Në fillim të këtij viti, studiuesit zbuluan vendbanimin më të vjetër në Evropë, të gjetur buzë një liqeni, pikërisht në Ohër, afër Linit në Pogradec.
E quajtur si “Perla e Ballkanit” supozohet të jetë 8000 vjet i vjetër.
“Është disa qindra vjet më i vjetër se vendbanimet e liqeneve të njohura më parë në rajonet e Mesdheut dhe Alpine,” i tha AFP profesori Albert Hafner i Universitetit të Bernës. “Sipas njohurive tona, është më i vjetri në Evropë”, shtoi ai.
Por ndërsa zbulimi është mbresëlënës, studiuesit shpejt dolën me pyetje të reja rreth vendbanimit. Domethënë, pse është ndërtuar mbi shtylla për të qëndruar mbi sipërfaqen e liqenit dhe pse është i rrethuar me hunj.
Studiuesit vlerësuan se ndoshta ishte i rrethuar nga 100,000 hunj. Secila prej këtyre hunjve u fut në fund të liqenit dhe u përdor si një barrikadë mbrojtëse. Studiuesit vlerësuan se fshati ndoshta kishte 200-500 njerëz, kështu që kjo arritje ndoshta nuk ishte një detyrë e lehtë.
“Për të mbrojtur veten në këtë mënyrë, ata duhej të prisnin pyllin,” tha Hafner. Gjithashtu nuk është e qartë pse një fshat i vogël e ndiente të nevojshme të ndërtonte fortifikime kaq të gjera për t’u mbrojtur.
“Ndërtimi i fshatit të tyre mbi shtylla ishte një detyrë komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe është e rëndësishme të kuptojmë pse këta njerëz e bënë këtë zgjedhje”, tha Adrian Anastasi nga Instituti Shqiptar i Arkeologjisë.
Vetë liqeni konsiderohet si një nga më të vjetrit në botë dhe ka ekzistuar për më shumë se një milion vjet. Zhytësit profesionistë, eksploruesit dhe arkeologët duhet të marrin masa paraprake për të mos dëmtuar vendin parahistorik.
“Për të kuptuar strukturën e këtij vendi parahistorik pa e dëmtuar atë, ne po bëjmë kërkime shumë të përpikta, duke ecur shumë ngadalë dhe me shumë kujdes”, shtoi Anastasi.
Hafner gjithashtu përsëriti rëndësinë e vendndodhjes sepse analiza e zonës mund të ndihmojë në sigurimin e një pasqyre të kushteve klimatike dhe mjedisore në atë kohë.
“Këto janë vende kyçe prehistorike që janë me interes jo vetëm për rajonin, por edhe për të gjithë Evropën Jugperëndimore,” shtoi ai.
Studiuesit që punojnë në këtë vend kanë gjetur tashmë një shumëllojshmëri farash, bimësh dhe eshtrash të kafshëve të egra dhe shtëpiake. Megjithatë, besohet se do të duhen edhe dy dekada për të kuptuar plotësisht rajonin dhe për të arritur një përfundim përfundimtar për komunitetin, shkruan Unilad./alsatm/KultPlus.com
Shkencëtarët nga Instituti Weizmann kanë arritur të rritin një model që i ngjan shumë një embrioni të hershëm njerëzor, pa përdorur spermë, vezë dhe mitër.
Ekipi i shkencëtarëve tha se “embrioni i tyre model”, i bërë duke përdorur qeliza staminale, duket si një shembull teksti i një embrioni të vërtetë 14-ditor.
Madje lëshoi hormone që treguan një test pozitiv të shtatzënisë në laborator. Ambicia e modelit të embrionit është të sigurojë një mënyrë etike për të kuptuar momentet më të hershme të jetës sonë.
Java e parë pasi sperma fekondon një vezë është një periudhë ndryshimi dramatik, nga një grup qelizash të paqarta në diçka që përfundimisht bëhet e dallueshme në skanimin e foshnjës.
“Është një kuti e zezë dhe nuk është një klishe – njohuritë tona janë shumë të kufizuara”, tha profesori Jacob Hanna nga Instituti Weizmann, raporton bbc.
