Është folur shumë për civilizmin e gruas shqiptare. E nëpërkëmbur ndër shekuj, gruaja shqiptare ka vuajtur shtypjen e saj qoftë nga pushtuesit, kanunet, qeveritë maskiliste ashtu dhe nga opinioni.
Por në jetën shqiptare gjen plot shembuj të grave që kapërcyen vështirësitë, mentalitetin represues dhe ia dolën mbanë.
Nga lajmet që kanë mbërritur deri në ditët tona, shumë gra e vajza të guximshme arritën të thyenin tabutë dhe të kryenin një jetë publike , bile dhe artistike. Pikërisht në një prej qyteteve më të zhvilluara shqiptare nuk kishte si të mos kishte një lëvizje feministe të çmueshme për gjithë Shqipërinë. Ky qytet do të ishte Shkodra. Dhe nuk ishte e rastësishme.
Qyteti i Shkodrës ishte vendi ku kishte një lulëzim letrar, politik dhe diplomatik. Në gjithë historinë tonë të brishtë ky qytet është dalluar për kulturën, artin dhe civilizimin e hershëm. Dhe pa dyshim që dhe Shkodra e viteve 1910-1930 do ndriste në gjithë shkëlqimin e saj.
Në vitin 1911, Kolë Idromeno hap një sallon ku projektonte dispozitat e para të filmit. Ai do të sillte në Shqipëri filmat e parë dhe në të gjitha shtëpitë e katolikëve, shfaqeshin filmat e parë në Shqipëri. Në vitin 1913 u hap “Internacionali” dhe Shkodra u bë qyteti më i rëndësishëm diplomatik, kulturor në të gjithë rajonin, sepse kishte shumë konsullata të huaja që imponononin shkëmbime kulturore dhe letrare.
Gratë dhe vajzat në lagjet G’juhadol dhe Sarreq ishin me të vërtet të emancipuara. Ato mësonin gjuhë të huaja dhe kjo është një shenjë e dashurisë së tyre për arsimin, pasi aty ishte shkolla e murgeshave stigmatine.
Pikërisht në vitin 1919 në Shkodër do të vihej në skenë një shfaqje teatrale e bazuar në një ngjarje kinematografike. Ajo quhej “Eminia e vorfën” dhe ishte një dramë me temë dashurie.
Rolin e Eminias do të luante një vajzë, edhe pse e padalë në reklamat e qytetit. Kjo në fakt është një ngjarje, sepse deri në atë kohë luanin vetëm burrat të veshura si gra. Sigurisht që kjo ngjarje do të merrte dhenë dhe shumë njerëz do e përflisnin këtë akt, duke aluduar se ishte një grua e huaj, dhe siç ishte zakon në Shkodër, kjo ngjarje u kthye në barcaletë.
Vitet 1921 dhe 1922 në Shkodër do jenë vite shpërthimi për teatrot dhe shoqëritë artistike dhe një nga kulmet e saj është shfaqja gjimnastikore “Katër caqet Themelore” e interpretuar e gjitha nga vajza. Paraqitja e tyre në skenë ishte e ngjashme me shfaqjet e vjetra të Broduejit dhe kjo ngjarje nuk kaloi pa u vënë re. Shkodranet e famshme janë përkatësisht : Adelajdja e K. Muzhanit, Kjara e Ejëll Koliqit, Karitina e Ejëll Koliqit, Margerita e Sh. Koliqit, Kristina e Zef Gjonej, Pina e Zef Gjonej, Nikolina e Kel Kodhelit, Domenika Tedeskini, Gizela Tedeskini, Viktorja e Z. Jakut, Roza e Z. Çurçisë, Adelajdja e F. Loros, Marta e Mati Logorecit, Nusha e Shuk Gjokës, Despina e Joakin Kokosheviç, Nineja e Tom Naraçit.
Kulmi do të shënohej me vënien në skenë të dramës “E tradhëtumja” që luhet vetëm nga vajza e gra. Ndër to do të shquheshin: Markeza e Sh. Justit nga Tina e Gjon Ashikut, Ema nga Angjelina e Mark Temalit, Marija nga Lezina e Pashko Cefës, Elvira nga Adelajdja e Pjetër Lekës, Lena nga Kristina e Zef Gjonej, një shërbëtore nga Katrina e Ndrekë Çefës, një rojtare burgu nga Ida e Kel Kodhelit dhe një zonjë, e luajtur nga Metilda e Kol Kakarriqit.
Shfaqja ishte një lojë reale ku aktoret dilnin të zbuluara dhe interpretonin në skenë. Interesante ishte që në fund të shfaqjes aktoret luanin një valle patriotike, e titulluar “Rroftë Shqypnia”.
Pikërisht kjo shfaqje tregonte se qyteti i lashtë, i quajtur me të drejtë një qytet evropian që gjithnjë kish synuar perëndimin i kishte rrënjët tek tradita. Dhe kjo në fakt ka qenë karakteristikë e shkodraneve.
Këto të fundit janë me nam për kulturën, qytetërimin dhe udhëheqjen që i kanë bërë lëvizjeve feministe në Shqipëri. Ndaj kjo përpjekje e tyre në kohën kur shqiptaret ishin me perçe dhe kur fanatizmi sundohet patjetër që duhet përshëndetur sepse ishte përpjekja e parë për të dalë krah burrave, në shfaqje publike.
Kështu që në Odeonin artistik shqiptar, shkodranet mbajnë skeptrin e të parave artiste në Shqipëri. /konica.al/ KultPlus.com
Pas një periudhe të gjatë mbyllje për vizitorët për shkak të pandemisë, për herë të parë pas 70 vitesh në Muzeun Kombëtar të fotografisë “Marubi” u hap ekspozita e Pjetër Rraboshtës, njërit prej fotografëve më të njohur të qytetit të Shkodrës gjatë gjysmës së dytë të shekullit të kaluar, imazhet e së cilit sjellin jetën e qytetit në mes të viteve 1949-1959.
Ai vjen me një rrugëtim imazhesh të cilat paraqesin jetën e qytetit, ritet e aktivitetet fetare, tregtare, sportive si dhe manifestimet politike. Nuk mungojnë as temat e ushtrisë, apo ato në malësi që njihen si fotografitë për letërnjoftime.
Në ekspozitën e fotografit Pjetër Rraboshta janë ekspozuar 84 foto dhe rreth 150 imazhe të projektuara, pjesë e koleksionit prej më shumë se 16 mijë imazhesh, të cilat ai j’a dhuroi shtetit shqiptar në fillim të viteve ‘70 të shekullit të kaluar.
Kuratori i ekspozitës, profesori i historisë së artit dhe pikturës Zef Paci, thotë se fotografia e Rraboshtës bart një gjurmë vërtetësie, nganjëherë duke mos u kujdesur shumë për kuadrin, por kjo i jep atyre një lloj grafizmi dhe vërtetësie prekëse.
“Ndryshe prej fotografëve të tjerë ai është i vendosur me aparatin e tij fotografik pranë lulishtes së qytetit, pranë katedrales, duke qenë se ai ndjek shpesh herë ritualet e krezmimeve të fëmijëve të ndryshëm apo ngjarjeve të tjera, që gjithnjë kanë lidhje të ngushtë me fëmijët”, thotë ai.
Fotografët e njohur të Shkodrës të shekullit të kaluar njiheshin nga emërtimet që u kishin vënë banorët. Kështu, Marubin e thërrisnin “fotografi i zotnijve”, Picin “fotografi i malësive”, Jakovën si “fotografi i të rinjve”, ndërsa Rraboshtën si “fotografin e fëmijëve”.
Ndërsa, drejtori i muzeut, Luçian Bedeni, thotë se koleksioni i fotografit Rraboshta ruhet në arkivën e muzeut dhe përbëhet prej më shumë se 16 mijë imazhesh. Ekspozita, thotë ai, ven pas një pune të gjatë për dixhitalizimin e koleksioneve të fotografëve të tjerë, përtej dinastisë Marubi.
“Kjo ekspozitë nuk kërkon për me e shterru prurjen interesante që bjen një fotograf si Pjetër Rraboshta, por kërkon me dhanë një pamje se çfarë përmbajnë këto 80 e sa imazhe të printume dhe disa të projektume. Me dhanë një shije të qëndrimit të tij, botëkuptimit të tij dhe, për pasojë, edhe të Shkodrës së periudhës kur ai operoi si fotograf”, ka thënë Bedeni.
Fotografi Pjetër Rraboshta rininë e tij të hershme e kaloi si nxënës pranë “Dritëshkrojës” së Kel Marubit. Për shumë vite ai punoi te studioja e Marubëve me Gegë Marubin.
Ndërsa, në fillim të viteve ’40, ai hapi në rrugën kryesore të qytetit studion e tij “Foto Rraboshta” ku punoi deri ne vitin 1963, kohë kur në Shqipëri u mbydhën akitvitetet private.
Në imazhet e Pjetër Rraboshtës është një pjesë e konsiderueshme e Shkodrës të atyre viteve që në këto 30 vite shumëçka ka humbur dhe i vetmi ngushëllim janë pikërisht këto foto.
Të shumtë janë sot qytetarët e Shkodrës, që gjejnë fëmijërinë e tyre te fotot e Rraboshtës. / VOA / KultPlus.com
Shkodra do të vjen në Kosovë, por kësaj herë nëpërmjet fotografisë, shkruan KultPlus. Pjetër Logoreci i cili ka punuar në një libër-fotoalbum “Histori shkodrane në fotografi”, do ta promovojë këtë vepër edhe në Prishtinë.
Autori ka njoftuar se libri do të promovohet në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, më 28 korrik, prej orës 12:00, ku do të prezantohet ky libër që do të sjell fotografi të panjohura, e që janë nxjerrë nga arkivat austriake 1908/ 1917./ KultPlus.com
Për Sazet (si një nga formacionet muzikore popullore më të spikatura të fundshekullit XIX dhe shek. XX), për sazexhinjtë, shairët, takëmet është folur shumë dhe është shkruar pak, gjë që megjithëse e çuditshme në dukje, është më se e vërtetë.
Tek Sazet, mund të mendohet fare lehtë se përmasa artistike që ato projektojnë mund të jetë e ngjashme me një hapësirë që mund të vrojtohet shpejt e shpejt, e që për më tepër, mund të zhbirohet deri në fund. Mendoj se nuk është kaq e lehtë.
Sazet lindën për të mbajtur dhe për të trashëguar më tej një formulë unikale qindravjeçare të etnogjenezës sonë muzikore: polifoninë popullore “a capella” me iso, me në qendër korin. Polifonia me iso ose Iso-polifonia, shfaqet si marrëdhënie e mirëstrukturuar mes zërave individualë polifonikë me zërin kolektiv-koral të ISO-s.
Zërat e përveçëm të iso-polifonisë: marrësi-zëri i parë, kthyesi-zëri i dytë dhe isoja si një sinonim i së tërës, i së përgjithshmes, ekzistojnë vetëm si një unitet të kundërtash, të cilat mbivendosen mbi një shtrat pranimi të shumicës, që është isoja anonime. Për këtë natyrë marrëdhëniesh, Ismail Kadare shkruan se:….në këngën polifonike popullore shkrirja, komunikimi, derdhja e individit në kolektive dhe anasjelltas, vërshimi i kolektivit tek individi, arrijnë pikën më të lartë.
Këndimi iso-polifonik është pasqyrim i organizimit shoqëror të jetës njerëzore dhe sigurisht i pluralizmit të të menduarit në të. Në këtë model demokratik të sjelljes, askush nuk duhet të pretendojë hierarki të njërit funksion ndaj tjetrit, ose të pretendojë se mund të ketë një realitet tjetër pa unitetin e të gjithë faktorëve.
Sazet si një fenomen urban i lidhur me gjuhën muzikore të qyteteve, erdhën natyrshëm në zhvillimet e folklorit muzikor isopolifonik për të luajtur një nga rolet më të rëndësishme në ruajtjen, propagandimin dhe zhvillimin e traditës muzikore popullore nga fundi i shek. XIX e deri në ditët tona. Muzika popullore me saze e Shqipërisë së Jugut, vërehet në rrafshin gjeografik ku përfshihet pothuajse e gjithë pjesa jugore e vendit. Në pikëpamje etnokulturore në këtë rrafsh gjeografik dallohen dy zona të mëdha etnografike: Toskëria dhe Labëria. Gjysma jugore e këtij vendi në lashtësi quhej Epir, kurse veriorja quhej Iliri dhe se kufiri i toskërisë me gegërinë kalon nëpër lumin Shkumbin. Në këndvështrimin e sotëm të ndarjes së mirëfilltë administrative, në to bëjnë pjesë rrethet e Sarandës, Delvinës, Gjirokastrës, Përmetit, Tepelenës, Mallakastrës, Fierit, Skraparit, Beratit, Kuçovës, Lushnjës, Vlorës, Kolonjës, Korçës, Devollit, Pogradecit, Gramshit dhe Librazhdit.
Formimi i Sazeve në tërësinë gjeo-etnomuzikore jugore u bë në kohë dhe në vende të ndryshme, megjithatë jeta publike e sazeve dhe përhapja e tyre nisi aty nga fundi i shek. XIX dhe fillimi i shek. XX. Ajo çka evidentohet nga thelbi i Sazeve (në pjesën më të madhe të tyre), është se ato lindën dhe u formuan brenda së njëjtës njësi: familjes.
