshikimit: frymëzim-gjuhë figurë-komunikim. Këso mënyre, përbrenda botës së vet poetike, Gjerqeku e hulumton dhe e formëson kategorinë e së bukurës dhe kategoritë tjera estetike. Prandaj, ligjërimi i tij poetik krijon imazhe dhe struktura të veçanta gjuhësore e stilistike, qoftë përmes vargut të lirë, qoftë përmes vargut ritmik e të rimuar”, thotë Bashota.

Për Bashotën, shprehja poetike e Enver Gjerqekut duket se krijon një koncept vetanak krijues, aty ku motiv inicial i frymëzimit bëhet njeriu, aty ku buron fjala magjike për jetën, pikërisht aty poeti e shpalos aventurën e tij shpirtërore e krijuese, duke e zgjuar fshehtësinë e fjalës, dinamikën e dhembjes, fuqinë e shprehjes poetike.

“Poeti Enver Gjerqeku i kërkon dhe i gjen zgjidhjet simbolike të poezisë së tij. Pikërisht, që nga titujt e librave të tij poetikë funksionalizohet domethënia e tekstit lirik. Po ashtu, në poezinë e Enver Gjerqekut sublimohen tema dhe motive që e kapërthurin një realitet të formësuar në relacione historike dhe aktuale. Përbrenda laboratorit të tij krijues frymon historia, identiteti, e sotmja. Dhe pikërisht poezia-përkushtim bëhet model i kërkimit, i konceptimit dhe i realizimit krijues. Poezia e këtij autori e ka ndërtuar një kod ligjërimor sa i përket formave poetike sonetike. Ky kod ligjërimor rezulton deri tek konstatimi se Gjerqeku është autori më reprezantiv i sonetit në poezinë e sotme shqipe”, përfundon Bashota.

Në këtë mbrëmje letrare, patjetër se nuk do të mungonte as edhe atmosfera poetike, që erdhi nën recitimin e gjithsej tri poezive të Enver Gjerqekut të interpretuara nga studentja e letërsisë shqipe, Edlira Musliu, e cila para publikut me një qëndrim preciz e zë të ëmbël, solli poezitë e titulluara “Dhoma e poetit”, “Syri i Pranverës” si dhe “Dilema e këngës”.

Krejt në fund, të pranishmit vazhduan bisedimet e tyre të mëtutjeshme nën praninë e dritave të ngrohta të vendosura anash bibliotekës së KultPlus Caffe Gallery.

Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit 2’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si: Azem Shkreli, Din Mehmeti, Ramiz Kelmendi, Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani. / KultPlus.com

‘Ora e Shkrimtarit’ nis me përkujtimin e Latif Berishës, Fatmire Berisha: Babai ka qenë një njeri vërtet shumë i veçantë

Posted on by Kult Plus

Flonja Haxhaj

Sot në ambientin e KultPlus Caffe Gallery është mbajtur takimi i parë i ngjarjeve ‘Ora e shkrimtarit’, organizuar nga Pen Qendra  e Kosovës, ku u përkujtua poeti, profesori dhe veprimtari, Latif Berisha, shkruan KultPlus.

Në takimin ku u fol për jetën e veprimtarit Berisha, moderatori Binak Kelmendi, fjalën ia dha kushëririt të tij, shkrimtarit dhe publicistit, Ibrahim Berisha, i cili e nis fjalimin e tij duke folur fillimisht për jetën e poetit e më pas edhe për veprimtarinë e tij.

“Ai ngreh kokën e fjalës së shtypur në një qiell të dendur. Në fotot e tij, edhe në tekste shkollore që do të përfshihet nga vitet  1960, madje edhe shumë vite më vonë, shquhet fotoja, me ngjyrën e zezë, sikur ky njeri të kishte jetuar në kohë të lashta. Por nga fotografia kuptohet sa butësia po kaq edhe rezgnimi i tij. Ai sikur jeton me njërën dorë në degën e optimizmit dhe me tjetrën, në degën e pesimizmit. Cfarë thonë 30 vjersha për lexuesin e paktë, për shkak të anlafabetizmit masiv, për të parë si mendon dhe komunikon estetikisht shkrimtari i ri thuajse, nga modesita, ireal. Një libër që botohet në Prishtinë nga një i ri që vinte nga një familje pa traditën revolucionare të zakonshme të shumicës së shkrimtarëve të kohës, dhe nga një ambient tradicional rural, por ai i arsimuar maksimalisht për moshën dhe ambientin.” – thotë Berisha.

Ibrahim Berisha më pas analizon poezinë e tij, ‘Tufa’ e cila sipas Berishës jep një mesazh për ekzistimin edhe të një bote tjetër, por, bota e re e poetit Berisha, nuk është ireale.

“Për të gjetur këtë harmoni, prandaj kanga e tij do të jetë mesazh për ekzistimin edhe të një bote tjetër, por, bota e re e poetit Berisha, nuk është ireale. Është në poezinë e tij, bota, që e ai e ndjen dhe e transmenton vetëm si jehonë të largët, ambientale, po aq edhe emocionale, e shkrirë në detajet e pasura të natyrës së jetuar të tij dhe të njerëzve të tij. Edhe memorie sugjestive, edhe ëndërr ndëshkuese, po edhe mendim i pakryer qëllimshëm.”- shton më tutje Berisha.

Publicisti Berisha gjatë analizës së jetës dhe veprës së Latif Berishës, vë në pah edhe katër tematikat që e kanë karakterizuar atë, e që sipas tij janë Arsimimi, Kundërshtimi, Pajtimi dhe Liria.

E fjalimin e tij në përkujtimin e Latif Berishës, Ibrahim Berisha e përmbylli me një maksimë të Horacit. “Është e ëmbël dhe e nderuar të vdesësh për atdheun. Është ende më e ëmbël të jetosh për të. Profesor Latif Berisha edhe jetoi edhe vdiq për atdheun. Domethënë vazdon të jetojë përherë në të”-përfundoi ai.

Në takimin ku u përkujtua profesori Latif Berisha, i cili u vlerësua edhe për kontributin në çështjet e atdheut, ishte i pranishëm edhe doktori i Letërsisë, Sali Bashota.

“Latif Berisha ishte njeri i letrave. Trazimet dhe shqetësimet e hershme shpirtërore, fillimisht i manifestoi përmes poezisë, kur më 1957 e botoi edhe vëllimin “Tufa”. Gjatë jetës së tij nuk botoi me libra me poezi. Veprimtarinë e tij e funksionalizoi me studimin letrar duke shkruar për autoret e traditës poetike shqipe: Naim Frashëri, Jeronim de Rada, Zef Serembe, Hil Mosi, Ali Asllani etj., ndërsa projektet e tij shkencore të pambaruara mbeten epoka e Skënderbeut në letërsinë e Rilindjes, si dhe krijimtaria letrare e arbëreshëve.” – tregon Bashota, shkruan KultPlus.

Duke folur më tutje, Bashota e cilëson vrasjen e tij në vitin 1999 nga serbët, një humbje të madhe për tërë kombin shqiptar.

“Portreti tij poetit e intelektualit mund të përplotësohet me visaret më të çmueshme që ka njeriu. Ai nuk urrente, nuk kishte zili, as nuk hidhërohej. Gëzohej për sukseset e të tjerëve dhe e admironte punën e vërtetë krijuese, talentin, dijen, përkushtimin. Latif Berisha me kohë e kishte formuar identitetin intelektual, si një krijues pasionuar, i cili punonte në fushën e letërsise, te kultures, por edhe për çështjen kombëtare. Kishte respekt dhe dashuri të madhe te njerëzit. Ai ishte veçante ne jetë dhe në vepër. Vrasja e tij me 24 mars 1999 nga serbët është humbje e madhe për letërsinë, kulturën shqiptare dhe tërë kombin.” – shton ai.

Profesori i Letërsisë në Universitetin e Prishtinës, në këtë fjalin nuk lë pa e përmendur dhe analizuar veprën e tij e sidomos  vëllimin me poezi ‘Tufa’.

“Dialogu me veprën e Latif Berishës pas me shume se dyzet vjetësh të botimit të saj, i ngjan kujtimit, i cili ringjallet tashti në formë të dhembjes për njeriun dhe te dashurisë për poetin. Ky karakterizim ka të bëjë me “Tufën”, vëllim qe ndahet në tre cikle: “Vargje për lin”, “Mbresa katundi” dhe “Gjurmave të rinise”. Frymezimet e poetit mbeshteten në fatin njerezor, ambientin rural, temat intime. Ne pamjen e pare “Tufa” e Latif Berishës shtreson ide dhe imazhe qe funksionalizohen me vrullet dhe çastet e zgjimit të shpirtit krijues. Fati atdheut i ka ushqyer simbolet e enderrimit të tij poetik dhe teme themelore bëhet gjithsesi liria.” –shton më tutje Bashota.

I pranishëm në këtë takim ishte edhe shkrimtari dhe ish-profesori në Universitetin e Prishtinës, Milazim Krasniqi, i cili foli para pjesëmarrësve  për jetën dhe veprimtarinë e Latif Berishës, të cilin fillimisht e pati professor e më pas edhe bashkëpunëtor.

“Unë kam qenë student i Latif Berishës, ai ka qenë një professor komplet, në kuptimin më të mirë të fjalës, për shumë vite kemi bashkëunuruar me të dhe Ibrahimin në LDK dhe unë për disa vite kam qenë i komanduar bashkë me Fatmir Sejdiun të punoj në degët e Skenderajit, Mitrovicës, Vushtrrisë dhe të Leposaviqit ku ai ka qenë kryetar i degës. Dhe ne kemi pasur situatën më komode ë Mitrovicë sepse ai ka qenë një njeri që e ka ruajtur unitetin, e ka ruajtur fuqinë e e veprimit. Dega e LDK-së në Mitrovicë,në mësin e shumë gjërave të tjera ka furnizuar edhe UÇK-në me ushqime dhe me furnizime të tjera që kanë pasë nevojë, dhe profesori Berisha ka qenë ideatori dhe njeriu kryesor që është marrë me organizime të kësaj natyre. Vrasja e tij më 24 mars dhe e Agim Hajrizit e ka një simbolikë për ndarjen e Mitrovicës sepse këta kanë qenë dy liderë shumë të rëndësishëm të Mitrovicës pa të cilët nuk do të mund të shpërbëej kompaktësia e Mitrovicës.” – thotë profesori Krasiniqi.

Për fund,  fjalën e mori edhe vajza e tij, Fatmire Berisha, e cila rrëfeu momente nga jeta e shkrimtarit, dhe lidhjen e veçantë që ajo kishte me babanë e saj.

 “Ora e Shkrimtarit, sikur më lidhi për një moment me një orë që e kemi ndoshta atë kemi të vetmen gjë që na ka mbetur prej Latifit, dhe më vjen mirë që dëgjova shumëçka që edhe unë si vajzë e tij në faza të ndryshme të jetës së tij dhe times i kam jetuar bashkë me të, ndoshta kjo është pak personale por unë fillimisht kam qenë student e fakultetit të mjekësisë mirëpo ajo lidhja e veçantë që e kam pasë me të më ka bërë të riorientohëm dhe të kthehem nga letërsia, dhe pa modesti e them që gjithmonë e kam pyetur vetën se a jam e vetëdijshme se çfarë njeriu kam afër vetes se vërtet qëndron ajo që e tha profesori Bashota, se ai ka qenë një njeri shumë shumë i veçantë. “-rrëfen ajo

Ajo ndan me të pranishmit edhe një rrëfim të përpjekjeve  që ajo dhe profesori Berisha bënë për të fshehur dorëshkrimet e tij, që të mos digjeshin nga forcat serbe, e për të cilat dorëshkrime, vajza e tij Fatmirja thotë se i ka mbetur peng që nuk kanë mundur t’i shpëtojnë.

“Ka qenë dy ditë para fillimit të bombardimeve, provuam unë bashkë me të dhe e hapëm një gropë, shtëpia jonë qëndron ende, në lagjen më promblematike të qytetit të Mitrovicës, aty ku kemi jetuar më tepër se 40 vite dhe provuam që t’i shmangim ato dorëshkrimet e tij dhe dolëm bashkë në oborr e hapëm një gropë të madhe në oborr dhe aty filluam t’i  strehojmë, mirëpo ai e ka ditur shumë saktë çfarë do të ndodhë, e hapëm gropën, por shtëpia jonë ka qenë në mesin e fqinjve serb, e në mometin e fundit ai tha t’i lëmë aty ku janë, sepse po t’i vendosim këtu është si t’i vëmë në gojën e ujkut. “– thotë vajza e Latif Berishës e cila për fund thotë se më së shumti mërzitet që serbët i kanë djegur dorëshkrimet dhe bibliotëkën e tij, duke mos u mbetur asgjë si kujtim.

Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si Enver Gjerqeku, Azem Shkreli, Din Mehmeti, Ramiz Kelmendi, Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani./KultPlus.com

Botohet ‘Shkallët e natës’ e poetit Sali Bashota

Posted on by Kult Plus

Vepra me prozë poetike “Shkallët e natës”, e shkrimtarit Sali Bashota, është në vazhdën e kërkimit të ideve, motiveve, temave që ndërlidhen me përjetimet e realitetit aktual.

Në fakt, gjuha, stili, ligjërimi, figuracioni i kësaj vepre, është një dëshmi se kemi të bëjmë me llojin e një proze poetike, e cila është ndër më të veçantat në letërsinë shqipe.Si në veprat e tjera me prozë poetike: “Ëndrra në parajsë”, “Sytë e vetmisë”, “Zemërimi i heshtjes”, edhe në këtë vepër më të re të Bashotës shfaqen dhe trajtohen preokupime dhe shqetësime të ndryshme, të cilat emërues të përbashkët e kanë ndjeshmërinë e veçantë krijuese, sidomos për gjërat e bukura që sigurisht do të mbesin në kujtesën e lexuesit.

Vepra “Shkallët e natës”, ka një përmbajtje emocionale me shenjat e teknikës poetike të Bashotës.

Lirizmi i kulluar, hollësia e vegimeve, loja e ritmuar e figurave, trajtat simbolike të fjalës, imazhet e renditura në harmoni me ndjesinë e frymëzimit, ndërtohen dhe funksionalizohen me një invencion të rrallë Vepra “Shkallët e natës”, është një kronologji poetike e zanafillës dhe e perceptimit të dashurisë nëpër etapat e jetës njerëzore. Prozat poetike, si: “Blirët e Prishtinës”, “Akti i dashurisë”, “Shkallët e natës”, ” Portreti me figurën e shiut”, “Përfytyrimi i pambaruar”, “Ata që dashurojnë vetëm në vjeshtë”, “Një shkëndijë si ajo tjetra”, “Përse vdesim çdo ditë pak nga pak”, “Shpejtësia e dhimbjes”, “Ëndrrat nuk kanë varre”, “Gjumi i shpirtit në vendlindje”, “Gjumi i shpirtit në vendlindje”, “Gjumi i shpirtit buzë detit”, “Duart e zeza”, “Metafiksioni për gishtërinjtë”, e shumë të tjera dëshmojnë për njē vepër me vlera të veçanta poetike dhe estetike, që në fund të 2020-tës, erdhi me bukurinë e shkēlqimin e vet para lexuesve, me firmën e Shtëpisë Botuese “OLYMP”. / KultPlus.com

“Sytë ngjanin me dallgën hyjnore, e cila shkreptinte si përfytyrimi i fundit i flakës së dashurisë”

Posted on by Kult Plus

Sali Bashota

PORTRETI I VAJZËS SË BUKUR
( Skicë për një roman)

Sytë gjithmonë i fshehnin shikimet që grindeshin nga shtangimi i vonuar i buzëqeshjeve. Secili çast e kishte magjepsjen e vet, derisa të pushonte zjarrmia e parë e koloritit të përfytyrimeve, si gjithnjë me dekorin e beftë të përqafimit.
Vetëm sytë ngjanin me dallgën hyjnore, e cila shkreptinte si përfytyrimi i fundit i flakës së dashurisë.
Kjo përmasë e përjetimit do të ishte njësoj sikur vetë vrulli i metaforave të Dantes për Beatriçën e bukur, kur ajo zbriste nga shkallët e natës, veshur me fustan të bardhë, duke grumbulluar afshin e imazheve të shkapërderdhura në dritën e hënës. Ajo kishte një shirit të kuqërrembtë mbi krahun e djathtë, për ta mbrojtur bardhësinë e padurueshme në hapësirën e pushtuar nga shikimet e krahasuara me zbukurimin e ndjenjave të përflakura.
Sigurisht sytë do ta dallonin parajsën, kur trazimi nuk e kishte më pamjen e njëjtë, si fuqia e shpërthimit të shikimeve të kryqëzuara pa fajin e tyre, pas mbrojtjes së bukurisë.
Prapë sytë e pushtonin botën e ëndrrave, si tingujt e simfonisë së nëntë të Bethovenit, derisa qepallat sinjalizonin dritën në fund të ngjizjes së vrulleve. Joshja qe si një pikturë abstrakte e Pikasos, kur krijesat e gjalla papritur shndërrohesh në hije, ditë e natë.
Nëntë rrathët e dallgëve ishin:shiu, vjeshta, vranësira, zjarri, dheu, përflakja, përmallimi, puthja dhe shtangimi, sa herë portreti i vajzës së bukur shpërfytyrohej në galerinë e artit, si imagjinata e bekuar e poetëve…. / KultPlus.com

Botohet ‘Esenca e ligjërimit letrar’, e studiuesit Sali Bashota

Posted on by Kult Plus

Këto ditë PEN Qendra e Kosovës e botoi veprën më të re të Sali Bashotës, me ese dhe studime letrare, me titullin “Esenca e ligjërimit letrar”. Në këtë vepër, autori trajton probleme të ndryshme të letërsisë shqipe, si në rrafshin kritik, po ashtu edhe në rrafshin teorik dhe estetik.

Fusha e interesimit të këtij studiuesi përqendrohet kryesisht në temat që ndërlidhen me autorë dhe vepra të ndryshme letrare, kryesisht prozë, poezi dhe kritikë letrare, por edhe shkrime të tjera të ndryshme me karakter problematizues, siç janë: “Skënderbeu i historisë dhe Skënderbeu i letërsisë”, “Santori në 200-vjetorin e lindjes”, “Vetëdija për shkrimin dhe shkrimtarinë”, për veprën e nobelistit Elias Kaneti. etj.

Po kështu, në veprën e tij më të re, Bashota ka shfaqur mendime kritike dhe për veprat letrare të autorëve: Esad Mekuli, Rifat Ismaili, Demë Topalli, Ibrahim Berisha, Basri Çapriqi, Virion Graçi, Lulzim Tafa, Gëzim Aliu, Meliza Krasniqi, etj.

Përmes këtyre shkrimeve autori ofron një mundësi të komunikimit me vlerat e letërsisë shqipe, por edhe më gjerë. Esetë dhe vështrimet kritike të Bashotës, shquhen përmes qasjes analitike me një këndvështrim mjaft interesant, pikërisht në zbërthimin e esencave të ligjërimit letrar, të paraqitura dhe të trajtuara me pikëpamje origjinale, sa i përket metodës, gjuhës, stilit, etj.

“Esenca e ligjërimit letrar”, pa dyshim, është një vepër e rëndësishme, e cila shquhet me qenësinë e saj estetike, pastaj me llojllojshmërinë e tematikës që trajton, me faktet dhe argumentet letrare, si dhe me artikulimin e veçantë kritik. Gjithsesi, është një vepër kritike, që e pasuron kritikën letrare shqipe sot.

Sali Bashota është autor i mbi dyzet veprave me poezi, prozë poetike dhe kritikë letrare. Në fushën e kritikës, deri më tani ka botuar veprat: “Shqipshkrimi krik” (1997),”Kuteli poet, prozator, kritik” (1999), “Domethënia e ideve letrare” (2001),”Proza e filleve të moderniteti” (2006), “Studime letrare”(2008), “Enigma e shkrimit”(2018).

Veprat e Bashotës janë përkhyer në shumë gjuhë të botës, ndërsa autori është nderuar me çmime të larta kombëtare për letërsi. / KultPlus.com

Kulti i fjalës poetike

Posted on by KultPlus

Violeta Allmuça

(Vëzhgim mbi vëllimin poetik të Sali Bashotës, “Në fillim ishte drita”)

          Pas disa botimeve të vlerësuara nga kritika letrare dhe lexuesi, këtë herë poeti tashmë i mirënjohur Sali Bashota na sjell përsëri një element hyjnor në këtë vëllim polivalent, dritën, e cila përbën tërësinë e kohës njerëzore si term për artin e poezisë. Të shprehur si përfytyrim artistik autori operon me vargjet lirike, nëpërmjet një shtresimi të veçantë filozofik. Ndoshta duke e adhuruar dhe konsideruar dritën si diçka hyjnore, ai mediton dhe përqendrohet mbi ndjenjat dhe emocionet pikërisht tek energjia e dritës, duke e përdorur këtë burim për të ndriçuar vargjet e tij. Jo rastësisht e ka përdorur një element tjetër ekzistencial (zjarrin) edhe në librin: “Rruzullimi i zjarrit”), me prozë poetike, po ashtu një vepër Unike në krijimtarinë e tij letrare. Poeti është i lirë të përjetësojë e afirmojë pafund në një vepër letrare bashkëkohësinë, pikëvështrimin dhe fjalën artistike.

Vëllimi poetik “Në fillim ishte drita” është ndarë në tre cikle të ndryshme: SI, NËSE, KUR. Mesa duket poeti i mbetet besnik traditës së kësaj paraqitjeje të poezisë së tij. Le të njihemi me poezinë: “Si pagjumësia e fjalës”. /Nuk dua të fle sonte pa të kujtuar ty/Duke i ujitur lulet në kopshtin e qiellit/E kam të vështirë t`i këpus kujtimet përsëri/ Në javën e parë të prillit/ Nuk dua sonte fare gjumë në sy/Jam bërë kopshtar që lulet i çel/ Kur në damarët e mi të kam ty/Klithma e dashurisë ndihet thellë/.

Të gjitha këto vargje metaforike i paraprijnë kultit të fjalës poetike dhe janë përshkuar  nga një shpirt i vetëm nëpërmjet të cilit krijuesi atribuon frymën e dashurisë. Pra çdo varg poetik është krijuar në shpirt, ku dëgjohet fryma e tij. Autori ka ecur përtej vargjeve derisa ka ndjerë klithmën e dashurisë. Muza e dashurisë nuk pyet për rastësinë por duke zgjedhur të priret me pasurimin e krijimit të çdo fjale poetike. Dhe ia arrin deri në shpirtin e fjalës hyjnore kur agu shkrihet në dritë. Ka ndodhur që pothuajse shumica e poezive me të cilat poeti ka shkrirë edhe vetveten të vijnë për lexuesin me adhurimin e fjalës së përzgjedhur. Të jesh poet i vlerave artistike dhe estetike duhet të frymëzohesh nga dashuria. Asnjë qenie njerëzore nuk mund të jetojë pa dashuri. Poetët, jo se jo. Mesa shihet edhe në këtë poezi, derisa të jetë drita poeti Sali Bashota do të shkruajë vargje të larmishme dhe magjepsëse, si poezitë: “Si mosha e dashurisë”, “Si pritja e zemëruar”, “Si paraloja”, etj.

Në poezinë tjetër , “Si melankolia” krijuesi shkruan: /Nuk të shoh as në kopshtin me lule/Duke ujitur trëndafilët blu/Kumbon zëri yt kur u përkule/Si pulëbardhat e detit gjithashtu/Kjo poezi e harroi vapën e verës/Si akrepat e ndalur në orë/Çelësin e dyshimit mos ia vë derës/Letrat e dashurisë tani i shkruan me dorë/.

Qenia e poetit është e përshkruar gjithashtu në këto vargje dhe poezia ka esencën e vet, respektivisht qenësinë e tij poetike që shkrihet me qenien letrare artistike dhe estetike. Simboli i dritës ashtu si liria i ndihmon poetët t`i qasen dritës. Secili e pikturon dritën me ngjyrën shpirtërore. Në vetëdijen e poetit shfaqen vargje që lindin thellë në shpirt bashkë me relacionin semantik. Figuracioni letrar e zbulon fjalën në imagjinatën e krijimit të botës së brendshme shpirtërore artistike në kohë dhe hapësirë. Poeti mediton rreth dritës duke u bashkuar me qenien njerëzore dhe poezia nëpërmjet frymëzimit shpirtëror kthehet në materie.

Lexojmë poezinë emocionuese që lind në universin e imazheve. “Nëse zgjohen kujtimet e tretura”. /Zgjohen kujtimet e tretura/ Në shtegun e vet/Ngrihen dallgët e fjetura/Që as hija nuk i pret/ S`ka gjë më të bukur sa ta gdhend portretin tënd/ Në ashtin e shpirtit tim/Jeta pa vdekje tashmë aty ka zënë vend/ Deri në amshim/.

Forca e krijmit të kësaj poezie gjallon në forcën e vargut 1-3, 2-4 duke shprehur vetveten me zërin e vet dhe duke u shkrirë në zërin kujtesës njerëzore. Poeti bashkon dy zëra duke komunikuar artistikisht me të vërtetën e dritës artistike-poetike. Gjithashtu në këtë cikël lexojmë edhe poezi me metafora të rralla: “Nëse klith për secilën fjalë”, “Nëse mbaron prova e zjarrit”, “Nëse ngjallet vetmia”, “Nëse këndojnë zogjtë at ty” etj.  