Hulumtimi mbi embrionet është ligjërisht, etikisht dhe teknikisht i ngarkuar, por tani ka një fushë në zhvillim të shpejtë që imiton zhvillimin natyror të embrioneve.
Hulumtimi, i botuar në revistën Nature, përshkruhet nga ekipi izraelit si embrioni i parë model “i plotë” që imiton të gjitha strukturat kryesore që shfaqen në embrionin e hershëm.
“Ky është me të vërtetë një imazh tekstual i një embrioni të 14-të njerëzor”, tha Hanna.
Në vend të spermës dhe vezëve, materiali fillestar ishin qelizat burimore që ishin riprogramuar për të pasur potencialin për t’u bërë çdo lloj indi në trup.
Kimikatet u përdorën më pas për të nxitur ato qeliza burimore për t’u bërë katër llojet e qelizave që gjenden në fazat më të hershme të embrionit njerëzor:
qelizat epiblaste, të cilat bëhen embrion (ose fetusi) i vërtetë qelizat trofoblaste, të cilat shndërrohen në placentë qelizat hipoblaste, të cilat bëhen qesja mbështetëse e të verdhës qelizat e mezodermës ekstraembrionale
Profesori Robin Lovell Badge, i cili hulumton zhvillimin e embrioneve në Institutin Francis Crick, tha se këto modele embrionesh “duken mjaft mirë” dhe “duken mjaft normale”. /Telegrafi/ KultPlus.com
Pasioni mbi kërcimin i bashkon të gjitha moshat, dhe disa studime shkencore konfirmojnë se kërcimi është shumë i mirë për ne. Ai përmirëson humorin, redukton stresin dhe parandalon sëmundje të tilla si Parkinson dhe Demenca shumë më tepër sesa aktivitetet e tjera fizike dhe mendore, përfshirë çiklizmin, golfin, notin, leximin dhe tenisin.
Kjo dëshmohet edhe nga një studim i botuar së fundmi në “New England Journal of Medicine”, autorët e të cilit ia atribuojnë fuqinë që ka kërcimi, faktit që ai përfshin si përpjekjet mendore ashtu edhe ndërveprimin social. Dhe ky stimulim i dyfishtë krijon lidhje të reja neuronale.
Madje kërcimi ndikon pozitivisht edhe tek kujtesa në përgjithësi. Një ekip studiuesish kanadezë analizoi performancën njohëse të dy grupe njerëzish, të cilëve iu dhanë shirita me ngjyra, distinktivë dhe kufje Ipod, përmes të cilave secili grup dëgjonte një këngë të ndryshme.
U pa se pjesëmarrësit mbanin mend ngjyrën e grupeve dhe distinktivët e atyre që kërcenin me ritmin e tyre, ndërsa ishin më pak të saktë në lidhje me shenjat që mbanin ata që ndiqnin një ritëm tjetër. Pra lëvizja në një kohë na ndihmon të kujtojmë gjërat për njerëzit me të cilët kërcejmë. Sigurisht, ne mund të kërcejmë edhe vetëm.
Por dimensioni social, pra marrëdhënia me të tjerët, mbetet elementi vendimtar për të kuptuar se çfarë kuptimi ka pasur ky aktivitet në evolucionin njerëzor, dhe çfarë kuptimi ka ende sot.
Në fakt kërcimi kërkon aktivizimin e neuroneve motorike, pra të neuroneve që kontrollojnë muskujt.
Kjo vlen për çdo lëvizje, por gjatë kërcimit qelizat e trurit aktivizohen në harmoni me ritmin. Sa më shpesh të lëvizim në kohë, aq më e lehtë e ka trupi ta bëjë këtë pa një përpjekje të vetëdijshme. Jo vetëm kaq:është thjesht e pamundur që ne të qëndrojmë të qetë kur dëgjojmë muzikë.
Studiuesit nga Universiteti i Oslos në Norvegji, kanë zbuluar se duke dëgjuar një këngë, ne tundim kokën në mënyrë të pavullnetshme 7 milimetra në çdo sekondë, dhe kjo ndodh pavarësisht moshës dhe gjinisë. Për një kohë të gjatë besohej se vetëm njerëzit, duke filluar nga mosha 3-5 muajsh, zotëronin aftësinë për t’u stimuluar nga një ritëm i rregullt.