Si bija besnike të një organizmi të vetëm, ato përsëritën traditën e shkuar të formacioneve tradicionale, të cilat organizoheshin së bashku në bazë farefisnie e më tej. Brenda një kohe relativisht të shkurtër u gjet mënyra, e cila përcaktoi strukturën e Sazeve në të ardhmen. E perceptuar jo vetëm si zgjidhje teknike, ajo konsistoi në zëvendësimin e veglave tradicionale me ato të temperuara dhe në implementimin e strukturës së këndimit iso-polifonik vokal “a capella”, tash e prapa përmes veglave të temperuara, proces i cili përfundoi me krijimin e formacionit të Sazeve, formacioni bazë i muzikës popullore të qyteteve tona jugore. Përpara se vendet të “ndërroheshin” (kavalli-fyelli me klarinetën, lodërtia me dajren, e veçanërisht koncepti i lojës së tyre), gjatë periudhës së bashkekzistencës, si fazë e parë e ndërrimit të roleve u bë huazimi i repertorit tradicional, ku doli në pah prirja për huazim të repertorit të mirëfilltë muzikor me vegla të fshatit.
Vetëkuptohet që kjo vinte edhe si një nevojë normale e banuesit të qytetit shqiptar të Rilindjes e këtej, i cili, kryesisht, ishte i lidhur pazgjidhshmërisht me fshatin e origjinës së tij dhe me traditat e zonës përreth. Në kushtet kur qyteti “i ri” shqiptar po ecte përkrah jetës moderne, ende nuk ishte formuar një kulturë tjetër, si të thuash, bashkëkohore, e cila të kënaqte shijet e tij, por dhe t’i bënte ballë traditës qindravjeçare të kulturës muzikore-folklorike të fshatit. Kështu që ky reaksion zinxhir, nga tradita e fshatit deri tek Sazet, provoi në një aspekt njësinë e traditës së kulturës muzikore popullore jugore.
Muzika e qyteteve që shtrihen brenda zonave etnomuzikore të Toskërisë dhe Labërisë, ruan lidhje të ndjeshme me muzikën fshatare. Këtu përfshihen pothuajse të gjitha qytetet më kryesore të muzikës me Saze si Korça, Përmeti, Leskoviku, Fieri në Toskëri, si dhe Vlora, Saranda, Tepelena, Gjirokastra e Delvina në Labëri. Zona fshatare si p.sh., ajo e Shqerisë, që shtrihet në mes të Përmetit dhe Leskovikut, apo fshatrat përreth Vlorës e Delvinës etj., kanë shërbyer si burim bazë jo vetëm për repertorin e drejtpërdrejtë muzikor të melodisë me saze, por edhe si i vetmi shtrat muzikor njësor për repertorin e tyre muzikor.
Arsyet e përzgjedhjes së zonave të veçanta si burim bazë për repertorin e Sazeve janë disa. E para lidhet me një aprovim kolektiv që me kalimin e viteve, kishte marrë ajo pjesë e folklorit muzikor me burim nga këto zona; e dyta, lidhet me faktin se, nga pikëpamja teknike, në materialin muzikor të tyre ishte përqendruar si masa universale e shprehjes së gjuhës muzikore popullore, ashtu dhe prirja e saj për evolucion. Që nga kjo pikë, çdo përpjekje e sazeve dhe çdo rezultat i punës së tyre do të lidhet përfundimisht me formimin e kulturës së muzikës popullore qytetare.
Klasifikimi i marrëdhënieve tregtare të Shqipërisë së Jugut (nga skelat e Shqipërisë së poshtme si Prevezë, Vlorë, Sarandë, Butrint, etj.), vetëm për vitin 1877, e tregon këtë. Edhe qyteti i Korçës për shumë vjet nën Perandorinë Osmane, ka qenë një qendër tregtare për një pjesë të madhe të Shqipërisë Jugore, sepse kishte lidhje me portin e Selanikut, ku merreshin mallrat industrialë nga Europa Perëndimore. Gjithashtu Korça shihej si pika nga ku përhapeshin pas kësaj prodhimet industrialë të Europës në tërë periferinë e Shqipërisë Juglindore etj.
Instrumentet e temperuara, shumë shpejt u bënë pjesë e jetës muzikore të qyteteve të atëhershme shqiptare. Dimë se në formacionet e kultivuara të muzikës qytetare të shek. XIX, si në bandën e parë shqiptare të formuar në Shkodër-1878, në atë të Frano Ndojës, themeluar më 1898 (e mbiquajtur “Daulla”), në formacionet instrumentale të tyre, krahas veglave të tjera, bënin pjesë edhe klarinetat. Komisioni i Kishës katedrale, me ndërmjetësinë e Tom Markocit, kishte sjellë veglat nga Italia, së bashku me dirigjentin Giovanni Canale.
Po në Shkodër, në vitin 1835, kemi dokumente që provojnë blerjen e 28 pianove, ashtu siç kemi informacion se në fshatin Bërdicë-Shkodër në vitin 1842 kishte rreth 30 violina që përdoreshin në muzikën popullore. Rregullorja e Shoqërisë së Muzikës “Band e Lirisë”-Korçë, Nyj i 30 përcaktonte se: “Ç’do shok që do të hyjë në muzikë të shoqërisë lypset të ketë instrumentnë të tij, si pas dëshirësë tij dhe pas nevojës që do të rëfenjë mësonjësi”; ndërsa në “Kanunin…” e shoqnies muzikore “ROZAFAT”: “…Shokë Muzikant, qi janë ata të cillt epen për vegla muzikore e qi perbajnë Orkestrën”. Hyrja e instrumenteve të temperuara klarinetë, fisarmonikë, violinë, (instrumentet kryesore përbërëse të Sazeve dhe të çfarëdo formacioni tjetër popullor në muzikën shqiptare jugore), u bë pikërisht në momentin kur kjo muzikë kërkonte krijimin e një përmase të re të pasqyrimit të saj.
Duke qenë se Sazet e para ishin të pakta në numër, në këtë kohë (fundi i shek. XIX – rreth 1910), ato ishin të detyruara të funksiononin si saze shëtitëse, e kështu detyrimisht do t’u duhej që të shkelnin me këmbë e të preknin pothuajse gjithë territorin rreth qendrës së tyre të palëvizshme të banimit. Sazet e Leskovikut shkonin të bënin muzikë deri në Konicë, Kostur, Janinë, Mallakastër e Tepelenë, Korçë e Përmet, në Vlorë e Sarandë, ndërkohë që Sazet e Beratit mund ta tejkalonin njësinë etno-kulturore duke shkuar deri në qytetet e Elbasanit, Fierit, Tiranës dhe Durrësit. Njihen raste kur sazexhinj nga Përmeti, Leskoviku apo Berati shpërnguleshin dhe formonin saze në qytetet e tjera të Jugut, të cilët deri më atëherë nuk kishin mundur t’i formonin ato.
Një pjesë e Sazeve u instaluan edhe pranë familjeve aristrokratike të zonave të ndryshme, gjë që ishte një ripërsëritje e traditës së Pashallëqeve, ku përmendim titullarët e tyre si bejlerët e Këlcyrës apo Ibrahim Pashë Vlora, sanxhakbeu i Beratit, i cili mbante pranë vetes formacione popullore me vegla tradicionale të përbëra nga muziktarë virtuozë.
Në fund të viteve 1920, Sazet jo vetëm që kishin mundur të përfundonin procesin e “themelimit” dhe të konsolidimit, por ndërkohë kishin arritur edhe një lloj klasifikimi. Ky klasifikim lidhet me faktin se nga tërësia konvencionale e konceptit “Saze” në popull, për shkak të veçorive të lojës dhe të repertorit përkatës, ishin përcaktuar edhe formacionet më të qarta të tyre, tregues që muzika e sazeve ishte bërë më e njohur në mjediset e gjera popullore e më tej.
Kështu që në dhjetëvjeçarët e parë të viteve 1900, ishin formuar tiparet më të përgjithshme të lojës së Sazeve të Toskërisë me emra të tillë si: Sazet e Selim dhe Hafize Leskovikut, Sazet e Demkë Hajros në Korçë, Medi Përmetit në Përmet, Cilo Qorrit në Korçë, Riza Nebatit dhe Shyqyri Fugës në Berat; të Labërisë me emra si Bilbil Vlora në Vlorë, ato të Myzeqesë megjithëse “kufijtë” ndarës mes tyre gradualisht treten njëri me tjetrin. Ndër to p.sh., gërneta e Përmetit konsiderohej “e ëmbël”, dajreja e Sazeve të Myzeqesë “e fortë” dhe Sazet e Labërisë “i bien me të qarë” etj. Sipas të dhënave që kemi nga sazexhinjtë e vjetër të trevave të Jugut, ku u përdorën fillimisht instrumentet e temperuara në sazet e para, pati menjëherë një pëlqim masiv të tyre nga masa e popullit, gjë që mund të lidhet edhe me natyrën e afërt të këtyre instrumenteve me zërin njerëzor. Sazet ftoheshin që të merrnin pjesë në dasmat, festat e panairet fetare e tregtare ku mblidheshin qindra vetë, si dhe në hanet.
Përmendim këtu panairet fetare të Shën-Naumit në Pogradec që hapej më 23 dhjetor me rastin e festës ortodokse të Krishtlindjeve; ai i Voskopojës që hapej më 24 qershor pranë manastirit të Shën Prodhromit, i Janinës që hapej më 8 tetor, i Pogonit më 15 gusht, i Kosinës në Përmet më 14-15 gusht, i Zerecit në Përmet po në gusht etj. Nga panairet tregtare përmenden ato të Boboshticës, Frashërit dhe Këlcyrës, Voskopojës etj. Theksojmë se me saze kanë qenë festuar edhe Pashkët ortodokse në qytete si Përmeti dhe Leskoviku. Ky aprovim kolektiv tregonte se sazet e kishin kaluar provën e fillimit. Mënyrat e veçanta të organizimit, si dhe drejtimi e jetës së tyre muzikore, bëri që veç repertorit të gjerë me vegla, Sazet të zotëronin edhe një masë të konsiderueshme të repertorit muzikor vokal e koreografik të secilës zonë etnomuzikore, të vjelur kryesisht nga dasmat dhe gëzimet e tjera që festoheshin nëpër odat e miqve. Kjo gjë qe tepër e nevojshme, si për popullaritetin që do të fitonin, po aq dhe për fitimin material që ata do të nxirrnin.
Dalja nga mjediset e mbyllura solli premisat, që edhe muzika popullore të konsiderohej një lloj “malli” me vlerë me të cilin përveçse mund të jetohej, kishte mundësi edhe të fitohej. Zëvendësimi i veglave popullore me instrumentet e temperuara, ky moment që i dha fizionominë formacionit të Sazeve, u bë gradualisht dhe me komoditet. Këtu duhet pasur përsëri parasysh veçoria shqiptare e këtij “ndërrimi vendesh”, pasi është fjala vetëm për një ndërrim formal të instrumenteve, ndërkohë që “ndërrimi” nuk ndodhte me muziktarin, i cili në më të shumtën e rasteve ishte i njëjti njeri që luante si në fyell, kavall, bilbil por dhe në gërnetë. Kjo veçori, solli për pasojë edhe riformimin e konceptit mbi identitetin e tyre, duke i bërë sazet mekanizmin kryesor gjenerues të folklorit tradicional, por tanimë me mjetet e reja. Ky ndërrim nuk ndodhi as me veshjen popullore të muziktarëve, duke ruajtur kështu po të njëjtën veshje të dikurshme.
Vendi ku Sazet gjalluan dhe i dhanë funksionalitet formacionit të tyre ishin dasmat, dhe kjo e ka një shpjegim. Në Jug thuhet se “dasma hap këngët”, kurse “vdekja hap plagët”. Siç shprehen edhe vetë sazexhinjtë “në dasëm bëhej muhabet dhe derdhej paraja”, pasi nga viti në vit “…shpenzimet që bëheshin në këto raste jo vetëm nuk u kufizuan, por u shtuan edhe më shumë, veçanërisht në shtresat e pasura të qytetit”.
Megjithëse dasma ka qenë dhe është një produkt i shumë shekujve dhe brezave, në këtë kohë, vetë populli në folklorin gojor e ka të përcaktuar në një ekuacion të vetëm simbiozën saze-dasëm, sikur të dojë të thotë se pa njërën palë, nuk vlen as pala tjetër: Se dinja se vija në dasëm/ të sillja një palë Saze, sepse që pas formimit të Sazeve “s’bëhej më dasma me një fyell”. Më tej, ishin Sazet që nga këngët polifonike labe më të njohura realizuan tipat homologë të muzikës me saze, tashmë të titulluara “labiko” ose “labikoçe”, që nënkupton një këngë labe “të zbutur”, ndërkohë që këngët popullore të qyteteve toske ishin krijuar më herët si rezultat i zhvillimeve të përshpejtuara urbane të tyre.
