Etiketë: shkrimtar

Mitrush Kuteli, drejtuar gruas: Fëmijët i porosit ta duan vendin dhe gjuhën tonë gjer në vuajtje

Posted on by Kult Plus

Dhimitër Pasko ka lindur më 13 shtator të vitit 1907, ka qenë shkrimtar, përkthyes dhe ekonomist shqiptar, i njohur ndryshe me emrin e penës Mitrush Kuteli. Pseudonime të tjera që përdori për të shkruar qenë edhe Janus, Izedin Jashar Kutrulia me Dr. Pas.

Kjo është Letra-Testament, që shkrimtari Mitrush Kuteli, u drejtoi gruas dhe fëmijëve të tij, para se të ndahej nga jeta, në kushtet e njohura kur nuk i lejohej dalja në dritë, botimi i veprave të tij, dhe, sigurisht, për pasojë, edhe të vuajtjeve të thella shpirtërore.

Një nga themeluesit e prozës moderne shqiptare, autor i dhjetëra novelave, (apo rrëfenjave, siç i quante), romaneve, poeti, studiuesi, përkthyesi i shkëlqyer, ekonomisti i talentuar dhe atdhetari i madh, u dënua me burg pas një gjyqi farsë, duke u akuzuar, madje, edhe si propagandist i Luftës së Tretë Botërore (!)…

Gjimnazistet e Shkollës së Gjuhëve të Huaja, Fiona Kopali dhe Klaudia Hasanllari, ia kërkuan Letrën-Testament familjes së shkrimtarit.

Po e botojmë këtë Letër–Testament, me disa pak shkurtime të pjesëve thjesht familjare.

E dashur Efterpi,

Këtë letër, që është ndoshta e fundit, desha të ta shkruaj me dorë, po nuk mund. Sot nuk e kam dorën të sigurt, më dridhet. Ti s’je këtu. Ke shkuar me Pandin në Rrushkull për të parë Poliksenin dhe Atalantën. Të nxita më shumë unë. Nga brenga, nga malli. Jam vetëm në shtëpi. Doruntina ka shkuar të lozë me vajzat e Bajramit.

Mendjen e kam të turbullt nga pagjumësia, nga ëndrrat e këqija. Sikur më ndiqnin gjermanët, që të më varnin. Iknja me vrap, hynja në gropa e puse, dilnja prapë. Ata më ndiqnin. Ment më kapnin. Iknja përsëri. Në një çast u gjende edhe ti pranë meje. Dhe iknim. Pastaj u ndamë. Fundja u gjenda i ndjekur nga njerëzit tanë. Prapë gropa, puse, gremina. Sikur isha në Berat, nën Kala. Në një sterrë të Kalasë, pranë Kishës. Më tej në Fier. Kisha shpëtuar nga ndjekjet dhe kërkonja ndonjë shtëpi për t’u fshehur. Isha i zbathur, i zhveshur. Dikush më thirri: “Qëndro, Dhimitri! Të zumë”. Më rrethuan, më zunë dhe po më shpinin të më vrisnin. Unë qeshnja. Kisha qejf të më vrisnin… Dhe ja, u gjenda në burg. Shumë njerëz. Midis tyre Sofo Çomorra, që ka vdekur. Më shikonte me dhembje. “Si u bë kështu, o Pasko? Ç’ke bërë?” –“S’di”. –“Shiko këtu”. Dhe më dha ca shkresa të shkruara bukur: një akt akuzë dhe ca lidhje të tjera. Më quanin bejtexhi. Më thoshin se kisha bërë një vjershë për glyrën me rima italiane. Pashë Andrean. I ardhi keq. U vendos të më vrasin. Prapë u gëzova. –“Fundja, do vdes, thashë. Do të shpëtoj. Do çlodhem. Jeta ime ka qenë shumë e turbullt, e ngatërruar, e mirë dhe e keqe. Sa mirë që mbaroi”. Kur u ngrita, ti po bëheshe gati për në Rrushkull. Kokën e kisha dhe e kam të rëndë. Ti shkove më 7 e gjysmë. Pas 5 minutash ardhi Ilua i Sterjos e më solli lajmin: vdiq Thanas Cikuli… Sipas mendjes sime, shpëtoi. E kam zili. Vdekja është prehje e madhe, shkëputje nga dhembjet. Vërtet, edhe nga gazet, por në një kohë, kur njeriu është shumë i sëmurë, i mërzitur, vdekja është shpëtim: nga dhembjet fizike e shpirtërore. Që të dyja janë të rënda. Ti e di sa dhembje të tilla kam pasur kohët e fundit. Njëra, që ti ma di, është se si pasojë e tyre nuk jam i zoti të punoj, të krijoj, të paguaj bukën që më jep shteti për vete e për fëmijët. Unë s’kam qenë e s’dua të jem kurrë parazit. Po ç‘të bëj, grua? S’mund. Kokën e kam të turbullt…..

Letrën ta nisa për tjetër gjë: të të përsëris porositë e mija të fundit. Më fal se të mërzit. Unë t’i kam thënë kaq herë. Të kam helmuar jetën, sepse edhe mua ma kanë helmuar të tjerët. Dhe s’kam qenë i zoti ta mbaj helmin për vete, siç më takon. Ky qoftë i fundit që po të sjell.

Ne u bashkuam, rrojtmë e bëmë fëmijë në vjete stuhie: burg, urbanizëm, hotel. Po atëherë kisha shëndet dhe i kapërceva të gjitha. Tani, ti e di… I di ditët e netët ë mija. Sëmundjet dhe brengat më brehnë, më hëngrën. Unë e shoh tani vdekjen si një lirim nga dhembjet. Nuk e dua,po nuk e largoj dot. E shoh se afrohet, më çik. Më vjen keq se do t’i lë fëmijët të vegjël, pa krah, mbase në vobektësi të madhe, në pamundësi për t’ua arritur synimeve. Pensioni im nuk do të mjaftojë. S’kam “vjete shërbimi”. Domosdo, 22 vjet jashtë. Edhe atje kam punuar sa jam shuar,po këta vjetë pune nuk peshojnë për efekt pensioni. Fati im i keq, fati i tyre i keq. Ndofta,pas vdekjes, kur të pushojnë pasionet dhe urrejtjet, shteti ynë mund t’ju ndihmojë për hir të punës sime të kaluar; në gazetari dhe letërsi, që në moshë të njomë, dhe sidomos në fushën ekonomike. Një pjesë e shkrimeve të mija-shqip dhe rumanisht- janë aty, në Bibliotekën Kombëtare. Disa njerëz i dinë përpjekjet e mija kundër kapitalit italian, kundër grabitjeve gjermane. Kam punuar pa interes vetiak. Nuk kam ndjekur kurrë pasurimin tim, sepse ky pasurim mund të bëhej vetëm me dy mjete: me vjedhje (ka njëmijë e një mënyra vjedhjeje dhe unë s’kam përdorur asnjërën) dhe me tradhëti, duke u shërbyer të huajve për të grabitur vendin dhe duke marrë për këtë shërbim. Zgjodha rrugën e kundërt: luftën kundër atyre që donin të grabisnin, atyre që grabisnin. Nuk i ndala dot të tëra, jo se s’desha, jo se kisha interes,po se s’munda. Kaq munda,kaq bëra. Kundër grabitjeve italiane, kundër grabitjeve gjermane, kundër grabitjeve jugosllave. Nuk zgjodha kurrë udhën e rehatit vetjak, udhën e “urtë e butë e lugën plot”. Kam punuar shumë, kam dashur shumë, kam gabuar shumë. Tani jeta shkoi e nuk kthehet dot,nuk ndreqet dot. Të kam treguar se gjermanët do të më varnin përpara bashkisë,kur muarën vesh se kisha sabotuar nxjerrjen e monedhës së re që donin të bënin. Më shpëtoi fati. Nuk do të skuqem kurrë nga turpi as me veprimin tim në ditët e para të çlirimit. Punova si i marrë. Luftova kundër grabitjeve jugosllave. Aq më fort nuk mund të skuqem nga turpi as me veprimtarinë time praktike-në fushën ekonomike-në Rumani. Edhe atje kundër gjermanëve. Unë kam pasur gjithnjë, si bir i një populli të vogël, një urrejtje të madhe kundër idesë së zezë “popuj mbi popuj” ose “të mëdhenj mbi të vegjël”, por “popuj përkrah popujsh”. Ky parim ka ushqyer në mënyrë të vetëdijshme dhe të pavetëdijshme, automatikisht,veprimtarinë time. Kam qenë kundër rusëve, sepse ata mbajnë nënvete dhe shkombëtarizojnë popuj të tjerë, kundër gjermanëve sepse kanë shfrytëzuar dhe zhdukur popuj të tjerë, kundër anglezëve për të njëjtën arsye. Biri i një populli të vogël nuk mund të bënte ndryshe. Në Rumani kam luftuar,aq sa mund të luftojë një njeri i vogël, kundër shfrytëzimit të kapitalit vendas dhe të huaj. Këtë qëndrim kam pasur edhe kur isha drejtor banke. Një nga pasojat e para ka qenë një “skedë e zezë” në aparatin gjerman të Vjenës, më 1940-41. Për këtë “skedë të zezë” ardhi e më foli dikush në bankë: “Ç’po bën kështu? Nuk e di ç‘të pret? Pse kundërshton që vendin e kapitalit çifut ta zerë kapitali mik gjerman?” Unë di një gjë: kapitali s’mund të jetë kurrë mik, po vetëm kapital. Ay ushqehet me fitime, mbahet me fitime, rron për fitime. Dhe fitimet s’kanë kurrë të mbaruar. Njëja kërkon të bëhet dy, dyja katër, katra tetë, mija dhjetë mijë, milioni qindmilion e kështu me radhë. Në dëm të njerëzve, të popujve. Si ish drejtor tri bankash (gjithnjë i varfër) di se fitimi i vjetër nuk ngopet me fitim të ri, siç nuk ngopet deti me ujë.

