Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, e ka emëruar Nita Shalën ambasadore të Kosovës në Itali.
Presidentja Osmani njoftoi se ish-ministrja e Drejtësisë do të jetë përfaqësuesja e vendit në Romë.
Për të, Osmani tha se është “profesioniste e dalluar juridike”.
“Unë e njoh Nitën profesionalisht për rreth dy dekada dhe nuk kam dyshim se ajo do t’i shërbejë vendit të saj me nder.
“I uroj suksese në detyrën e re, me besim se do të punojë në forcimin e lidhjeve ndërmjet Kosovës dhe Italisë, aleat i rëndësishëm dhe i kahershëm i vendit tonë”, shkroi Presidenja Osmani në “X”.
Gjigand, hijerëndë e plot autoritet, qëndronte portreti i artistit Abdurrahman Shala në ballë të sallës ku pikërisht 30 vite pas vdekjes së tij, familjarë, miq, kolegë, artistë dhe përfaqësues të institucioneve, ishin mbledhur për të promovuar monografinë “Mjeshtri që e bëri punën sikur të ishte e lehtë”.
Kjo monografi e cila është realizuar nga autori Visar Krusha është përmbledhje kronologike e detajeve të jetës së Abdurrahman Shalës duke paraqitur rrugëtimin e tij jetësor, i cili ishte mjaft sfidues dhe plotë dramë jetësore, të cilat e shëndrruan atë në një mjeshtër që punën e vështirë e bënte të dukej se ishte lehtë e realizueshme.
Në libër shpaloset fëmijëria e tij e hershme dhe jeta e tij buzë detit në Shqipërinë Monarkike, përpjekja e tij e dështuar për t’u pranuar në Shkollën e Aktrimit në Beograd, aprovimi i ftesës së motrës së tij Mehribanes për t’iu bashkuar grupit të parë të trupës së aktorëve shqiptar në Teatrin e Kosovës, pjesëmarrja e së cilit në këtë institucion i dha vulën e “nismëtarit” për shumë projekte teatrale e filmike, të cilat janë paraqitur së bashku përvojat e kolegëve e familjarëve të aktorit, duke prekur thelbin e figurës së tij.
Vetë prania e mysafirëve në këtë promovim tregonte se ai qe një personalitet i jashtëzakonshëm, të cilit tre dekadat e kaluara nuk ia kishin zbehur aspak gjurmët. Përderisa, ashtu si në të gjallët e tij, figura e tij vëzhgonte në heshtje për të integruar kuptimin e thellë të ngjarjes, karakteristikë kjo që e kishte shndërruar atë në një mjeshtër të artit në disa dimensione, si aktor i teatrit dhe filmit, regjisor, producent, themeltar e drejtues institucional, e mbi të gjitha vizionar, idetë e së cilit tejkalonin aktualitetin e kohës kur ai jetoi.
Ceremonia e promovimit filloi nën interpretimin artistik të Armend Smajlit me poezinë “Deti” të Fatos Arapit e cila në mënyrë figurative përshkruante jetën e protagonistit.
Më tej përgjatë fjalimit, përveç fjalëve përshëndetëse aktori Smajli figurën e Abdurrahman Shalës e quajti pasuri shpirtërore, e cila përmes kësaj monografie është ndriçuar dhe si e tillë do të ruhet edhe për brezat e ardhshëm.
“Në përvjetorin e 30-të të vdekjes së tij ka pasur për qëllim parësor hedhjen në dritë të një figure artistike të jashtëzakonshme të vendit tonë, si një thesar i çmuar i trashëgimisë sonë teatrore e filmike. Kjo është një histori shpirtërore që duhet të ndriçohet e të ruhet për brezat e ardhshëm”, ka thënë Smajli.
Ndërsa Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, në fjalimin e tij tha se Abdurrahman Shala si artist e nismëtar i disa prej projekteve e institucioneve këtu duke përfshirë edhe “Kosova Filmin” ka lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e institucioneve publike, kulturore të vendit.
“Si anëtar i trupës së aktorëve shqiptar të Teatrit Kombëtar ai ishte një nga themeluesit e sektorit të dramës shqipe në këtë institucion. Bashkë me kolegët e gjeneratës së tij, luajtën për herë të parë në gjuhën shqipe por edhe në atë turke. Ai gjithashtu u bë regjisori i parë shqiptarë në këtë teatër madje duke sjellë në skenë edhe tekstin e parë shqip “Nuk martohem me pare” të Mutezan Pezës”, ka thënë Ministri Çeku.