Kur Sazet përgjithësisht huazuan repertorin muzikor tradicional me vegla, ai në vetvete përfaqësonte një grumbullim shumë më të gjerë të lëndës muzikore popullore. Nga kjo masë ata patën parapëlqimet e tyre, si në rastin e llojeve të mirëfillta instrumentale të dikurshme (si “avaz”, “e qarë”, “melodi”, “valle”, “vajtim”, “logatje”, “borohite”, “ligjërim”), parapëlqim për repertorin vokal popullor dhe tipologjitë kryesore të tij, si dhe pjesë të caktuara të folklorit muziko-koreografik. Nga këto gjini tradicionale u huazuan tiparet e përgjithshme strukturore të tyre dhe u synua për një dinamizëm të ri të të gjithë parametrave. Me mundësitë e reja teknike që ofronin veglat e temperuara, realisht Sazet i dhanë një pamje e frymëmarrje tjetër repertorit tradicional, duke e përmasuar atë.
Është një fakt i pamohueshëm se Sazet kanë interpretuar edhe një pjesë të trashëgimisë popullore instrumentale të popullit grek dhe atij vllah, dhe kjo është më se e kuptueshme. Fqinjësia historikisht e detyruar, ka bërë që pjesë të caktuara të repertorit muzikor popullor të të dyja vendeve tona të qarkullonin dhe gjithashtu të njiheshin me përparësi veçanërisht në zonat e ndërmjetme, dhe jo vetëm muzika. Kështu Sazet tona kanë regjistruar në disqe edhe disa nga vallet më të njohura popullore greke, të cilat në repertorin e përgjithshëm të regjistruar, zënë një vend të caktuar.
Muzika popullore me vegla dhe sazet si pjesë e saj, janë sot simbol njësie dhe identiteti. Aktualisht kjo muzikë paraqitet si një element thelbësor i krijimtarisë, një nga rrugët e komunikimit artistik ndërshqiptar dhe faktori mbartës i traditës, si kusht për ruajtjen e karakterit kombëtar. Në këtë kuptim muzika popullore me vegla është një drejtim zhvillimi specifik, një formë ekzistence dhe vazhdimësie e folklorit muzikor shqiptar. Sazet janë sot gjuha muzikore e qyteteve, vendi ku përqafohet Perëndimi me Lindjen, instrumentet muzikore europiane me magjinë e isopolifonisë, aty ku jeta dhe vdekja bashkëjetojnë në tinguj të papërsëritshëm dhe në arkitektura formash unikale.
Një nga të veçantat e Shkodrës, që e dallon atë nga shumë qytete të tjera shqiptare, është ajo e qëndrimit aty të shumë të huajve që e shkelën si vizitorë – ose për qëllime të tjera – e nuk u kthyem më në vendet prej nga kishin ardhur. Ata u vendosën në atë qytet, ku krijuan edhe familjet. Një nga këta është austriaku Stefi Ingrisi, ose siç njihet ndryshe në shqip, Shjefni.
Po kush ishte Shtjefën Ingrisi, në çfarë rrethanash u largua ai nga vendi i tij, Austria, dhe si mbërriti në qytetin e Shkodrës? Kjo bëhet e ditur nga familja shkodrane Daragjati, që është një nga degët e breznisë së austriakut Shtjefën.
Ka qenë dimri i vitit 1830 kur anija që ishte nisur nga Porti i Koperit në Slloveni, me të cilën udhëtonin Shtjefni dhe dy miqtë e tij, filloi të lëkundej në një furtunë në Adriatik. Për t’i shpëtuar furtunës, kapiteni i anijes e afroi atë diku afër Shëngjinit. Por, dallgët e mëdha e përplasën anijen afër shkëmbinjve, duke e shkatërruar. Nuk dihet se kush ishin njerëzit që përveç tij lundronin në atë anije. Por, një gjë është e saktë: Shtjefën Ingrisi, asokohe 20 vjeç, mundi të shpëtonte së bashku me dy nga miqtë e tij. Ai u plagos me disa gërvishtje të lehta të cilat iu mjekuan në një bujtinë në lagjen Parrucë në Shkodër.
Pas largimit nga hani, sipas disa dëshmive, të nesërmen Shtjefni doli për të kërkuar punë në Shkodër. Ai e kishte zanatin e këpucarit dhe një valixhe të vogël prej lëkure (e vetmja që i kishte shpëtuar gjatë mbytjes së anijes) ku kishte veglat e punës. Gjithnjë me ndihmën e hanxhiut, Shtjefni mundi të marrë me qera një dyqan të vogël pranë pazarit të qytetit. Nga mjeshtëria e tij arriti të kishte klientë të shumtë. U bë i njohur.
Që në muajt e parë të punës dhe veprimtarisë së tij, mësoi gjuhën shqipe dhe u ambientua shpejt me banorët. Thuhet se askush nga qyteti i Shkodrës nuk e mori vesh të vërtetën për largimin e tij nga Austria dhe ardhjen në Shqipëri. Së paku deri në ditën që ky i fundit u martua me vajzën e fisit Shiroka. Kjo dëshmi është ruajtur nga pasardhësit. Lidhur me këtë, Zef Staka (nipi i Shtjefnit), midis të tjerash kujtonte: “Shtjefni jetonte në një fshat që ndodhej mes Austrisë dhe Hungarisë, ku shpesh shkonte për gjah perandori Franz Jozef. Pak kohë para vajtjes së tij dhe të njerëzve që e shoqëronin, u ishte dhënë urdhër banorëve të atij fshati që të shkonin në drejtim të pyllit dhe me enë të ndryshme të shkaktonin zhurma. Kjo gjë bëhej me qëllim që të trembeshin kafshët e pyllit, që të dilnin nga strofullat e të kalonin në shtigjet ku kishte zënë pritë perandori me njerëzit që e shoqëronin. Shtjefni e ndjeu veten të fyer nga ky fakt dhe i doli përpara perandorit, duke i thënë ‘Ne jemi njerëz të ndershëm dhe jo kafshë gjahu për ju dhe shpurën tuaj’. Por, këto fjalë do t’i kushtonin atij. Për këtë arsye, do t’i duhej të braktiste vendin. U largua me mendimin që të shmangte dy perandoritë, atë austro-hungareze dhe osmane, për t’u vendosur në Palestinë. Por, përmbytja aksidentale e anijes bëri që të vendosej në qytetin e Shkodrës”.
Nga martesa e tij lindën shtatë fëmijë, përkatësisht katër vajza dhe tre djem. Shtjefni mundi t’i siguronte një jetesë jo të keqe familjes, pasi zanati i tij vlerësohej në gjithë qytetin.
Sipas dëshmive të Zef Stakës, Shtjefni solli këpucën e parë në Shkodër, pasi më parë popullsia mbathej me një lloj papuçeje të quajtur “Pashmange”. Thuhet se aq e madhe ishte fama e tij në rregullimin e këpucëve, saqë vetë Valiu i Shkodrës e mori në oborrin e tij. Sipas disa dëshmive, kur ndonjë nga diplomatët mbaronte misionin e tij dhe largohej nga qyteti, Valiu ua bënte si dhuratë një palë këpucë të cilat i kishte porositur tek Shtjefni. Po kështu, sipas dëshmive, kur Shtjefni vdiq në moshën 90-vjeçare (në vitin 1902), sundimtari i qytetit dërgoi një tabor me ushtarë në varrimin e tij, për ta nderuar.
Sipas dëshmive të Angje Daragjatit, e cila është dhe mbesa e Shtjefnit, ai udhëtoi vetëm një herë drejt vendlindjes së tij. Familja e tij mbeti e shokuar kur e pa, pasi nuk ishte asnjë lajm se ishte gjallë. Ai u rrëfeu atyre se ishte martuar me një vajzë shqiptare dhe se ishte bërë baba. Katër vajzat e tij quheshin: Katerina, Amalia, Marjeta dhe Roza, të cilat mbanin emrat e motrave të tij. Ai i arsimoi ato. Shumë nga librat e shkollës me të cilat mësonin vajzat e tij, ruhen sot nga pasardhësit e tij në Shkodër. Kështu, Zef Staka në shtëpinë e tij ruante një enciklopedi gjermane me 30 volume, që Shtjefni e solli nga Austria në vitin 1870. Nga martesa e Shtjefnit me vajzën e fisit Shiroka, përveç vajzave lindën edhe tre djem të quajtur: Angjelin, Gjovalin, dhe Çesk.
Djalit të Gjovalinit iu vu emri i gjyshit të tij, Shtjefën, ose siç thirrej shkurtimisht, Stefi. Ai lindi në Shkodër në vitin 1882 dhe mbasi kreu shkollën fillore vajti në Itali ku ndoqi mësimet në një shkollë të mesme mekanike. Pas mbarimit të saj punoi në një kantier detar në Venecia. Në vitin 1902, pas vdekjes së gjyshit, kthehet në Shkodër ku themelon një nga shoqëritë e para punëtore (sindikaliste) të quajtur “Shoqëria ndihmëtare”.
Në këtë kuadër, Stef Ingrisi organizoi dhe drejtoi festimet e para të 1 Majit duke hyrë në histori si njeriu i parë që organizoi festën e punëtorëve në Shkodër. Më pas rikthehet në Venecia, ku punoi përsëri në kantierin detar. Edhe mbas kaq shumë vitesh, në shtëpinë e Zef Stakës në lagjen “Rus”, duken kangjellat e punuara me aq mjeshtëri nga Stefi. Ai punoi në shumë shtete, si Itali, Austri, Zvicër, Jugosllavi etj. Ai gjithashtu ndihmoi shumë tregtarë austriakë, që jetonin dhe punonin në Shkodër, për të mbajtur aktivitetet e tyre. Njëkohësisht, sipas disa dëshmive të vetë rrethit të tij familjar, Stefi gjatë kohës që punonte në Zvicër, takoi Vladimir Iliq Leninin, liderin e ardhshëm të Partisë Komuniste Bolshevike të Rusisë.
Stef Ingrisi u nda nga jeta në vitin 1956 në qytetin e Shkodrës, ku edhe sot jetojnë shumë nga pasardhësit e tij. /DashnorKaloçi/ KultPlus.com
Shkodra është një prej qyteteve më të kahershme të Shqipërisë, me një histori banimi mijëvjeçare në qytet dhe krahinë. Po ashtu Shkodra gjatë viteve të tëra, ka qenë një vend ku është zhvilluar kultura dhe jeta artistike, shkruan KultPlus.
Një fotografi e postuar kohë më parë nga Vinceś Mudroū, dëshmon se këtë qytet e kanë vizituar edhe artistë kinezë, në vitin 1955. Derisa ata parakalojnë përmes rrugëve të këtij qyteti, qytetar të shumtë kanë dalë për të pritur ardhjen e tyre. KultPlus, ju sjellë këtë fotografi që tregon një atmosferë të këndshme në këtë qytet, derisa me buzëqeshje, e duartrokitje artistët kinez përshëndeten me banorët e qytetit të Shkodrës./ KultPlus.com
Një nga rrugët kryesore në Venedik, Venecia si i thonë disa, një rrugë e vjetër dhe mjaft e vizituar nga turistet quhet “Via Scutari”, shqip “Rruga e Shkodrës”… Dëshmi e lidhjeve të hershme të Shkodrës me Republikën e Venedikut.
Lufta e Chioggia midis Genovas dhe Venecias në Itali përfundoi në 8 gusht 1381, me paqen e Torinos. Sipas traktatit, pavarësisht se ishte fitimtare, Venecia duhej të lëshonte Dalmacinë në Hungari, por njëkohësisht arriti të aneksojë shumë zotërime të tjera shqiptare, duke përfshirë: Durazzo (Durrës) (1392), Scutari (Shkodër) (1396), Alessio (Lezhë) dhe Divastro (Ulqin) (1403). Popullsia ishte e pakët për shkak të luftës, por edhe për shkak të murtajës.
Nga mesi i shekullit XIV. situata politike në Shqipëri ishte shumë e paqëndrueshme prandaj shumë shqiptarë, veçanërisht tregtarë, emigruan në Venecia ku u pritën me krahë hapur.
Shumë prej emigrantëve shqiptarë fillimisht punuan si marinarë dhe mercenarë: stradioti ose kalorësit e famshëm (stradioti, emër që buron nga emri i një përkrenare tipike, në çelik ose lëkurë që ata mbanin gjatë betejës). Stradioti ose stratooti (Greqisht: στρατιώτες, stratootes; shqip: stratootët) luftëtarët përgjithësisht shqiptarë, por edhe grekë, ishin ushtarë mbi kalë të armatosur lehtë, të njohur për guximin e tyre dhe të efektshëm në sulmet e tyre.
Nga shekulli i 15-të deri në mesin e shekullit të 18-të. stradioti (kalorësit) u vlerësuan shumë dhe u punësuan nga Republika e Venecias dhe Mbretëria e Napolit, por shtetet e tjera në Evropën Qendrore dhe Jugore gjithashtu i rekrutuan ata në ushtritë e tyre.
Galeria veneciane shekulli XII-XV.
Në atë kohë, shumica e shqiptarëve vinin nga Morea (atëherë gadishulli i Peloponezit), ku banorët ishin të shumtë.
Rrjedha migratore gjithashtu vazhdoi në 1388 ndërsa Serenissima lejoi ardhjen e shqiptarëve të tjerë, mundësisht të besimit katolik, me anije nga Ragusa dhe Ulqini.
Mosha minimale ishte dhjetë vjeç dhe atyre iu desh të paguanin gjashtë dukate për të kaluar Adriatikun. Kush nuk mund të paguante, duhej të punonte falas për të paktën katër vjet për shtetin venecian, por pasi u pa se nevoja e qytetit për fuqi punëtore ishte shumë më e madhe, atëherë Senati vendosi të ulë çmimin e udhëtimit në katër dukate dhe kohëzgjatjen e punës alternative për udhëtim në dy vjet.