Vijojmë me poezinë, “Kur heshtin zogjtë”. /Mjafton të vish e buzëqeshur/ Duke e shkundur qerpikun e zi/Edhe zogjtë tashmë kanë heshtur/Ashtu siç hesht nganjëherë ti/Mjafton ta përqafosh mëngjesin/Me mallin e përshëndetjes/Të dashuruarit gjithnjë presin/Lojën midis shkrumbit dhe etjes/Mjafton të jesh zgjuar/Deri në mesnatën e vonë/Me lulen e dashurisë në duar/Ashtu siç ëndërroje gjithmonë/.

Në këtë cikël lexojmë edhe poezitë: “Kur zgjohen engjëjt”, “Kur ti vjen në vjeshtë”, “Kur fiken qirinjtë”, e të tjera, ku mendimi lexuesit mbetet po aq i vlerësuar.

Në poezitë e vëllimit “Në fillim ishte drita”,  Sali Bashota është mjeshtër i fjalës për dashurinë sublime, me një lirikë sa shpirtërore po aq me nuanca erotike dhe ndjesi humane, ku përpos mesazhit poetik, figurave letrare, metaforave befasuese, simbolit, krahasimit dhe një strukturë gjuhësore letrare, plot lirizëm të hollë shpreh pasurinë e përjetimit artistik. Bashota duket sikur i largohet reales ndërkohë që zbulon më shumë botën e imazheve. Brendësia shpirtërore-metafizike e këtij poeti dallohet pikërisht për vlerat e përzgjedhjes së fjalës artistike që na sjell po ashtu edhe vlerat estetike të një vepre poetike. Krijuesit nuk kanë mision të qartësojnë motivin, por fjalën. Poezia nuk mund të jetojë pa dritë, as në hije. Në ciklet poetike: SI, NËSE, KUR shkrimtari i dashurisë Sali Bashota, priret nga krijuesi tipik modern për të zgjedhur artin e fjalës së përsosur. Ky burim magjik për ta ngritur fjalën e shkruar në kultin e saj i sjell leximit të librit një risi të re. Vetë poeti si idealist ka imunitetin e fjalës së vërtetë artistike. / KultPlus.com           

Në KultPlus Caffe Gallery përkujtohet Jusuf Gërvalla, poeti librat e të cilit mungojnë në librari e biblioteka

Posted on by Kult Plus

Suada Qorraj

Jusufi i këngës, i lapsit e letrës, shkrimtari e poeti, zëri i këngës shqipe, por edhe veprimtari i çështjes kombëtare, për disa minuta që ishin pak, u bë i gjallë në mesin e të pranishmëve që kishin zënë karriget për të marr pak nga ajo që Jusufi la pas. Dikur fëmija i një fshati të vogël, kurse sot një ndër krenaritë më të mëdha, Jusuf Gërvalla, shënoi një tjetër përkujtim, natën e dytë të nëntorit, në ambientet e ngrohta të KultPlus Caffe Gallery, në kuadër të Orës së Shkrimtarit të organizuar nga PEN Qendra e Kosovës, shkruan KultPlus.

“Lajmin për vrasjen e Jusufit e mora në Algjer ku gazetarët shqiptarë të Kosovës me gazetarë jugosllav qëndronin për një vizitë. Dhe lajmi më shokoi shumë. Por më shumë se lajmi më pati shokuar gëzimi i gazetarëve të Beogrdit tek flisnin me britma ngazëllimi rreth vrasjes së tij”, tha kështu Binak Kelmendi, teksa bëri hapjen e ‘Orës së Shkrimtarit’, natës së Jusufit  e veprës së tij.

Ndonëse me një fat tragjik, Jusuf Gërvalla i fali letërsisë shqipe poezi, përkthime e romane që i qëndruan kohës, po njëlloj si vetë figura e Jusufit. Por, për poeten Naime Beqiraj, Jusufi, sikur të mos kishte një fat të tillë, Jusufi krahas letërsisë, do t’i dhuronte artit edhe vetë kombit shqiptar një shije ndryshe për muzikën, zëri tij do t’na bënte të dashuronim rishtas.

“Por, u këputën krahët e poetit për tu kthyer në një marathonomak, një luftëtar që nuk u harrua asnjëherë. Brezat u ndërruan, emrat u harruan, edhe mbiemrat, por letërsia mbet. Ashtu siç mbeti i ri, vetëm 36 vjeçar – Jusuf Gërvalla”, tha me zërin përplot emocione poetja.

Beqiraj theksoi faktin se poezia e Jusufit, e rikthen lexuesin në fëmijërinë e vet autorit. Sipas saj, sikur Jusufi t’i përkushtohej më shumë poezisë, sot nën emrin e tij do të ishin të jetësuara poezi edhe më të arrira.

“Mjeshtër i përzgjedhjes së fjalëve, i ndërtimit të togfjalëshave, Gërvalla, po t’i ishte përkushtuar poezisë, sot do të kishim nën emrin e tij krijimtari të bollshme e poezi edhe më të arrira. Fëmijëria, herë e nxjerrur jashtë hullinave, herë e thelluar në hullinat e saj bashkë me hithërat që ia djegin këmbët fëmijës ëndërrimtar, e risjellin në një ditë kur do ta ndiqte rrugën e dëshirave të veta, do të bëhej poet plot muzikalitet kur do të shkruante për fëmijërinë”, shtoi ajo.

Jusuf Gërvalla nuk shkroi vetëm për fëmijërinë, fjalët që hidhte në letër nuk i dhanë jetë vetëm fshatit ku ai jetoj jetën. Fëmijës të kullës së Dubovikut, të pashlyer në kujtesë, e mbi të gjitha kujtimet e veprimtaritë e tija, qëndronte Nëna Ajshe.

E për poeten Beqiraj, pikërisht nëna e Jusufit ishte ajo që u kthye në simbol të qëndresës, Ajshen që lexuesi para se ta njihte si qënderstari, u njoftua me Nënë Ajshe, personazhin poetik, të letrave, poezive e këngëve të Gërvallës.

“Ajo grua e cila u kthye shënjesë e qëndrestarisë, ishte person i gjallë, i prekshëm, ajo grua e cila pas vrasjes së të bijëve, e dyfishoi ashtin e qëndresës e të kujtesës dhe u bë ngushllimtare e qindra nënave shqiptare që i humbën bijat e bijtë për ta luftuar armikun. Nënën Ajshe, lexuesi, më parë e njohu si personazh poetik, pastaj si qëndrestari”, theksoi Beqiraj.

Naime Beqiraj shtoi se Jusuf Gërvalla mbetet poet, shkronjës e artist. Ai arriti që ti shoqëronte vargjet e tij me atmosferë muzikore, përshkrimi i të cilave krijoj në mënyrë vizuale katër dimensione. Ai ishte autori modern i kohës, por edhe një këngëtar modern i tingujve.

Poetja vuri në pah faktin që ndonëse për vrasjen e Jusufit është shkruar shumë, madje janë krijuar edhe dokumentar, këngë e intervista, fati i krijimtarisë së tij poetike ishte ndryshe. Kompleti i librave të tij që u botua një herë të vetme, sot nuk arrin të gjej vend në librari, e të rralla janë rastet kur ato i gjen në bibliotekat publike.

“Veprimtaria ta quajmë atdhetare, jetën e Jusufit e ndau në dysh. Përgjatë këtyre gati katër dekadave është shkruar aq shumë për aktin e vrasjes së Jusufit me vëlla e me shok, janë punuar dokumentarë, janë bërë këngë e intervista, akademi e komemoracione, tubime e përvjetorë, janë shkruar libra: romane, novela, drama e mijëra poezi, por është botuar vetëm një herë kompleti i librave të tij. Librat e Jusufit nuk gjenden as në librari, e rrallë në biblioteka publike”, përfundoi poetja, Naime Beqiraj.

Ndërkaq Agron Gashi tha se Gërvalla më mirë se kudo tjetër, la gjurmë në poezi. Sipas tij poezia e Jusuf Gërvallës vie me e pasur me figura, por edhe më e pasur për nga ana stilistike.

“Jusuf Gërvalla më mirë se ku tjetër la gjurmë në poezi. Poezia e Jusuf Gërvallës parë në kontekstin kohor a hapsinorë, përgjithnjë vjen më e ardhun si nga figuratika në t’menduem, ashtu edhe për nga stilistika në të shprehun, gjithnjë duke latue vargun e shkri fjalën”, pohoi Gashi.

Tutje ai shtoi se Gërvalla ishte edhe erudit, veprat e të cilit vënë në pah figurën shumëdimensionale të tij. Sipas tij vepra letrare e Jusuf Gërvallës është shpirti i tij që ka mbetur gjallë në jetë, zëri prej këngëtari, poeti, prozatori, kitaristi e piktori.

“Jusuf Gërvalla ishte erudit. Vepra e tij, duke qenë e gjerë dhe e larmishme, vë në pah figurën shumëdimensionale të tij, si publicistin e regjur e këngëtarin e ndejës së hollë. Në tanësi, vepra letrare e Jusuf Gërvallës është shpirti i tij i mbetur gjallë në jetë, është zani i tij prej këngëtari, poeti e prozatori, kitaristi e piktori, është zani i thelllë i medituesit të madh”, përfundoi Agron Gashi.

Përkujtimi për Jusuf Gërvallën ishte mbrëmja e gjashtë e PEN Qendrës së Kosovës që mbahet në kuadrin e projektit “Ora e Shkrimtarit” që përkrahet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit. Një mbrëmje që ngërtheu shumë emocion e nostalgji.

PEN Qendra ka paraparë edhe katër mbrëmje përkujtimore për shkrimtarët e ndjerë që do të mbahen gjatë javëve në vijim./ KultPlus.com

PEN Qendra përkujton Hasan Mekulin, Gashi: Ai ishte një shpirt i madh

Posted on by Kult Plus

Mbrëmë në ambientet e KultPlus Caffe Gallery u përkujtua figura e Hasan Mekulit, një intelektual i shquar që la gjurmë të pashlyeshme në historinë e letërsisë shqipe. Kjo mbrëmje që i dedikohej këtij kritiku të madh, për publikun erdhi në kuadër të aktiviteteve letrare të organizuara nga PEN Qendra e Kosovës.

Për të nderuar Mekulin, në panel të ftuar ishin Sali Bashota e Osman Gashi, nën moderimin e Ibrahim Berishës, të cilët diskutuan e shpalosën para publikut me një nostalgji të madhe se çfarë vlerash të mëdha kishte dhe vazhdon t’i ketë Mekuli dhe vepra e tij, shkruan KultPlus.

Mbrëmjen e hapi Ibrahim Berisha, i cili Mekulin e konsideronte një intelektual të jashtëzakonshëm. ‘Ishte një intelektual i tejguximshëm, i panënshtrueshëm. Këtë e ka treguar edhe në vitet e 80-ta kur fillon fushata shtetërore e Serbisë, po në fakt e Jugosllavisë, kundër shqiptarëve’, potencoi Berisha para se t’iu ipte fjalën dy panelistëve.

Sali Bashota e kujtonte me shumë emocion e nostalgji Mekulin, pasi ky i fundit kishte qenë edhe profesor i tij. Ai tregoi para të pranishmëve se profesorin, për të cilin edhe ishin mbledhur, e kujtonte gjithmonë me çantën e zezë në dorë e me plot libra, duke potencuar se kishte mësuar shumë nga Mekuli, pasi sipas Bashotës, ai ishte një enciklopedi.

Veprimtaria e Hasan Mekulit fokusohet kryesisht në kritikën letrare, për të cilën vlerësohet shumë lart nga pasuesit e tij. Bashota e kosnideron largëpamës gjykimin e tij, të drejtë, parimor e të formësuar estetikisht. Ndër të tjera, potencon se gjykimi i Mekulit ishte i veçantë dhe i pajisur me kulturë të gjerë teorike e shkencore.

”Pa dyshim, Hasan Mekuli është njëri ndër mjeshtrit e rrallë të mendimit kritik shqiptar. Ai gjithnjë prej tekstit poetik nxirrte nuanca të imëta kuptimore duke i shkokëluar veçoritë esencuale të vëprave në dritën e fakteve dhe argumenteve të qëndrueshme letrare. Gjithnjë, Mekuli dallohej për përgatitjen e gjerë e të thellë, në radhë të parë, teorike, letrare, metodologjike, me stilin e veçantë, shprehjen e guximshme, vlerësim-gjykimin e pavarur, origjinalitetin e theksuar. Kritik i qartë. Me ide të forta. Me dije të pashtershme kreative”, përfundoi Sali Bashota.