Do të më njohë dhe do të më kuptojë dikush, të paktën pas vdekjes? Nuk e di. Desha të më kuptonte dhe njihte jo për nder e lavdi, po që fëmijët e mij-të cilëve u lë trashëgim punën dhe ëndrrat e mija- të mos vuajnë për bukë sa janë të vegjël, të ndjekin studimet dhe të gjejnë udhën e tyre në jetë.

Jam i sigurt se po të vlerësohej në këtë drejtim puna dhe përpjekjet e mija në të kaluarën, fëmijët nuk do të vuanin.

Nisa të shkruaj një letër të shkurtër lamtumire, dhe u nxeva-ndonëse më buçasin veshët e më dhemb koka prapa- dhe shiko se ku arrita.

Dëgjo!

Shenjat nuk i kam të mira. Tensioni ngrihet e ulet, zemra ngec. Nisem për në zyrë a për shëtitje dhe më priten këmbët, më mbahet fryma. Ndalem e helmohem me ilaçe. Netët i kam skëterrë, siç e di vetë. Këto të gjitha thonë se nuk e kam të gjatë. Pra, mos u hidhëro se po të porosit edhe një herë.

1.Kur të vdes mos bëni lajmërime nga ato që ngjiten nëpër muret.

Vdekja është një ngjarje që i takon atij që vdes dhe shtëpisë së tij. Pse ta dijë bota? S’dua!

Nuk do të lajmëroni para varrimit, asnjeri, me përjashtim të pesë a gjashtë njerëzve më të afërm për të bërë formalitetet e varrimit dhe varrimin. Kaq.

S’kam qejf të mërzit njeri. Sikush ka hallet e veta.

2. Dikur kisha dashur të varrosesha në Pogradec, pranë babajt e nënës ose lart në gështenjat, në Shën e Djelë. Tani e kam ndryshuar mendjen. Varrimi është një ngatërresë. Varrosmëni këtu, në Tiranë. Gjith Shqipëri është! Nuk dua asnjë shkrim mbi varr. Vetëm një kryq, si babaj, gjyshi, stërgjyshi.

3……………………..

4. Fëmijët i porosit ta duan vendin dhe gjuhën tonë gjer në vuajtje.

Të mos u shqasë zemra kundër Shqipërisë as kur do të vuajnë pa faj. Atdheu është atdhe, bile edhe atëherë kur të vret. Këtu kanë lindur, këtu të rrojnë me mish e shpirt, qoftë edhe me dhembje. Atalanta dhe Pandeliu kanë prirje për letërsi. Le të mbarojnë studimet në ndonjë degë praktike-ajo fizikë, ay mjekësi ose ndonjë fakultet tjetër, fjala vjen, për arësimtar, dhe le të merren edhe me letërsi. Por jo si profesion kryesor. Profesionizmi në letërsi, në vendin tonë, është, hë për hë, një rrugë vuajtjesh, buka e tij është e hidhur. E hidhur, them, për atë që s’di marifete dhe hipokrizira. Terreni i letërsisë është një tokë tek gëlojnë gjarpërinjtë. Të vrasin shokët, se u bën hije. Dhe kur nuk u bën hije do të thotë se nuk je i zoti për letërsi. Dorëshkrimet ua lë atyre të dyve, sidomos Pandeliut. Të mos i prekë askush! Ay do të rritet,do të lexojë shënimet e parealizuara, do t’i përpunojë. Për këtë duhet të grumbullojë më parë shumë kulturë. Talenti, prirja nuk vlejnë asgjë pa punë, pa kulturë.

Askush të mos i prekë dorëshkrimet para se të më rritet djali! I vini në arkë, i mbyllni!

Polikseni dhe Atalantë! Pandeli dhe Doruntinë! Të doni njeri-tjetrin, të ndihmoni njeri-tjetrin, të duroni njeri-tjetrin! Mos i vini re vogëlsirat, mos u grindni për vogëlsira, për asgjë. Hidhni tutje inatin, se ay është burim i shumë të këqijave. Përpiqi të mos ju rritet mendja. Inati dhe mendjemadhësia na kanë bërë dëme të mëdha. Na prishnë. Zemra juaj të mos njohë urrejtjen, grindjen, mërinë. Urtësi,butësi, zemërgjerësi! Hapni sytë për çdo hap që bëni në jetë. Jeta mund të prishet nga një hap i gabuar, vetëm nga një hap. Pastaj vinë greminat. Kur t’ju vijë koha, martohuni. Të dëgjoni zërin e zemrës, po edhe të arsyes. Shpesh, zemra të shpie në udhë të gabuar, në qoftë se nuk e drejton arsyeja. Mos i kërkoni shumë jetës, sepse jeta është koprace në mirësi. Mos ëndërroni ato që nuk realizohen dot. Mos u matni me hijen e mëngjesit, me mendjemadhësinë. Do t’i kërkoni jetës aq sa mund t’ju japë.

Ta doni dhe ta nderoni mamanë, se ka qenë trime në jetë, ka vojtur shumë. Të dy kemi vojtur. Embëlsojani pak pleqërinë pas kaq tufanesh. Ajo ka grumbulluar shumë përvojë nga jeta e hidhur dhe kjo përvojë mund të jetë e dobishme për ju, që të mos vuani.

Doruntina është më e vogla. Ajo ka nevojë për mjaft vjet ndihme dhe drejtimi. Mos i kurseni ndihmën tuaj, që të mund të prehem i qetë në dhe.

Mos më qani! Mbahuni! Unë e rrojta jetën, mbarova qerthullin tim. Nuk dua t’ju shohin të tjerët kur qani. Më dëgjoni? Lotët janë të kotë. Kush vdes nuk ngjallet. Unë as që dua të ngjallem, as që dua ta filloj jetën përsëri. Mjaft! Këtë porosi mos e shkelni.

Efterpi, më fal për këtë mërzitje të fundit! Mbahu dhe jepu zemër fëmijëve. Bëj siç të porosita. Mos ndrysho asgjë. Nuk dua njerëz në varrimin tim. Më të shumtit vinë për sehir, për formë. Unë i kam urryer ngahera varrimet e bujshme, me kallaballëk. Edhe disa fjalë: kuptohet se nuk do të lajmërosh as njerëzit e tu, këtu ose në Korçë, me përjashtim të Foqit dhe Nestit.

Të përqafoj, të lutem të më falësh dhe lamtumirë!

Yti

Dhimitraq /KultPlus.com

75 vjetori i lindjes së Paulo Coelho, shkrimtarit të rekordeve

Posted on by Kult Plus

Braziliani me ndikimin më të madh ndërkombëtar dhe një nga shkrimtarët më të lexuar në botë, Paulo Coelho, feston ditëlindjen e tij të 75-të më 24 gusht 2022.

Në vitin 2022, janë bërë 35-vjet nga botimi i parë i “Pelegrini i Kompostelës”, best-seller-i i tij i parë nga “Toena”. Libri u shkrua pas pelegrinazhit të autorit, në vitin 1986, përgjatë rrugës për në Santiago de Compostela, në Spanjë, dhe u botua nga shtëpia botuese “Eco”, në Rio-de-Zhaneiro, vitin pasues, më 1987. Përvoja gjatë rrugës për në Santiago de Compostela ishte e jashtëzakonshme në jetën e autorit dhe suksesi i madh ndërkombëtar i “Pelegrinit të Kompostelës”, pas botimit të tij, kontribuoi në rritjen e konsiderueshme të numrit të pelegrinëve në qytetin e Galicisë, në Spanjë – aq shumë sa në vitin 1999, Paulo Coelho u nderua me Medaljen e Artë të Galicisë nga Këshilli i Shtetit të Spanjës dhe, në vitin 2008, bashkia lokale e nderoi shkrimtarin brazilian duke i dhënë emrin e tij njërës prej rrugëve të qytetit.

Librat e Paulo Coelho-s, të botuara në mbarë botën, kanë arritur shifrën mahnitëse prej rreth 320 milionë kopjesh të shitura në më shumë se 170 vende. Autori më i përkthyer nga portugalishtja është botuar në 88 gjuhë të ndryshme, duke përfshirë shqipen, gjuhën estoneze, persishten (gazetarja Patrícia Campos Mello zbuloi versionin e “Pelegrinit të Kompostelës” në atë gjuhë midis të burgosurve në burgun amerikan të Guantanamos, Kubë), hindishten, malajalamishten (e folur në Indinë Jugore), marathishten (e folur në bregun perëndimor qendror të Indisë), vietnamishten dhe suahilishten (një nga gjuhët zyrtare të Kenias). Në Brazil, Paulo Coelho madje ka pasur pesë tituj në të njëjtën listë të best-seller-ve, një ngjitje që asnjë autor tjetër nuk ka arritur ta kapë deri më sot.