Në Shqipëri, pas zhdukjes së familjes Balsha, banorët e Shkodrës kishin marrë mbrojtjen e Venedikut: më 1474 ata luftuan kundër ushtrisë turke të udhëhequr nga Suleiman Pasha. Në 1479, Antonio di Lezze la kështjellën e mbrojtur heroikisht, me 450 burra dhe 150 gra që e ndoqën atë në Venecia duke mbajtur sende të shenjta, armë dhe ato që kishin mbetur nga pasuria e tyre.
Komuniteti i vogël shqiptar i qytetit të Shkodrës, i cili i mbijetoi rrethimit të turqve, u strehua në territorin e Republikës së Venedikut dhe më vonë u vendos në qytetin e Gradisca (qytet në Friuli-Venecia të Italisë). / Albanianews.it / Nga Gino Luka / KultPlus.com
Nga kalaja simbol e kryeqendrës kulturore të veriut, vjen rishtas një zbulim i jashtëzakonshëm.
Ekspedita arkeologjike polake, që po kryen prej ditësh gërmime në kala dhe në zonën përreth, ka gjetur një skelet që mendohet të jetë rreth 900- vjeçar.
Ai është nxjerrë në sipërfaqe me mjaft kujdes, me qëllimin për të mos pësuar asnjë dëmtim. Arkeologët polakë, mendojnë se ky zbulim i përket shekullit të 12-të, pra i kohës së pushtimit turk, çfarë pritet të konfirmohet zyrtarisht.
Në të njëjtën kohë, për të vërtetuar hipotezën, skeleti do të dërgohet për ekspertizë më të hollësishme në një laborator në Francë, ndërsa përgjigja zgjat një vit.
Përgjegjësi për arkeologjinë në Shkodër, Helidon Sokoli, shprehet për mediet, se këto kërkime synojnë të zbardhin lashtësinë e kështjellës së Rozafatit, konkretisht gjetjen e gjurmëve helenistike.
“Kemi vazhduar me disa kërkime në tre oborret e kalasë, për të parë shtresëzimin e strukturave, duke filluar që nga ato më të vonat, otomane mesjetare, veneciane për të vazhduar më thellë, me të antikitetit. Ka disa ditë që kemi filluar dhe jemi ende në shtresat e periudhës otomane mesjetare.
Ne jemi të interesuar për të parë antikitetin, si është e zhvilluar kalaja në fazat më të hershme, nga antikiteti i vonë deri në fazat helenistike, por duhet të shkojmë shumë më thellë, për të arritur këto shtresa të hershme”, ka thënë Helidon Sokoli. /konica/ KultPlus.com
Shkodra ka kenë gjithmonë qyteti që ka lindë, e djepi që ka përkundë gjeni e talente të shumë fushave, si në art e kulturë, ashtu dhe në sport e shkencë. Figura që nderuen emnin e vet, por edhe të Shkodres, me dijet e punen e tyne, burra e gra që sakrifikuen vite nga jeta e tyne në shërbim të qytetit e komunitetit. Njëni ndër kto personalitete madhore ishte kirurgu shkodran Dr. Mark Mirashi, të cilit, në shenjë mirënjohje, ja kushtoj ktë shkrim.
Qysh fmijë, pata ndigjue nga familjarët e mij, lavde e nderime për Dr. Federik Shirokën (që ishte kushëri, bashkëmoshatar e shok me djemtë e Logorecve), por ma vonë kto lavde u flitshin për Dr. Markun, të cilin, atyne, jua kishte këshillue Dr. Shiroka, i cili kishte kuptue që studenti Mark Mirashi do të ishte e ardhmja e kirurgjisë moderne.
Rastisi që në vjetin 1990 të isha pacient i repartit të kirurgjisë së Spitalit në Shkoder ku njoha dhe pata kontakte me të gjithë personelin e mrekullueshëm, e ndër to edhe me Dr. Mark Mirashin.
Nga pamja e jashtme, Dr. Marku, të krijonte përshtypjen e një burri autoritar dhe të disiplinuem. Fliste pak e i premë dhe kishte një paraqitje të përkryeme, mbasi mbante gjithnji kravatë mbi këmishën e bardhë apo boj qielli. Kur e njoha, Dr. Marku ishte në pension, por për nevojat e spitalit, vazhdonte të punonte në repart me “orar të reduktuem”, pothuajse 10 orë në ditë.
Flitej shumë për kirurgun e talentuem Mark Mirashi, si nga kolegët ashtu edhe nga pacientet, për aftësitë e intuiten e tij në profesion, për kurajon për të sjellë teknika të reja në operacionet që bante, tuj shpëtue jetë të pashpresa. Ishte i vlerësuem edhe nga profesorët e tij apo nga mjekët ma të mirë operatorë të Tiranës.
Po kush ishte Dr. Marku, ky burrë e profesionist i nderuem i Shkodres?
Mark Mirashi lindi në një familje qytetare shkodrane, me 25 marc 1929. Ishte i biri i Kol Mirashit (njihej edhe si Kol Shiroka), që ishte zejtar, burrë me kulturë të gjanë dhe shumë i njohtun, si aktor, në skenat e shoqnive teatrore të kohës në Shkoder. Marku mësoj dhe mori edukatë e kulturë në shkollën e Jezuitve, deri sa, për t’ju ba krah familjes, për arsye ekonomike, u detyrue ta ndërpresë, tuj mbarue vitet e fundit të maturës në shkollën e natës. Mbas maturës ju kushtue profesionit të infermierit, që e mësoj në kursin shtetnor të infermierisë në vjetin 1946/1947 dhe tuj punue në Sanatoriumin e Shkodres.
Për të plotsue dijet e veta në profesionin që e donte shumë, vendosi të ndjekë Fakultetin e Mjeksisë në Universitetin e Tiranës, ku u diplomue në vjetin 1960. Mbasi kishte kuptue që pasioni i tij ishte kirurgjija, u specializue në kirurgji të përgjithëshme. Si mjek i ri kirurg, u emnue nga shteti në Spitalin e Peshkopisë, që u ba si shtëpija e tij, mbasi tuj kenë specialist i vetëm, punonte gjithë kohës, pa orar, që të mbulonte të gjithë atë krahinë me nevoja e kërkesa të mëdha.
Në Peshkopi, ku punoj 10 vjet, e njihnin të gjithë, e për banorët e atyne zonave, Dr. Marku ishte një hero i heshtun, me kontribut të paçmuem, me zemër të madhe e mjeshtër në profesion.
Siç më tregonte ma vonë, të shumtë ishin rastet kur detyrohej me ndërhye në kushte të veshtira pune, në ndonjë aksident, ndonjë traumë apo plagosje që ndodhte në zona të largëta malore, ku ishte e pamundur levizja e ambulancës. Shpesh detyrohej të ecë disa orë deri tek i sëmuri. Kishte rastisun që, për të shpëtue pacientin, ishte detyrue ta “operonte” me urgjencë edhe jashtë në rrugë, nën driten e fenerëve të ambulancës.
Mark Mirashi u kthye si kirurg në qytetin e tij të lindjes në vjetin 1972 dhe punoj në Spitalin e Shkodres deri sa doli në pension. Si kudo ku punoj, edhe këtu, ai solli mendyra të reja e teknikë bashkëkohore kirurgjije. Si në jeten e përditëshme, ashtu edhe para çdo oparacioni që planifikonte, lexonte literaturë të huaj mjeksore lidhur me teknikat që do përdorte në sallë. Ai ishte poliglot dhe i apasionuar për gjuhët e huaja. Zotnonte mirë gjuhën italiane, franceze, angleze, gjermane dhe ruse.
Nji herë, gjatë nji bisede, më tregoj për nji “mrekulli” të bujshme të vjetit 1987, kur ai kthej në jetë, nga vdekja klinike, nji 18 vjeçar:
Mbas pune, kur shkova të marr biçikleten, që e mbyllshe te morgu i spitalit, vërejta aty trupin e nji të riu. Instinkti i mjekut më bani të afrohem e ti prek venen. Punojsi i morgut më tregoj që e kishin sjellë të vdekur nga një thikë në zemër. Nga prekja ndjeva një rrahje të dobët pulsi dhe kuptova që ka një shpresë të fundit. Vendosa me e dergue në sallë ku mbasi i hapa gjoksin, fillova t’i masazhoj zemren me të dyja duert deri sa ajo filloj të rrahë përsëri. Djali 18 vjeçar u kthye në jetë dhe mbas kontrolleve e vizitave disa ditore që i bana, u normalizue.
“Kurr mos e nenvleftëso doren e mjekut, se asht si dora e Zotit”, – më thoshte,- për të më dhanë kurajo, mbasi edhe unë gjindesha në reanimacion.
Perveçse nji kirurg i mirë, Dr. Marku ishte një intelktual i kompletuem e me kulturë të gjanë. Njihte mirë historinë, filosofinë si dhe klasikët e letersisë botnore.
Dr. Mark Mirashi punoj 52 vite në shërbim të njerzve, me nji përkushtim të pashoq, tuj tregue se asht YLLI i kirurgjisë në Shkodër. Janë qindra pacientë që i falenderohen mjeshtrisë e talentit të njeriut të mirë Mark Mirashi, ashtu sikurse dhjetra mjekë e studentë që mësuen profesionin prej tij.
Mark Mirashi vdiq në moshen 82 vjeçare, me 22 prill 2011, për tu vendosë në pjedestalin e njerzve ma të shquem të Shkodres e Shqipnisë. / KultPlus.com
Është folur shumë për civilizmin e gruas shqiptare. E nëpërkëmbur ndër shekuj, gruaja shqiptare ka vuajtur shtypjen e saj qoftë nga pushtuesit, kanunet, qeveritë maskiliste ashtu dhe nga opinioni.
Por në jetën shqiptare gjen plot shembuj të grave që kapërcyen vështirësitë, mentalitetin represues dhe ia dolën mbanë.
Nga lajmet që kanë mbërritur deri në ditët tona, shumë gra e vajza të guximshme arritën të thyenin tabutë dhe të kryenin një jetë publike , bile dhe artistike. Pikërisht në një prej qyteteve më të zhvilluara shqiptare nuk kishte si të mos kishte një lëvizje feministe të çmueshme për gjithë Shqipërinë. Ky qytet do të ishte Shkodra. Dhe nuk ishte e rastësishme.
Qyteti i Shkodrës ishte vendi ku kishte një lulëzim letrar, politik dhe diplomatik. Në gjithë historinë tonë të brishtë ky qytet është dalluar për kulturën, artin dhe civilizimin e hershëm. Dhe pa dyshim që dhe Shkodra e viteve 1910-1930 do ndriste në gjithë shkëlqimin e saj.
Në vitin 1911, Kolë Idromeno hap një sallon ku projektonte dispozitat e para të filmit. Ai do të sillte në Shqipëri filmat e parë dhe në të gjitha shtëpitë e katolikëve, shfaqeshin filmat e parë në Shqipëri. Në vitin 1913 u hap “Internacionali” dhe Shkodra u bë qyteti më i rëndësishëm diplomatik, kulturor në të gjithë rajonin, sepse kishte shumë konsullata të huaja që imponononin shkëmbime kulturore dhe letrare.
Gratë dhe vajzat në lagjet G’juhadol dhe Sarreq ishin me të vërtet të emancipuara. Ato mësonin gjuhë të huaja dhe kjo është një shenjë e dashurisë së tyre për arsimin, pasi aty ishte shkolla e murgeshave stigmatine.
Pikërisht në vitin 1919 në Shkodër do të vihej në skenë një shfaqje teatrale e bazuar në një ngjarje kinematografike. Ajo quhej “Eminia e vorfën” dhe ishte një dramë me temë dashurie.
Rolin e Eminias do të luante një vajzë, edhe pse e padalë në reklamat e qytetit. Kjo në fakt është një ngjarje, sepse deri në atë kohë luanin vetëm burrat të veshura si gra. Sigurisht që kjo ngjarje do të merrte dhenë dhe shumë njerëz do e përflisnin këtë akt, duke aluduar se ishte një grua e huaj, dhe siç ishte zakon në Shkodër, kjo ngjarje u kthye në barcaletë.
Vitet 1921 dhe 1922 në Shkodër do jenë vite shpërthimi për teatrot dhe shoqëritë artistike dhe një nga kulmet e saj është shfaqja gjimnastikore “Katër caqet Themelore” e interpretuar e gjitha nga vajza. Paraqitja e tyre në skenë ishte e ngjashme me shfaqjet e vjetra të Broduejit dhe kjo ngjarje nuk kaloi pa u vënë re. Shkodranet e famshme janë përkatësisht : Adelajdja e K. Muzhanit, Kjara e Ejëll Koliqit, Karitina e Ejëll Koliqit, Margerita e Sh. Koliqit, Kristina e Zef Gjonej, Pina e Zef Gjonej, Nikolina e Kel Kodhelit, Domenika Tedeskini, Gizela Tedeskini, Viktorja e Z. Jakut, Roza e Z. Çurçisë, Adelajdja e F. Loros, Marta e Mati Logorecit, Nusha e Shuk Gjokës, Despina e Joakin Kokosheviç, Nineja e Tom Naraçit.