Osman Gashi, i cili kishte qenë edhe asistent i Mekulit e kujtonte atë me një respekt të pashoq, duke u shprehur se të gjithë ata që kanë pasur rastin ta kenë profesor kanë qenë shumë me fat, ndërsa pjesa tjetër që nuk ka pasur rastin ta njohë Mekulin apo së paku të ketë pasur një herë kontakt me të, sipas Gashit, atyre ju mungon diçka në jetën e tyre.

‘Ka qenë një shpirt i madh edhe pse shpesh thojnë që ka qenë i ashpër. E vërtetë, ka qenë shumë i ashpër, deri në pikën ku studenti e shihte se çfarë dëshironte të bënte me jetën e tij’, theksoi Gashi.

‘Pa dyshim se sot tek ne ekzistojnë përgjithësisht botëkuptime të tjera mbi letërsinë, qasje të tjera, konepte e preferenca të tjera leximesh, por vendi i kritikut letrar Hasan Meuli, mbetet krejtësisht i veçantë. Bota e tij e ideve, gjerësia dhe thelësia e këndvështrimeve nuk është e largët as sot’, përfundoi Gashi.

Përkujtimi për Hasan Mekulin ishte mbrëmja e pestë e PEN Qendrës së Kosovës që mbahet në kuadrin e projektit “Ora e Shkrimtarit” që përkrahet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit. Një mbrëmje që ngërtheu shumë emocion e nostalgji.

PEN Qendra ka paraparë edhe pesë mbrëmje përkujtimore për shkrimtarët e ndjerë që do të mbahen gjatë javëve në vijim. / KultPlus.com

Thaçi nderon me Medalje Presidenciale shkrimtarët, Konushevci, Krasniqi dhe Bashota

Posted on by Kult Plus

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, gjatë ditës së sotme ka dekoruar me Medalje Presidenciale të Meritave shkrimtarët, Milazim Krasniqi dhe Sali Bashota.

Thaçi në një postim në “Facebook” po ashtu bëri të ditur se këtë medalje e ndau edhe për shkrimtarin e shquar Avdullah Konushevci pas vdekjes së tij.

Sipas Thaçit, të dekoruarit me punë dhe përkushtim të pandalshëm i ka dhënë frymë të re studimeve albanologjike dhe vlera kombëtare letërsisë shqipe. / KultPlus.com

“Ora e Shkrimtarit” përkujton Anton Pashkun, Lule Pashku: Babai ka qenë një shpirt i madh dhe shumë i bardhë

Posted on by Kult Plus

Suada Qorraj

Autori ikonik i letërsisë shqipe, Anton Pashku, shkrimtari i letërsisë së shekullit njëzet u përkujtua sonte në ambientet e KultPlus Caffe Galery, në kuadër të “Orës së Shkrimtarit” të organizuar nga PEN Qendra e Kosovës, shkruan KultPlus.

Diskutimi mbi jetën dhe veprën e Pashkut filloi me fjalimin hyrës të moderuesit Binak Kelmendi, i cili tha se Pashku shquhet për stilin e tij karakteristik dhe për ngritjen kundër normave që ekzistonin në atë kohë.

“Antoni shquhet për stilin e tij karakteristik, modelin që e kishte vetëm ai për shpërfilljen e normave letrare që atëherë aplikoheshin ose zbatoheshin nga krijues të ndryshe, krijues të kohës dhe ai ishte hapur, ose fshehtas bashkë me një grup tjetër intelektualësh kundër normave të realizmit socialist”, theksoi Kelmendi.

Ndërkaq  profesori Anton Berishaj gjatë fjalimit të tij mbi veprën kolosale të Anton Pshkut tha se do të fokusohet në veprën ‘Oh’ të Pashkut, me të cilën ai kultivoi trashëgimi të madhe.

“Unë sonte do të fokusohem në romanin ‘Oh’ të Pashkut, me të cilin ai kultivoi trashëgiminë e dadaizmit dhe surrealizmit, trashëgimi kjo që besohet se ishte kyqe në poetikën e Pashkut. Tre kategoritë që janë përdorur shumë në poetikë nga Pashku janë loja, ëndërrimi dhe shkrimi automatik si trashëgimi e surealizmit”, tha ndër të tjera Berishaj.

Shkrimtari Adil Olluri tha se ndonëse kanë kaluar më shumë se katërmbëdhjetë vjet që prej herës së parë kur kishte lexuar tregimin ‘Kulla’, për të ky tregim mbetet tregimi më i bukur i prozës së shkurtër shqipe.

“Megjithëse kanë kaluar më shumë se katërmbëdhjetë vite nga leximi i parë, ende kam qëndrimin tim se tregimi ‘Kulla’ është një nga krijimet më të bukura të prozës së shkurtër shqipe. Një krijim imagjiantiv simbolik që mund të lexohet nga kënde të ndryshme, gjë që e bënë krijim të arrirë”, pohoi Olluri.

Ai ka shtuar se rrëfimi i Anton Pashkut në të shumtën e rasteve është rrëfim asociativ sepse ka si armë të fortë idetë që janë gjëja parësore e letërsisë së shkrimtarit.

“Rrëfimi i Pashkut në prozën e tij të shkurtër në të shumtën e rasteve është rrëfim asociativ, jo i drejtpërdrejtë, dhe tregimet e tij janë tregime të ideve, sepse përveç reprezentimit figurativ e stilistik, armë e fortë e tregimeve të Pashkut janë pikërisht idetë, që shpesh herë janë lënë në plan të dytë nga interpretuesit e teksteve të tij për t’u trajtuar forma dhe struktura letrare e tregimeve si gjëja parësore dhe shpeshherë edhe e vetme e letërsisë së këtij romani”, ka thënë shkrimtari Olluri.

E pranishme gjatë kësaj nate ishte edhe e bija e vetme e Pashkut, Lule Pashku e cila e konsideronte përkujtimin për babain e saj si një ndjenjë të bukur sepse siç tregoi ajo, ai ishte nga ata shkrimtarët që ka punuar shumë dhe çdo herë ka përkrahur personat që kanë pasur dashur për artin.

“Është ndjenjë e mirë që kohë pas kohe të përkujtohet meqenëse ai me të vërtetë ka punu shumë, ka qenë një njeri që e ka dashtë shumë artin edhe njerëzit të cilët janë marrë me artin i ka përkrahë gjithmonë. Ai ka pas diapazon te gjere te dijes, pavarësisht qe ishte shkrimtar njohurit e tij ishin të gjëra edhe për degët e tjera të artit. Ai i ka përkrah të gjithë, sidomos ata që ju kanë qas, mirëpo mua më erdh mire që pash njerëz që ishin mirënjohës për atë pjesë”, tha për KultPlus Lule Pashku.

Ajo ka shtuar se është krenare që ka pasur një baba si Anton Pashku, sepse ai nuk ka qenë një baba autoritativ, por mbi të gjitha ai i ka udhëzuar çdo herë. Sipas saj Anton Pashku ka qenë një shpirt i madh.

“Unë jam krenare që kam pas baba meqenëse ka pasë shumë vlera, përveç këtyre letrare ai edhe si njeri ka qenë shumë i formuar, nuk ka qenë nga ata prindërit tradicional e të pasurit autoritetin në shtëpi. AI na ka mësu me e ngrite zërin kur nk na ka pëlqyer diçka, ai çdo herë na ka udhëzuar por nuk ka paneguar që të shprehim mendimin tonë. Ai ka qenë një shpirtë shumë i mire, shumë i madh edhe shumë i bardhë. Më vie mirë që e përkujtojnë dhe e falenderojnë për punën e tij”, ka përfunduar Pashku.

PEN Qendra e Kosovës ka paraparë edhe gjashtë mbrëmje të tjera kulturore kushtuar shkrimtarëve të ndjerë: Hasan Mekuli, Jusuf Gërvalla, Xhemail Mustafa, Rifat Kukaj, Mensur Raifi dhe Mirko Gashi të cilat do të mbahen javëve në vazhdim./ KultPlus.com

PEN Qendra përkujton Rugovën, Kelmendi: Vepra e tij është vepër kombëtare

Posted on by Kult Plus

Sot në ambientet e KultPlus Caffe Gallery u jetësua figura e Presidentit Historik të Kosovës, Ibrahim Rugova, i cili për publikun erdhi në kuadër të aktiviteteve letrare të organizuara nga PEN Qendra e Kosovës. Për të nderuar figurën e Rugovës, në panel ishin të ftuar Lindita Tahiri dhe Avni Spahiu nën udhëheqjen e Binak Kelmendit, të cilët me lavdatat më të larta shpalosën figurën letrare e politike të Rugovës, shkruan KultPlus.

Mbrëmja filloi me fjalimin e Binak Kelmendit, i cili duke iu uruar mirëseardhje të pranishmëve, i njofti ata ndër të tjera se në këtë mbrëmje kanë tentuar të paraqesin veprën letrare e politike të Ibrahim Rugovës.

Kelmendi cilësonte se Ibrahim Rugovën, është letërsia ajo që e ka ndihmuar të merret me politikë. ‘Ai ka vepruar ashtu, sipas meje, që kur ishte në krye të gazetës ‘Bota e Re’, asaj rebeles dy javore të shkruar të rinisë (qysh e quaj unë) të Universitetit të Prishtinës, ku shkruante për plakun me mjekër të bardhë që e kishte shpallur pavarësinë e Shqipërisë’, theksoi ai

Kelmendi poashtu konsideronte se kthesa vendimtare drejt politikës te Rugova vërhet tek libri i tij ‘Refuzimi estetik’. Ku sipas tij, ky liëbr i Rugovës ka filluar të shkruhej pak para demostratave të vitit 81, ndërsa është botuar në vitin 87. Qëllimi dhe porosia e librit, siç theksonte ai, është e qartë -Refuzimi. Dhe, më i miri e më i përqafuari është ‘Refuzimi estetik’.

‘Aludimi i Refuzimit në këtë libër është i qartë, refuzimi i shtetit dhe i pushtetit pushtues së Serbisë që copë copë vazhdonte ta zhvishte Kosovën edhe nga ato pak atribute shtetërore që i kishin mbetur në ish-Jugosllavi’, potencoi tutje Kelmendi.

Kelmendi ndër të tjera tregoi për Rugovën, se si ky i fundit shpesh kishte pasur edhe ballafaqime verbale me disa kolegë, me shkrimtar serb të, konfrontime këto që siç tregonte Kelmendi, për pak sa nuk ishin shndërruar edhe në konfrontime fizike.

Dje ndërroi jetë gazetari dhe studiuesi i njohur i letërsisë Ramadan Musliu, për të cilin të gjithë të pranishmit mbajtën një minutë heshtje, duke nderuar kështu figurën dhe kontributin e të ndjerit.

Fjalën e mori më pas Lindita Tahiri, e cila e lartësonte veprën letrare të Rugovës, e cila cilësonte se Rugova përmes shkrimit synonte lirinë. Ajo ndër të tjerat tregonte se si vitet e 70-ta kur Ibrahm Rugova u mor me teori dhe kritikë letrare sollën ndryshime të mëdha në këto fusha, duke i ndërthurur studimet letrare me gjuhësinë, filozofinë, sociologjinë, psikologjinë, antropologjinë etj, drejt ndërdisiplinaritetit nganjëherë vështirë të pranueshëm për studimet klasike letrare që aso kohe dominonin në mjedisin tonë.

‘Edhe pse kur flitet për figurën e Rugovës, rëndom flitet për ndikimin e tij në mendimin politik të shqiptarëve, dua të theksoj se ai bëri një ndikim po aq të fuqishëm dhe një orientim vendimtar në zhvillimin e kritikës letrare shqipe’, theksoi Tahiri

‘Rugova e synoi lirinë përmes shkrimit. Si e bëri këtë? Duke u përfshirë përmes çështjeve kombëtare, që kanë qenë dukuri në kulturën tonë, ku shkrimtari tradicionalisht tek ne shfaqet si figurë me rëndësi publike, meqenëse ishte pikërisht liria artistike ajo që pritej t’i rezistoi cenzurës ideologjike dhe ta përmbushë përgjegjësine morale, kulturore e kombëtare, pra rezistenca estetike’, potencoi tutje Tahiri.

Tahiri poashtu konsideronte se koncepti i angazhimit te Rugova dhe koncepti i intelektualit shfaqet i riartikuluar duke mos u lënë i thjeshtsuar, pra është me rëndësi se këtë liri ai e artikulon në kohën e realizmit socialist, pasi sipas saj, kjo periudhë i kishte klishetizuar metodat e krijimit dhe i ka shabllonizuar pikëpamjet teorike.

Në fund krejt, fjalën e mori Avni Spahiu, prezantimi i të cilit ishte më personal. Ai shpalosi pikëpamjen subjektive, se si ishte Rugova në sytë e tij, se si ai e kishte përceptuar personalitetin e figurën e tij si intelektual në rend të parë por edhe si lider e të tjera.