“Alkimisti”, libri i tij më i suksesshëm, u botua në qershor 1988, fillimisht nga i njëjti botues “Eco”. Meqenëse pronari i shtëpisë botuese të parë nuk besonte shumë në suksesin e titullit, ribotimi i “Alkimistit” u bë nga botuesi tjetër “Rocco” dhe shpejt u bë një nga fenomenet më të mëdha të shitjeve në Brazil. Largimi nga “Eco” shënon edhe momentin kur Paulo Coelho filloi të punojë me Mônica Antunes, agjenten e tij ekskluzive deri më sot, pronare e “Sant Jordi”, me qendër në Barcelonë. Libri shitet rreth 1 milion kopje çdo vit vetëm në Shtetet e Bashkuara, duke qenë libri më i dhuruar për nxënësit që mbarojnë gjimnazin atje. Ende në Shtetet e Bashkuara, tregu më i madh i librave në botë, “Alkimisti” ka një rekord duke qëndruar për 427 javë rresht në listën e librave më të shitur të “The New York Times” – lista më prestigjioze e best-seller-ve në industrinë ndërkombëtare të librit. Në gusht 2022, libri mbushi plot 650 javë në listën e librave më të shitur të “USA Today”. Frymëzimin për këtë best-seller  Coelho e mori nga një histori persiane e përdorur nga shkrimtari argjentinas Jorge Luis Borges në librin e tij me tregime të shkurtra të titulluar në origjinal “Historia universal de la infamia”, botuar më 1935.

“Alkimisti” vlerësohet dhe rekomandohet nga liderë botërorë, si ish-presidenti i ShBA-s, Barack Obama, aktivistja pakistaneze dhe fituese e çmimit “Nobel” për paqe, Malala Yousafzai, dhe ish-Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Ban Ki-Moon, midis shumë të tjerëve; nga shkrimtarë të njohur ndërkombëtarisht, si italiani Umberto Eco dhe japonezi Kenzaburo Oe, fitues i çmimit “Nobel” për letërsinë; nga personalitete, si Gisele Bündchen dhe Oprah Winfrey, prezantuese dhe drejtuese e një prej klubeve më të mëdha të librit në botë; madje edhe nga sportistë, si shtatë herë kampioni i botës në “Formula 1”, Lewis Hamilton dhe superyjet e NBA-së, LeBron James dhe Kobe Bryant – me të cilët Paulo Coelho planifikoi të shkruante një libër për fëmijë, një plan që fatkeqësisht u prish nga vdekja tragjike e basketbollistit. Në tregun e Amerikës së Veriut, ekziston një version audio i “Alkimistit” i treguar nga aktori i madh anglez Jeremy Irons, fitues i “Oscar”-it për aktorin më të mirë në vitin 1991.

Me 21 vepra dhe disa qindra milionë kopje të shitura, Paulo Coelho botohet nga botuesit më të rëndësishëm në botë, si “Knopf” dhe “HarperCollins” në Shtetet e Bashkuara, nga “Flammarion” në Francë, nga “Planeta” në Spanjë, nga “Penguin Random House” në Meksikë dhe “Kadokawa” në Japoni.

Në Brazil, ajo është botuar nga etiketa e “Paralela e Companhia das Letras” që nga viti 2016, kur publikoi librin “Spiunia”, frymëzuar nga jeta misterioze e Mata Harrit, një gruaje e lindur në Holandë dhe e pushkatuar gjatë Luftës së Parë Botërore. Në vitin 2010, Paulo Coelho organizoi për botuesin anglez “Penguin” një antologji tekstesh që ishin burim frymëzimi për të; ndër fragmentet e përzgjedhura, ka pasazhe nga De Profundis, nga Oscar Wilde, Eichmann në Jerusalem, nga Hannah Arendt (më 1982, një vizitë në rrënojat e kampit nazist të përqendrimit në Dachau, Gjermani, bëhet një nga përvojat më të shquara të jetës së autorit dhe përforcon bindjet e tij për të luftuar gjithmonë kundër autoritarizmit të çdo ngjyre ideologjike), “Princi” i Machiavelli-t, “Fiksionet” e Jorge Luis Borges-it dhe “Dorëshkrimet e Detit të Vdekur”, shpërndarjen e librave të tij nëpër botë, si dhe marrëdhëniet me lexuesit e tij.

Në vitin 1996, Paulo Coelho mori titullin “Kalorës i Urdhrit Kombëtar të Legjionit të Nderit”, ­­nga presidenti francez Jacques René Chirac dhe në të njëjtin vend ai mori titullin “Oficer në Urdhrin e Arteve dhe Letrave”, më 2003. U zgjodh dhe ishte kryetari i 21-të i “Akademisë Braziliane të Letrave” që nga viti 2002 dhe në vitin 2007; ai u bë Lajmëtar i Paqes i Kombeve të Bashkuara. Paulo Coelho ka fituar rreth 115 çmime dhe nderime të dimensioneve ndërkombëtare, duke përfshirë çmimin “Grinzane Cavour” (Itali, 1996; dhënë gjithashtu shkrimtarëve si José Saramago, Doris Lessing dhe Ian McEwan), çmimin “Goldene Feder” (Hamburg, 2005) dhe çmimin “Hans Christian Andersen”, dhënë nga Bordi Ndërkombëtar për Librat për të Rinjtë (2010).

Paulo Coelho është këshilltar i UNESCO-s për Programin mbi Konvergjencat Shpirtërore dhe Dialogët Ndërkulturorë dhe ka qenë anëtar i bordit të Fondacionit “Schwab”, i cili promovon Forumin e Davosit (në fakt, braziliani që ka më shumë rëndësi në Davos është Paulo Coelho, një shkrimtar që është gjithashtu anëtar i bordit të Fondacionit “Schwab”, shkroi gazetari Clóvis Rossi, reporteri brazilian që mbuloi më së shumti Forumin e Davosit, në Folha të Sao Paulo-s), dhe i Këshillit Ndërkombëtar Këshillimor të Programit Ndërkombëtar të Negocimit të Harvardit.

Në vitin 2003, “Alkimisti” fitoi rekordin botëror “Guinness” si libri që kishte më shumë përkthime në gjuhë të tjera; në vitin 2009, Paulo Coelho fitoi një rekord të ri botëror “Guinness” si autori më i përkthyer nga i njëjti libër. Ai është një nga shkrimtarët e parë që përdori mediat sociale dhe në një anketë të kryer nga Agjencia amerikane e marrëdhënieve me publikun JCPR më 2009, ai ishte ndër 100 personalitetet më të ndjekura botërore në Twitter (vetëm pesë nga 100 personat e përmendur nuk ishin amerikanë). Në vitin 2017, shkrimtari u zgjodh si një nga 100 mendimtarët më me ndikim botëror nga Fondacioni “Albert Einstein” i Kanadasë, i cili ruan koleksionin e gjeniut të fizikës gjermane.

Paulo Coelho ëndërronte të bëhej shkrimtar që kur ishte adoleshent në Rio-de-Zhaneiro. Kur ishte i ri, ai bënte komente me shkrim për librat që lexonte (në moshën 25-vjeçare kishte mbajtur shënime për më shumë se pesëqind libra) dhe u dërgonte poezi kritikëve letrarë, që kishin rubrika letrare në gazeta. Ai punoi në teatër (madje duke dhënë mësime për regji dhe aktrim) dhe në gazeta kryesore – si “O Globo”, në Rio-de-Zhaneiro – ai ishte redaktor i të përditshmes (të quajtur edhe “udigrudi” në Brazil) dhe punoi në kompanitë diskografike “Polygram” dhe “CBS”. Në vitin 1970, i ndikuar nga lëvizjet mistike dhe alternative, ai mori trenin e vdekjes për të shkuar në Bolivi dhe Maçu Piçu, në Peru. Më pas, shkoi në Amsterdam dhe Holandë, kryeqyteti botëror i lëvizjes hipi. Prej aty, me autobus, ai bëri ekskursionin e tij të parë në Lindje, një përvojë që ai e tregon në librin autobiografik “Hipi”, botuar më 2018.