Kulmi do të shënohej me vënien në skenë të dramës “E tradhëtumja” që luhet vetëm nga vajza e gra. Ndër to do të shquheshin: Markeza e Sh. Justit nga Tina e Gjon Ashikut, Ema nga Angjelina e Mark Temalit, Marija nga Lezina e Pashko Cefës, Elvira nga Adelajdja e Pjetër Lekës, Lena nga Kristina e Zef Gjonej, një shërbëtore nga Katrina e Ndrekë Çefës, një rojtare burgu nga Ida e Kel Kodhelit dhe një zonjë, e luajtur nga Metilda e Kol Kakarriqit.
Shfaqja ishte një lojë reale ku aktoret dilnin të zbuluara dhe interpretonin në skenë. Interesante ishte që në fund të shfaqjes aktoret luanin një valle patriotike, e titulluar “Rroftë Shqypnia”.
Pikërisht kjo shfaqje tregonte se qyteti i lashtë, i quajtur me të drejtë një qytet evropian që gjithnjë kish synuar perëndimin i kishte rrënjët tek tradita. Dhe kjo në fakt ka qenë karakteristikë e shkodraneve.
Këto të fundit janë me nam për kulturën, qytetërimin dhe udhëheqjen që i kanë bërë lëvizjeve feministe në Shqipëri. Ndaj kjo përpjekje e tyre në kohën kur shqiptaret ishin me perçe dhe kur fanatizmi sundohet patjetër që duhet përshëndetur sepse ishte përpjekja e parë për të dalë krah burrave, në shfaqje publike.
Kështu që në Odeonin artistik shqiptar, shkodranet mbajnë skeptrin e të parave artiste në Shqipëri. /konica.al/ KultPlus.com
Përfundon turi 3-ditor me gazetarët nga Kosova dhe Shqipëria
Qyteti me më shumë burime ujore në Shqipëri është Shkodra. Ajo shtrihet në lindje të Liqenit më të madh në Ballkan (Liqeni i Shkodrës); përmes saj kalojnë tre lumenj: Drini – lumi më i madh në Shqipëri, Buna – i vetmi lumë i lundrueshëm në vend, si dhe Kiri – një prej tre lumenjve që zbret nga Alpet Qendrore të Shqipërisë, sikurse Shala dhe Cemi. Po ashtu, Shkodra ka dalje një vijë bregdetare prej më shumë se 7 km në Detin Adriatik. Ndërkaq, në zonën e Shkodrës janë Liqeni i Vau Dejësit, Liqeni i Komanit, e një numër i pafundmë përrenjsh malorë. Brenda një rrezeje prej vetëm 40 km, Shkodra si qytet dhe si zonë, është trualli ku shtrihen pasuri të rralla arkeologjike, disa prej të cilave unike në nivel kombëtar e më gjerë. I tillë është Vendbanimi Prehistorik Tarracor i Grunasit në Theth, i cili është i vetmi i këtij lloji në Alpet Shqiptare dhe që daton nga shekulli VIII para Krishtit.
Pikërisht për të eksploruar këto atraksione të rajonit të Shkodrës, Organizata GO2 ftoi një grup gazetarësh, reporterësh, fotografësh dhe kameramanësh të medias kombëtare nga Kosova dhe Shqipëria, si dhe përfaqësues të agjencive dhe guidave turistike. Ata udhëtuan së bashku për tre ditë për të promovuar një paketë prej tre turesh, të titulluar “Shkodra e fshehtë”. Turi përmbante një ndërthurje të atraksioneve kulturore-arkeologjike, pasurive të jashtëzakonshme ujore, por edhe disa prej fermave më të veçanta të agroturizmit që gjenden në rajonin e Shkodrës. Sipas hartuesve të turit, përfshirja e bizneseve është bërë me qëllimin e mirë për të prezantuar para turistëve jo vetëm vlerat natyrore dhe kulturore, por edhe kapitalin njerëzor.
Udhëtimi i tyre nisi nga Vendbanimi Antik i Bushatit, i zbuluar në 2018 nga një ekspeditë shqiptaro-polake. Qyteti i shekujve V para Krishtit deri VI pas Krishtit, ka fortifikime deri në 3.5 m trashësi. Ai ngrihet mbi një disa kodra të ulëta mbi rrugën nacionale Shkodër-Tiranë, dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 17 hekatërësh.
Pas ndalesës te Vila Bekteshi, një prej shtëpive të rëndësishme gjatë rrethimit të Shkodrës të vitit 1912-1913, por që e ka ruajtuar identitetin e vet urban duke u transformuar në restorant, grupi i gazetarëve u drejtua për në Syrin e Sheganit, një monument natyror në veri të Liqenit të Shkodrës, rreth 30 km larg nga qyteti. Ky burim i madh në formë vertikale del nga të çarat tektonike-karstike me thellësi mbi 25 m dhe prurje deri 1500 l/s. Prej këtij atraksioni natyror, Liqeni i Shkodrës ka pamje të plotë, të paimagjinueshme nga Shiroka dhe Zogajt, prej ku më së shumti shijohen bukuritë e këtij liqeni.
Një ndër ndalesat më befasuese të këtij turi ishte Ferma e Bimëve Aromatike Mjekësore Salvia Nord, në Koplik të Malësisë së Madhe. Frut i një pune më se 20-vjeçare, kjo fermë përfaqëson mundin dhe arritjen e një familjeje të tërë për kultivimin e bimëve aromatike mjekësore, për të cilat njihet Fusha e Mbishkodrës. Pasi kanë arritur të përzgjedhin varietetin më cilësor të sherebelës së egër që rritet në malet përreth Shkodrës (Taraboshi, Velipoja etj), fermerët prodhojnë prej vitesh farërat, fidanët dhe gjethet e kësaj bime, si dhe të lavandës dhe makthit. Mirëpo ndërkohë që prodhimi i të gjithë fermerëve të zonës shkonte për eksport, një grua nga fshati Shtoj i Ri, në mes të rrugës nacionale mes Koplikut dhe Shkodrës, punoi për krijimin e sapunëve dhe kremërave me esencat e këtyre bimëve. Në këtë mënyrë, 5 vjet më parë lindi “Natyra Ime”, një punishte e vogël për prodhimin e produkteve kozmetike në mënyrë krejtësisht artizanale dhe ekologjikisht të qëndrueshme, pra të padëmshme për mjedisin. Ekspozimi i vajërave esenciale, i farërave, luleve, si dhe i produkteve kozmetike të prodhuara me këtë lëndë të parë me 0 km, i përpiu gazetarët dhe të gjithë pjesëtarët e tjerë të grupit në biseda kureshtare: ishte krejt fshat.
Në turin e hartuar dhe organizuar nga GO2 u përfshinë edhe disa sipërmarrje sociale, si restoranti Arti i Zanave, i cili kontribuon në përfshirjen dhe mirëqenien e grupeve vulnerabël të shoqërisë, sidomos të grave që vijnë nga zonat rurale të Shkodrës. Por nëse Zanat e këtij restoranti miqësor janë fjalëpakta, instrumentistët e bandës muzikore e Fermës Ekosociale Ana e Malit janë krejt ndryshe. Ata e pritën grupin e gazetarëve me tam-tamet e trumpetave, trompave, tromboneve, baterisë dhe daulleve, në një atmosferë elektrizuese. Shkodra njihet si qyteti i bandave frymore që në fund të shekullit XIX, por kjo bandë është ndër më të veçantat që ky qytet ka pasur ndonjëherë: ajo përbëhet nga persona me aftësi ndryshe, vajza dhe djem të rinj, që vijnë kryesisht nga rrethinat. Prej vitesh, ata janë pjesë e kësaj ferme, qëllimi i së cilës nuk është përfitimi material, por gjithëpërfshirja dhe kohezioni social. Prej spektaklit emocionues që dhanë – ishte e qartë se ia kanë dalë mbanë më së miri.
Mëngjesi i ditës së dytë të turit, i gjeti gazetarët në fshatin e vogël Koman, aktualisht me jo më shumë se 300 banorë, por që në periudhën kur ndërtohej një nga hidrocentralet më të mëdha në Shqipëri, në mesin e viteve 1980, ishte një qytezë e vërtetë me rreth 4 mijë banorë. Komani është një stacion i rëndësishëm në rrugëtimin e mijëra turistëve për në Lumin Shalë, një prej atraksioneve tashmë të shpërdoruara nga frekuentimi i lartë dhe i pakontrolluar, por edhe porta ujore për hyrjen në Alpet Shqiptare. Megjithatë, Komani është përfshirë në turin “Shkodra e Fshehtë” për sitin e mrekullueshëm arkeologjik të kulturës arbërore, të njohur me emrin Vendbanimi i Mesjetës së hershem i Komanit, i cili ngrihet rreth 600 m mbi nivelin e detit, në kodrat djathtas digës së hidrocentralit. Siti është zbuluar së pari në fund të shekullit XIX nga albanologu Johan Georg Fon Hahn, konsulli francez në Shkodër Alexander Degrand etj., të cilët udhëtuan përgjatë luginës së lumit Drin, por gërmimet e para arkelogjike u kryen në vitet 1960-1970 nga arkeologët shqiptarë Skënder Anamali e Hëna Spahiu. Prej 10 vitesh në këtë sit kryen punime një mision arkeologjik shqiptaro-francez. Në bazë të gjetjeve të shumta të kryera gjatë gërmimeve në systemin tarracor gjysëmnatyror të këtij vendbanimi, mësohet se ai është themeluar ndërmjet shekujve V-VI dhe u braktis rreth shekullit XIV. Ndonëse dominon kultura arbërore, ajo paraqet shtresëzime nga flukset slave, sueve, avare etj., që nga Mesjeta e Hershme. Në këtë sit, grupi vizitoi Kishën Episkopale, Nekropolin, si dhe lagjen Shëngjergj, ndërsa vendbnanimi shtrihet në një zonë mjaft të gjerë kodrinore – malore.
Për të shmangur kthimin nga rruga e Komanit, e cila të kujton Shqipërinë e përpara viteve 1990, në kthim u zgjodh itinerari ujor, përmes Liqenit të Vau Dejësit. Pavarësisht bukurive të rralla natyrore, maleve të thepisura që bien përmbi liqen, Shpellës fantastike të Pëllumbave (monument natyror), hyrja në të cilën bëhet vetëm me varkë, udhëtimi prej 20 kilometrash deri në fshatin Rragam evidentoi përpara grupit mangësitë e mëdha të transportit ujor në Shqipëri. Në të tre liqenet e kaskadës së Drinit: Fierza, Komani dhe Vau Dejësi vazhdojnë të ofrojnë shërbim të transportit të udhëtarëve me mjete jashtë çdo parametri teknik, në disa raste të bëra në mënyrë amatore, e që nuk ofrojnë siguri për jetën. Prandaj është koha që autoritetet shtetërore të inventarizojnë, monitorojnë dhe kontrollojnë me rrepstësi mjetet e transportit ujor, për t’u imponuar ofruesve të këtyre shërbimeve zbatimin e standardeve të sigurisë për jetën e pasagjerëve.
Synimi i organizatorëve ishte që edhe gazetarët, operatorët dhe guidat turistike të përjetojnë plotësisht përvojat që do të kenë turistët që do t’i vizitojnë këto atraksione. Për këtë arsye në ditën e fundit të turit u la udhëtimi me kanoe, nga rrjedha e rrëmbyeshme e Drinit ujërat e qeta të Bunës, deri në Kishën e Shirqit, në breg të këtij lumi. Dhe ashtu si ishte parashikuar, ky itinerar prej 12 kilometrash shënoi kulmin e turit “Shkodra e fshehtë”, jo vetëm për pamjet e rralla dhe krejt të panjohura të natyrës së lumit Buna, por edhe për disa situata tragji-komike që e shoqëruan lundrimin.
Turi u mbyll me shijimin e ëmbëlsirave të përgatitura nga një prej master-shefave më të njohur në Shqipëri: Alfred Marku. I angazhuar nga #GO2Innovation për masterclass-in e kuzhinës gourmet me sipërmarrje të turizmit e agrobiznesit të Shkodrës dhe studentë, Marku kishte përgatitur ëmbëlësira dhe pije të veçanta me bimët aromatike mjekësore të kultivuara nga fermerët e Mbishkodrës.
Në këtë mënyrë u mbyll udhëtimi treditor “Shkodra e fshehtë”, një tur tepër dinamik për promovimin e 3 guidave 5-ditore (gjithsej 15 ditë) që përfshijnë të gjithë rajonin, nga Fusha e Zadrimës deri në Alpet Shqiptare dhe nga malësitë e Pukës deri në Detin Adriatik: “Shkodra e arkeologjisë”, “Shkodra e ujërave” dhe “Shkodra e Agroturizmit”. “Shkodra e fshehtë” synon t’i tërheqë vizitorët në një udhëtim të jashtëzakonshëm përmes pasurive ujore dhe natyrore, duke njohur kultura dhe tradita të larmishme të komuniteteve që jetojnë pranë këtyre brigjeve që nga fushat e Zadrimës, në lartësitë e Alpeve dhe deri në kuotën zero metër mbi nivelin e detit. Ajo do t’i zhvendosë vizitorët nga shtëpia në kantinë e nga punishtja e artizanatit në parcelat e bimëve mjekësore aromatike. Të frymëzuara më herët sipas modelit të haneve dhe të motivuar nga suksesi i “Mrizit të Zanave”, janë të shumta familjet në të gjithë territorin e Shkodrës, të cilat i kanë hyrë rrugës së turizmit duke përshtatur banesat e tyre për bujtina dhe duke pritur e përcjellë në to vizitorë nga vendi dhe bota. Edhe pse në fillim, malësorët e kishin të vështirë të konceptonin se si mund të shitej me parà mikpritja e tyre legjendare.