‘Imazhi i përhershëm i ngulitur në mbamendjen time është ai i Rugovës jo në shtatin e politikanit, të liderit në krye të një lëvizjeje paqësore për pavarësi me përgjegjësi historike për kombin, sa në shtatin e një intelektuali humanist dhe mendimtari jo të zakonshëm që doli nga ky truall me rrënjët e shkëputura të kontinetit duke sjell ndërmend se rrënjët duhet përtritur dhe se vendi shqiptar dhe si një ndër popujt më të vjetër të Evropës duhet rikthyer aty ku përket’, shprehej Spahiu.

Spahiu konsideronte se Ibrahim Rugova është një emër që do të qëndrojë gjatë në mbamendjen kolektive, duke treguar kështu para publikut se sa e rëndësishme kishte qenë për Rugovën që t’i bënte me dije botës e me theks të veçantë Evropës se sa të rëndësishme e të vjetra ishin rrënjët e popullit shqiptar. Ai tregoi se si Rugova në çdo takim e bisedë me evropianët, Rugova vinte në pah lidhjet e lashta të shqiptarëve me qytetërimin evropian.

”Obsesioni i Rugovës me rrënjët evropiane përtheyj në takimin e tij në metropolet evorpiane, mbi fatin e praptë të Shqipërisë ideologjike dhe të pjesës së pushtuar të kombit në mungesë shumëshekullore të pranisë shqiptare aty ku pritej fati historik i tyre. Londra, Parisi, Berlini, Brukseli e Roma pa shqiptarët të shkëputur nga pjesa e së cilës i përkisnin, pa njerëz, pa miq e pa mirëkuptim. Kishte aq shumë për të bërë dhe duhej zënë shekuj e pushtuar hapësira, duhej krijuar miq dhe ripërtërirë miqësi dhe ne ishim vonë, tepër vonë e të paktë dhe akoma në betejë për mbijetim. Megjithatë Evropa duhej të hapte dyert për popullin më të vjetër të saj, duhej njohur vlerat dhe ta pranonte në gjirin e vetë, për më tepër të mos lejonte rrezikimin e tij në zhdukjen’, theksoi Spahiu.

As Spahiu, nuk kishte si të mos ndalej te veprimtaria letrare e Rugovës e cila zë një vend shumë të madh në jetën dhe veprën e ish presidentit tonë. Ai tregoi se si nuk e kishte krejtësisht të qartë atëherë, në vitet që po bëheshin gjithnjë e më sfiduese për fatin e shqiptarëve se ç’e shtyente këtë intelektual dhe kritik të letrave shqipe të dalë nga një mes i përvuajtur me gjakimin për liri dhe bagazhin e mbledhur nga edukimi në Francë, të këmbëngulte që të njihte sa më mirë krijuesit e artit dhe të letërsisë evropiane dhe insistimi i tij që të bëhej një përpjekje që të sillej tek lexuesi shqiptar një shije të veprës së papërkthyeshme të Joyce-t nga anglishtja në gjuhën shqipe.

‘Tek i pasionuari pas letrave shqipe, Rugova ishte një mishërim kërkimor edhe në tekstin e politikës aktuale, ai nuk ndalej së kërkuari fije dëshmishë në lidhje me Evropën, duke kritikuar shpesh vetë shqiptarët për mangësitë evidente’, deklaroi Spahiu.

PEN Qendra e Kosovës ka paraparë edhe shtatë mbrëmje të tjera kulturore kushtuar shkrimtarëve të ndjerë: Anton Pashku, Hasan Mekuli, Jusuf Gërvalla, Xhemail Mustafa, Rifat Kukaj, Mensur Raifi dhe Mirko Gashi.

Projekti i PEN Qendrës së Kosovës me titullin “Ora e shkrimtarit”, është nën përkrahjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit. / KultPlus.com

Kujtohet Demaçi, Berisha: Ademi ka marrë çmime, por asnjëherë nuk do të marrë çmimin që e meriton

Posted on by Kult Plus

Medina Pasoma

Një vit peshon rëndë në burg por 28 vitet e kaluara në çeli për veprimet atdhetare, ai s’i ndjeu fare karshi aspiratave të tij që e bëjnë të pavdekshëm. PEN Qendra e Kosovës, dje në KultPlus Caffe Gallery ka mbajtur takimin letrar për shkrimtarin dhe simbolin e rezistencës kombëtare, Adem Demaçin, shkruan KultPlus.

Familjarë, shkrimtarë, bashkëpunëtor e miq të tij kishin ardhur me kujtimet e fjalët e përzgjedhura për njeriun që frymoj rezistencë mirëpo, prapë çdo gjë e thënë për të mbeti pak. Për idealet e një djali të lindur në Prishtinë, i cili u kthye në burrin e gjithë Kosovës, burgjet e tij që janë mësim ekzistence, rezistencën e tij të paepur, krijimtarinë e bujshme letrare, fjalët e mëdha që kanë lënë gjurmë në mendjet e gjithësecilit dhe për shumë gjëra të tjera, fjalët vështirë se gjindeshin.

Për figurën dhe veprën e Demaçit, para publikut morën fjalën Avni Spahiu dhe Haqif Mulliqi, nën moderimin e Ibrahim Berishës, ku secili nga këta të tre shpalosën Ademin që secili e njihte.

Bashkëpunëtorëve të vet njëherë iu pati lindur dëshira për ta parë Ademin, e pastaj kur shumë vite të jetës i kishin kaluar bashkë, iu kishte lindur shpresa se një ditë në një shtet të lirë do të flitej për simbolin e lirisë.

“Gjithmonë kam menduar se a do të vij një ditë ta shoh, ta takoj këtë personalitet si frymëzues i madh i kohës. Na ka ra të gjithëve ta takojmë, ta njohim me atë thjeshtësinë dhe dinamikën e jetës por njëkohësisht e kemi menduar që ne do të kemi rast në një shoqëri të lirë, në një shtet të pavarur të flasim për Ademin”, me fjalët e Ibrahim Berishës nisi diskutimi, duke realizuar një dëshirë të tyren në liri.

Berisha vazhdoi tutje duke përmendur se Demaçi vet e kishte thënë se mësuesja e tij e parë, Vezirja kishte qenë frymëzim letrar e atdhetar për të. Ajo detyrohet të marrë rrugën për në Shqipëri, ndërkaq në shkuarjen e parë të tij, Ademi shkon dhe takohet me të.

Ibrahim Berisha vlerëson se as burgu, as torturat gati 3 dekada me kufizime shtypëse nuk e kishin lëkundur asnjë çast Adem Demaçin nga ideali dhe besimi i tij për lirinë dhe bashkimin e shqiptarëve. Mirëpo, pavarësisht kësaj kishte pasur persona të cilët nuk e kishin kuptuar drejtë mundin dhe sakrificën e tij.

“Figura, puna, personaliteti, vepra e Demaçit jo gjithmonë është kuptuar drejtë. Prizmi dhe shikimi i vepres së tij ështe parë nga dritare shumë të ngushta duke pasur parasysh pozitën personale të atyre që kanë gjykuar dhe jo kohën e rrethanat në të cilat ka vepruar dhe natyrisht ka bërë aq shumë për fitoren të cilën ne e kemi sot”, thotë Berisha.

Njeriu që sipas Berishës ka pasur në shpirt përherë lirinë dhe ishte guximi vet, kishte fituar çmime të ndryshme gjatë jetës së tij. Çmimi “Heroi i Kosovës”, “Çmimi Saharov”, çmimi për të drejtat e njeriut nga Universiteti i Osllos,  Çmimi i Rektorëve Evropianë, nominimi për Çmim Nobel nga 5 deputet norvegjez ishin vetëm disa nga to. Mirëpo, karshi guximit të idealit të tij në një kohë të fikur e të shtypur, për Berishën këto mbeten të pakëta.

“Ka marrë çmime por asnjëherë nuk do të marr çmimin që e meriton dhe punën që e ka bërë në kontekstin e asaj lëvizje, ngjallje te asaj në rrethana shume të vështira të idesë për liri”, u shpreh Ibrahim Berisha.

Për Ibrahim Berishën, ajo që kishte bërë Adem Demaçi ende nuk ka zënë vend të duhur në mendimin, jetën e njerëzve por as në tekstet themelore shkollore ku mësohet historia.

Kryetari i PEN Qendrës, Binak Kelmendi i cili ishte takuar për herë të parë në vitin 1990 me Demaçin, vlerësoj se këtij të fundit nuk iu dha merita e duhur.

“Adem Demaçi është Mandela e Kosovës në kuptimin e vuajtjeve të tij nëpër burgje por ne nuk e bëmë Ademin Mandel tonën, nuk ia dhamë rrethin asnjë institucioni shtetëror, e ai na e la institucionin e vet “Adem” ose “Demaç”, u shpreh Kelmendi.

Fjalën e mori Avni Spahiu me të cilin Demaçi edhe kishte punuar bashkë në Këshillin për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut duke e sjellur kështu vëmendjen ndërkombëtare në Kosovë, në kohën sa Demaçi ishte kryetar i Këshillit. Për Spahiun, të rrallë janë personalitetet në botën shqiptare që kanë nderin të kenë atribute siç ka pasur Ademi.

“Simbol i rezistencës shqiptare, personalitet i letrave shqipe, kampion i të drejtave të njeriut në Kosovë, pishtar i kauzës kombëtare shqiptare, Mandela i Kosovës, i burgosuri politik dhe disidenti më i shquar i Europës Juglindore, fitues i Çmimit Ndërkombëtar “Saharov”, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, mbrojtës i fjalës së lirë dhe i lirisë së popullit të vet dhe popujve të tjerë”, ishin ndër fjalët e lavdatat e Spahiut për figurën e Demaçit.

Për luftëtarin e lirisë dhe të drejtave të çdo njeriut ashtu siç thotë Spahiu, në mendjet e gjithësecilit do të ngjallej një pyetje: Çdo shqiptar pas takimit me të do të vihej përballë pyetjes: çfarë kam bërë unë për atdheun dhe ç’duhet të bëj? Bota shqiptare, më shumë se 60 vjet u ballafaqua me këtë fenomen të quajtur Demaçi”.

Në anën tjetër, Haqif Mulliqi panelisti tjetër e kishte pasur Demaçin redaktor në “Zëri” dhe “Forumi”. Ai kujton takimin e fundit me të, një muaj para se të ndërronte jetë, atëherë kur Demaçi e kishte thirr që ta takonte dhe Mulliqi kishte shkuar te ai me gruan e tij.

“Ishte hera e parë në jetë përkundër afërsisë të madhe që kishim që na puthi në dy faqet, ishte çudi për neve. Ndejtëm edhe 50 minuta aty dhe u cuam, ishte i lodhur baca Adem, kur u përshëndetëm përsëri na puthi në faqe. Pasi u nisëm ai burri tha “po dëshiron edhe një herë t’ju takoj”, pasi ishte futur në makinë na puthi edhe një herë. Kur u ktheva i thashë gruas: “Dëgjo, u pikëllova shumë, thashë sigurisht më nuk do ta takoj por, jam i lumtur që e takova”, kujton Hakif Mulliqi takimin e fundit me të madhin Demaçi.

Në kohën sa u mbyllën gazetat “Rilindja” dhe “Zëri” në vitin 93, Adem Demaçi si revoltë kishte filluar me grevën e tij të urisë. Duke parë reagimin e menjëhershëm të Demaçit dhe si respekt ndaj tij, grevës iu kishin bashkuar edhe Hakif Mulliqi, Milazim Krasniqi dhe Shaip Beqiri. Ndërkaq Mulliqi kujton që Demaçi pati propozuar që greva të quhej “Greva e veprimtarit Adem Demaçi dhe poetit Ali Podrimja”.

Tutje, Mulliqi kishte përgatitur një studim antropologjik për krijimtarinë e bujshme të Demaçit, specifikisht për veprën “Gjarpërinjtë e Gjakut”, për të cilën vlersoj se kjo prozë e tij është roje e besueshme e mitologjisë në një kulturë e shenjave, dokeve e zakoneve siç është kjo e jona. Ndërkaq aktuale në këtë vepër sipas tij mbetet kulti i gjarpërit.

“Adem Demaçi në këtë vepër i bën një introskenimi bashkëhohor mitit për gjarpërin duke e shpërfaqur një lloj legjende ndaj vlerave të traditës të cilat si gjejmë në këtë roman, thellon mitin por si një mit te situatave me temë tradhëtinë brenda një bashkësie”, vlerëson Haqif Mulliqi.