Ai më tutje shtoi se sukseset e shumta ndërkombëtare të vendit në film dhe teatër sot, kanë gjenezën nga sukseset e gjeneratës së Abdurrahman Shalës, të cilët me filmat e tyre kanë marrë shumë shpesh edhe çmime në festivalet e kohës.
“Ky vit shënon 30 vjetorin e vdekjes së Abdurrahman Shalës. Botimi i monografisë kushtuar këtij është akti më i bukur i përkujtimit me të cilin do ta mbajmë edhe më afër kujtimin e tij të përjetshëm”, është shprehur Ministri Çeku.
Ndërsa Miranda Shala në emër të familjes së aktorit Abdurrahman Shala me nostalgji e risolli para të pranishmëve figurën e familjarit të saj, të cilin e thërrisnin “Lalko”, e që ndër të tjera i kishte porositur që gjiththherë punën ta bënin me zemër.
“Unë jam e sigurt se shumica në këtë sallë e kanë njohur “Lalkon” dhe jam e sigurt se të gjithë pajtoheni që ai ka pasur një prezencë të jashtëzakonshme. Rreptësia në fytyrën e tij, prezenca e tij, zëri i tij kur i ka thënë ato pak fjalë kanë reflektuar seriozitet dhe të ka imponuar një autoritet të tmerrshëm. “Lalko” ka qenë njeri i pak fjalëve. Pesha e heshtjes së tij të ka pushtuar. Por prapa kësaj qehreje të rëndë “Lalko” në brendësi ka qenë tmerrësisht i butë. Mënyra se si ai na ka dashur, përkëdhelur e përqafuar dhe si dhe kur na ka komplimentuar na ka përmbushur me dashuri që ende sot na përcjellë” ka thënë Miranda Shala.
Ajo më tej shtoi se mbi të gjitha “Lalko” kishte qenë edhe vizionar, i cili para 55 vitesh e kishte ideuar një projekt të domosdoshëm por që Kosovës i mungon ende.
“Kur është themeluar “Kosova Filmi” 55 vite më parë ai e ka paramenduar atë si një vend me disa salla të kino-s, amfiteatër, parqe e restorante, me qëllim që me i sjellë fëmijët dhe njerzit për vikend të kalojnë ditën aty. Do të thotë ka dashur të bëj vend atraktiv për gjithë familjen sepse “Lalko” e ka ditë rëndësinë e artit për zhvillimin e njeriut dhe shoqërisë. Një vend i tillë na mungon edhe sot”, përfundoi Shala duke treguar se Abdurrahman Shala në kohën e Luftës së Dytë botërore kishte shpëtuar shumë shqiptarë nga burgu, gjë të cilën nuk e kishte përmenduar asnjëherë për rrethin e gjerë.
Më tej fjalën e mori autori i monografisë Visar Krusha i cili tha se shumë qejf kishte pranuar ftesën për të punuar një monografi të tillë për këtë figurë karizmatike e cila përmes projekteve filmike e kishte pushtuar.
“Ajo që më ka fascionuar mua është se në të gjitha profilet që ka punuar ka pasur profesionalizëm dhe një nivel të lartë të performancës, njëkohësisht edhe me shumë përgjegjësi e këmbëngulje për të quar përpara dhe për të ngritur standardin e të krijuarit teatër dhe film në Kosovë, gjithmonë në favor të së mirës së përgjithshme” ka thënë autori Krusha.
Ai po ashtu tha se ndihet shumë i lumtur për botimin e këtij libri, i cili mund të shërbejë si referencë për gjeneratat e reja për të njohur më mirë traditën e filmit që e ka krijuar Shala bashkë me krijuesit e tjerë të gjeneratës së parë në Kosovë, për ta zhvilluar në traditë e për ta pasuruar këtë sistem të vlerave.
“Mendoj që ne si gjeneratë më e re e njerëzve që merremi me teatër dhe film jemi shkëputur pak nga ajo traditë dhe sistemi i vlerave që ka krijuar kjo gjeneratë, e në anën tjetër mendoj që kemi shumë për të mësuar nga ata. Në këtë kontekst besoj që duhet të merremi më seriozisht me konsolidimin e arkivave të krijimtarisë teatrore dhe filmike në Kosovë. Ato ekzistojnë por nuk janë të sistemuara e të qasshme për publikun”, ka përfunduar autori duke potencuar se gjatë punës në këtë krijimtari ka kuptuar që arkivimi i krijimtarisë artistike, i një institucioni kulturor dhe qasja e publikut në të është po aq e rëndësishme sa edhe vetë krijimtaria artistike.