Në thuajse të gjitha këto struktura të akomodimit dhe gastronomisë punojnë familje dhe komunitete në zona të braktisura, të margjinalizuara, por vizita juaj do t’u japë atyre më shumë besim te puna – dashuria për të cilën nuk u ka munguar asnjëherë./KultPlus.com
Angazhimi dhe sakrifica e mjekëve në mbarë botën në përballimin e pandemisë së koronavirusit ka ngacmuar qytetin e Shkodrës për të hapur një konkurs të veçantë fotografik. Është Organizata për Planifikim të Qëndrueshëm Urban GO2, e cila ka shpallur para pak ditësh konkursin fotografik në shenjë nderimi për punën e mjekëve.
Konkursi realizohet përmes nxjerrjes nga arkivat familjare të fotografive dhe historive personale që fshihen pas këtyre fotografive. I ndërtuar mbi dy shtylla të përhershme: familja dhe historia, konkursi fokusohet rreth temave të ndjeshme të jetës së qytetit.
“Këtë herë u zgjodhën mjekët, sepse sakrifica e tyre kalon thuajse gjithmonë në heshtje dhe njerëzit kujtohen për ta vetëm kur janë vërtet në hall”, – thotë Drejtorja Ekzekutive e GO2, Eltjana Shkreli, duke iu referuar vëmendjes që morën ekipet mjekësore gjatë pandemisë.
Megjithatë, konkursi i këtij viti është një homazh për punonjësit e mjekësisë (studiuesit, mjekët, infermierët, farmacistët, laborantët etj.) përpara vitit 1990. Sipas organizatorëve, kjo zgjedhje është bërë me qëllim ruajtjen e kujtesës kolektive, por edhe ndërgjegjësimin për humanizmin e këtij profesioni.
Me profesion planifikuese urbane, Shkreli është nismëtare e këtij konkursi fotografik unik për nga metodologjia, që ka nisur pesë vjet më parë. “Sfida është se konkursi nuk mjaftohet me fotografinë, por synon sidomos rrëfimin njerëzor, historinë që shoqëron çdo shkrepje, duke i mëshuar ruajtjes dhe freskimit të kujtesës kolektive dhe trashëgimit të saj në breza”, – thotë Shkreli. “Nuk është gjithmonë e lehtë të fitosh besimin e njerëzve që përveç fotografisë, të tregojnë historitë e tyre personale, ndonjëherë edhe intime, dhe t’i bëjnë ato publike.”
Në konkursin me temë “Kujdesi shëndetësor përpara vitit 1990” pranohen vetëm fotografi origjinale të shkrepura përpara vitit 1990, të cilat dëshmojnë punën e studiuesve, mjekëve, infermierëve, farmacistëve, laborantëve etj., nga çdo fushë e mjekësisë. Tërheqja e formularëve si dhe dorëzimi i fotografive bëhet çdo ditë pranë zyrave të kësaj organizate në Shkodër, ndërsa afati i konkurrimit është deri më 12 Shtator 2020.
Ky konkurs fotografik e ka zanafillën në vitin 2016. Si qyteti kampion në Europën Juglindore ku biçikleta zë 29% të lëvizjes urbane, Shkodra organizoi konkursin e parë pikërisht me këtë temë dhe në të morën pjesë 26 konkurrentë të cilës sollën 66 fotografi. Në konkursin e dytë, me temë banesën qytetarë shkodrane morën pjesë 27 konkurrentë me 165 fotografi. Ndërsa konkursi i tretë, me temë jetën kulturore në qytet, ishte një sukses i vërtetë pasi 44 konkurrentë sollën 306 fotografi. Në këtë mënyrë, ashtu sikurse janë shprehur disa prej anëtarëve të jurisë së këtij konkursi, si Përparim Kabo, Qerim Vrioni etj., Organizata GO2 po krijon një arkiv të hapur të qytetit të Shkodrës, i cili do t’u shërbejë brezave të ardhshëm për të kuptuar dhe për t’u ndjerë krenarë me këtë trashëgimi.
Fotografitë e përzgjedhura nga juria bëhen pjesë e një ekspozite të madhe, që tradicionalisht hapet në një mjedis karakteristik Shkodran, si dhe përfshihen në albumin dygjuhësh (shqip-anglisht) “Shkodra -familja, shëndeti, historia ime”.
Në kulmin e krizës së shkaktuar nga pandemia e virusit covid19, Shkodra zgjodhi ta shpërfillë frikën dhe izolimin, duke mbledhur për dy ditë rresht 42 biznese turistike.
Të përzgjedhur në mesin e 60 sipërmarrjeve turistike dhe të agrobiznesit nga 5 bashkitë e Qarkut, bizneset sollën ide novatore për ta rigjeneruar sektorin e turizmit pas krizës aktuale që ka prekur thellë edhe operatorët turistikë në Shkodër. Anulimin e mijëra netëve fjetje në strukturat akomoduese e për rrjedhojë edhe të gjithë zinxhirin e shërbimeve mbështetëse të këtij sektori, sipërmarrësit e turizmit nga bashkitë Shkodër, Malësi e Madhe, Pukë, Vau Dejës e Fushë-Arrëz, e madje edhe nga Tropoja e Tirana, mendojnë ta rikuperojnë me diversifikimin e ofertës së tyre turistike. Sipas sipërmarrësve, që nga resortet luksoze e deri te përpunuesit artizanalë të produkteve tradicionale, duhet shfrytëzuar nevoja e njerëzve për ta kapërcyer traumën e izolimit pasi të hiqen kufizimet e lëvizjes, dhe njëkohësisht edhe buxheti i limituar me të cilin ata do të dalin nga shtrëngimet financiare dhe ekonomike të krizës. Për këtë arsye, gjatë prezantimit të ideve të tyre përpara jurisë, sipërmarrësit e vlerësuan si të drejtë pritshmërinë e një rritjeje të lehtë të turizmit të brendshëm pas pandemisë, kryesisht drejt natyrës dhe zonave rurale.
Sipërmarrësit u përzgjodhën në bazë të një Thirrjeje për Aplikime që #GO2Innovation – Qendra e sapokrijuar e Inovacionit për turizmin dhe agrobiznesin në Qarkun Shkodër shpalli në fillim të muajit Mars. Një juri teknike zgjodhi 42 biznese për fazën e dytë, e cila përfshinte një prezantim të idesë së tyre inovative përpara jurisë, mirëpo shpallja e Gjendjes së Fatkeqësisë Natyrore i dha një drejtim tjetër punës në të gjithë botën, duke e orientuar atë drejt punës në distancë. Prandaj, brenda një kohe rekord, pjesëtarë te ekipit të kësaj Qendre Inovacioni rikonceptuan gjithçka në kushtet e reja. Për këtë, ata shfrytëzuan Zoom, platformën që këto ditë e bëri themeluesin e saj Eric Yuan një ndër miliarderët e rinj të botës.
Në fillim u zgjodh juria, në përbërje të së cilës ishin ekspertë dhe sipërmarrës të suksesshëm: Pezana Rexha, Xaira Kastrati, Alda Dhamo, Shkëlzen Marku dhe Gojart Smaja. Më pas, ndonëse në kushte ndalimqarkullimi, duheshin kontaktuar me të gjitha mjetet dhe në mënyrë të përsëritur të gjithë sipërmarrësit e përzgjedhur, për t’ua shpjeguar modalitetet e intervistimit online, përmes video-thirrjeve në Zoom. Natyrisht që kjo është e lehtë për këdo që jeton në qendrat urbane, por gjysma e aplikimeve në #GO2Innovation vinin nga zonat e thella malore ku mungon rruga, sinjali telefonik apo energjia elektrike, e për këto e të tjera arsye, frekuentimi i teknikave dixhitale është më i kufizuar. Megjithatë intervistat me 5 grupet e sipërmarrësve u realizuan brenda afateve të parashikuara nga organizatorët. Sipërmarrës nga bjeshkët e Vermoshit, nga malet e Pukës, nga Thethi, nga Kryeziu i Fushë-Arrëzit, Tamara, por edhe nga fshatrat përreth Koplikut, Shkodrës e Pukës ndanë me jurinë dhe audiencën gjithnjë e në rritje, idetë e tyre të biznesit, që nga ngritja e një pularie apo ofrimi i xhirove me kuaj, e deri te shërbimi i ruajtjes së bagazheve të turistëve gjatë qëndrimit në Shqipëri. Idetë më të mira do të zgjidhen nga juria, ndërsa bizneset fituese do të përfitojnë një seri shërbimesh nga Qendra e parë e Inovacionit e dedikuar për turizmin dhe agrobiznesin në zonat rurale, ngritur me mbështetjen e Ambasadës Suedeze në Tiranë (SIDA).
Për dy ditë rresht, më 6 dhe 7 Prill, u mbajtën më shumë se 14 orë prezantime dhe intervista në seanca të ndara me grupet e biznesit të madh (6 sipërmarrës), të artizanatit (5 sipërmarrës), të agroturizmit (9 sipërmarrës), të start up-eve (12 sipërmarrës) dhe të turizmit (10 sipërmarrës). Përveç sipërmarrësve që mbrojtën idetë e tyre para jurisë, seancat u ndoqën edhe nga publiku i interesuar. Organizatorët shprehen të kënaqur nga ecuria e seancave. Madje zhvilluesja e këtij projekti, drejtorja ekzekutive e Organizatës GO2, Eltjana Shkreli thotë se gjatë këtyre ditëve pati debat të gjerë mes sipërmarrësve dhe anëtarëve të jurisë, sidomos në seancat e biznesit të madh, start up-eve dhe turizmit. Shumica e sipërmarrjeve të turizmit e jo vetëm, janë biznese familjare, prandaj pati kaq shumë pasion në diskutimet e tyre, thotë Shkreli, duke veçuar sidomos sipërmarrësit e rinj, që sipas saj, kanë nevojë për maturi vlerësim real sa të të potencialeve, aq edhe të rrezikut.
Sipas Shkrelit, është i admirueshëm fakti se shumica e sipërmarrjeve konkurruese në #GO2Innovation drejtohen nga vajza të reja dhe gra, të cilat synojnë të krijojnë ekonomi familjare per vete dhe punësim për gratë e zonave përreth, sepse ato synojnë të nxisin impakt të fortë jo vetëm ekonomik, por edhe social.
Edhe për sipërmarrësit, si dhe për anëtarët e jurisë, ekspertë të sipërmarrjes, të inovacionit, të marketingut dhe të sektorit bankar, dy ditët e seancave ishin një përvojë frymëzuese në këto ditë të pazakonta. Ata vlerësuan dëshirën e sipërmarrësve për gjetjen e alternativave për kapërcimin e situatës post-pandemike, si dhe lehtësimin e plagëve që ekonomia në përgjithësi, e sidomos sektori i turizmit do të marrë nga kriza botërore.
Organizata GO2 ka një kontribut të hershëm në sektorin e turizmit në Qarkun Shkodër, përmes krijimit të disa prej paketave më origjinale turistike e që shtrihen në të gjithë zonën, të promovimit të lëvizjes me biçikletë si një atraksion turistik, të organizimit të katër konferencave vjetore për turizmit në këtë qark, të hartimit të Kalendarit të parë të Festave në nivel kombëtar – “Veriu është Festë” etj. Megjithatë, ndër kontributet më të rëndësishme të këtij ekipi për sektorin e turizmit në Shkodër është padyshim konceptimi dhe realizimi i Qendrës së Vizitorëve në Parkun Kombëtar të Thethit.
“Le Matin” ka botuar, të mërkurën e 2 prillit 1913, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me opinionin e Ismail Qemalit mbi çështjen e Shkodrës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Opinioni i
Ismail Qemalit për çështjen e Shqipërisë
Nga
korrespondenti i veçantë i “Matin” (Me telefon).
Ismail Qemal
beu, kreu i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë, mbërriti sot në Romë. Ai
erdhi nga Brindizi, pas një udhëtimi nga Vlora në këtë port, në jahtin e Dukës
së Montpensierit.
Ismail Qemal
beu, në lidhje me çështjen e Shkodrës, tha :
“Duket se
çështja e Shkodrës tashmë është zgjidhje e sipër. Qëndrimi i Malit të Zi nuk më
duket se ka gjetur një sukses. Arsyet pse qyteti i Shkodrës duhet të jetë
shqiptar janë shumë të njohura, dhe fuqitë tani kanë rënë dakord që ta ftojnë
Malin e Zi të nënshtrohet.”
Aktorja shkodrane, Mirjam Bruceti, nderohet me titullin “Mirënjohja e qytetit”, duke vlerësuar kështu kontributin qe ajo dha në artin shqiptar, me rolet e pafundme në skenën e teatrit dhe kinematografisë.
“Përse erdhe ti në këtë dasmë, si të bënë këmbët që erdhe? A nuk e kupton që je i tepërt këtu, je i mallkuar? Ti e kupton që je i tepërt!”
Janë vargje që na kthejnë pas në kohë, plot 30 vite më parë, në 1989. Asokohe ishte në lulëzimin e karrierës së saj, ndërsa sot në “shtëpinë” ku u rrit artistikisht, aktorja e njohur shkodrane Mirjam Bruçeti na dhuron po të njëjtin emocion, përtej 70 viteve mbi supe.