Në fillim të viteve 1970, ai kryqëzoi rrugët me rokerin Bahian Raul Seixas dhe takimi i ndryshoi jetën. Së bashku, të dy kompozuan më shumë se dyzet këngë, disa prej të cilave ishin jashtëzakonisht të suksesshme dhe që u bënë përgjithmonë klasike të rokut brazilian, si “Gita” (një hit i madh edhe falë zërit të Maria Bethânia-s), “Unë linda dhjetë mijë vjet më parë” dhe “Shoqëria alternative”. Ai, gjithashtu, do të shkruante tekste për kompozitorë të tjerë të rëndësishëm brazilianë, si Rita Lee dhe Zé Rodrix, madje edhe për një nga themeluesit e zhanrit muzikor “bossa nova”, Roberto Menescal, një nga miqtë e tij të më të ngushtë; ka shkruar gjithsej 120 tekste këngësh. Pjesëmarrja e tij e fundit në universin e këngës ishte versioni i boleros meksikane “Me vuelves loço”, nga Armando Manzanero, një sukses i madh në Brazil me zërin e Elis Reginas si “Me deixas louca” (Ti më çmend). Versioni u regjistrua sërish nga vajza e Elisit, këngëtarja Maria Rita, në vitin 2012.

Fryma e lirë dhe e guximshme e Paulo Coelho-s i kushtoi disa momente kufizimi të dhunshëm të lirisë së tij: prindërit e tij e dërguan në klinikat e trajtimit psikiatrik, ku ai mori edhe goditje elektrike (një përvojë që ai e rrëfen në librin “Veronika vendos të vdesë”, e cila motivoi një projektligj të atëhershëm të senatorit Eduardo Suplicy që ndalonte shtrimet arbitrare psikiatrike në Brazil  (lexo shkrimin e autorit “Kam shkruar një libër mbi azilin mendor, babi”), dhe ai u arrestua dy herë nga diktatura civile-ushtarake që sundoi në Brazil midis viteve 1964 dhe 1985. Hera e parë ishte në vitin 1969, kur ai po kthehej nga një udhëtim nga Paraguai me të dashurën dhe dy miqtë e tij, ku kishte shkuar për të parë një ndeshje të ekipit brazilian të futbollit. E dyta më 28 maj 1974, gjatë periudhës më të tmerrshme të diktaturës: Paulo Coelho u arrestua fillimisht nga “Dops”, agjencia përgjegjëse për represionin, dhe pasi u lirua, u rrëmbye nga taksia, që po e çonte në shtëpi, u ndalua dhe u torturua.

Në një artikull për gazetën amerikane “The Washington Post”, ai shkroi:

“Pasi nuk e di sa kohë dhe sa seanca kishin kaluar (koha në ferr nuk llogaritet me orë), dikush troket në derë dhe më kërkon të vesh kapuçin. […] Më çojnë në një dhomë të vogël, e gjitha e lyer me ngjyrë të zezë, me kondicioner shumë të fortë. Drita fiket. Vetëm errësirë, ftohtësi dhe një sirenë që vazhdon e vazhdon. Filloj të çmendem, të kem vizione kuajsh. Trokas në derën e “frigoriferit” (më vonë e mora vesh se ky ishte emri), por askush nuk e hap. Më bie të fikët. Zgjohem dhe më bie të fikët disa herë, dhe në njërën prej tyre mendoj: më mirë të kapem sesa të rri brenda.”

Në vitin 1980, Paulo Coelho u martua me artisten Christina Oiticica, e cila dizajnoi kopertinat e librave të tij të parë dhe me të cilën jeton ende në Gjenevë të Zvicrës. Në atë dekadë, çifti themeloi dhe drejtoi shtëpinë botuese “Shogun”, në Rio-de-Zhaneiro. Në vitin 2014, ata krijuan fondacionin, me qendër në atë qytet, i cili mban emrin e tyre dhe, ndër të tjera, mbështet Solar Menino de Luz, një vepër sociale në kompleksin e lagjeve të varfra “Pavão”, “Pavãozinho” dhe “Cantagalo” në Brazil. Në vitin 2021, përballë refuzimit, për arsye politike, të kërkesës që Festivali i Jazz-it “Capão” të mund të kishte qasje në stimujt e Ligjit “Rouanet”, Fondacioni “Paulo Coelho dhe Christina Oiticica” financuan festivalin e muzikës së qytetit, i vendosur në Chapada Diamantina. Në korrik të të njëjtit vit, u njoftua përshtatja në film e librit “Alkimisti”, në të cilin aktori anglez Sebastian de Souza do të luante rolin e Santiagos.

Veprat e Paulo Coelhos të botuara nga shtëpia botuese “Toena” janë:

Alkimisti

Mali i pestë

Veronika vendos të vdesë

Djalli dhe zonjusha Prym

Pelegrini i Kompostelës

Manuali i luftëtarit të dritës

Njëmbëdhjetë minuta

Zahiri

Shtriga e Portobelos

Buzë lumit Piedra u ula dhe qava

Fitimtari është i vetëm

Brida

Alef

Shkelja e kurorës

Dorëshkrimi i gjetur në Akra

Spiunia

Hipi. / KultPlus.com

172 vjet nga vdekja e Honore de Balzak, shkrimtarit të madh francez

Posted on by Kult Plus

Honoré de Balzak ishte një shkrimtar francez i shekullit të 19-të.

Honoré de Balzak është shkrimtari më i madh dhe më i lexuari i gjysmës së parë të shekullit të 19-të.

Ai lindi në Turs, më 20 maj të 1799. Në moshën 8 vjeçare mamaja e tij e dërgoi tëstudionte në oratorin e Vendome, ku për 6 vjet studioi shumë lende, por gjithashtu duke nxjerrë në pah talentin e tij në letërsi. Studioi në kolegjin Tours e më pas Paris, ku u transferua së bashku me familjen. U regjistrua në fakultetin e jurisprudencës, dhe në të njëjtën kohë punonte në një zyre noterie. Në moshën 20 vjeçare zbuloi dhuntinë e tij për të shkruajtur.

Në një dhome të vogël në lagjën Bastija, i vetëm ose në bashkëpunim me Auguste Le Poitevin, një botues komercial, nga 1821 deri 1829, shkroi vepra popullore, duke i firmosur si Horas dë Sent-Obë ose L’or de rhoon nder të cilat veçohen : L’héritié de Bïrag (trashëgimtari i Birag, 1821), viker des Ardennes (Famullitari të Ardennët, 1821), Argow le pirate (Argow pirati, 1824).

Në 1822 Balzac u njoh me L’or de Bernit, një grua e pjekur e cila i qëndroi gjithnjë pranie deri në ditën e vdekjes së tij(1836). Asaj gruaje ai i kushtoi “Le lit de la vallée” (Zambaku në lugine, 1835). Në 1825 u bë botues dhe tipograf. Në të njëjtën kohë bleu gjithashtu një fonderi por përpjekjet e tij për të bëre tregti dështuan dhe e futën atë në borxhe.

Përsëri një përpjekje për biznes, këtë herë në Sardenjë ku u përpoq të risillte në pune mijërat e vjetra të argjendit dhe përvec kësaj provoi të tregtonte dru nga Polonia. Shpenzoi shuma marramendëse për kohën, duke mobiluar shtëpinë me mobilie antike. Jeta e tij karakterizohet nga përpjekje të kota për tu pasuruar dhe për të qenë një njëri i suksesshëm në një kohë shumë të shkurtër.

Për 20 vjet ai arriti të bënte 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, të gjitha këto të bashkuara në një vepër të vetme me titull “La comédie humaine” (Komedia njerëzore) dhe të ndara në Sèn dë la vi privé (Skena të jetës private), Sèn dë la vi dë provens, Skena të jetës në provincë) Sèn dë la vi parizien (Skena të jetës parisienë). Behet fjale për një analize të jetës shoqërore dhe private në një Francë në zhvillim e sipër, epoka e “monarkisë borgjese” të Luigjit Filip.

E para është një romancë historikë, Le Shuons (1829), për të cilën është frymëzuar nga revolta e Vande-se ; megjithatë do të jenë veprat e tjera të tij që do ti sigurojnë sukses dhe admirim nga ana e publikut. Nder të cilat mund të përmendim : La po dë chagrë (Lëkura e shegrenit, 1831), Evgjéni Grande (1833), Lë médsë dë shampanj (Mjeku i fshatit, 1833), Ilyzio perdy (Ilusione të humbura, 1837-43), Splendër e mizer de kurtisan (1839-47).

Honore ishte frekuentues i rregullt i salloneve, dhe shumë i apasionuar si pas jetës mondane ashtu dhe pas grave fisnike të oborreve të ndryshme, të cilat i përshtateshin më se miri snobismit të tij. Megjithëse ishte vazhdimisht i persekutuar nga njerëz të cilëve u detyrohej para, Balzac për një farë kohë arriti të realizonte ëndrrën e tij për të qenë njëri i pasur.

Kjo erdhi falë lidhjes dashurore me baroneshes polake Eva Hanska, me të cilën u martua pak kohë përpara se të vdiste. (Dashuria me Eva Hanska ishte vetëm një “loje salloni” por një gjë të tillë Balzac nuk e mori vesh kurre).

Në 1834 Balzac pati idenë që të shkrinte të gjitha krijimet e tij në një vepër të vetme monumentale, një afresk i vërtete mbi shoqërinë francezë të asaj kohë nga perandoria e parë deri në monarkinë e Korrikut, kështu publikoi të famshmen Komedia njerëzore.

Fillimisht vepra duhet të përmbante 150 romanca të ndara në tre vija kryesore : Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i parë përbehej nga vepra të përfunduara prej kohësh dhe ishte i ndare në 6 skena të cilat përfaqësonin jetën : private, provincës, parisienë, politike, ushtarake dhe fshatit.