Në fakt, disa kafshë, siç janë luanët e detit në Kaliforni, majmunët makakë dhe papagajtë, dinë të mbajnë “ritmin”. Antropologia amerikane Sara Hardi, thotë se të kërcyerit është një aftësi që ne njerëzit e kemi fituar gjatë Epokës së Pleistocenit (midis 1.8 milion dhe 10 mijë vjet më parë), kur të porsalindurit që ushqeheshin me gji, detyroheshin t’i përshtatnin lëvizjete tyre me ato të të rriturve, si në një vallëzim primordial në çift.
Nga këtu buron edhe pyetja: çfarë dobie ka vallëzimi? Ekspertët parashtrojnë dy hipoteza: e para është se vallëzimi nuk ka një kuptim të veçantë, por buron rastësisht nga zhvillimi i gjuhës dhe lëvizja e drejtë, pra tipare që na dallojnë më shumë nga kafshët e tjera që “mbajnë ritmin”.
E dyta është se vallëzimi është një sjellje adaptive, e dobishme për forcimin e lidhjeve shoqërore njerëzore, në mënyrë që të përmirësohen shanset e mbijetesës së individit falë forcës së grupit. Në këtë drejtim, antropologu i Universitetit Shtetëror të Uashingtonit, Eduard Hagen, shkoi aq larg sa të hipotetizonte se vallëzimi evoluoi si një mënyrë e përdorur nga grupet e hershme njerëzore për të vlerësuar njëri-tjetrin, duke testuar nëse kishte “kimi”midis tyre.
“Avantazhi konkurrues i një shoqërie që ekzistonte nga praktika e kërcimit, ishte njëkohezioni më i madh midis individëve”- thotë Klajv Gembëll, profesor i arkeologjisë në Universitetin e Sauthemptonit në Britani. Kjo do të shpjegonte arsyen pse disa studiues besojnë se vallëzimet në grupe të mëdha u zhvilluan që 40.000 vjet më parë. Kohët e fundit,janë zbuluar skena të paqarta kërcimi në shpellat e Valkamonikas në Lombardi dhe të Adauras në Siçili, që datojnë thuajse 10,000 vjet më parë.
Sipas Stiven Miten, arkeolog në Universitetin anglez të Ridingut, vallëzimi ka qenë në fillim një mjet për të treguar formën fizike dhe koordinimin e dikujt, cilësi që në shoqëritë parahistorike ishin veçanërisht të dobishme për mbijetesën.
Në historinë e njerëzimit ka pasur gra të shkëlqyera që kanë luajtur rol themelor në shkencë, por pavarësisht kontributeve të tyre të jashtëzakonshme, nuk u njohën kurrë.
Disa mbetën në hije për shkak të burrave të tyre që i detyruan të tërhiqeshin qëllimisht nga puna, ndërsa të tjera gjetën vdekjen e parakohshme dhe fatkeqe. Shumë pak prej tyre arritën të vendoseshin në botën shkencore dhe të njiheshin.
Sot, KultPlus ju sjell historinë e këtyre grave mahnitëse, të cilat kanë lënë një gjurmë të rëndësishme në historinë e shkencës.
1. Hypatia
Hypatia ka lindur në mesin e shekullit IV në kryeqytetin e Aleksandrisë. Ajo punoi si filozofe dhe matematikanë, duke iu përkushtuar mësimit dhe studimit të shkencave ekzakte. Midis shumë kontributeve të saj, ajo përmirësoi modelin e astrolabes, instrumenti që përcakton pozicionet e yjeve. Në kohë kur ajo jetoi, puna e saj nuk u prit mirë nga disa grupe, duke e gjykuar si pagane. Hypatia u vra dhe prefekti perandorak Orestes dënoi vrasjen e saj, dhe më pas, veprimet e dhunshme kundër filozofëve të Aleksandrisë përfunduan. Figura e Hypatia-s njihet dhe admirohet nga gratë e shkencës, astronomisë, matematikës dhe gjithashtu nga aktivitet dhe feministët, informon abcnews.al.