Eshtë një ditë e shënuar për të, këshilli bashkiak i Shkodrës i akordoi titullin “Mirënjohja e qytetit”, duke vlerësuar kontributin qe ajo dha në artin shqiptar, me rolet e pafundme në skenën e teatrit dhe kinematografisë.
Aktorja që ndan jetën mes Francës dhe Shqipërisë ka pafund emocione dhe shprehet se ndjehet borxhlie ndaj Shkodrës.
Mirjam Bruceti: Kudo që të jeni, kudo që të jem, mendoj se kam dhënë diçka për Shkodrën, asnjë gjë nuk kam dhënë. Kudo që të jem, Shkodra më ka dhënë shumë më tepër sesa unë mundem me i dhënë.
Pjesë e krijimtarisë së Mirjam Bruceti janë dhe filmat në kinostudion “Shqipëria e Re”, si “Dëshmorët e monumenteve”, “Midis dy dasmave”, “Thesari”, ” Mysafir i paftuar”, “Flutura në kabinën time”, “Flaka e maleve”, Rruga e lirisë, “Militanti” etj.
Historia e shek. XVII për Norën e Kelmendit tashmë është shndërruar në legjendë për bukurinë dhe trimërinë e saj. E cilësuar si Helena e Shqipërisë për bukurinë si dhe për faktin që shkaktoi një luftë të madhe mes fisit Kelmendi dhe Perandorisë Osmane, konflikt që zgjati mbi një dekadë.
Nora e Kelmendit është fascinim në vete.E refuzuar nga babai i saj, për faktin që kishte lindë vajzë, dhe për të nuk ishte e dobishme në luftën kundër pushtuesit, atë e mori dhe e rriti e halla e saj, si një djalë të adoptuar.I ati i Norës nga dëshira për ta trajnuar e për ta bërë luftëtar, dhe duke menduar që ky ishte djali i adoptuar i të motrës, vendosi ta trajnojë si luftëtar, pa e ditur që po trajnonte të bijën e vet.
Kur Nora u rrit, ajo u bë vajza më e bukur e Malësisë. Thuhej se ajo ishte aq e bukur sa një Zanë e vërtetë mali. Fama e bukurisë së saj u përhap nëpër tërë vendin. Një pasha që banonte në Rozafat të Shkodrës, dëgjoi për të. Një ditë, Nora zbriti në qytet me prindërit e saj. E pashai doli nga kalaja dhe ra në dashuri me Norën sapo ia vuri sytë. Duke qenë nga Bosnja, e cila ka tradita të ngjashme me ato të Shqipërisë, pashai donte të martohej me ligjet shqiptare të Kanunit, që do të thoshte se ai do të dërgonte një njeri të besuar te shtëpia e Norës e të kërkonte dorën e saj. Megjithatë, familja e Norës u përgjigj se Kanuni shqiptar nuk i lejon martesat e vajzave me jo-shqiptarë. E pashai nuk ishte e mësuar me të tilla refuzime dhe ndërkaq mbante një harem të madh. Ai turfulloi: “Ose Nora do të bëhet gruaja ime, ose unë do ta djeg gjithë Malësinë e do e bëj shkrumb e hi.”
Pashai pastaj udhëhoqi ushtrinë e tij dhe e rrethoi Malësinë. Nora kishte provuar të ishte luftëtare, por tani ajo kishte për detyrë të provonte se ishte edhe e mençur, dhe për këtë duhet të kursente Malsinë nga shkatërrimi. Kështu që ajo hartoi një plan për të vrarë pashain boshnjak.Ka dy versione të ngjarjes. Në versionin e parë, Nora pretendon se do të martohet me pashain pa lejen e familjes së saj. E veshur me xhubletë, ajo shkon në çadrën e pashait. Pashai, sapo sheh Norën, bie në gjunjë dhe filloi të lutet, duke besuar se Nora ishte një dhuratë e vërtetë nga Allahu i Plotfuqishëm për shërbimet e tij për Atë.
Pashai urdhëron trupat e tij të pushojnë dhe të përgatiten për t’u kthyer në Shkodër. Kur çdo gjë ishte e qetë reth tendës së pashait, Nora nxjerrë kamën që babai i saj i kishte dhënë me vete, kamë që ishte e përcjellur nëpër shumë breza të familjes, dhe ia ngul atë pashait, e shkelmon në pjesën e pasme të kokës, dhe ia zë frymën, kështu që ai nuk mund të bërtiste. Pasi bie pashai përtokë, Nora nuk e godet më pashain, pasi që për shqiptarin është turp ta godasë dikë që nuk është në këmbë, dhe për këtë pashai i shpëton plagëve të marra.
Në një version të dytë të legjendës, Nora nuk shkon në tendë. Kur ushtritë luftojnë, disa nga Osmanët shkëputen nga trupi i ushtrisë për të sulmuar fshatrat. Nora udhëheq një ushtri prej 300 grash kundër Osmanëve që ishin duke djegur, plaçkitur e dhunuar, i del përpara pashait dhe e vret në një duel.
Në të dyja versionet, Nora vret pashain në një duel të drejtë. Në dy versionet emri i pashait është Vutsi Pasha nga Bosnja. Burimet historike japin një version më pak folklorik dhe përqendrohen më shumë në betejën e vazhdueshme prej mbi një dekad mes Osmanëve dhe malësorëve të Kelmendit, fillimisht për shkak të bashkëpunimit të tyre me malazezët, dhe famës së tyre si malësorët më kokëfortë në mes të fiseve shqiptare, në vend të portretit të Norës apo heroinave të tjera, edhe pse këto burime përmendin se gratë kanë luftuar bashkë me burrat.
Sipas Pjetër Bogdanit, në Cuneus Prophetarum, ishin rreth 500 kelmendas që sulmuan ushtrinë Osmane prej 12,000 forcash. François Lenormant në veprën Turcs et Monténégrins (Paris, 1866) përmend një ushtri Osmane prej 30,000 burrash kundër 900 kelmendasve, ndërsa konflikti fillon në vitin 1624 dhe kulmon në vitin 1638. Një tjetër përshkrim vjen nga Ati F. Arcangelo da Salto, teolog dhe këshilltar i Savojës dhe konsulent nga selia e Shenjtë, që përmend rreth 700 kelmendas, dhe 4,000 viktima Osmane, në botimin Vita del Venerabile Padre Fr.Bonaventura da Palazzuolo Riformato ./KultPlus.com
Duke filluar nga dje deri në datën 14 qershor (mërkurë-premte) ka filluar edicioni i 57-të i Festivalit Mbarëkombëtar të Këngës për Fëmijë në qytetin e Shkodrës, i cili do të mbahet në Teatrin Migjeni.
Festivali Mbarëkombëtar i Këngës për Fëmijë, vjen si vazhdimësi e traditës në këtë qytet, duke paraqitur vlerat më të spikatura të këngës shqiptare për fëmijë përmes angazhimit të krijuesve më të spikatur të të gjitha trevave.
150 fëmijë nga e gjithë Shqipëria, por edhe Kosova, Maqedonia e Veriut e Mali i Zi mblidhen në këtë edicion për të argëtuar veten e gjithë fëmijët me 20 krijime të reja e sigurisht edhe elemente të tjera të spektaklit.
Edhe në këtë edicion janë vetë fëmijët që do të përzgjedhin këngët më të mira, të cilat më pas do të bëhen pjesë edhe në Junior Fest.
Mos merr grue e buej në dhe t’huej.
Shqiptari për mik djeg shpinë.
Këpuca e huej të vret kamën.
Bane kishën? Thuej edhe meshën.
Ka le tuta para njerit.
S’bjen gjithnji dymbdhetë sahati.
Kah del fjala, del shpirti.
Dera e burgut çilet,dera e vorrit s’çilet.
Plaku e ka qefinin nën sjetull.
I vorfni ka thesin e shpuem.
Vriten buajt e shkelen bretkocat./ KultPlus.com
Blogu ndërkombëtar ”The balkanista”, dedikuar mënyrës së jetës, opinioneve, udhëtimeve dhe të jetuarit shik, i ka kushtuar një artikull të veçantë Shkodrës historike dhe kulturore.
Në artikull Shkodra përshkruhet që nga elementët gjeografik e deri tek ato kulturor,historik dhe turistik duke ndarë detaje se pse ja vlen të vizitosh këtë qytet.
I renditur si qyteti i tretë më i madh në vend, gjurmët e tij datojnë që në fund të shek IV ku e kaluara e mbushur me tregime të ilirëve dhe mbretërve shfaq interes të madh për turistët.
Shkodra është një qytet i vendosur në veri-perëndim të Shqipërisë në buzë të liqenit të Shkodrës, shtrihet në kufirin midis Shqipërisë dhe Malit të Zi. Një përzierje e pabesueshme gjeografike e maleve, fshatrave, lumenjve, liqeneve dhe hapësirës urbane, ajo ka çdo pjesë të Shqipërisë të përfshirë brenda në një vend.
Në hyrje të qytetit ndodhet Kalaja e Rozafës e cila ngrihet në qiell me një lartësi prej 130 metra, në të cilën qëndron një flamur i kuq shqiptar që valvitet me erën e verës.
Lumenjtë e Bunës dhe Drinit dhe për gati kanë siguruar pikën e përsosur që Shkodra të mbrojë kështjellën e tyre nga çdo forcë pushtuese potenciale.
Kalaja filloi jetën si një kështjellë ilire para se të merrej nga romakët rreth vitit 167 pes. Sot, fortifikimet e saj të ruajtura janë kryesisht me origjinë veneziane dhe muret këndojnë tregime të sazeve të Shkodrës nga ana e Osmanëve në vitin 1478 dhe sazet e Shkodrës nga malazezët në vitin 1912.
Kalaja është gjithashtu shtëpia e e legjendës së Rozafës
Legjenda, arkeologjia dhe historia e saj dëshmojnë për ekzistencën e saj të hershme. Legjenda është për iniciativën e tre vëllezërve që vendosën ndërtimin e kështjellës. Ata punonin gjithë ditën, por muret binin gjatë natës. Ata u takuan me një njeri të zgjuar të moshuar që i këshilloi ata që të sakrifikonin dikë në mënyrë që muret të qëndronin. Ata vendosën të sakrifikojnë një nga gratë e tyre, të cilët do të sillnin drekë për ta ditën tjetër.
Kështu ata ranë dakord se cilado nga gratë e tyre ishte ajo që do të sillte drekën të nesërmen ishte ai që do të varrosej në muret e kështjellës. Ata gjithashtu premtuan të mos u tregonin grave të tyre për këtë.
Megjithatë, dy vëllezërit më të mëdhenj, ua shpjeguan situatën grave të tyre atë natë, ndërkohë që vëllai më i ndershëm më i vogël nuk tha asgjë. Të nesërmen pasdite në kohën e drekës, vëllezërit pritën me padurim për të parë se cila grua mbante shportën e ushqimit. Ishte Rozafa, gruaja e vëllait më të ri. Ai i shpjegoi asaj se çfarë ishte marrëveshja, se ajo duhej sakrifikuar dhe varrosur në murin e kështjellës në mënyrë që ata të mund të përfundonin ndërtimin e saj dhe ajo nuk kunndërshtoi.
Rozafa, e cila ishte paracaktuar të murosej ishte e brengosur për djalin e saj të vogël, kështu që pranoi të ishte e murosur me kusht që ata të linin gjoksin e saj jashtë në mënyrë që të ushqehej djali i porsalindur, dorën e djathtë për ta përkëdhelur dhe këmbën e saj për të përkundur djepin e tij.Kjo legjendë tregon besën e shqiptarëve dhe sakrifikim e tyre.
Ndërsa zbret nga kështjella në zonat urbane , gjëja e parë që vura re kur hyra në qytet ishte prania e madhe e biçikletave.Kudo që shkon nëpër rrugët e këmbësorëve, nëpër rrugicat e ngushta, dhe përgjatë rrugëve kryesore, ju mund të dëgjoni zhurmën e zileve të biçikletave. Kjo për shkak se banorët vendas e kanë kuptuan se mënyra më e mirë për të lëvizur është me biçikletë.
Blogerja pjesë e blogut ”The balkanista” e cila ka vizituar Shkodrën dhe ka shkruar artikullin thotë se,”absolutisht e dua këtë qytet eko-miqësor, të sigurt dhe të shëndetshëm. Biçikletat janë kudo, të vendosura jashtë dyqaneve të kafeneve, të parkuara jashtë tregjeve dhe madje të mbështetura në shtylla ,ndërsa pronarët e tyre konsumojnë ndonjë ushqim ose kokteje me fruta.
Vetë qyteti është absolutisht i bukur ,një përzierje e vërtetë e arkitekturës, ajo ndryshon midis hoteleve të mëdha imponuese, ndërtesave të kohës komuniste dhe banesave më të vogla e më të vjetra që janë restauruar me dashuri dhe pikturuar me ngjyra të ndritshme.
I gjithë vendi ka një atmosferë të larmishme ,njerëzit që shëtisin nëpër rrugë, muzikë dhe valle shqiptare, lokale të cilat kanë tavolinat jashtë dhe nën ritmet e muzikës banorët shijojnë muzgun.