Romancat duhet të përmbanin rreth 2000 personazhe, sepse dëshira e tij ishte të krijonte një rrjet ngatërresash midis vëllimeve të ndryshme. Vetëm 2/3 e projektit u realizua. Episodet më të famshme janë : Xha Gorio (1834-35), Evgjéni Grande (1833), Kusherira Betta (1846), Iluzione të humbura (1837-1843).

Në 1937 realizoi “La vielle fille” që u bë romani i parë që publikohej në një gazete. Në 1838 Balzak u dallua për luftën e tij për të drejtën e autorit. Honor kishte një vullnet shumë të madh për të punuar megjithëse shëndeti kishte filluar të bëhej një pengese e madh për të. Në 1839 u bë anëtar i shoqërisë së shkrimtareve dhe po atë vit ai u zgjodh kryetar i saj.

Më 18 gusht  1850, disa muaj pasi ishte martuar me baroneshën Hanska, Balzak u nda nga jeta. Dashuria e tij me aristokraten polake pasqyrohet më se miri në letërkëmbimin midis tyre që u publikua në 1968 nën titullin “Lettre à madame Hanska./KultPlus.com

Charles Bukowski, një udhërrëfyes për jetën dhe krijimtarinë

Posted on by Kult Plus

Charles Bukowski ka lindur në Andrenach në Gjermani me 16 gusht të vitit 1920. Pas dy vjetësh nga lindja e tij e gjithë familja emigron në Amerikë. Ata vendosen në Los Anxhelos, ku Bukowski qëndroi gjithë jetën.

Emri i tij i plotë është Henry Charles Bukowski Jr., por atë thjesht e thërrisnin Henk.

Është autori i 34 vëllimeve poetike dhe i tre romaneve dhe një skenar filmi. Henk njihet si një ndër themeluesit e rrymës Underground.

Charles Bukowski ishte letrar, poet, novelist dhe shkrimtar amerikan me rrënjë gjermane, përfaqësues i valës tjetër të gjeneratës beat, stili i tij i të shkruarit është në ndikim të plotë të ambientit social, kulturor dhe ekonomik të qytetit të tij Los Angeles.

Në veprat e tij e përshkruante jetën e njeriut të varfër, alkoolit, relatat me femrat, dhe të gjitha mungesat dhe vështirësitë e punëve të këtilla.

Bukowski shkruajti me mijëra këngë, qindra tregime të shkurtra dhe gjashtë romane, të gjitha deri në gjashtëdhjetë libra. Në veprat e tij e përvetësonte veten si Henry Chinaski.

Sa i përket Bukowskit në jetën personale, në rini ishte i turpshëm dhe i tërhequr, e cila ishte si rezultat i abuzimit nga ana e moshatarëve të tij dhe babait të tij që e rrihte.

Në vitet e hershme të adoleshencës për herë të parë ra në kontakt me alkoolin i cili më vone do ta përcaktoj si person dhe shkrimtar gjatë tërë jetës së tij.

Bukowski vdiq nga Leukemia më 9 mars të vitit 1994 në San Pedro.

Çka do që lexon nga Bukowski, thjeshtë të mbetet në mendje. Po ju sjellim edhe disa shprehje të tij dhe fakte nga jeta.

“Unë bëhem i rrezikshëm nëse harrohem pas makinës së shkrimit”,- ka thënë Bukowski, autor i mbi 40 librave, përfshirë “Femrat” dhe “Zyra postare”. Bukowski përdori prozën dhe poezinë për të përshkuar jetën e korruptuar urbane në Amerikë.

Në një libër të ri mbi autorin janë përfshirë edhe disa letra të papublikuara më parë, të cilat hedhin më shumë dritë mbi Bukowskin.

E pranonte që ishte i alkoolizuar

“Për 7 a 8 vjet kam shkruar shumë pak. Isha i dehur gjatë gjithë kohës. Përfundova një herë në spital me vrima në bark, ndërsa stokaku gati sa s’më dilte nga goja dhe nga b…”.

Po DH Lawrence, jo Faulkner

“DH Lawrence ishte solid, por Henry Miller ishte më modern, edhe pse më pak artistik. Pas Faulkner, publiku sikur e gëlltiti. Shumë nga krijimet e Faulkner janë plehra, por “plehra të zgjuara”.

Poezia është për të rinjtë

“Shumica e poetëve janë të rinj sepse nuk ia kanë dalë në letërsi. Më trego një poet të vjetër dhe do të të tregoj ose një të çmendur ose një mjeshtër. Kur fillon të gënjesh veten për arsyen e vetme që të shkruash një poemë është e sigurt që do të dështosh. Për këtë arsye nuk i ripunoj poezitë e mia”.

Disa shkrimtarë nuk janë të mirë

“Kur punoja për një revistë mësova se shumë shkrimtarë në të vërtetë nuk dinë të shkruajnë; ata vazhdojnë të shkruajnë prozë mbi klishe ose poezi për pranverën apo për dashurinë”

Për të mos folur pastaj për kritikët …

“Kritikët: ata nuhasin jetë dhe nuk e durojnë dot”.

… Ose personazhet e tij

“Personazhet e mia rrallë evoluojnë. Janë shumë të dëmtuar për ta bërë këtë”.

Nuk kishte keqardhje

“Nuk jam nga ata që kthej kokën pas me dëshpërim dhe keqardhje. Ka muzikë në çdo gjë, edhe në dështim”.

Nuk e donte famën

“Fama është si lojë për njerëzit e tjerë. Jemi me fat nëse nuk na njohin në rrugë. Të bëhesh i famshëm në të 20-tat është e vështirë për t’u përballuar dhe kapërcyer.

Harroji shqetësimet

“E mira dhe e keqja; e drejta dhe e gabuara vazhdojnë të ndryshojnë vendet”.

Thjesht pi një gotë dhe vë baste

“Nuk shkoj te psikologu t’i tregoj për ëndrrat e këqija. Të mërkurën mbrëma do të shkoj të shikoj garat me kuaj, do kthej një birrë të lirë dhe do vë bast mbi kalin numër 6”. / KultPlus.com

Hermann Hesse, shkrimtari-filozof që krijimtarinë e tij e zhvilloi drejt njohjes së vetvetes

Posted on by Kult Plus

Hermann Hesse lindi më 2 korrik të vitit 1877 në një qytet pranë Calw dhe vdiq më 9 gusht 1962 në Lugano të Zvicrës. Hermann Hesse është njëri nga shkrimtarët më të shquar gjermanë të shekullit të njëzet. Përveç shkrimeve në prozë, Hermann Hesse shquhet si poet me më shumë se 680 poezi të përmbledhura në 12 vëllime.

Hermann Hesse ishte djali i një pastori [prifti] dhe nipi i një misionari kalvinist. Ky ambient familjar ndikoi në formimin e personalitetit të tij. U dërgua të studionte për teologji, por mësimet fetare i braktisi shpejt! Punoi si mekanik dhe librar në Tübingen. Në botëkuptimin e tij moral e filozofik ishte natyralist, mistik, buddhist, aktivist faustian, por gjithmonë intimërisht fetar. Lufta e Parë Botërore i shkaktoi një krizë të rëndë shpirtërore. Doli haptas publikisht kundër dallgës së barbarive që përshkoi Evropën dhe madje arriti ta ndiente veten fajtor për të këqijat e kohës. Edhe më vonë, nga vetë formimi i tij shpirtëror, ishte që në fillim kundër nazizmit dhe adhuronte kulturën angleze. 

Hermann Hesse është poet e prozator me prodhimtari me vlera artistike të larta e sasi të jashtëzakonshme. Librat e tij me romane, poezi, shkrime kritike e politike, kulturore dhe letrare, mesatarisht arrijnë në 80 milion ekzemplarë në të gjithë botën, duke e bërë kështu njërin nga shkrimtarët evropianë më të lexuar të shekullit të njëzetë. Më 1921 u bë qytetar zviceran dhe 1946 iu dha çmimi Nobel në letërsi.

Një ndër romanet më të njohura të Hesses është “Siddhartha”, botuar në vitin 1922, i cili rrëfen udhëtimin drejt njohjes së vetvetes të personazhit kryesor Siddhartës në periudhën kur jetonte Gautama Buddha. Shumica e romaneve të Heses kanë pikërisht fokusin këtu, tek njohja e vetvetes. Ndaj, Hese konsiderohet si shkrimtar-filozof që përkushtohet gjatë gjithë krijimtarisë së tij në këtë aspekt. / KultPlus.com

Vdiq regjisori amerikan Bob Rafelson

Posted on by Kult Plus

Ka vdekur në moshën 89-vjeçare, Bob Rafelson i cili u nominua për katër çmime Oscar për filmin “Five Easy Pieces”.

Shkrimtari dhe regjisori i mirënjohur – i cili ishte i njohur për bashkë-krijimin e grupit pop të viteve 1960 The Monkees – vdiq në shtëpinë e tij në Aspen, Kolorado të shtunën (23.07.22) pas një beteje me kancerin në mushkëri, konfirmoi gruaja e tij Gabrielle Taurek për New York Times.

