Prestigjozja britanike “The Telegraph” ka botuar një shkrim me titullin domethënës: “E vërteta befasuese për shqiptarët në Britani”, ku pasqyron historitë e suksesit të tre shqiptarëve në Britani.
Shkrimi i plotë nga Jonathan Margolis:
Në rrugë të bllokuar nga trafiku në M4, një fuoristradë e zezë Mercedes vjen pranë meje. Nëpër xhamat e saj ngjyrë të errët, shoh shoferin që mban syze të errëta. Ai duket pak “i keq”. Ndërsa rruga hapet dhe ai ikën përpara, vërej targat që identifikojnë makinën si shqiptare. Ai mund të ketë qenë kirurg ose profesor, por unë jam mbushur me aq paragjykime sa të dyshoj.
Më kujtohet vizita ime e parë në Shqipëri në vitin 1985, kur vendi ishte Koreja e Veriut e Evropës, pa makina të tjera përveç atyre të zyrtarëve të lartë të Partisë Komuniste. Udhëtimet ishin gjithashtu të ndaluara, pantallonat ngjyrë kafe të shtetit, e vetmja veshje e lejuar për burrat, dhe të folurit me një të huaj dënohej me një vizitë nga policia e tmerrshme e Sigurimit të Sigurimit të Shtetit.
Një duhanxhi i kthyer në revolucionar, Enver Hoxha, e konsideroi Bashkimin Sovjetik dhe Kinën si komuniste të pamjaftueshme dhe e ktheu vendin e tij në një vend të izoluar. Në fund të viteve ‘80, ishte një nga vendet e fundit në Tokë ku mund të gjeje ende buste të Stalinit në sheshet publike. Mos e shqetësoni SUV-të e shndritshme: i vetmi luks konsumator që pamë ishte një thotë dolli i ndryshkur në një vitrinë dyqani i rrethuar nga një turmë e madhe.
Sot, Shqipëria është një vend demokratik, kandidat për anëtarësim në BE dhe një anëtare e NATO-s. Por ajo është e mbushur me korrupsion dhe nepotizëm. Shqipëria renditet në vendin e 110-të të 180 vendeve të vlerësuara nga indeksi më i fundit i perceptimit të korrupsionit të Transparency International. Shqipëria është gjithashtu e njohur si një burim i supozuar i një numri të madh refugjatësh .
Argumentet janë të ndezura për numrin e tyre dhe statusin ligjor, por shqiptarët dhe kushërinjtë e tyre, kosovarët etnikisht shqiptarë, shpesh provokojnë zemërim në Britani. “Asnjë shqiptar i vetëm nuk duhet ti jepet azil dhe as të lejohet të aplikojë për të”, komentoi së fundmi një lexues i Telegrafit. “Drejt në aeroport dhe në shtëpi.”
Por, pyesja veten, dhe jo pa sinqeritet, a ka shqiptarë normalë e të denjë që do të bëhen shqiptarë krenarë britanikë? Isha i etur për të pasur një pamje më të plotë për shqiptarët në Britani. Udhëtimi im i vogël i zbulimit filloi në “Illyrian Grill House”, një restorant shqiptar në Palmers Green, në veri të Londrës, në një rrugë periferike që doli të ishte një lloj Shqipërie e Vogël. Mësimi i parë që mora ishte se bizneset shqiptare nuk bërtasin për të qenë shqiptar. “Mesdhetar” është përshkrimi i zakonshëm. E dyta është se restoranti shërben një mëngjes masiv dhe të shijshëm shqiptar, me sallam të bërë vetë, djathë shqiptar, vezë të skuqura, ullinj dhe speca të skuqur që lëkunden për hapësirë në pjatë.
Restoranti është plot me familje të bukura, dy nga burrat kanë veshur këmisha të Arsenalit. Stafi simpatik, të gjithë shqiptarë dhe me kostum të pjesshëm kombëtar, ishin mikpritës.
Atë mbrëmje, unë dhe partneri im u kthyem për një darkë të bollshme dhe gazmore si dhe për të takuar bashkëpronarin, 33-vjeçarin Olti Bokciu.
Ne provuam pjata si levreku i pjekur në skarë i marinuar me vaj dhe djathë të bardhë dhe një pjatë klasike shqiptare, Tave Dheu – mëlçi viçi i gatuar në një pjatë balte me speca, domate, hudhër dhe (më shumë) djathë – të gjitha të shoqëruara nga një verë e kuqe e shkëlqyer shqiptare.
Bokciu, një i ri serioz i cili prej 10 vitesh jeton në Britani, u habit që unë kisha qenë në vendin e tij para se ai të lindte. Ai ka një diplomë biznesi dhe gjithashtu zotëron një kompani ndërtimi, e kontraktuar për të punuar në këshilla. Ai preferon punëtorët shqiptarë dhe polakë, por me krenari më tha se kishte marrë një menaxher anglez dhe dëshiron t’u japë punë më shumë njerëzve vendas. Restoranti i hapur vetëm para 18 muajsh, ishte një projekt i lindur gjatë karantinës në pandemi.
Shumica e klientëve janë shqiptarë. Në mure ka fotografi të shqiptarëve të mëdhenj si Nënë Tereza, kostume kombëtare në vitrina të stilit muzeal dhe një bust prej druri të heroit kombëtar, Skënderbeut, një komandant lufte i shekullit të 15-të.
A e sheh Bokciu të ardhmen e tij këtu? “Sigurisht që do të qëndroj. Unë kam edhe dy vëllezër këtu, ata janë të martuar dhe kanë fëmijët që ndjekin shkollën. Gjithçka që kam, e kam për shkak të këtij vendi. Kjo është arsyeja pse në zyrën time kam flamujt e Mbretërisë së Bashkuar dhe Shqipërisë krah për krah. Në këtë vend ka punë sa të duash”.