Demaçi sipas Mulliqit, përpiqet ta bëj përmbylljen e nje miti në mënyre introspektive t’i zhvilloj idetë e tija anti-mit ndërkaq simbolin e gjarpërit të shtëpisë si mbrojtes të saj ta shndërroj si rrezik për vetë shtëpinë dhe njerëzit aty, kështu duke krijuar nje kontekst të ri letrar.

Pas fjalës së panelistëve, radha ishte te publiku, të cilët të mallëngjyer për figurën e madhe nxorrën nga sirtari i kujtimeve të tyre momente me Demaçin. I pari i cili me një zë që iu dridhej dhe me lot në sy kujtoj bashkëpuntorin e 55 viteve u bë Shaip Beqiri.

Ai ndau jetën e Adem Demaçit në tri pjesë: veprimtaria e tij si i ri, deri në moshën 23 vjecare dhe 4 vitet ndërmjet burgosjeve të tij; vitet e burgut të cilat Beqiri e quan “shkallën më të lartë të vetëdijes kombëtare dhe universitetin e vërtetë”; dhe jeta e tij diku 28 vite pas burgjeve.

“Është e vërtetë që mua më ka habitur me një gjë, ku mund të mblidhet gjithë ajo energji në aq pak decimetra katror të një lëkure. Kam punuar shumë me njerëz që me të vërtetë kanë qenë dinamik, kanë bërë punë të mëdha por atë energji s’e kam parë të asnjë njeri”, u shpreh i mallëngjyer për të, Shaip Beqiri.

Beqiri e sheh Adem Demaçin si njeriun e vetëm që ka kaluar në botën e përtejme duke përmbushur gjithçka të veten. Por, pavarësisht figurës së tij, ai kritikon mënyrën e botimit të  kompletit të veprave të tij, parathënien e së cilës e ka shkruar akademiku Rexhep Qosja.

“Vepra e Adem Demaçit unë mendoj që është botuar në mënyrë shumë të shëmtuar, jo e plotë dhe në mënrë shumë inkompetente. Për fat të keq, unë kam qenë propozuesi që parathënien ta shkruaj një njeri që me të vërtetë meritonte ta shkruante dhe e kemi përzgjedhur Rexhep Qosjen. Në parathënien prej 52 faqeve asnjë gjë me vlerë për vlerat e letërsisë së Adem Demaçit nuk ekzistojnë . Më vlerë ka një fjalë që e ka mbajtur Ibrahim Rugova kur e ka pritur në Lidhjen e Shkrimtarëve që është krejt një faqe tekst se ato”, u shpreh Shaipi.

Po të njëjtat kritika për përmbledhjen i pati edhe profesori universitar, Begzad Baliu i cili Adem Demaçin e vlerësonte si “mësuesi i mësuesve”.

“E pashë atë dhe reagova fort, skuqem kur mendoj se përpara e kam pasur bacën Adem dhe fola shumë keq, në fund thashë “këto s’janë libra, janë fletore bugari”. Baca Adem më shikoj pak dhe qeshi sic qeshte ai, tha “kështu do të bëhet”, shumë u pikëllova”, tha Baliu.

Në anën tjetër, Begzad Baliu vlerëson se studimet e Demaçit kanë pasur një ndikim të madh në krijimin e pikëpamjeve, qëndrimeve dhe personalitetit të tij.

“Vepra e tij letrare, konceptet e tij politike nuk janë të rastit dhe nuk janë të lindura në Llap, as prej folklorit të Llapit e Drenicës, kanë bazën në mendimin e filozofisë evropiane, të shkollave gjermane, italiane, franceze, në mendimin e shquar intelektual, filzofoik, estetik e etik”, shtoj profesori Baliu.

Për Adem Demaçin u thanë shumë fjalë, mirëpo prapë secila prej tyre mbeti e vogël karshi veprimtarisë së tij të madhe. Anipse ai është ndarë nga jeta, kujtimi i sakrificave të bujshme të tij ia ka falur kurorën e pavdekësisë. Ndërkaq, PEN Qendra e Kosovës do të vazhdoj me prezantime të veprimtarisë letrare të shkrimtarëve të mëdhenj të cilët kanë hyrë në histori. / KultPlus.com

Si nuk duhet të vdiset

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Sali Bashota

Të gjitha ditët e javës janë njësoj
Kur vetmia e botës
Plandoset mbi afshin e vet
Si nuk duhet të vdiset
Si nuk duhet të harrohet
Si nuk duhet të cmendemi
Një ditë pranvere me borë
Të gjitha ditët e javës janë njësoj
Vetëm numri I të vdekurve rritet
Kur heshtja ikë si akrepat e orës
Si nuk duhet të vdiset
Pa njohur ditën që vjen
Me pikëllimin e vet. / KultPlus.com

Udha e fantazisë

Posted on by Kult Plus

Prozë poetike nga Sali Bashota

Të ëmbla dhe të bukura.
Shumë të bardha.
Pak të verdha.
Pak të jeshilta.
Tepër të blerta.
Të përhimta.
Të argjendta.
Shumë të kuqe.
Tepër të zeza.

Janë udhët e fantazisë sime. E çuditshme vetëm udha e zezë. Nuk mbahen mend aq shumë udhët, sikur të mos kishte detaje tërheqëse të syve që buzëqeshjen e zhveshin lakuriq në pikë të ditës. E shtrëngojnë aq shumë, saqë fërkimi i mollëzave ngjan me kuptimin e atyre ngjyrave që i ndërron fytyra e njeriut. E mahnitshme vetëm udha e bardhë, bashkë me prekjen dhe mahnitjen e pafundme me të bardhën, mund ta zgjojë pasionin për mëshirën e luleve të bardha.

Sot e kësaj dite. /KultPlus.com

Gjumi i shpirtit në vendlindje

Posted on by KultPlus

Prozë poetike nga Sali Bashota

Nana sa herë m’i prente flokët binte shi. Vetëm t’i lagte ndjenjat e brendshme të fëmijërisë. Mandej ajo shkonte me bujtë te dajtë. Përnjëherë flokët rriteshin, sikur bari i njomë në kopsht pastaj bëheshin shumë të lumtura.

Derisa kthehej Nana, shokët e mi i numëronin ngjyrat e ylberit dhe më xhelozonin tepër shumë pse sytë e mi kishin ngjyrën më të bukur të ylberit.

Më vonë kthehej edhe Baba nga tregu i Ujmirit. I ngarkuar me lotët e mi mbi supe.Vetëm e vetëm pse nuk më kishte marrë me vete. Ashtu  hatërimi zgjati afër nëntë minuta.Derisa m’i lëshoi në të dy duart shumë sheqerka të bardha. Nga gëzimi i papërshkruar fillova vajin.Faqet e kuqe si molla më ndritnin pa fund dhe gjaku më vlonte pandërprerë. Pa ardhur mirë buzëmbrëmja edhe unë filloja t’i numëroja yjet në qiell, aqsa sheqerka shtrëngoja në të dy grushtat.

Çdo natë ëndrrat ishin më të bukura. Edhe kur Nana nuk shkonte me bujtë te dajtë, më merrte malli për fijet e flokëve të prerë me gërsherët me vija të kuqe që kishin shpëtuar pa u bërë shkrumb e hi në Luftën e Kosovës./ KultPlus.com

Natë shqiptare

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Sali Bashota

Përnatë po vdiset me ëndrrat nën dry
Korbin e mështjellim rreth qafe pa sy
Lirikë e paqartë gërryen shkronjat mbi qetësinë e shprishur
Avull i trupit fërkon shqisat e trurit të prishur
Jeta përgjaket si zog i mbyllur në kafazin mbretror
A vdiset kështu shqiptarçe rrethuar me murin gjarpëror
Kur gjaku ngutet të mbushë pusin e rojës bishë
Me kokë në jastëk shtërngojmë të drejtën e jetës që grishë
Tuberkulozi e ha shërimin e vetë në rrugën pa fund
Përnatë vdiset ngapak me pamje të muruar askund
Qumështi i zi i nënës sa herë në prush vlohet
Bëhet rreze pa ngjyrë medikament i syrit që shërohet
Gaca shplohet nga hiri i dorëshkrimeve të varura në litar
Si thupra në ujë dridhet mendimi i zhveshur në acar
Gjuha mballqit emrat kur kthehen në ditën e Gjykimit
Përnatë po vdiset në lëkurën e regjur të robërimit
Shtegu hap dosjen me gojëtarinë e hargjuar në ekran
Ajo ish skulpturë e larë me ujin e reumatizmës pranë
Aty mbetet njeriu që lan e than lëkurën e gjarprit
Vetmia rrokulliset si libër i shenjtë i fatit
Mëshira rri në hijen e mendimeve të qelbura në ferr
Mbi natën Shqiptare kur klith si shqiponjë në qeli-terr

(1994)

Kur vijnë poetët në “Symphony”

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Sali Bashota

Kur vijnë poetët në “Symphony”
Zgjohen kujtimet për mallin e miqve
Si fjala e bukur
Si ëndrra e lumtur
Si dashuria
Kur vijnë poetët në “Symphony”
Poezia pëshpërit me afshin e vet
Sa herë mëngjesi
Ngjan me tungjatjetën
Sa herë mesdita
Ngjan me mirëseardhjen
Sa herë mbrëmja
Ngjan me mikpritjen
Kur vijnë poetët në “Symphony”
Secili e di nga vjen frymëzimi  
Edhe në çastin e ndarjes
Për t’u takuar prapë të nesërmen
Siç takohen përshëndetjet e përmalluara
Kur vijnë poetët në “Symphony”
Prapë të njëjta janë
Të gjitha ëndrrat e dashurisë
Veshur me këmishë ngjyrë ylberi
Secila më e bukur se tjetra
Zbresin rrugicave të përqafimit
Derisa t’i lagë shiu i Prishtinës
Dhe e panjohura humb gjurmët e saj
Kur vijnë poetët në “Symphony”
Me vete e marrin edhe dashurinë
Nëse imazhi i parë
Është si nata me yje
Nëse imazhi i dytë
Është si shikimi i përflakur
Nëse imazhi i tretë
Është si kënaqësia e syve
Derisa të tjerët e pinë me fund
Vetminë e ngujuar të shpirtrave
Kur vijnë poetët në “Symphony”
Tingujt e simfonisë së nëntë të Bethovenit
Zgjohen bashkë me zjarrminë e vargjeve
Aty ku qejfi pagëzohet siç duan shpirtrat
Kur vijnë poetët në “Symphony”

(Prishtinë, 13 prill  2020)

Botohet “Pëshpëritja e agonisë” (libri i karantinës) i poetit Sali Bashota

Posted on by Kult Plus

Libri me poezi me titullin “Pëshpëritja e agonisë”, i botuar këto ditë nga PEN Qendra e Kosovës, i poetit Sali Bashota, është vepra e parë e shkruar dhe botuar nga një autor në rrethanat e karantinës. Siç thuhet në parafjalën e autorit, kjo vepër pikënisjen dhe përfundimin e saj, e ka në periudhën e shfaqjes dhe të pranisë së pandemisë së koronavirusit, i njohur si COVID-19, i cili e ka përfshirë, pothuajse, tërë botën, shkruan KultPlus.

Në këtë mënyrë, idetë, motivet, temat e poezisë janë strukturuar, pikërisht në ballafaqim me realitetin ekzistues, aty ku prodhohet ndjeshmëria krijuese dhe receptohet ndjeshmëria njerëzore, por edhe humanizmi dhe vlerat fundamentale të njeriut, sidomos betuesit e Hipokratit.

Në këtë libër poetik, figurat më të përdorura janë: jeta, lutja, ëndrra, dashuria, lumturia, frika, uji, dhimbja, fati, vetmia, karantina, shpëtimi, malli, prekja, përshëndetja, agonia, vdekja.

Ka edhe figura të tjera, të cilat bashkë me këto që u përmendën më lart, e përkundin ëndrrën e jetës në procesin krijues, domosdo, me një kërkesë të veçantë emocionale, aty ku shpërthen kuptimi dhe domethënia për fatin e njerëzimit nga shfaqja e së panjohures dhe e së padukshmes që e ka kapluar njerëzimin.

Realiteti i frikshëm paraqitet si vetënjohje, për ta funksionalizuar ligjërimin përbrenda aktit të ngujimit apo karantinës, kështu që idetë dhe mesazhet e poezisë ndërtohen përbrenda dy pamjeve antitetike: midis dhimbjes dhe lumturisë, midis pesimizmit dhe optimizmit, midis ëndrrës dhe zhgjëndrrës, midis jetës dhe vdekjes.

Ballafaqimi me të panjohuren është esenca e poezisë. Në fakt, e panjohura bëhet pikë referimi për ta shpalosur tërë botën e frymëzimeve në këtë libër poetik.

