Raymond Clevie Carver Jr. (Clatskanie, 25 maj 1938 – Port Angeles, 2 gusht 1988), prozator, poet dhe eseist amerikan
SHKOLLA E NATËS
Nga Raymond Carver
Martesa ime sapo kishte dështuar. Nuk mund të gjeja një punë. Kisha një vajzë tjetër. Po ajo nuk ishte në qytet. Isha në bar duke pirë një gotë birrë, dy gra ishin ulur ca ulëse më poshtë, e njëra nga to nisi të fliste me mua.
“A ke makinë?”.
“Kam, por s’e kam këtu”, thashë.
Gruaja ime e kishte makinën. Po rrija te shtëpia e prindërve të mi. E përdorja makinën e tyre herë pas here. Po kësaj nate isha me këmbë.
Gruaja tjetër më shikoi. Që të dyja ishin rreth të dyzetave, mbase një çikëz më të moçme.
“Për çfarë e pyete?”, gruaja tjetër e pyeti gruan e parë.
“E pyeta a ka makinë”.
“Atëherë, a ke makinë?”, më pyeti gruaja e dytë.
“Isha duke i thënë asaj, kam makinë. Por s’e kam me vete”, thashë.
“Kjo s’na hyn edhe aq në punë, ë?’, tha ajo.
Gruaja e parë qeshi. “Na ka shkrepur në mendje diçka, por na duhet një makinë për këtë. shumë keq”. U kthye kah banakieri dhe i kërkoi edhe dy birra të tjera.
Po e mbaja për një kohë të gjatë birrën time në dorë, kështu që tash e piva të tërën dhe shkova me mendjen se mbase mund të ma ofronin një ato. Nuk e bënë këtë.
“Me çka merresh?”, më pyeti gruaja e parë.
“Në këtë moment, me asgjë”, thashë. “Nganjëherë, kur mundem, shkoj në shkollë”.
“Shkuaka në shkollë”, i tha ajo gruas tjetër. “Qenka student. Në cilën shkollë shkon?”.
“Këtej rrotull”, thashë.
“Ta thashë”, tha gruaja. “A nuk duket si student?”.
“Për çfarë të mësojnë?”, pyeti gruaja e dytë.
“Gjithçka”, thashë.
“E kam fjalën”, tha ajo, “çfarë ke në plan të bësh? Cili është synimi yt i madh në jetë? Çdonjëri e ka një synim të madh në jetë”.
Ia drejtova gotën time të zbrazët banakierit. E mori dhe ma mbushi birrë. I nxora ca të imëta, çka më la me tridhjetë centë nga dy dollarët me të cilët kisha filluar para ca orësh. Ajo po priste.
“Të jap mësim. Të jap mësim në shkollë”, thashë.
“Dashka të jetë mësues”, tha ajo.
E hurba birrën time. Dikush e vuri një monedhë në xhukboks dhe një këngë që i pëlqente gruas sime nisi të dëgjohej. Shikova përreth. Dy burra pranë derës kryesore ishin duke luajtur në shefelbord. Dera ishte e hapur dhe jashtë ishte terr.
“Edhe ne jemi studente, që ta dish”, tha gruaja e parë. “Shkojmë në shkollë”.
“Ndjekim kursin e natës”, tha gruaja tjetër. “E ndjekim atë kursin e leximit të të hënave mbrëma”.
Gruaja e parë tha, “Pse nuk po vjen këtu poshtë, mësues, kështu që s’do të kemi nevojë të bërtasim”.
I mora birrën dhe cigaret e mia dhe kalova dy tavolina më poshtë.
‘Më mirë kështu”, tha ajo. “Tash, a mos the se je student?”.
“Nganjëherë, po, por ja tani”, thashë.
“Ku?”.
“State College”.
“Tamam”, tha ajo. “Po më kujtohet tani”. Shikoi gruan tjetër. “A ke dëgjuar ndonjëherë për një mësues aty me emrin Patterson? Mban kurse edukimi për të rriturit. Ai e mban këtë kursin që e ndjekin ne të hënave mbrëma. Ti po ma kujton goxha fort Pattersonin”.
Shikuan njëra-tjetrën dhe qeshën.
“Mos na e vër mendjen”, tha gruaja e parë. “Kjo është një shaka mes nesh. A mund t’i tregojmë çka kishim menduar të bënim, Edith? Do t’i tregojmë?”.
Edith nuk gjegji. Piu një gllënjkë birrë dhe i picërroi sytë teksa e shikonte veten, të tre ne, në pasqyrën mbrapa banakut.
“Po mendonim”, ia mori gruaja e parë, “po të kishim një makinë sonte do të shkonim ta shihnim atë. Pattersonin. A nuk është kështu, Edith?”.