2. Lise Meitner
Lise Meitner, e lindur në Vjenë në 1878, është fizikantja që ka investiguar radioaktivitetib. Ajo ishte profesorë në Institutin Kaiser Ëihelm dhe në Universitetin e Berlinit nga viti 1926 deri në 1933. Në vitin 1938 asaj iu desh të largohej nga Gjermania sespse ishte hebre. Ligjet e Nurembergut të qeverisë naziste e detyruan atë të largohej dhe më pas ajo u bashkua me stafin e Institutit Kërkimor të Institutit Manne Siegbahn në Stokholm. Lise Meitner ishte pjesë e ekipit që zbuloi ndarjen bërthamore, megjithatë, vetëm kolegu i saj Otto Hahn mori vlerësimin dhe Çmimin Nobel në Kimi. Megjithëse zbulimi i Meitner ishte shumë i rëndësishëm, merita e saj kaloi pa u vërejtur nga shkenca deri në shumë vite më vonë. Pas kësaj, emri i saj u njoh dhe vlerësua, dhe madje një asteroid (6999) dhe 2 krate në Hënë dhe në Venus janë emëruar në kujtim të saj.
3. Ada Lovelace
Ada Lovelace, e lindur në Londër në vitin 1815 është matematikanë, shkencëtare kompjuteri, shkrimtare dhe vajza e vetme e Anna Isabella dhe poetit Lord Byron. Ndarja e prindërve të saj dhe largimi i babai, shënoi një kthesë të madhe për Adën. Ada kishte shumë aspirata shkencore dhe gjithmonë dëshmonte se ishte më e dedikuar se nëna e saj, e cila pasi la letërsinë ishte matematikanë e shkëlqyer, informon abcnews.al. Në moshën 18-vjeçare, Ada u takua me matematikanin Charles Babbage,i cili e motivoi atë t’i bashkohej ekipit të tij më të famshëm “makina analitike”. Ada që jo vetëm pati sukses në këtë, por gjithashtu krijoi atë që njihet si algoritmi i parë për një makinë. Kjo zyrtarisht e bën atë programuesen e parë kompjuterike. Në fakt gjuha aktuale e programimit Ada, krijuar nga Departamenti i Mbrojtjes i Shteteve të Bashkuara, u emërua pas vdekjes së saj.
4. Jocelyn Bell Brnell
Jocelyn Bell Burnell ka lindur në Velfast në 1942. Ajo është arstrofizikanja që zbuloi sinjalin e parë radio të një pulsari, i cili është një yll që lëshon rrezatim shumë intensiv në intervale të shkurtra, të rregullta. Kjo gjetje e sukesshme gjithashtu kaloi pa njohje, pasi ishte mësuesi i saj Anthony Hewish që rrëmbeu çmimin Nobel në Fizikë në vitin 1974, pavarësisht se ajo e bëri zbulimin. Por fakti nuk kaloi pa u vërejtur nga bota shkencore, pasi shumë kolegë të saj e dënuan dhënin e çmimit për Hewish. Sidoqoftë, ky nuk ishte një lajm i keq për të pasi ajo bëri dhe shumë zbulime të tjera, më të rëndësishme sesa një çmim Nobel. Burnell është një nga shkencëtarët më me ndikim në Mbretërinë e Bashkuar dhe, natyrisht, të astrofizikës, informon abcnews.al.
5. Marie Curie
Marie Curie ka lindur në Varshavë në vitin 1867. Ajo ka qenë një shkencëtare e njohur e vlerësuar dy herë me çmimin Nobel në Fizikë dhe Kimi. Curie ishte pionere e radioaktivitetit, duke zbuluar teknika për izolimin e izotopeve radioaktive dhe 2 elementëve kimikë: poloniumit dhe radiumit. Nga këto zbulime, jeta e Marie Curie ishte e rrethuar nga radioaktiviteti. Ajo e mbante me vete elementin kimik, duke injoruar shkallën e dëmtimit të shkaktuar nga ekspozimi ndaj tij. Punën e saj shkencore, ajo e ndau me bashkëshortin Perre Curie, dhe më vonë me një nga dy vajzat, Irene-Joliot Curie, informon abcnews.al. Shumë vite pas vdekjes së Pierre, Marie filloi një romancë me shkencëtarin Paul Langevin, që i solli asaj shumë probleme, pasi ai kishte qenë i martuar ndërsa dilte me të. Megjithatë, edhe pse pati shumë paragjykime, Curie pati mbështetjen e shumë shkencëtareve, përfshirë Albert Einstein.