Si dhe Gabrielle, Bob ka lënë fëmijët e tyre Harper dhe E.O si dhe djalin 61-vjeçar Peter, të cilin e kishte me ish-gruan Toby Carr.

Rafelson gjatë karrierës së tij bashkëkrijoi grupin e sajuar pop dhe njëherësh serialin televiziv “The Monkees” bashkë me të ndjerin Bert Schneider. Falë këtij seriali në vitin 1967 u nderua me Emmy, në kategorinë për komedinë e pazakontë.

Megjithatë ai më shumë u bë i njohur për punën e tij gjatë epokës New Hollywood, kur dolën në skenë zëra të rinj dhe kur u krijua një stil i ri i realizimit të filmave. Në këtë periudhë dolën në skenë një radhë talentësh të rinj prodhues të filmave, si Martin Scorsese, Brian De Palma, Francis Ford Coppola e Steven Spielberg.

Rafelson bëri regjinë dhe skenarin e filmit “Five Easy Pieces”, që flet për një pianist të klasës së lartë, si dhe fimit “The King of Marvin Gardens”, që flet për një nikoqir të një programi të vonë në radio në depresion.

Në të dy filmat luan aktori Jack Nicholson.

Coppola një herë e quajti Rafelsonin “njëri prej artistëve më të rëndësishëm kinematik të kohës së tij”, fansat e të cilit ishin dhe mbesin Quentin Tarantino e Wes Anderson.

Refelson në vitin 1990 realizoi filmin biografik “Mountains of the Moon”. Ky film rrëfen tregimin për dy eksplorues të cilët janë Sir Richard Burton e John Hanning Speke.

Rafelson për punën e tij është inspiruar nga vendet si Morocco, India, Azia juglindore, Meksika e Guatemala. / KultPlus.com

Fjalët e fundit të shkrimtarit Dhimitër Shuteriqi

Posted on by Kult Plus

Dhimitër Shuteriqi është një nga prozatorët, poetët dhe studiuesit më produktiv të letërsisë shqipe. Lindi në Elbasan më 1915 dhe ka vdekur më 22 korrik të vitit 2003.

Shuteriqi lindi dhe vdiq ditën e hënë. Jetoi në tri periudha: mbretërinë, socializmin dhe demokracinë. Ai mbi të gjitha i ka dhënë letërsisë kombëtare duke shkruar dhe historinë e saj. Por, edhe më mbresëlënëse janë momentet e fundit të jetës së vetë.

Bashkëshortja e tij, Myneveri, tregon se në një moment kur po i rrinin tek koka e gjithë familja, ai u shpreh se “ç’bukuri ish, që aty ishin të gjithë”. Por, edhe më kuptimplotë se kjo, ishte ajo që tha shumë më gjerë dhe me brengë. “Ti, Mynever, e di si e kam shkruar historinë e letërsisë, me një brengë për tërë jetën”, një fjali që nënkupton se shumë poetë dhe shkrimtarë që nuk iu lejuan t’i përmendte në atë libër, do të mbetet një brengë që do ta merrte me vete në varr.

Por, në të njëjtën kohë edhe një thirrje për letrarët shkrimtarët e historianët për të shkruar një vepër të plotë dhe të saktë të letërsisë.

Për të gjitha këto, Dhimitër Shuteriqi punoi tërë jetën. Por, nuk arriti që të plotësonte atë që mbante thellë në vete. Megjithatë, ato fjalë jo vetëm për familjen, por edhe për të gjithë mbeten si një këshillë e thënë me zë të ulët në vesh. / KultPlus.com

Atëherë kur Anton Logoreci ishte zëri i persekutuar i Radio Londrës

Posted on by Kult Plus

Anton Logoreci, shkrimtari, gazetari, diplomati dhe atdhetari i pashoq i mbetur gjithmonë në kërkim të një rruge, e cila të ndihmonte kombin në çështjet e tij më të prekshme.

Sigurisht që vuajtjet më të mëdha do t’i shikonte me ardhjen e komunistëve në krye të vendit dhe e gjithë kjo si rezultat i komenteve e kritikave që ai ka përcjellë përmes Radio Londrës, e ajo që kaloi çdo gjë mbi supe ishte familja e tij që Shkodër që kaloi një kalvar shumë të gjatë mundimesh duke u endur burgjeve dhe duke u diskriminuar sa herë që jepej mundësia.

Pjetër Logoreci na sjell në kujtesë edhe një herë këtë figurë të madhe me gjithë çfarë kjo familje ka kaluar.

“Dekadat e diktaturës i mohuan kulturës sonë kombëtare një mision veprues shumë të fuqishëm, atë të diasporës.

Një element me vlerë të kësaj hapësire kulturore që pret t’i pohohet sa më shpejt kulturës kombëtare dhe të vetëdijësohet sa më parë në ndërgjegjen popullore, sidomos në atë të rinisë, e përbën trashëgimia shpirtërore e Anton Logorecit.

Ky personalitet i fuqishëm i kulturës sonë i takon asaj radhe intelektualësh shqiptarë që, e kuptoi dëmin kombëtar të komunizmit dhe iu kundërvu atij me gjithë aftësinë intelektuale, vullnetin shpirtëror dhe zjarrminë e pasionit.”

E nisa shkrimin tim mbi intelektualin e atdhetarin Anton Logoreci me këtë pasazh shumë domethënës nga një artikull i botuar në shtypin shqiptar nga studiuesi i njohur shkodran Anton Cefa, me titull: Anton Logoreci, përfaqësues i denjë i kulturës së diasporës shqiptare.

Intelektuali Anton Logoreci ose Ndoci, siç e thërrisnin shkodranët, lindi në Shkodër më 19 korrik 1910, në një familje me tradita atdhedashëse.

E ëma Maria, bijë nga familja elitare Toska, pati nëntë fëmijë, shtatë djem dhe dy vajza, ndër të cilët Antoni ishte fëmija i parë.

I ati, Pjetri, për të ushqyer familjen e madhe punonte si argjendar, por ishte dhe shumë aktiv në lëvizjet politike e shoqërore të kohës.

Për këtë, gjatë qeverisjes së tij, Noli e emëroj atë nënprefekt të Malësisë së Madhe, ndërkohë që vëllezërit e tij Matia e Paloka, i ishin përgjigjur thirrjes së xhaxhait të tyre, Arqipeshkvit të Shkupit Andrea Logoreci, për të punuar si mësues për përhapjen e arsimit e gjuhës shqipe në Kosovë ( Prizren e Gjakovë).

Që fëmijë, Antoni, pati kontakte me figura madhore të rilindjes sonë kombëtare si Filip Shiroka, Luigj Gurakuqi, Gjergj Fishta, Ndre e Lazer Mjeda, të cilët ishin miq të familjes, por dhe farefis (Ndre e Lazër Mjeda) me Logorecët.

Ai nisi mësimet në kalasat fillore të etërve françeskane, për të kaluar më vonë, në klasat për të rritur të kolegjit jezuit të qytetit të Shkodrës. Si fëmijë, Antoni, ishte gjithmonë aktiv dhe premtonte një personalitet të spikatur artistik e letrar.

Ai ishte një nder fëmijët e talentuar, pjesë e grupit teatror të shkollës, ku arriti të shpalosë dëshirën e pasionin e tij për skenën ndër rolet e melodramave historike e patriotike që luheshin në kolegj.

Në një shënimin biografik për Logorecin, z. Fan Sotir Kristo, shqiptaro amerikani i njohur nga Bostoni, shkruan në volumin 12 të Buletinit Katolik Shqiptar të botuar në San Francisko si dhe në rrjetin amerikan informativ FROSINA këto kujtime: “…

Gruaja ime Jane dhe unë patëm fat, shumë vite më parë, për të takuar Anton Logorecin në Londër gjatë vizitave tona në atë qytet historik ku shpejt u bëmë miq të mirë me të dhe me gruan e tij të bukur, Doreen me të cilën ai u njoh ne BBC, ku punuan së bashku gjatë luftës së dytë botërore.

Anton Logoreci,… ishte thesari më i fundit që i jepej botës nga një familje katolike shqiptare.

Të afërm të familjes së tij ishin, Arqipeshkvi i Shkupit ­ Andrea Logoreci, prindërit e Nënë Terezës, Mati Logoreci­ xhaxhai i tij, i cili punoi shumë për të ruajtur kulturën shqiptare në Kosovë dhe për të ndihmuar në formulimin e një alfabeti të përbashkët për gjuhën shqipe.

Gjatë fëmijërisë së tij Antoni ndoqi në Shkodër shkollën fillore françeskane, ku dhe shërbeu në altarin e kishës së Shën Antonit, aty afër. Ai si fëmijë i pat shërbyer rregullisht Meshës së At Gjergj Fishtës, autorit të madh shqiptar dhe poetit laureat.”

Në vitin 1922, me themelimin nga Kryqi i Kuq Amerikan të Kolegjit Teknik Amerikan në Tiranë, familja e dërgoj Antonin në këtë kolegj, i cili ndikoj shumë në formimin perëndimor të tij.