“Pëshpëritja e agonisë”, mund të jetë një libër i shpalosjes së ankthit dhe i situatave ekzistenciale, në të cilin dimensioni psikologjik e rikuptimëson frymën njerëzore, përbrenda një realiteti të ri dhe të panjohur në rrethana të tilla për njerëzimin që ka të bëjë me frikën nga e keqja e padukshme.

Gjithsesi, është një përpjekje për të vënë një komunikim poetik për fatin e gjërave që kanë ndodhur dhe që mund të ndodhin në jetën e njeriut dhe herën tjetër, që është kryesorja, konceptimi i fenomenit të lirisë në rrethana absurde dhe paradoksale.

Sali Bashota  ka botuar vepra me poezi, prozë poetike, me ese dhe studimeve letrare. Poezia e tij është përkthyer në shumë të gjuhë të botës, pastaj është përfaqësuar në shumë antologji brenda dhe jashtë vendit, ndërsa autori është nderuar me çmimet të larta letrare në Kosovë e më gjerë.
Vepra “Pëshpëritja e agonisë”, së shpejti pritet të botohet edhe në gjuhën angleze. /KultPlus.com

Poezia e poetit Sali Bashota në rumanisht

Posted on by KultPlus

Mimoza Hasani Pllana

Historia e gjuhës dhe letërsisë shqipe ka ndërlidhje të fortë me Bukureshtin e Rumanisë. Bukureshti është qyteti ku u botua abetarja e parë shqipe, Evetari (1844) dhe qyteti ku rilindasi i njohur shqiptar, Naim Frashëri, botoi poemën idilike e atdhetare Bagëti e Bujqësia (1886). Në kontekstin historik, këto dy libra me vlera të veçanta për gjuhën dhe letërsinë shqipe, frymëzuan dhe u bënë nxitëse të krijimit të një vargu veprash letrare që përveç mësimeve të gjuhës dhe artit të fjalës, ndriçuan mendjen, hapën zemrën dhe shtuan guximin e bashkëatdhetarëve për ndryshimet e mëdha në kontekstin historik, kulturor, gjuhësor e letrar për shqiptarët. 

Shenja të hershme të kulturës dhe letërsisë shqipe në Rumani

Marrëdhëniet kulturore shqiptaro-rumune janë të hershme. Kryeqyteti rumun, Bukureshti, që në shek. XIX krijoi hapësirë për themelimin e shoqatave kulturore dhe atdhetare shqiptare, nëpërmjet të cilave u realizuan aktivitete për gjuhën, letërsinë, kulturën dhe historinë shqipe, për shqiptarët në Rumani, në qendrat tjera Europiane dhe në vatrat e tyre.  Në procesin e vështirë të zhvillimit të kulturës, artit dhe gjuhës shqipe, Rumania, la gjurmë të përjetshme, me krijimin e mundësive për botimin dy librave të mëdha shqipe, Abetares së parë shqipe, Evetarit (Naum Veqilharxhi,1844) dhe Bagëti e Bujqësia (Naim Frashëri, 1886). Bukureshi, la gjurmë edhe për krijimet e çmuara të shoqërive kulturore e atdhetare, “Drita”, “Shpresa”, “Bashkimi” dhe të gazetave “Drita” dhe “Shqipëtari”.

Të gjitha nismat për zhvillimin e gjuhës, artit, kulturës dhe nismat atdhetare për pavarësimin e Shqipërisë nga Perandoria Osmane u morën nga elita e kolonisë shqiptare të Bukureshtit, e mbështetur nga elita kulturore e qeveritare rumune. Për vite me radhë, Bukureshi ishte një nga qendrat kryesore për furnizimin e bashkëkombësve shqiptarë në Shqipëri, Kosovë, në disa pjesë të Maqedonisë dhe Mal të Zi, me libra dhe materiale tjera të shkruara në gjuhën shqipe. Intelektualët shqiptarë të Bukureshtit, krijuan ura të forta komunikimi dhe bashkëpunimi me intelektualët dhe bashkëatdhetarët shqiptarë në Sofje, Selanik dhe Stamboll.

Dëshmi të fundit të letërsisë shqipe në Rumani

Në gjysmën e dytë, të shek XX., në gjuhën rumune u përkthyen veprat e mbi njëqind poetëve, prozatorëve dhe dramaturgëve shqiptarë. Me intensitet më të madh, përkthimi i letërsisë shqipe në gjuhën rumune u arrit pas hapjes së kufinjve të Shqipërisë (1990) e tutje. Por, ky fat nuk ishte i caktuar edhe për autorët shqiptarë të Kosovës. Krahasuar me veprat e përkthyera të autorëve të Shqipërisë, autorët e Kosovës janë pak të njohur për lexuesin rumun.

Letërsia shqipe u bë e njohur në rumanisht falë interesimit dhe vullnetit të përkthyesve shqiptarë e rumun. Disa nga përkthyesit më të njohur të veprës shqipe në rumanisht janë: Ardian Kyçyku, Baki Ymeri, Kopi Kyçyku, Marius Dobresku. Ndërsa, autorët shqiptar, vepra e të cilëve tanimë është e lexueshme në rumanisht përfaqësojnë thuajse gjithë brezat e letërsinë shqipe, që nga F. Konica, F. Noli, Migjeni, N.Mjeda, Asdreni, M. Kutelit, L. Poradeci, M. Camaj, E. Koliqi, Z.Zorba, F. Rreshpja, A. Pashku, I. Kadare, A. Podrimja, S. Bashota, M. Ramiqi, B. Qapriqi, I. Berisha, I. Kadriu, pastaj autorët e rinj si F.Acka, M.Ahmetaj, R.Syla. K. Shala, H.Meçaj, J.Neziraj, A. Leka, L. Lleshanaku dhe autorë tjerë.

Ky komunkim i ri në mes përkthyesve rumun dhe shqiptarë me veprën e hershme e të re shqipe, është tregues i fuqishëm i vazhdimësisë së marrëdhënieve të mira shqiptaro-rumune.

Poezia e poetit Sali Bashota në gjuhën rumune

Sali Bashota, poet i pranishëm në letërsinë shqipe për më shumë se tre dekada, nëpërmjet veprës së përkthyer lexohet në disa gjuhë të rëndësishme europiane. Vepra poetike e Bashotës mund të lexohet në gjuhën angleze, frënge, gjermane, italiane, suedeze, bullgare dhe rumune.

Poezitë e përkthyera në gjuhën rumune i përkasin dekadës së fundit të shek. XX., por të qasshme në gjuhën rumune në fillim të shek XXI.  Librat “Ekzili i Shpirtit”(Exilul Sufletului: Bukuresht 2004) dhe “Shiu pa ty” (Ploaia fara Tin: Bukuresht 2008), e bën të njohur poetin Bashota për lexuesin dhe kritikët letrar rumun.

Poezitë e veprave të zgjedhura nga kritika rumune i përkasin një kohe të rëndë historike, politike, sociale, ekonomike dhe kulturore të Kosovës, që e ndikojnë poezinë e Bashotës. Në këtë kontekst lexohen poezitë e Bashotës nga kritikët rumun, studiuesit e motiveve të tragjedisë nacionale, fatkeqësisë personale dhe shoqërore, që në Kosovë rrodhën si pasojë e një realiteti të ri të përafërt me realitetin e rumunëve të Besëarabisë. Kritika rumune, më shumë ndalet te situatat dramatike, që Bashota, sikur shumë poetë të brezit të vet, e bëjnë pjesë të poezisë si dëshmi historike dhe kulturore të vendit. Ndërsa, kërshëria e përkthyesve zgjohet nga tema e njohur e vdekjes e shoqëruar me emocionet e dhembjes, habisë e frikës së poetit, e që për përkthyesit, këto ndjenja veprën e bëjnë interesante dhe tërheqëse për lexuesin rumun.

Në tërësi, këto janë tri elemente ndikuese për përfshirjen e Bashotës në listën e poetëve modern ballkanik dhe europian të përkthyer në rumanisht. Gjithashtu, poeti vlerësohet edhe për formën e poezisë dhe gjuhën simbolike.

Dan Anghelescu, poet, kritik letrar dhe profesor universitar rumun, poezitë e librit “Ekzili i Shpritit” i vendos në kategorinë e poezive me origjinë në përjetimet unike të subjektit, nëpërmjet të cilave shpërfaqen pjesë nga historia e shqiptarëve të Kosovës (Bashota, 2012: 105). Nga një vlerësim i tillë, kuptohet se poezia e Bashotës, përveç promovimit të vlerave letrare përtej kufijve nacional, bëri të njohur për lexuesin rumun edhe një dekadë historike të kombit shqiptar.  Kështu, përveç vlerësimit estetik, në variantin e përkthyer, vepra e Bashotës, vlerësohet edhe për barrën e promovimit të vlerave kulturore, nacionale e historike të shqiptarëve të Kosovës. Ndërsa, në kontekstin e komunikimit ndërkulturor ndërmjet vendeve të Ballkanit, vepra poetike e Bashotës vlerësohet për forcimin e urave të komunikimit në mes dy popujve me miqësi shekullore. Poezitë (përfaqësuese) me motive personale dhe kolektive të vuajtjes, dhunës, luftës, në variantin e përkthyer pranohen si poezi me elemente të përbashkëta me poetët e frymës liridashëse të Besarabisë. Një nga poezitë me motive dhe tematikë të përafërt me poezitë e kësaj fryme, vlerësohet poezia me titull, Ah kjo vdekje:

Si ta përpij tmerrin në dyluftim me hijet/Copa e granatës në pjatë

Vrasësit duke i fshirë njollat e krimit nëpër mure

Fytyra e skuqur e dheut në pasqyrë/përpara vdekja pastaj gjaku

Fëmijët me bukë në fytë i gëlltisin shpresat

Ëndërrat e bardha për lodrat që i tremben vdekjes

Kjo është vërtetësi njerëzore/që kërkon mëshirën e Zotit (Bashota 2004: 97)

Poezia 1. Varianti orgjinal i poezisë “Ah kjo vdekje”

Këto vargje nuk pranohen ndryshe as nga poeti dhe kritiku letrar rumun George Gibesku. Gibesku, poezinë e Bashotës e vlerëson për emocionet e thella shpirtërore që transmeton, por më shumë për motivet dhe elementet e përafërta tematike me një pjesë të poezisë rumune. Krahasimet e para i bënë me poezinë e autorëve rumun Lucian Blaga dhe Aleksandru Filipide për faktin e ngjashmërive tematike që ato kanë si dhe për motive që ndërlidhen me ëndrrën për një të ardhme më të mirë, luftën dhe historinë e një populli të martirizuar. Më pas, duke lexuar më thellësisht poezinë e Bashotës, duke interpretuar metaforat ekzistenciale, ai gjen të përbashkëta edhe në mes të fatit persekutues të shqiptarëve të Kosovës, rumunëve të Bukovinës së Veriut, deri diku edhe me atë të rumunëve të Timokut (Bashota, 2012: 166-168).

Cum să cuprind întunericul în duel cu umbrele    

Bucatile de grenadă pe farfurie

Ucigasii stergand petele crimei pe pereti

Fata înrosita a patriei în oglindă

Mai întâi moartea apoi sângele

În loc de pâine copii înghit speranţe

Visele albe despre jucăriile care se tem de mparte

Acesta este adevărul durerii umane

Care caută mila Domnului

Poezia 2. Variant i përkthyer në rumansht i poezisë “Ah kjo vdekje”

Përveç për studiuesit rumun, edhe për studiuesit kosovarë, ndikimi i konteksteve jetësore e socio-politike është i pranishëm në vargjet simbolike dhe metaforike të poetit Bashota, prej të cilave dallohet dukshëm figura e gjarpërit. Këtë figurë, profesori i letërsisë shqipe, Nysret Krasniqi, e sheh si figurë universale të helmit, e që nëpërmjet saj, poeti Bashota, sipas Krasniqit, jep poezitë e refleksioneve të helmeve të shpirtit nëpër situata të vështira ekzistencës njerëszore, qofshin ato personale apo familjare (Krasniqi 2016: 700).

Në përurimin e dorëzimit të dhembjes personale

Hapeni portën e shpirtit mos ta zërë terri i natës

Kur në pjesën tjetër të atdheut

Gjarprinjët e zinj shtrihen lakuriq. (Bashota 2004: 89)

Poezia 3. Varianti origjinal i poezisë Në pjesën tjetër të atdheut

În festivitatea înmânării durerii personale…. 

Deschideţi poarta sufletului ca să nu-l prindă  întunericul nopţii

Când în cealaltă parte a patriei   

Şerpii negri se-ntind goi                 

Poezia 4. Varianti i përkthyer i poezisë Në pjesën tjetër të atdheut

Ekzili i Shpirtit/ Exilul Sufletului, është përmbledhje poetike nën një titull metaforik, ku rendi i poezive ndahet në dy libra poezish: 1. Shpirti im i shkretë dhe 2. Dasma Shqiptare.  Poezitë janë të lexueshme në të dy gjuhët, në variantin e përkthyer rumanisht dhe në variantin origjinal shqip. Pjesa e fundit e librit përmbanë disa mendime të kritikës letrare rumune për veprën dhe për krijimtarinë poetike të Bashotës të përkthyer në gjuhën rumune në kohë të ndryshme.