6. Rita Levi-Montalcini
E lindur në Torino në vitin 1909, Rita Levi-Montalcini ishte një shkencëtare e specializuar në neurologji. Ajo mori çmimin Nobel në Fiziologji ose Mjekësi. Pavarësisht kësaj, jeta e Ritës nuk ka qenë e lehtë. Ajo ka qenë studente gjatë Luftës së Dytë Botërore, dhe u përball me shumë vështirësi për shkak se ishte hebre. Në Itali, kishte ligje kundër hebrenjve të imponuara nga Benito Mussolini, kështu që Rita duhej të linte universitetin dhe të zhvendoste eksperimentet që bënte në dhomën e saj të gjumit. Atje, ajo krijoi një laborator me mikroskop dhe disa enë shtëpiake të adaptuara. Por ato vite terrori patën pasojat e tyre; qyteti i Torinos u bombardua në vitin 1941, kështu që Rita u detyrua të transferohej në një shtëpi në mal bashkë me instrumentet e saj, informon abcnews.al. Edhe atje nuk gjeti paqe dhe nuk qëndroi për shumë kohë. Pas sulmit të trupave naziste, asaj iu desh të ikte më në jug. Sapo mbaroi lufta, vitet e kërkimit të Ritës në bashkëpunim me biokimistin, Stanley Cohen dhanë rezultate: ajo arriti të izolonte të ashtuquajturin “faktori nervor i rritjes”, një proteinë thelbësore për mbijetesën e neuroneve. Ky ishte zbulimi i parë i komunikimit qelizë-qelizë.
7. Margarita Salas
Margarita Salas lindi në Spanjë në vitin 1938. Ajo mori titullin Ph.D. në Kimi, në Universitetin Complutense të Madridit. Margarita ka qenë përgjegjëse për promovimin e kërkimit spanjoll në fushën e biokimisë dhe biologjisë molekulare. Puna e saj ka spikatur për kontributin në hulumtimin e leximit të informacionit gjenetik. Studimi i Maragrite përqendrohet në virusin bakterial Phi29, i cili na ka lejuar të kuptojmë më shumë sesi sillet ADN-ja, si virusi bakterial transformon proteinat dhe si ato lidhen me njëra-tjetrën për të formuar një virus funksional. Margarita ka marrë disa çmime, duke u shpallur Studiuesja Europiane e vitit 1999 nga UNESCO. Ajo u emërua Drejtore e Institutit të Spanjës (1995-2003), e cila bashkon të gjitha Akademitë Mbretërore Spanjolle. Në dhjetor 2018, Shkolla Eliseo Godoy në Zaragoza ndryshoi emrin për të pasur Margarita Salas.
8. Irene-Joliot Curie
Lindur në Paris, Irene-Joliot Curie, vajza e Marie dhe Pierre Curie, studioi fizikë dhe kimi në Universitetin e Parisit gjatë Luftës së Parë Botërore. Kur mbaroi studimet, ajo filloi të punonte si asistente për nënën e saj në Paris Radio Institute, i cili më vonë u njoh si Instituti Curie. Kërkimet e saj në fushën e fizikës bërthamore përfshinin strukturën e atomit, projeksionin e bërthamës dhe prodhimin artificial të elementeve radioaktive. Për Curie, të qenit vajza e 2 shkencëtarëve të njohur fitues të çmimeve të mëdha, ishte një nxitje për karrierën e saj. Në fakt, ajo gjithashtu fitoi çmimin Nobel në Kimi në vitin 1935. Irene-Joliot Curie vdiq nga leucemia për shkak të ekspozimit të tepër ndaj rrezatimit, informon abcnews.al.