Ambienti, gjuha angleze, programi mësimor, aktivitetet e shumta si dhe mësuesit e specialistët e shkollës ishin elemente të fuqishëm në përegaditjen e shumë anëshme mësimore e disiplinore të çdo studenti, që do t’i shërbente më pas për të krijuar bazat e një karrierë të fuqishme.

Përveç përegaditjes së një kaste teknikësh që më vonë do ti shërbente rindërtimit të vendit në të gjitha fushat, Kolegji qe një nga bazat e fuqishme të krijimit të elementeve përparimtare që me kulturën e marrë aty i tregonin botës se vinin nga një shoqëri e emancipuar dhe e denjë evropiane.

Antoni me sjelljen e talentin e tij letrar u bë një ndër studentet e zgjedhur të drejtorit Fultz i cili drejtonte kolegjiumin e redaksisë të revistës së shkollës LABOREMUS, të cilën e kishte krijuar vetë.

Antoni ishte një nder redaktorët e revistës, por edhe shumë aktiv me shkrimet e tija në këtë organ.

Falë inteligjencës së tij, kjo periudhë i shërbeu atij që të kuptonte sekretet e shkrimit në prozë, që më pas e ndihmoi për punën e tij të përherëshme në Radio Londra, por edhe për të shkruar artikuj, tregime, novela e libra të suksesshëm.

Pasi u diplomua në vitin 1927, Antonit ju dha mundësia të ishte shoqërues dhe përkthyes i gjeneralit britanik Jocelyn Percy të cilin Presidenti Zog e ngarkoj me organizimin dhe trajnimin e xhandarmerisë shqiptare.

Puna në skuadrën e gjeneralit anglez e ndihmoj Logorecin të krijojë një këndvështrim të saktë për demokracinë, diplomacinë, politikën e po ashtu të përcaktonte rrugën e studimeve dhe karrierës së tij të ardhshme.

Pasi përfitoj një bursë, për rezultate të larta, nga shteti, në vitin 1937 filloj studimet dhe u diplomua për ekonomi e shkenca politike në universitetin shtetëror në Londër, LSE (London School of Economics and Political Science), një nga universitetet më në zë të botës nga ku dolën personalitete të politikës botërore, shumë mbajtës të çmimit Nobël, sipërmarrës nga më të suksesshmit e botës, gazetarë të famshëm si dhe dhjetëra profesorë që mësuan pastaj në gjithë anët e globit.

Në Shqipëi, Antoni, edhe pse në moshë të re, arriti të krijojë lidhje të shumta me personalitete të shquara të kohës nga të gjitha fushat si Edith Durham, Ernest Koliqi, Branko Merxhani, Ismet Toto, Tajar Zavalani, Eqerem Cabej, Karl Gurakuqi, Petro Marko, Odise Paskali…

Ai kishte një bashkëpunim të përhershëm, nëpërmes botimeve të tija, me revistat dhe gazetat shqiptare të kohës. NOLOGUS ishte pseudonimi me të cilin ai u paraqit me shkrimet e tija në organet e shtypit, si mbrenda dhe jashtë vendit.

Në vitin 1940, qeveria angleze, duke vlerësuar situatën e krijuar ndërkombëtare, vendosi të hapë një program në gjuhën shqipe në rrjetin njohur BBC.

Kjo dritare informacioni do ti shërbente shqiptarëve të cilët vuanin nën pushtimin fashist për të kuptuar situatën e luftës por edhe për tu ndergjegjësuar kundër okupatorit.

Me propozimin e sekretarit të ambasadës shqiptare Dervish Duma, drejtimin e këtij programi e mori Anton Logoreci. Duma e njihte mirë Logorecin, qysh në shkollën e Fultzit, ato ishin miq dhe bashkëpunëtorë të ngushtë, në të mirë të Shqipërisë, gjithë jetën.

Nuk ka shqiptar që të mos e ketë dëgjuar çdo mbrëmje zërin e Anton Logorecit nga qendra transmetuese e BBC¬së, që ishte një institucion edukimi politik e demokratik edhe për të.

Ai aty nuk punoi si folës i thjeshtë por edhe si komentator, si përgjegjës i sektorit për Shqipërinë e më vonë si përgjegjës i BBC­-se per sektorin e tërë Evropës Lindore“, shkruan Albulena Stojaku në shtypin shqiptar në artikullin: NOLOGUS, NJE PERSONALITET I HARRUAR… dedikuar Anton Logorecit. / KultPlus.com

379 vjet nga vdekja e Frang Bardhit, leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e etnografi i parë shqiptar

Posted on by Kult Plus

Sot, përkujtojmë 379-vjetorin e ndarjes nga jeta të ipeshkvit, shkrimtarit, leksikografit, folkloristit dhe etnografit shqiptar, Frang Bardhi.

Frang Bardhi u lind në vitin 1606 në Kallmet, në krahinën e Nënshatit të Zadrimës. Vinte nga një familje e klerike e Zadrimës. Studioi në Seminarin e Loretos në Itali. Frank Bardhi ishte ipeshkvit i Sapës. Ishte shkruesi i parë i një fjalori për gjuhën shqipe, i cili ka rreth 5000 fjalë të përkthyera nga latinishtja në shqip, si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura në krahina të ndryshme të Shqipërisë. Kjo bën që Bardhi të jetë leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe folkloristi e etnografi i parë shqiptar i njohur deri më tani.

Vepra më e njohur e Bardhit është “Apologjia e Skënderbeut”, botuar në latinisht më 1636 në Venedik. Titulli i saj i plotë është: “Gjergj Kastrioti epirotas, i quajtur zakonisht Skënderbe, princ trim mbi trima dhe i pathyeshëm i shqiptareve, u kthehet bashkatdhetarëve dhe atdheut të tij”. Vepra në të vërtetë është një apologji (mbrojtje) që i bën autori Skënderbeut, si bir dhe hero i popullit shqiptar, prandaj edhe është quajtur Apologjia e Skënderbeut. / KultPlus.com

Vdiq në moshën 109 vjeçare shkrimtari i njohur

Posted on by Kult Plus

Ka vdekur në moshën 109-vjeçare shkrimtari dhe intelektuali i madh slloven-folës nga Trieste, Boris Pahor.

I lindur në Trieste në vitin 1913, Pahor konsiderohet si shkrimtari më i rëndësishëm slloven me nënshtetësi italiane dhe një nga zërat më domethënës të tragjedisë së dëbimit në kampet naziste të përqendrimit, të treguar në Nekropol, por edhe të diskriminimit ndaj minoritetit slloven në Trieste gjatë regjimit fashist Intelektuali, dëshmitar në personin e parë të tragjedive të shekullit XX.

Trieste ka shkruar rreth 30 libra të përkthyer në dhjetëra gjuhë, duke përfshirë këtu ” Qui è proibito parlare”, ”Il rogo nel porto”, ”La villa sul lago”, ”La città nel golfo”.

“Me Boris Pahorin humbasim një shkrimtar të madh, një gjigant të shekullit të XX, i cili ishte në gjendje të tregonte, me mjeshtëri e kthjelltësi tmerrin e kampit të përqendrimit dhe deportimit dhe të dënonte të gjitha format e totalitarizmit. Bashkëndjejë së bashku me familjarët e tij”, ka thënë ministri i kulturës Dario Franceschini.

Pahor ka qenë disa herë kandidat për çmimin Nobel.

Pavarësisht moshës së tij ai vazhdonte ta ruante kthjelltësinë si dhe të vepronte kundër Jugosllavisë, e cila persekutonte sllavët katolikë, ashtu edhe kundër Italisë, në pamundësi për të hedhin dritë dhe drejtësi për krimet fashiste në Slloveni dhe sigurisht kundër nazizmit, fashizmit dhe komunizmit.

”Nderimet ua dedikoj të gjithë të vdekurve që kam takuar në kampin e përqendrimit dhe viktimave të nazifashizmit dhe diktaturës komuniste”, thoshte Trieste./21Media / KultPlus.com

Në 80 vjetorin e lindjes kujtohet shkrimtari Vehbi Kikaj, ekspozohen edhe librat e shkrimtarit

Posted on by Kult Plus

Për të shënuar Ditën Botërore të Librit dhe të Drejtës së Autorit, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës “Pjetër Bogdani” është organizuar një aktivitet letrar për nderë të 80 vjetorit të lindjes së shkrimtarit Vehbi Kikaj, përcjellë KultPlus.

Në orën letrare “Ora për Shkrimtarin” morën pjesë Drejtori i Bibliotekës Kombëtare, Fazli Gajraku, këshilltari i ministrit Çeku, Liburn Jupolli, studiuesit dhe shkrimtarët Qibrije Demiri-Frangu dhe Xhevat Syla, shkrimtarë dhe nxënësit e shkollës fillore “Zenel Hajdini” nga Komuna e Podujevës që është edhe vendlindja e shkrimtarit Vehbi Kikaj si dhe nxënës të shkollës fillore “Faik Konica” nga Prishtina.

Në këtë ngjarje u promovua katalogu “Vehbi Kikaj në 80-vjetorin e lindjes” ku janë përfshirë 34 njësi bibliografike, konkretisht 28 librat e shkrimtarit, 5 librat e përkthyer të autorëve të ndryshëm nga Vehbi Kikaj si dhe librin e Mark Krasniqit, kushtuar Vehbi Kikajt.