”Unë u ula në një lokal në tarracë në Shkodër duke shijuar një pije, ndërkohë që dëgjohej hoxha duke bërë thirrjen për namazin gjithashtu dëgjoheshin dhe këmbanat e kishave ,një testament plot vlerë i cili tregon tolerancën fetare dhe shoqërore të Shqipërisë”,shkruan blogeria e ”The balkanista”.
Ekziston një atmosferë shumë e veçantë në Shkodër e relaksuar dhe tepër boheme në të njëjtën kohë. Njerëzit nuk janë të nxituar këtu, ata janë duke ecur në këmbë ose në biçikleta, duke buzëqeshur dhe duke dëgjuar muzikë. Kam një ndjenjë se Shkodra do të jetë një nga qytetet e mia më të preferuara në këtë vend të bukur! /ata
Këto ditë doli nga shtypi libri “Po shkruej per vedi e Shkodrën”. Vepra si e tillë është ditari i mbajtur nga piktori i njohur shqiptar Simon Rrota, i cili fillon me shënime e ngjarje emocionuese që nga viti 1902, kur vendi ndodhej nën pushtimin osman, përcjellë KultPlus.
Studiuesi Pjetër Logoreci tregon se ky libër përmban momente interesante që autori ka përjetuar me kolosin At Gjergj Fishta, mjeshtrin Kolë Idromeno, veprat e tyre si dhe anektoda nga kontaktet me to. Ai shton se mjeshtri i penelit Simon Rrota, përshkruan me hollësi çdo cep të Pazarit të famshëm të Shkodrës si dhe personazhet e njohur e tregtarët e tij, me emra dhe aktivitetet që ushtronin.
“Me ngjyra të gjalla, ai, përshkruan tërmetin që tronditi Shkodrën në vitin 1905 si dhe pjesë nga sakrificat e shkodranëve gjatë rrethimit të qytetit nga malazezët. Përveç momenteve historike që ka kaluar qyteti, Rrota, tregon edhe jetën sociale apo arsimore të Shkodrës si dhe përshkruan bukuritë, artet, ndërtimin e shtëpive karakteristike, këngët popullore, zakonet dhe traditat, veshjet e kohës, si festoheshin festat kombëtare dhe fetare apo si zunë fillë ndërtimi i Katedrales së Shkodrës e objekteve të tjera të rëndësishme të qytetit”, tregon Logoreci.
Ai tutje shton se autori me anë të këtij libri tregon për viset e ndryshme shqiptare në jug dhe veri të vendit ku ai punoj si përkthyes i ushtarakëve italianë dhe austrohungarezë në luftën e parë botërore. Libri ka 209 faqe dhe përmban shumë fotografi familjare dhe personale të autori dhe është botuar nga shtëpia botuese Fishta./ KultPlus.com
Për një vend që shumë njerëz vështirë se e kanë dëgjuar, kjo masë gjigante uji ka shumë emra.
Në varësi të vendit nga vini, mund të quhet Shkodra, Shkodër apo Scutari, ndërkohë që pjesë më e madhe e vizitorëve e njohin si Liqeni i Shkodrës, shkruan rrjeti informativ prestigjioz amerikan, CNN.
Ky destinacion qëndron nga të dy anët e kufirit mes Malit të Zi dhe Shqipërisë dhe është liqeni më i madh i Europës Juglindore, një hapësirë e pacenuar dhe park kombëtar. Ai nuk është ndoshta në listën e vendeve më të vizituara për turistët globalë, por ata që marrin mundimin shpërblehen me një mjedis unik dhe një përvojë shumë speciale udhëtimi.
Liqeni është i paprekur nga zhvillimi apo komercializimi – të paktën tani për tani. Megjithatë, ekziston shqetësimi se Projekti i Portit të Liqenit të Shkodrës, një resort i ri ekologjik në liqen, mund të kërcënojë ekosistemin dhe speciet e rralla, përfshirë shumë që janë endemike. Ndërkohë, të tjerë përgjigjen se projekti do të jetë i ndjeshëm ndaj mjedisit dhe do të kontribuojë në krijimin e vendeve aq të kërkuara të punës, infrastrukturës dhe rritjes ekonomike.
Ndërsa debati vazhdon, këtu ka disa arsye se pse porti dhe ligatina me rëndësi ndërkombëtare, që mbulojnë një sipërfaqe mbi 200 miljesh katrore, i bëjnë ato një destinacion kaq imponues. Kur vizitoni Shkodrën, ju duhet ta ulni një marsh, pasi për adhuruesit e udhëtimeve të ngadalta, ka pak destinacione më të mira.
Stili lokal i jetesës duket se reflekton një pamundësi për t’u ngutur, ndërkohë që deri tani rruga më e mirë për të vizituar pjesën më të madhe të liqenit është nëpërmjet udhëtimit me varkë, fillimisht nga qyteti i fjetur malazez i Virpazarit. Një grusht varkash druri peshkatarësh kanë streha të bëra me kallam bambuje dhe kanë të gjitha emra individualë, kështu që ju mund ta gjeni veten mbi një varkë me emrin Milica apo Bretkosa e Artë.
Me zërin e heshtjes dhe bukurinë mahnitëse të natyrës rreth teje, gjithçka që keni nevojë të bëni është të uleni dhe të ecni ngadalë pa ndonjë qëllim. Liqeni është shtëpia e një diversiteti të dukshëm të jetës së egër.
Pesëdhjetë lloje peshqish jetojnë në këto ujëra, 18 prej të cilëve nuk gjenden diku tjetër në Tokë, çka konfirmon statusin e një ligatine me rëndësi ndërkombëtare. Ka ngjala dhe levrek, bli dhe më i përhapuri është krapi. Ka më shumë se 50 lloje speciesh kërminjsh ujërash të freskëta, ku të paktën një e treta janë endemikë, duke e bërë një nga zonat më të rëndësishme të Europës.
Nëse do të ishit me shumë fat, atëherë ju mund të kapni një pamje momentale të një vidre të rrezikuar, ndërkohë që gjarpërinjtë e ujit rrëshqasin pranë jush. Kandila të vegjël blu të mrekullueshëm, së bashku me pilivesa të kuqe, portokalli dhe jeshile janë shoqërues të përhershëm.
Jeta e shpendëve
Një grup prej 270 speciesh e bëjnë Liqenin e Shkodrës një nga rezervatet më të mëdha të shpendëve të Europës dhe një destinacion popullor për ornitologët. Kjo për shkak se ata mund të dallojnë aty disa nga pelikanët e fundit dalmatë të Europës, karabullakët e detit që thajnë krahët e tyre dhe habitatet e çafkave të rralla e të verdha.
Rreth 90% e tyre janë zogj migrues, që do të thotë gatat sqeplugë, rosat dhe çafkat e bardha janë vizitorë të tjerë të rregullt. Ndonjëherë në varkë ndjeheni sikur jeni në një ekspeditë gjuetie zogjsh, me diversitet të pabesueshëm në çdo hap.
Të gjitha kafshët e egra kanë nevojë për bimësi dhe në mesin e shumëllojshmërisë së tyre gjenden më shumë se 25 specie të konsideruara të rralla dhe të rrezikuara, duke përfshirë një varietet të gështenjës ujore, krokëllit dalmat dhe orkide të shumta të mbrojtura. Bambuja është shpesh e dukshme në bregun e liqenit, ndërkohë që disa prej luleve më fotozhenike duhet të jenë zambakët e bardhë dhe të verdhë që dalin nga ligatina. Mund të mos jenë aq të bukura, por ka qindra lloje algash, shumë prej të cilave përsëri janë të rralla ose unike.
Pyjet gjithashtu mbulojnë pjesën më të madhe të peizazhit përreth, duke përfshirë shelgun e bardhë dhe lisin.
Histori
Pavarësisht nga qetësia dhe natyra kryesisht e paprekur e liqenit, ai ka qenë dëshmitar i një historie shpesh të trazuar. Rreth liqenit qëndrojnë mbetjet e 18 manastireve, fortesave, monumenteve dhe kishave.
I banuar nga ilirët e lashtë, grekët dhe romakët, Shkodra dikur ishte pjesë e Perandorisë Bizantine dhe u pushtua nga Perandoria Osmane për pesë shekuj, siç tregohet nga rrënojat përfshirë fortesën e Besakut në Virpazar. Pas rënies së perandorisë në shekullin XIX, Mali i Zi më pas u bë një principatë e pavarur para se Virpazari të bënte histori si vendi i kryengritjes së parë partizane të Malit të Zi në kohën e Luftës së Dytë Botërore. Alcatrazi i Malit të Zi
Sundimi i Perandorisë Osmane nxori gjithashtu një nga legjendat më famëkeqe të liqenit. Kështjella e Gërmozurit u ndërtua në 1843 në një ishull me gurë, përpara se të shndërrohej në versionin malazez të Alcatrazit nën mbretin Nikolla I. Thuhej se as të burgosurit dhe as rojet e burgut, të cilët ishin në gjendje të notonin, e kishin teorikisht të pamundur arratisjen. Por, dy të burgosur, me sa duket, ia dolën të ikin, duke përdorur një derë si trap. Për rojet e pafat që i vëzhgonin, dënimi ishte të vuanin të njëjtin dënim si të burgosurit e shpëtuar.
Ushqimi
Ndërsa liqeni është një strehë e mbrojtur e kafshëve të egra, peshkimi me leje është i mundur në disa zona, që do të thotë se peshku nuk mund të jetë më i freskët sesa kur vjen në tryezën tuaj. E njëjta gjë vlen edhe për produkte të tjera, duke përfshirë djathërat e shkëlqyer të bërë në shtëpi, bimë të tilla si rozmarinë dhe sherbela si dhe pirgje me fruta dhe shegë të kudogjendura, fiq, qershi dhe arra.
Një numër i vogël opsionesh për të ngrënë janë të dallueshme përgjatë liqenit. Në një prej tyre, me pamje nga rrënojat e shtëpive të lashta dhe shtretërve të kallameve, ushqimi është i thjeshtë, por i shijshëm. Një çift i moshuar mbikëqyr gjërat, në karrige plastike kopshti dhe tavolina pikniku që ofrojnë sfond të përsosur për festë. Mund të fillojë me proshutën, domate të shkëlqyera lokale të bëra sallatë, përpara se krapi të skuqet dhe të shërbehet me bukë të bërë në shtëpi.
Dollitë me një pije alkoolike ”të zjarrtë” të quajtur raki të sigurojnë një udhëtim të butë me varkë gjatë të cilit mund të jeni edhe të përgjumur. Manastiret
Një numër manastiresh historike janë të shpërndara në dhe përreth liqenit, në heshtjen, paqen dhe bukurinë natyrore që i rrethon. Manastiri i Vraninës, më i njohur si Shën Nikolla, është një manastir ortodoks serb dhe gjithashtu një nga më antiket e zonës, që daton në shekullin XIII. Ai ndodhet lart në një kodër në një ishull me të njëjtin emër duke pasur një pamje të pabesueshme.
Megjithëse është sulmuar dhe pothuajse është shkatërruar gjatë historisë së saj, kisha u restaurua rreth 20 vjet më parë, ndërsa përpjekjet vazhdojnë për rinovimin e gërmadhave të tjera në vend. Sot atje jeton vetëm një murg, i cili kujdeset për kishën dhe gjithashtu punon si bletar duke prodhuar mjaltë mesa duket me përfitime mjekësore./KultPlus.com
Një e diel në Shkodër, për të vizituar disa nga vendet më historike të Kryeqendrës së veriut. Turistët që zgjedhin të vijnë janë të predispozuar të vizitojnë një variacion të gjerë zonash, ndërsa nuk mungojnë vizita nga vende si Finlanda e deri nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ajo që bie më shumë në sy është dashuria e tyre për ushqimin në Shkodër, restorantet, kafenetë dhe padiskutim
edhe për motin. Kjo të paktën për këta turistë finlandez, të cilët dashurojnë diellin e Shkodrës.
Një pjesë tjetër vijnë nga Shtetet e Bashkuara, ndërsa vrapi deri në zonën turistike të Shirokës është një ndër destinacionet e para që ka zgjedhur për të eksploruar në Shkodër.
Kalaja e Rozafës,muzetë e ndryshme të qytetit të Shkodrës dhe zonat muzelae si pedonalja janë pikat më strategjike.
Ndërsa peshku dhe pjatat tradicionale të Shkodrës janë ato që tërheqin më shumë vëmendjen në kulinari.
Pjesa më e madhe e turistëve e kanë Shkodrën si një qytet një apo dy ditor në kalim, ndërsa vijojnë më tej me turin e tyre në vende të tjera të Ballkanit. / KultPlus.com
Shkodra është një prej qyteteve më të kahershme të Shqipërisë, me një histori banimi mijëvjeçare në qytet dhe krahinë. Po ashtu Shkodra gjatë viteve të tëra, ka qenë një vend ku është zhvilluar kultura dhe jeta artistike, shkruan KultPlus.
Një fotografi e postuar nga Vinceś Mudroū, dëshmon se këtë qytet e kanë vizituar edhe artistë kinezë, në vitin 1955. Derisa ata parakalojnë përmes rrugëve të këtij qyteti, qytetar të shumtë kanë dalë për të pritur ardhjen e tyre.
KultPlus, ju sjellë këtë fotografi që tregon një atmosferë të këndshme në këtë qytet, derisa me buzëqeshje, e duartrokitje artistët kinez përshëndeten me banorët e qytetit të Shkodrës./ KultPlus.com