Në dy orë bisedë, nuk dëgjuam asnjë ankesë. Pak njerëz të lindur në Britani mund të qëndrojnë kaq gjatë pa një ankim për Britaninë. Gjithashtu, ai nuk do të na linte të paguanim – shqiptarët janë shumë mikpritës.
Ky është një vend i mundësive. Puna është nëse je i përgatitur të punosh.
Mungesa e ankesave ishte e njëjtë edhe në bisedën time të radhës, me Adelina Morinën, një kontabiliste 43-vjeçare në një kompani globale softuerësh. Morina ka lindur në Kosovë dhe ka ardhur këtu në vitin 1992, 13 vjeç. Kur shpjegoj dyshimin tim refleks për Mercedesin me targa në Tiranë në M4, ajo buzëqesh dhe ngre supet. “Ka të mira dhe të këqija kudo,” thotë ajo. “Kam hasur paragjykime kur kam hyrë në vendin e punës. Njerëzit nuk kishin besim tek unë dhe gjërat ishin të vështira derisa unë u tregova dhe ata panë potencialin tim.”
Ajo pajtohet sinqerisht me pikëpamjen pro-britanike të Bokciut. “Kam kaluar më shumë se gjysmën e jetës sime këtu. Më pëlqen. Ky është një vend i mundësive. Ju mund të mos dëshironi t’i merrni ato, veçanërisht nëse pagesa nuk është e madhe, por puna është atje nëse jeni të përgatitur ta bëni atë. Prindërit e mi më mësuan të drejtën dhe të gabuarën, dhe ju nuk mund ta falni emigracionin e paligjshëm. Por është e lehtë të kuptohet pse njerëzit rrezikojnë kaq shumë për të ardhur këtu. Shqipëria është e bukur, por nuk ndjen asnjë mbrojtje nga ligji, as nga sistemi shëndetësor. Nuk ka infrastrukturë të duhur.” Kur ishte një nënë e re beqare në krizën financiare të vitit 2008, bëri tre ose katër punë në të njëjtën kohë për të rritur fëmijën e saj.
A shoqërohet ajo me shqiptarët këtu? Ajo është e afërt me motrën e saj në Hertfordshire, një menaxhere e lartë në farmaceutikë, dhe ndonjëherë shkon në gjënë më të afërt me një lokal shqiptar – Queen’s Arms në Kilburn, e cila, u habita kur dëgjova, është në pronësi të prindërve të Rita Orës. Këngëtares me origjinë nga Kosova. Lokali shërben ushqim shqiptar dhe ka muzikë live shqiptare. “Është një ambient komod”, thotë Morina, “dhe është bukur të flasësh shqip. Por jo shumë shpesh.”
Më pas, jam në Kings Road në Chelsea për të takuar Klentiana Mahmutaj, një avokate karizmatike 44-vjeçare e lindur dhe e shkolluar në Tiranë, dhe ndoshta – pas Rita Orës dhe koleges së saj këngëtare Dua Lipa – shqiptarja më e profilit të lartë në Britani.
Në Tiranë, babai i saj ishte botues, nëna mekanike, por të dy u bënë kundërshtarë të regjimit të Hoxhës. Klentiana e re u magjeps nga historia britanike dhe tani, vite më vonë, është e martuar me një avokat britanik dhe ka një djalë të quajtur Uilliam.
Si avokate, ajo ka ndjekur penalisht organet zyrtare, duke përfshirë Agjencinë e Mjedisit, Zyrën e Mashtrimeve të Rënda dhe Policinë Metropolitane – dhe është krenare, si një grua e lindur jashtë vendit, që ka lejen e sigurisë për të lejuar një punë kaq të ndjeshme. “Në Shqipëri, nepotizmi është i tillë që nuk do të mund të bëhesha juriste,” thotë ajo.
Me bindje konservatore dhe aktiviste për të drejtat e njeriut, Mahmutaj është në konflikt me çështjen e emigracionit shqiptar. Ajo vlerëson se perspektivat për shqiptarët në vendin e tyre janë të kufizuara nga korrupsioni, por këmbëngul se MB duhet të kapë kufijtë e saj. Ajo favorizon një politikë pragmatike të të qenit të hapur ndaj shqiptarëve që vijnë, që mund të jetë e dobishme për një Britani me mungesë kronike të fuqisë punëtore.
Megjithatë, ajo kundërshton mediat dhe politikanët që nënkuptojnë se të gjithë shqiptarët janë kriminelë duke vënë në pah përkatësinë etnike të atyre pak të dënuarve. “Në fakt nuk është e pasaktë, por të stereotiposh dhe të pikturosh të gjithë nga ai vend me të njëjtën furçë dhe t’i shash ata duhet të jetë gabim. Por kurrë nuk jam ndjerë subjekt i racizmit apo ksenofobisë, gjë që është e pabesueshme. Kur ndaj histori me shqiptarë të tjerë në Evropën kontinentale, ata nuk kanë përvoja të ngjashme.”
“Shqiptarët janë njerëz të talentuar,” thotë ajo. “Jemi vetëm 3.1 milionë vetë në Shqipëri, por ne kemi dhënë kontribute të mëdha këtu dhe në mbarë botën në akademi, në shkencë, në mjekësi, në banka. Secilit prej nesh i bie që të bërtasim se jemi shqiptar në vend që ta fshehim atë.”
Ashtu si Olti Bokciu, edhe Mahmutaj ka një flamur shqiptar në zyrë. “Britania është shtëpia dhe ky është vendi im, por është shumë e rëndësishme të kujtosh se kush je dhe nga vjen”./diasporashqiptare/ KultPlus.com