Krejt në fund të ngjarjes aktori Armend Smajli u paraqit edhe njëherë me një poezi, kësaj radhe nga autori Din Mehmeti “Këndo ose vdis pa klithë”, pas së cilës të pranishmit patën mundësi të shijojnin ndejën nën tingujt e bukur të këngëve të Abdurrahman Shalës, krijuesit të projekteve si “Uka i Bjeshkëve të Nemuna”, “Si të vdiset”, “Era dhe Lisi” , “Kur pranvera vonohet”, “Proka”, “Njeriu prej dheu” etj.
Monografia “Mjeshtri që e bëri punën sikur të ishte e lehtë” është botuar nga shtëpia botuese “Integra” me mbështetje nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit dhe fondacioni Rockefeller Brothers./ KultPlus.com
Rajoni i fisit të Shalës ndodhet në trevën e Dukagjinit, në veri të lumit Drin, në qarkun e tanishëm të Shkodrës, në Shqipërinë e veriut. Shala jeton në pjesën më të epërme të luginës së lumit Shalë, afer fshatit Theth, ku përfundon lugina, që rrethohet me malet e larta nga të gjitha anët. Shala kufizohet, sipas rajonit tradicional të fisit, në perëndim me Bogën, Shkrelin dhe Planin përtej maleve, në veri me Kelmendin matanë maleve, në lindje me Krasniqen dhe Nikajn përtej maleve dhe në jug me Shoshin. Ngulimet kryesore të Shalës janë: Abati, Bregluma, Gimaj, Lekaj, Lotaj, Ndërlysa, Nënmavriqi, Pecaj,Thethi dhe Vuksanaj.
Popullata
Emri Shala paraqitet në gjuhën italiane në raportin kishtar të Bonaventura di Palakolo nga Verçelli në Pied¬mont, më 1634. Ai e quante këtë rajon Sciala. Në raportin e tij kishtar, të vitit 1671, vizitori papnor në Shqipëri, Pjetro Stefano Gasparini, e përdori fjalën Sala dhe shënoi:
“Në këtë anë të malit Agri, në fund të Pulatit të Epërm, gjendet fshati i Shalës, që përbëhet nga 32 shtëpi dhe 20 frymë. Ata janë të fortë dhe të armatosur, si me kushtet fizike ashtu edhe me pozitën e tyre janë tërësisht të pavarur. Ata i sulmojnë pareshtur rajonet fqinje turke dhe pothuajse, gjithmonë kthehen si ngadhënjyes.
Në hartën e vitit 1688, të hartografit venedikas, Francesko Maria Koronelli, ky truall quhet Scialia. Ai, në hartën e vitit 1821, të diplomatit francez Ygë Pukvill, paraqitet edhe si Scialia. Thuhet se ky term ka të bëjë me fjalën shqipe shalë, shalësinë, që do të thotë “tokë jopjellore dhe e thatë“. Por ky shpjegim nuk është aq bindëse nga pikëpamja etimologjike, sepse Shala është një ndër vendet e pakta në malet e veriut që është e pëlleshme dhe nuk është e thatë.
Shala është një fis që përbëhet nga një bashkësi që është e vetëdijshme për lidhjet e përbashkëta të gjaku, të historisë dhe të stërgjyshit.
Shala ka lidhje të ngushta me fisin e Shoshit. Te dy fiset janë kryesisht katolike dhe nuk kanë lejuar që të vendoset asnjë mysliman në luginë. Mbrojtësi i shenjtë i Shalës është Shën Gjoni, Evangjelisti, festa e të cilit kremtohet më 27 dhjetor. Megjithatë, siç ishte edhe rasti me fisin Nikaj, shumë pjesëtarë të fisit u kanë dhënë fëmijëve emra myslimanë. Famullia katolike e Shalës është themeluar më 1763, ndonëse disa herë është braktisur gjatë historisë. Fisi Theth është bërë famulli e pavarur më 1892.2 Shala e kremton edhe festën e Shën Mikelit, më 29 shtator, me prerjen dhe pjekjen e një dashi në hell. Para darkës, në vigjilje të festës së Shën Mikelit, në meshë ndizet një kandil dhe pas lutjeve shtrohet darka për nder të të shenjtit. Dikush nga familja duhet të bëjë roje tërë natën deri të nesërmen, për të siguruar që kandili të mos shuhet.