Ekzili i shpirtit, si një përmbledhje metaforike bën bashkë poezitë e krizave emocionale të poetit gjatë një procesi të rëndë shpirtëtor dhe fizik. Ekzili i shpirtit vjen si një tentim ikje nga vetja dhe vendi i përfshirë në një luftë të padrejtë. Ekzili fizik, figuron largimin e dhunshëm të autorit nga vendlindja, derisa ekzili i shpirtit, ikjen edhe nga vetvetja. Megjithë pjesën e tmerrit, vepra e Bashotës, e ofruar për lexuesin rumun, merr pak nga poezitë e melankolisë, shprehjes së mallit,  poezitë e dhembjes, pengut që e shqetëson poetin, por edhe poezitë e thirrjeve të dashurisë, si : A s`të thashë e dashur, Mesditë e heshtur, Zanë mali apo vetëm dhimbje, etj. Këta tituj plotësojnë raportin e lexuesit rumun me veprën e Bashotës, përmes vlerave të reja estetike e tematike, si një qasje e re e komunikimit të publikut me veprën poetike.  

Përkujtim: Në historinë kulturore dhe letrare shqipe, Rumania kujtohet si një nga vendet që me shekuj fuqishëm përkrahu zhvillimin, avansimin dhe promovimin e letërsisë shqipe./KultPlus.com

Një orë e gjysmë liri

Posted on by KultPlus

Poezi nga Sali Bashota

Shteti ynë i dashur
I respekton të drejtat e njeriut
Në çdo njëzet e katër orë
Liri falas një orë e gjysmë
Me u shastisë duke shëtitur vetminë
Kur rendi përcaktohet shumë saktë
Nga numri i parafundit i letërnjoftimit
Liri falas një orë e gjysmë

Asnjë sekondë më tepër
Në çdo të tretën ditë
Ndërron orari i lirisë
Me dekret për të panjohuren
Që mund të na gjejë kudo
Edhe në ëndrra të bukura

Edhe pa ia ofruar dorën askujt
Vetëm për ta kënaqur mallin e syve
Në çdo njëzet e katër orë
Liri falas një orë e gjysmë
Mjafton sa për ta qetësuar frikën
Mjafton sa për t’i shëtitur shpirtrat
Nëpër trotuaret e qytetit bosh
Derisa prapë t’i vijë rendi secilit
Për t’u bërë i lumtur me vetveten
Si njerëz të shndërruar në numra
Në çdo njëzet e katër orë. / KultPlus.com

Rregullat e vetmisë

Posted on by KultPlus

Poezi nga Sali Bashota

RREGULLAT E VETMISË

S’është dashur të mërziten ëndrrat
Ashtu siç thonë poetët
Pse jeta ka kaq shumë dhimbje
Kur vjen e diela tjetër e ngujimit
Me plasë ecja në karantinën e vet

S’është dashur të mërziten as përqafimet
Ashtu siç thonë poetët
Me pa si vjen pa paralajmërim dashuria
Me çelësin e pritjes së shkrumbuar
Vetëm deri tek dera aman
Kur çmendet edhe zjarri i buzëve
Pa kafenë e mëngjesit në “Symphony”
Pa ia shtrënguar dorën miqve të dashur
Pa ndërruar as një fjalë për poezinë
Në mbrëmjet e vona në “Amaro”

S’është dashur të mërziten as zogjtë
Pse qielli hatërohet me heshtjen e vet
Si toka me mungesën e hapave të rëndomtë

S’është dashur të mërzitet
As qetësia e dëshpërimit të shpirtrave
Ashtu siç thonë poetët
Së paku për rregullat e sakta të vetmisë


Akti i ngujimit

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Sali Bashota

Së pari buka e gojës
Pastaj uji i pijshëm
Tabletat e bardha të gjumit
Pak ofshamë shpirti
Dhe vetmia e ngujuar
Me plot vetëbesim
Deri në ditën tjetër
Durimi sipas zakonit
Gjysma e fjalëve të pathëna
Shtrydhen si limon i verdhë
Mbi mendimet e ngrira
Aty ku është e panjohura
Asnjë puthje e ëmbël
Asnjë ëndërr e bukur
Asnjë kënaqësi e gufuar
Dhoma me plot optimizëm
Tek sillet në vetminë e vet
Vetëm një gotë dëshpërim
Pak ofshamë shpirti
Derisa të na zë gjumi
Kur shuhet frika
Së pari buka e gojës
Pastaj uji i pijshëm
Mjaftojnë për jetën

(Prishtinë, 26 mars 2020) /KultPlus.com

Sali Bashota: Mos e prekë derën me dorë (vargje nga vetizolimi)

Posted on by KultPlus

Shkruan: Sali Bashota

MOS E PREKË DERËN ME DORË ( vargje nga vetizolimi)

Thuaj shpirtit ngujohu edhe disa ditë me diell
Netët ofshajnë më pak sa herë ëndrrat zgjasin lumturinë e tyre
Mos dil nga shtëpia se frika është për njeriun
Edhe kur çelin lulet në kopshtin e trëndafilave

Asnjë vashë me sy të bukur më nuk do t’i ujisë me lot
Ujë kanë vetëm ata sy që donë me plasë nga vetmia
As derën mos e prekë me dorë mos
Aty zgjohen instinktet e gjallesave të përgjumura
Askush nuk di çka është me ikë nga vetvetja

Kur të gjithë i duan kafshët
Dikush edhe macet e të gjitha ngjyrave
Të tjerët devet qafëpërkulura me shumë gunga
Thuaj shpirtit ngujohu edhe disa ditë
Nëse vdekja e gulçuar niset në secilën minutë

Kur thonë mos me puthë më
Kur thonë mos me përqafuar më
Kur thonë mos me shtrënguar duar më
Ndoshta vetëm me dashtë njëri- tjetrin

Asgjë më shumë (Prishtinë, 22 mars 2020)

Botohet “Lutja e parë e shpirtit”, vepra më e re e Sali Bashotës

Posted on by Kult Plus

Libri i pesëdhjetë me radhë, i botuar nga PEN Qendra e Kosovës, është vepra me poezi e Sali Bashotës, me titullin “Lutja e parë e shpirtit”. Me gjithsej 101 poezi, strukturuar në nëntë cikle, me parathënie të Milazim Krasniqit dhe me pasthënie të Ibrahim Berishës, vepra më e re e Bashotës, konsiderohet me vlera të larta poetike dhe estetike në poezinë sotme shqipe, shkruan KultPlus.

Nëntë ciklet e veprës janë: Lutja e parë Shpirti, Pëshpëritja e dytë Dashuria, Rruzullimi tretë Drita, Ofshama e katërt Fjala, Imazhi i pestë Dhimbja, Udhërrëfimi i gjashtë Ëndrra, Shkundullima e shtatë Fati, Idila e tetë Vetmia, Palimpsesti i nëntë Jeta.

Në parathënien me titullin “Poezi e obsesionit estetik dhe e panikut postmodernist”, studiuesi, Milazim Krasniqi, ndër të tjera, thekson: “Vëllimi poetik më i ri i Sali Bashotës shënon kulminacionin artistik të tij si poet, duke na ofruar edhe një mundësi të rishikimit dhe rivlerësimit të gjithë krijimtarisë poetike të tij, që tashmë ka hyrë në decenien e katërt. Nga “Albumi i grisur” (1986) e deri te vëllimi më i ri, ndërmjet të të cilëve janë edhe vëllimet,  “Zogu me profil vjeshte” (1989), “Plagomë” (1994), “Dalje nga trishtimi” (1999),  “Bukuri e nëmur ” (2006),  “Dorëshkrimi i ngjallur ” (2011), ” Në fillim ishte Drita ” (2017),  “Asnjë zë tjetër “(2018), poezia e Saliut ka ndjekur  një rrugë konstante ambicioze të evoluimit artistik, duke alternuar preokupimet motivore e tematike, sigurisht nën ndryshimet që kanë ndodhur në jetën personale e shoqërore, por duke mbajtur të pandryshuar obsesionin e komunikimit si një idealizëm estetik, në morinë e komunikimeve rivale ndërpersonale”.

Ndërkaq, shkrimtari Ibrahim Berisha, në pasthënien e librit, duke vlerësuar poezinë e këtij poeti, konstaton: “Poezia e Bashotës është përmasë e enigmës. Nuk është masë e dukshme që tregon marrëdhënien ndërmjet materies dhe shpirtit, për një çast, natyrisht thellësisht poetik, ajo zgjedh frymën lirike të vargjeve, që na shoqërojnë kudo me butësinë dhe dramaticitetin përjetues. Është nga poetët e veçantë që ndjen plotësisht arsyen e krijimit të mesazheve për botën që e kishte njohur dhe me të cilin kishte ndërtuar një marrëdhënie të papërfunduar. E fundja, poetët nuk përfundojnë asnjëherë vizatimin e kufirit të botës që ndan të kaluarën nga e tashmja dhe të tashmen nga e ardhmja. Këtë nuk e bënë poeti, edhe për arsye të mbajtjes së zgjuari një fushë të gjerë loje lirike, pasi lirizmi i tij është shpirtërorja e materializuar në të vetmin testament që ai e shkruan dhe kondenson. Kjo është fuqia për të transmetuar lutje. Nuk është kjo lutje ritual i zakonshëm që mbush ceremonitë në ditë të rëndomta, por është lutja për t’i harmonizuar subjektet emocionale, reale dhe jorelae, në fjalët e zgjedhura që mund t’i qetësojnë të gjithë ata lexues, që do të jenë shfrytëzues të këtij testamenti poetik”.

Gjithashtu, Bashota ka botuar edhe vepra me proza poetike: “Ëndrra në parajsë” (2006), “Sytë e vetmisë”( 2010),“Rruzullimi i zjarrit”(2011),“Zemërimi i heshtjes” (2014), si dhe vepra me ese dhe studime letrare: “Shqipshkrimi kritik” (1997),“Kuteli prozator-poet-kritik”(1999),“Domethënia e ideve letrare”(2001),“Proza e filleve të modernitetit”(2006),“Studime letrare”(2008), “Enigma e shkrimit”(2018).
Vlerësime të larta kritike janë dhënë edhe për veprat e përkthyera të Bashotës, në shumë gjuhë botërore, siç janë dhënë edhe për veprat e tij të përkthyera, siç janë: “Only Death is White”/”Vetëm vdekja është e bardhë”(në gjuhën angleze); “Beauté maudite” /”Bukuri e nëmur” dhe “ Allume la lumière magique” /”Ndiz dritën magjike”( në gjuhën frënge); “Schalte das magische Licht ein”/ “Ndiz dritën magjike”(në gjuhën gjermane); “Il gioco delle foglio”/”Loja e gjetheve”( në gjuhën italiane); “Exilul Sufletului” /”Ekzili i Shpirtit” dhe “Ploaia fara Tine” /”Shiu pa Ty” ( në gjuhën rumune); “När himlen tystnar” /”Kur hesht qielli”(në gjuhën suedeze); “Прокълната красота” /”Bukuri e nëmur”(në gjuhën bullgare): “Ako stanam angel”/”Nëse bëhem engjëll”(në gjuhën maqedone); “Η άλλη όψη του”/ “Pamja tjetër e botës”( në gjuhën greke), “Albán éjszaka”/ “Natë shqiptare”(në gjuhën hungareze), “La ŝtono de la amo”/”Guri i dashurisë”( në gjuhën Esperanto), “Ego”( shqip-english-français), etj.

Poezia e Sali Bashotës është përfaqësuar në shumë antologji brenda dhe jashtë vendit, ndërkaq veprat e tij janë promovuar në Paris, Sète, Bukuresht, Sofie, Basel, Malmö, etj., si dhe në festivale të ndryshme ndërkombëtare të poezisë.
Bashota është nderuar me çmimet të larta letrare në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, siç janë: “Pjetër Bogdani” (1999), “Pena e Artë”(1990 dhe 2000), “Menada”(2004), Çmimi i Mitingut të Poezisë në Gjakovë (2006 dhe 2012), “Serembe” (2010), Çmimi vjetor për letërsi për veprën më të mirë letrare në poezi nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit (2011), Çmimi vjetor për letërsi “Ibrahim Rugova”, për veprën më të mirë në kritikë letrare nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit (2018) etj.
“Lutja e parë e shpirtit”, është libri i tridhjetë e tetë me radhë, i shkrimtarit Sali Bashota. /KultPlus.com