Edith qeshi me veten. E mbaroi birrën dhe e kërkoi edhe një, përfshirë edhe një për mua. I pagoi birrat me një kartëmonedhë pesëdollarësh.
“Pattersonit ia ka ënda pijen”, tha Edith.
“Mund ta thuash përsëri”, tha gruaja tjetër. M’u kthye mua. “Kemi folur për këtë një natë në klasë. Pattersoni tha se gjithmonë pi verë kur ha dhe një a dy gota uiski me ujë të gazuar para darke”.
“Cili kurs është ai?”, pyeta.
“Kursi i leximit që e mban Pattersoni. Pattersonit i pëlqen të flasë për gjëra të ndru=yshme”.
“Po mësojmë të lexojmë”, tha Edith. “A mund ta besosh këtë?”.
“Do të më pëlqente të lexoja Hemingwayn dhe gjëra të tilla”, tha gruaja tjetër. “Por Pattersoni na ka lexuar tregime si në Reader’s Digest”.
“Për çdo të hënë mbrëma marrim nga një tekst”, tha Edith. “Por Pattersoni është ok. S’i prish punë nëse shkojmë për një gotë uiski. Edhe ashtu s’është se ka çfarë të bëjë. Na lidh diçka me të. Me Pattersonin”, tha ajo.
“Sonte jemi të lira”, tha gruaja tjetër. “Por makina e Edithit është në garazh”.
“Po të kishe një makinë tash, do të shkonim ta shihnim atë”, tha Edith. Më shikoi. “Mund t’i thuash Pattersonit se dëshiron të bëhesh mësues. Mund të keni diçka të përbashkët”.
E mbarova birrën time. s’kisha vënë gjë në gojë gjithë ditën e lume përveçse ca kikirikave. E kisha goxha zor të vazhdoja të dëgjoja dhe të flisja.
“Hajt na i sill edhe tri birra, të lutem, Jerry”, i tha gruaja e parë banakierit.
“Faleminderit”, thashë.
“Do të shkosh mirë me Pattersonin”, tha Edith.
“Po thirre, pra”, thashë. Shkoja me mendjen se ishin veç fjalë.
“S’do ta bëj këtë”, tha gruaja. “Mund të nxjerrë vickla. Thjesht do të mbijmë në oborrin e tij dhe ai s’do të ketë nga t’ia mbajë”. E gjerbi birrën e saj.
“Le të shkojmë pra!”, tha gruaja e parë. “Po çka po presim pra? Ku the se është makina?”.
“Ca blloqe më tutje është një makinë”, thashë. “Por s’e di saktësisht”.
“A dëshiron të shkojmë a jo?”, pyeti Edith.
“Ai tha se po”, tha gruaja e parë. “Do ta marrim një pako me gjashtë birra me vete”.
“Unë i kam veç tridhjetë centë”, thashë.
“Po kujt i duhen paratë e tua të leshit?”, tha Edith. “Na duhet ajo dreq makine. Jerry, edhe tri birra. Dhe një pako gjashtëshe me vete”.
“Për Pattersonin”, tha gruaja e parë kur erdhën birrat. “Për Pattersonin dhe uiskin e tij me ujë të gazuar”.
“Do t’i bien biskotat”, tha Edith.
“Pije”, tha gruaja e parë.
Në trotuar u drejtuam për në jug, jashtë qytetit. Ecja në mes të dy grave. Ora ishte rreth dhjetë.
“Mund ta pi njërën prej atyre birrave tash”, thashë.
“Merre”, tha Edith.
E hapi qesen dhe unë e futa dorën dhe nxora një sosh.
“Na e ha mendja se është në shtëpi”, tha Edith.
“Pattersoni”, tha gruaja tjetër. “Nuk jemi të sigurta. Por na e ha mendja se po”.
“Sa larg është?”, pyeti Edith.
U ndala, e ngrita birrën dhe e zbraza gjysmën e saj. “Blloku tjetër”, thashë. “Po rri te prindërit e mi. Është vendi i tyre”.
“Nuk ka asgjë të keqe këtu”, tha Edith. “Por do të doja të thosha se ti je pak i vjetër për një gjë të tillë”.
“Kjo nuk është e sjellshme, Edith”, tha gruaja tjetër.
“Epo, kështu jam gatuar unë”, tha Edith. Duhet të mësohet me këtë, kaq. Kështu jam gatuar unë”.
“Kështu është gatuar kjo”, tha gruaja tjetër.
E mbarova birrën dhe shtypa kanaqen në barishte.
“Sa larg tash?”, pyeti Edith.
“Ja ku është, pikërisht kjo. Do të mundohem t’i marr çelësat”, thashë.