Nëse shuhet kandili, atëherë fati i lig do ta njollosë tërë familjen. Në: “Informata të shkurtra për fiset e Shqipërisë së veriut, veçanërisht të Malësisë së pavarur“, të botuar më 1841, Nikollai, Princi i Vasojeviqëve, pohon se Shala ka një popullatë prej 4000 banorësh,prej të cilëve 1000janë burra të armatosur.3 Hajsint Hekardi, në gjysmën e parë të shekullit nëntëmbëdhjetë, raportonte se Shala kishte 275 shtëpi dhe 2500 banorë. Në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë, thuhet se kjo trevë kishte 3000 banorë.4
Inxhinieri austriak, Karl Shtainmetc, i cili në gushtin e vitit 1903, i ka bërë vizitë rajonit të Shalës, ka lënë këtë vërejtje:
“Shala është fisi më i fortë dhe më i njohur në Malësinë katolike. Përbëhet nga 500 shtëpi dhe afro 4500 frymë. Anëtarët e këtij fisi u përmbahen me një saktësi të madhe gjakderdhjes dhe tokave të yjetra. Dëshmia më e mirë për këtë janë ndërtesat e shembura të cilat i pashë derisa po kaloja rrugën nëpër këtë territor. Ky fis i ka lidhjet e ngushta me fisin e Shoshit, i cili jeton në pjesën jugore të luginës. Në tërë këtë luginë ka tre misionarë: njëri është në Abat, tjetri në Shosh dhe i fundit, që nga viti i kaluar, në Theth. Bajraktari i Shalës jeton në Pecaj, në truallin e Abatit.“5
Tani në Kosovë, pjesëtarët e fisit të Shalës janë të përqendruar kryesisht në rrethinat e Mitrovicës dhe të Trepçës, në rajonin kodrinor që i thonë Shala e Bajgorës. Bajgora është ngulimi më i madh i tyre, meqë ka 37 vendbanime. Ata ndahen në 4 klane ose vllazni: Gima, Peci, Maleti (ka farefisni me fisin Lotaj në Shqipëri) dhe Lopçi. Po kështu ka një numër të konsiderueshëm të anëtarëve të fisit të Shalës në Isniq, te Lluka e Epërme dhe në Strellcin e Ulët afër Deçanit, në Ujëmirë në lindje të Klinës, në Kopiliqin e Epërm në Drenicë, në Rakosh dhe Çitak në Podgor dhe në disa fshatra të tjerë të luginës së epërme të Lepencit. Ç eshtë e vërteta, në numra më të vegjël, ata janë të pranishëm në mbarë Kosovën. Shumica e tyre e kanë ruajtur ndjenjën e përkatësisë fisnore.
Legjendat për fisin, stërgjyshërit dhe historia
Stërgjyshi legjendar i fisit të Shalës quhej Zog Diti, i biri i Dit Murrit dhe nipi i Murr Detit, i njohur po ashtu si Murr Dedi. Vëllai i Zog Ditit, Mark Diti, ishte stërgjyshi i fisit të afërm të Shoshit, ndërsa vëllai i tij, Mir Diti, konsiderohej si i pari i fisit të Mirditës.
Sipas një tradite tjetër orale, të ngjashme me këtë, stërgjyshi i parë i Shalës quhej Nik Gjeku, i biri i Gjek Murrësit dhe nipi i Murr Dedid. Nik Gjeku pati katër djem: Pec Nika, Lot Nika, Lek Nika, dhe Ded Nika. Tre të parët themeluan ngulimet në Pecaj, Lotaj dhe Lekaj. Pasardhësit e Pec Nikës, më vonë, themeluan disa vendbanime me emrin pak të ndryshuar, Nicaj.
Mirëpo, ndonëse kjo traditë nuk është aq e njohur, tradita orale e përshkruan Shalën me prejardhje nga një individ i quajtur Bal Shiroka.
Shala përbëhet prej katër bajraqeve: Thethi, Pecaj, Lothaj dhe Lekaj; tre bajraqet ishin ndarë rreth vitit 1530. Të tjerët e ndajnë Shalën në tre bajraqe: vet Shala në lindje të bregut të lumit Leshnica, Gimaj dhe Thethi; këto dy fise të fundit nganjëherë konsiderohen si fise të pavarura.12 Edith Durhami, bie fjala, shkruan se bajraku i Thethit përbëhet prej 180 shtëpive.13 Edhe bajraku i Gimajt, zakonisht, konsiderohej si pjesë e Shalës, por herë pas here e konsideronte vetën të pavarur.
Shaljanët njihen në mesin e fiseve malësore për dinakëri dhe dredhi, ashtu si thotë fjala popullore “Menja e Gashit, syni i Krasniqes, inati i Berishës, trimnia e Kelmenit, dredhia e Shaljanit, gjarpnia e Thaçit”./ KultPlus.com