9. Hedy Lamarr
Lindur në Vjenë në 1914, Hedy Lamarr ishte një aktore dhe shpikëse e filmit amerikan. Historia e Hedy-t është interesante sepse, pavarësisht nga fakti se pjesa më e madhe e jetës së saj i ishte kushtuar aktrimit në kinema, ajo ishte bashkëshpikëse e versionit të parë të një spektri të zgjeruar që lejonte komunikime pa tel në distanca të gjata që tani i njohim si “Wi-Fi”. Së bashku me muzikantin George Antheil, ata zhvilluan teknikën e kodimit të informacionit. Por, para se të ndodhte kjo zbulim, Hedy përjetoi një ngjarje të tmerrshme. Burri i saj, Friedrich Mandl, e mbajti atë peng në shtëpinë e saj nën kontroll të rreptë dhe e detyroi atë të largohej nga industria e filmit, informon abcnews.al. Në vitin 1937, ajo arriti të shpëtonte dhe të shkonte në Paris për të vazhduar karrierën e saj artistike. Atje ajo takoi Louis B. Mayer, president i Metro Goldwyn-Mayer, me të cilin nënshkroi një kontratë për Hollywood. Në vitin 1942, Hedy regjistroi patentën e saj të komunikimit sekret, që kërkonte të shmangte zbulimin e silurëve nga trupat aleate. Hedy argumentoi që nëse të dy transmetuesit dhe marrësi do të ishin në gjendje të hidheshin njëkohësisht nga frekuenca në frekuencë, atëherë kushdo që përpiqej ta ndërpriste atë sinjal nuk do ta dinte se ku ishte. Fatkeqësisht, Hedy nuk mori merita për shpikjen e saj./ KultPlus.com
Diskutimi mbi ndërlidhjen e pasurisë me lumturinë, ndër më të zakonshmit në historinë e njerëzimit. “Paratë, nuk të bëjnë të lumtur”, thonë disa. “Po, por nuk mund të jesh i lumtur, as pa to”, përgjigjen të tjerë.
Por, tanimë një universitet amerikan ka vendosur të saktësojë shifrën ideale, sipas tyre, me të cilën një person mund të ndihet i lumtur, kudo në botë, nga Japonia në Francë, nga Italia në Australi.
Sipas universitetit “Purdue” në SHBA, kjo shifër është ajo e 95 mijë dollarëve në vit ose rreth 80 mijë euro. Shifra mendohet normalisht neto, si dhe pa taksa, transmeton KultPlus.
Për të arritur në këtë rezultat, studiuesit kanë marrë parasysh të dhënat e mbledhura nga shoqëria prestigjioze “Gallup”, që ka pyetur rreth 1.7 milionë persona nga 15 vjeç e lart, në 164 vende të ndryshme të botës.
95 mijë dollarët mjaftojnë për të plotësuar nevojat bazike kudo në botë, si një shtëpi të mirë, përballimi i qetë i shpenzimeve dhe një jetë dinjitoze.
Studiuesit evidentuan se, shifra më të larta sjellin problematika të ndryshme, me dëshira artificiale që nuk përbëjnë lumturinë vërtetë. Pra, do të ishte më e arsyeshme të mos tejkalohej kjo shifër, nëse dëshironi një jetë e lumtur…
Sipas studimit, gjinia nuk përbën ndryshim të madh në këtë rezultat, më domethënës është niveli i edukimit, pasi personat me edukim më të lartë kanë një kënaqësi më të madhe, kur arrijnë një standard ekonomik të tillë, duke u ballafaquar me një shtresë sociale me të ardhura të përafërta. / KultPlus.com
Ekspozita “Origjina e botës” ju fton të zbuloni se si shkenca, kafshët, botanika apo biologjia frymëzuan artistët e shekullit XIX.
Në anijen e Muzeut të Orsayt, prania e elefantit Marguerite është intriguese.
Me më shumë se pesë muaj vonesë, kjo ekspozitë e jashtëzakonshme, fryt i tre viteve punë, hapet më në fund për publikun të mërkurën.
Ajo do të zgjasë deri më 18 korrik pas negociatave intensive me huadhënësit.
Ekspozita u realizua në bashkëpunim me ekipet shkencore të Muzeut të Historisë Natyrore.
Ai vijon nga ekspozitat e tjera tematike si “Modeli i Zi” vitin e kaluar, i cili hulumtoi një tjetër evolucion të madh të përfaqësimeve në art në shekullin e XIX.
Sa i përket “Modelit të Zi”, periudha e ruajtur është “shekulli i gjatë XIX”, deri në fund të luftës së 14-18.