“Mirë pra, ngutu”, tha Edith.
“Po presim jashtë, ne”, tha gruaja tjetër.
“Jezus!”, tha Edith.
E hapa derën dhe zbrita në katin e poshtëm. Babai im ishte në pizhama, duke shikuar televizor. Në apartament ishte nxehtë, u mbështeta për shtalkës së derës për një minutë dhe e vura njërën dorë mbi sy.
“I kam pirë ca birra”, thashë. “çfarë po shikon?”.
“John Wayne”, tha ai. “Shumë i mirë. Ulu dhe shikoje. Nëna jote nuk është kthyer ende”.
Nëna ime punonte me turne të ndryshme te Pauli, një restorant hofbrau. Babai im nuk kishte ndonjë punë. Kishte punuar në pyje, ku ishte lënduar. I kishin dhënë një dëmshpërblim për këtë, por tashmë ishte harxhuar. Ia kërkova një hua prej dyqind dollarësh kur më la gruaja, por refuzoi. I kishe sytë me lot kur më tha jo dhe tha se shpresonte se s’do t’i mbaja inat. I thashë se ishte në rregull, s’do t’i mbaja inat.
E dija se edhe këtë herë do të thoshte jo. Por u ula në anën tjetër të kauçit dhe i thashë, “I takova dy gra të cilat më pyetën nëse mund t’i çoja në shtëpi”.
“Çka u the ti?”, pyeti ai.
“Po më presin lart në rrugë”, thashë.
“Lëri të presin”, tha. “Do të kalojë dikush aty pari. Nuk duhet të përzihesh në këto punë”. E luajti kokën. “Nuk u ke treguar se ku jetojmë, apo jo? Nuk janë përnjëmend aty lart?”. Lëvizi në kauç dhe ia nguli sytë përsëri televizorit. “Sidoqoftë, nëna jote i ka marrë çelësat me vete”. Luajti kokën ngadalë, me sytë gjithmonë në televizor.
“S’është gjë”, thashë. “Nuk më nevojitet makina. Nuk do të shkoj askund”.
U ngrita dhe shikova në korridor, në shtratin portativ ku kisha fjetur. Aty ishte një taketuke, një orë Lux dhe disa libra të vjetra me kopertinë të butë në një tavolinë mbrapa shtratit. Zakonisht shtrihesha në mesnatë dhe lexoja derisa rreshti i shtypur bëhej i paqartë dhe më zinte gjumi me dritën ndezur dhe librin në dorë. Në njërin libër që po lexoja kishte diçka që më kujtohet t’ia kem thënë gruas sime. Më la një përshtypje të llahtarshme. Është një burrë që ka një makth dhe në makth sheh ëndërr se është duke parë ëndërr dhe kur zgjohet sheh një burrë duke qëndruar në dritaren e dhomës së tij të gjumit. Ëndërruesi është aq i tmerruar sa nuk mund të lëvizë, mezi merr frymë. Burri në ditare hedh shikimin në dhomë, pastaj nis të shkulë perdën. Ëndërruesi nuk mund të lëvizë. Dëshiron të bërtasë, por mezi mbushet frymë. Atëherë shfaqet hëna mbrapa një reje dhe ëndërruesi në makth njeh burrin jashtë. Është shoku i tij më i mirë, shoku më i mirë i ëndërruesit, por askush s’e di se burri është duke pasur makth.
Kur ia tregova këtë gruas sime, e ndjeva gjakun të më vlonte në fytyrë dhe skalpin të më shponte. Por asaj s’i hante fare.
“Kjo është thjesht çështje shkrimi”, tha ajo. “Të tradhtohesh nga dikush nga familja jote, ja ky është një makth i vërtetë”.
Mund t’i dëgjoj duke e shkundur derën e jashtme. Mund t’i dëgjoj hapat në trotuar mbi dritaren time.
“Bastard i mallkuar!”, e dëgjoj Edithin të thotë.
Mbeta në banjë për një kohë të gjatë, mandej u ngjita lart dhe dola jashtë. Ishte më ftohtë, e ngrita lart zinxhirin e xhaketës. U nisa drejt Paulit. Nëse arrija atje para se nëna të mbaronte punën mund të haja një sanduiç qure. Pastaj mund të shkoja kioska e re e Kirbyt dhe t’i shfletoja magazinat. Pastaj mund të shkoja në apartament, të shtrihesha, të lexoja librat derisa të ngopesha me to dhe të flija.
Gratë, ato nuk ishin aty kur u largova dhe s’do të jenë aty kur të kthehem.
/Marrë nga Raymond Carver, “What We Talk About When We Talk About Love”, Vintage, 2013
/Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com