Në mes të kësaj periudhe, u shfaq “Origjina e Specieve” (1859) nga Charles Darwin. Ky mendimtar kryesor i evolucionizmit do të dominojë në dëm të të tjerëve, të harruar padrejtësisht.
Tetëdhjetë vepra të mara hua pasuruan ekspozitën, me nëntitullin ndjellës: “shpikja e natyrës në shekullin XIX”. Kartelet e kapërcyer nga një siluetë elefanti vareshin posaçërisht në lartësinë e fëmijës.
Ekspozita rikrijon bashkëveprimet e shumëfishta midis shkencës dhe arteve në një kohë kur shkencëtarët imponojnë vizionin e tyre për botën, ndërsa rendi i vjetër i njohurive i bazuar në fe është duke u thyer./atsh / KultPlus.com
Isaac Newton ishte një fizikan, astronom, filozof, teolog dhe matematicient anglez i cili është konsideruar gjerësisht si një nga shkencëtarët më me influencë të të gjitha kohërave dhe si një figurë kyçe në revolucionin shkencor. Libri i tij “Philosophiae Naturalis Principia Mathematica” (Principet Matematike të Filozofisë Natyrore), botuar së pari në vitin 1687, hodhi themelet për “mekanikën klasike”.
Në Principia, Njutoni formuloi ligjet e lëvizjes dhe gravitetin universal që formësoi këndvështrimet shkencore kryesore deri sa u zëvendësua nga Teoria e Relativitetit. Njutoni përdori shpjegimet e tij matematike të gravitetit për të derivuar ligjet e lëvizjes së planeteve të Keplerit, llogaritur baticat, trajektoret e kometave, precedentët e ekuinikseve dhe fenomeneve të tjera natyrore, duke zvenitur më tej dyshimet për heliocentricitetin e Sistemit Diellor. Ai demonstroi se lëvizja e objekteve në Tokë dhe trupa qiellorë mund të llogaritet nga të njëjta principe. Konkluzioni i Njutonit se Toka është një sferoid i shtypur në pole, u konfirmua më vonë nga matje gjeodezike të Maupertuis, La Condamine dhe të tjerë, duke bindur shumicën e shkencëtarëve Evropianë për superioritetin e mekanikës Njutoniane mbi sistemet e mëparshme.
Njutoni ndërtoi teleskopin e parë praktik reflektues dhe zhvilloi një teori të sofistikuar të ngjyrave të bazuara në vëzhgimet e kryera me një prizëm qelqi që zbërthen dritën e bardhë në ngjyrat e spektrit të dukshëm. Punimet e tij mbi dritën u grumbulluan në librin e tij shumë influencues “Optika”, i botuar më 1704. Ai formuloi gjithashtu një ligj empirik për ftohjen, bëri llogaritjen e parë teorike për shpejtësinë e dritës dhe prezantoi i pari nocionin e lëngjeve Njutoniane. Në vazhdimësi të punës së tij në llogaritje, si një matematikan, Njutoni kontribuoi në studimin e serive të energjive, gjeneralizoi teoremën binomial të eksponentëve me numra jo të plotë, zhvilloi një metodë për të përafruar zgjidhjet e një funksioni dhe klasifikoi shumë prej kurbave të rrafshit kubik.
Në mekanikë, Njutoni formuloi parimin e inercisë.
Në optikë, ai e ndërtoi teleskopin, zhvilloi teorinë e ngjyrave në bazë të vëzhgimit të një prizmi. (Ngjyra e bardhë zbërthehet në një spektër ngjyrash). Ai gjithashtu formuloi një ligj empirik të ftohjes.
Në matematikë, Njutoni së bashku me Gotfrid Lajbnicin dhe pavarësisht nga njëri-tjetri, zbuluan njësimin diferencial dhe integral. Ai gjithashtu demonstroi teoremën e binomit, zhvilloi të ashtuquajturën “metodë të Njutonit” për gjetjen e zerove të një funksioni dhe kontribuoi në zbërthimin e funksioneve në seri potenciale të pafundme. Isak Njutoni së bashku me Gaussin dhe Arkimedin bëjnë pjesë në të ashtuquajturën “treshe të artë” të matematikës. Ai ka formuluar tri ligjet kryesore të mekanikës: Ligjin e inercisë, Ligjin e veprimit dhe të kundërveprimit, Ligjin e forcës.
Pas Galileut, Isak Njutoni, e thelloi kuptimin e forcës. Ai zbuloi se ndërmjet Tokës dhe Hënës vepron forca e gravitetit dhe se është njësoj me atë të Tokës. Forca e gravitetit vepron edhe ndërmjet Tokës dhe disa qindra satelitëve artificialë që sillen rreth saj.
Njutoni, siç demonstrohet nga një sondazh të vitit 2005, është ndër shkencëtarët më të mëdhenj në historinë e shkencës. / KultPlus.com
Të harruarit, shpeshherë, është lidhur me mungesë inteligjencën, sipas praktikës së përditshme.
Megjithatë një studim i kryer nga Universiteti i Torontos pretendon të kundërtën. Sipas tyre, memoria e fortë është një aset i mbivlerësuar, derisa harresa mund të jetë një përfitim inteligjence, transmeton KultPlus.
“Është e rëndësishme për trurin që të harrojë informacione jo-relevante dhe, në vend të kësaj, të fokusohet në vendime të rëndësishme”, potencoi profesori Blake Richland, kryesuesi i hulumtimit.
Profesori Richards dhe Paul Frankland propozuan që memorja të shfrytëzohet për të optimizuar vendimmarrjen duke ruajtur informacione të vlefshme dhe duke lënë gjërat e tjera të parëndësishme të kalojnë në harresë.
Ata thonë se ky aspekt i harresës është ndoshta një ndihmë për ne më shumë se një pengesë. / KultPlus.com
Shkenca ka arritur të gjejë se pse aroma e librave ndonjëherë është aq e parezistueshme.
Disa studiues nga Kolegji Universitar për Trashëgimi të Qëndrueshme në Londër, e kanë kryer një eksperiment duke i pyetur pjesëmarrësit se si ndjeheshin rreth disa aromave të ndryshme.
Mes tyre, natyrisht, ishte edhe aroma e librit të vjetër. Zbulimet e tyre pastaj u publikuan në Shkencën e Trashëgimisë.
Pa e ditur se çfarë po nuhasnin, pjesëmarrësit në këtë eksperiment në shumicën e rasteve, aromën e librin e përshkruanin si aromë çokollate.
Ndërsa e dyta që më së shumti është cekuar ka qenë aroma e kafes. Sipas shkencëtarëve, letra e vjetruar i ka disa nga komponentët e njëjta kimikale me kafen dhe çokollatën.
Në këtë kuptim, nuk është shumë befasuese se pse këta pjesëmarrës të këtij eksperimenti ishin në gjendje ta identifikonin këtë aromë familjare, meqenëse shumica e atyre që e pëlqejnë leximin, e pëlqejnë edhe çokollatën gjithashtu. /KultPlus.com
Hedy Lamarr e lindur në Austri është konsideruar si gruaja më e bukur në botë nga kolegët e saj të Hollivudit në vitet 1940 dhe 50, tani është subjekt i një dokumentari i cili tregon se si puna e saj shkencore ishte bazike për komunikimin modern, shkruan The Guardian, përcjellë KultPlus.
Hedy Lamarr ka një histori të jashtëzakonshme : një zonjë magjepsëse e Hollivudit në industrinë e filmit, u trajtua gjithnjë si një objekt seksual duke bërë që të nënvlerësohet aspekti i saj intelektual. Por ekspertiza e saj shkencore ka arritur në një zbulim të madh në teknologjinë ushtarake duke hapur kështu rrugën për metodat e komunikimit bashkëkohor, si Bluetooth dhe Wifi.
Ky film i prodhuar nga Susan Sarandon do të tregojë historinë e Lamarrit kryesisht përmes kasetave të padëgjuara në një intervistë të dhënë në revistën Forbes në vitin 1990, 10 vite përpara vdekjes së saj në Florida. Gjatë intervistës ajo i shpjegon gazetarit interesin e saj për teknologjinë duke thënë se “Shpikjet janë të lehta për mua”. “Unë mendoj se kam ardhur nga një planet tjetër”, kishte thënë ajo gjatë intervistës./ KultPlus.com