Po ashtu në kuadër të aktivitetit të sotëm në ambientet e bibliotekës u hap ekspozita me librat e botuar në 30 vitet e tij të karrierës si shkrimtar. / KultPlus.com

‘Dashuria është eksperienca më e pasur, që një qenie njerëzore mund të përjetojë’

Posted on by Kult Plus

Sot feston ditëlindjen Mario Vargas Llosa, shkrimtari i cili është njëri ndër romansierët kryesor në Amerikën Latine, shkruan KultPlus.

Në moshën 82-vjeçare, njeriu i quajtur si titani i fundit i letërsisë hispanike, pohon se ka shkruajtur çdo mëngjes të jetës së vet. I shquar për luftën e tij të palodhur kundër nacionalizmit dhe populizmit, artikulli thekson se Llosa mbetet një nga mbrojtësit e lirisë individuale dhe demokracisë në botën latine dhe sulmet e tij kundër autoritarizmit kanë fituar një numër të madh armiqsh përgjatë viteve singa konservatorët ashtu edhe nga socialistët. Shkrimtari pohon se dhuna familjare që ka vuajtur në fëmijëri nga i ati e kanë bërë që të strehohej në letërsi dhe poezi.

Ishte ky baba abuziv që me besimin se letërsia ishte një pasaportë për dështimin në jetë dhe që romanet ishin vepër e bohemianëve dhe homoseksualëve vendosi ta dërgonte djalin e vet 14-vjeçar në një akademi ushtarake me qëllim që të rikonsideronte prioritetet. “Im atë mendoi se shkolla ushtarake do të ishte një kurë për letërsinë dhe për ato aktivitete që ai i konsideronte margjinale, por që në të vërtetë më dha temën për romanin tim të parë.” “Qyteti i qenve” u publikua në 1963 dhe mbetet edhe sot mjaft i gjallë për shkak të temës së intimidimit dhe ngacmimeve që ka në mjedisin ushtarak. New York Times heq paralele mes karrierës së Vargas Llosas me atë të Gabriel Garcia Marquez që së bashku me Kortazarin, Carlos Fuenten, Jose Donozon, Juan Rulfon, Miguel Asturiasin dhe Guillermo Cabrera Infanten kanë qenë pjesë e një transformimi letrar në botën latinoamerikane.

Artikulli thekson se ndërkohë që realizmi magjik i Marquezit e ka fituar një vend në bibliotekën dhe studiot e amerikanëve, punët më të errëta të Vargas Llosas kanë qëndruar në plan të dytë. Pozicionimi i tij si shkrimtar më demokratik ka bërë që të shquhet si një mbrojtës i të drejtave të homoseksualëve dhe të zgjedhjeve të lira mes kauzave të ndryshme. Në ndryshim nga Markezi që u kthye në një përkrahës të Fidel Castros, Llosa ndryshoi pozicionimin e tij mbi revolucionin në Kubë me kalimin e kohës. Sipas New York Times-it ai i dërgoi një letër private Castros ku i shprehte pakënaqësinë, shkrimtari mblodhi kolegët dhe miqtë, mes tyre Kortazar, Simone de Beauvoir, Jean Paul Sartre, për të redaktuar atë që do ta publikonte në “Le Monde”, kartën e tij emblematike me titull “Çështja Padila” ku denonconte burgimin dhe gjykimin e poetit Heberto Padilla. Pas këtij episodi shkrimtari do të shihej si një referent ideologjik që shkonte kundër rrymës, pavarsisht nga ajo që pritej nga një intelektual i asaj epoke.

Llosa shprehet edhe për fundin e martesës së tij 50-vjeçare me Patricia Llosan, nënën e tri djemve të tij, për të filluar një marrëdhënie me Isabel Preyslerin. “Dashuria është përvoja më e pasur që një qenie njerëzore mund të përjetojë. Nga ana tjetër është një çështje private dhe nëse bëhet publike ka çmim të lirë, plot me vende të zakonshme. Prandaj, është kaq e vështirë të shkruash për dashurinë në letërsi. Besoj se një person nuk duhet të flasë për dashurinë meqë është diçka kaq e rëndësishme në jetë”, shprehet duke u distancuar nga ajo që në dukje i detyron të famshmit të ventilojnë të gjitha aspektet e jetës së tyre private në mënyrë që bota t’i zhveshë. /KultPlus.com

Me prozën letrare u bë i njohur në të gjithë botën, 6 vjet nga vdekja e Umberto Eco

Posted on by Kult Plus

*Photo: Getty Images*

Sot bëhen gjashtë vjet prej vdekjes së filozofit të njohur italian si dhe shkrimtarit të famshëm, Umberto Eco. Vepra e tij “Emri i Trëndafilit” e bëri të njohur në mbarë botën.

I lindur në 1932 në Alessandri, Itali, Eco arriti një vlerësim në mbarë botën për punën e tij në semiotikë – studimin e simboleve dhe mënyrën e përdorimit të tyre si dhe për veprat e tij të gjera të shkruara. Si akademik, ai shkroi për semiotikën, estetikën mesjetare, gjuhësinë dhe filozofinë.

“Unë gjithmonë e kam menduar veten time si një studiues, i cili, në një moment të caktuar, filloi të shkruaj romane në fundjavë … gjatë verës,”  tha Umberto Eco.

Por ishte proza letrare e tij që e bëri të njohur anë e mbanë botës.

Vepra “Emri i Trëndafilit”: , misteri i tij historik i vrasjes në 1980, ishte romani i tij më i popullarizuar, me të cilin bëri bujë duke shitur më shumë se 10 milion kopje. Kjo vepër u bë më vonë një film ku interpretonte Sean Connery. Ai shkroi edhe disa romane tjera. Puna e tij e fundit, Numri Zero, u botua në 2015. Eco gjithashtu ishte edhe autor i librave të disa fëmijëve.

Eco shërbeu si profesor i Nortonit në Universitetin e Harvardit nga 1992 deri në 1993, dhe dha mësim në semotikë në Universitetin e Bolonjës.

Ai vdiq në moshën 84 vjeçare në shtëpinë e tij. /KultPlus.com

5 vite nga vdekja e ikonës së letërsisë, artit e politikës, Dritëro Agollit

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari, poeti dhe politikani shqiptar, Dritëro Agolli, ka vdekur më 3 shkurt të 2017, ai njihet si njëri prej shkrimtarëve më të mirë të kohës, shkruan KultPlus.

Nuk e kishte ndarë asnjëherë cigaren nga jeta e tij, e kjo ndikoi që ai të vuante për një kohë të gjatë nga një sëmundje në mushkëri.

Veprat e autorit të madh shqiptar, i cili u lind më 13 tetor 1931 në Menkulas të Devollit, u përkthyen edhe në shumë gjuhë të huaja.

I paharrueshëm është edhe romani humoristik “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, që flet për burokratin servil Zylo Kamberi, i cili falë Agollit, u bë subjekt filmash dhe këngësh.

Vepra e fundit e tij është libri me poezi “Prit edhe pak”, të cilin ia kushtoi bashkëshortes Sadijes.

Përveç krijimtarisë artistike, Agolli u mor edhe me politike, duke qenë një nga themeluesit dhe më pas deputet i Partisë Socialiste. /KultPlus.com

90 vjet nga lindja e shkrimtarit të madh, Umberto Eco

Posted on by Kult Plus

Umberto Eco, i lindur më 5 janar 1932, ishte një shkrimtar, filozof, kritik letrar, semiolog dhe profesor universiteti italian. Njihet më së shumti për romanin e tij të 1980 Il nome della rosa, më pas shkruajti romane të tjera si Il pendolo di Foucault dhe L’isola del giorno prima. Romani i tij Il cimitero di Praga, botuar më 2010, kryesoi listën e librave më të shitur në Itali.

Umberto Eko, një shkollar në fushën e errët të semiotikës, që u bë autor i suksesshëm romanesh, mbi të gjitha me veprën “Emri i Trëndafilit”, vdiq të premten në Itali. Ai ishte 84 vjeç. Si një semiotikan, Eko kërkoi të interpretonte kulturat përmes shenjave dhe simboleve të tyre ? fjalëve, ikonave fetare, banerave, veshjeve, notave muzikore dhe madje edhe filmave vizatimorë.

Ai ka publikuar mbi 20 libra mbi këto çështje ndërsa jepte mësim në Universitetin e Bolonjës, më i vjetri në Europë. Por në vend që të veçonte jetën e tij akademike nga krijimtaria e tij popullore, Eko përfshiu në shtatë romanet e tij shumë prej shqetësimeve të veta akademike. Në bashkimin e këtyre dy botëve, ai nuk ka qenë kurrë më i suksesshëm sesa tek “Emri i Trëndafilit”, romani i tij i parë, që u publikua në Europë në vitin 1980.

Suksesi qe i madh dhe ai shiti më tepër se 10 milionë kopje në rreth 30 gjuhë dhe pati edhe një adaptim kinematografik në Hollivood.

Libri tregon për ngjarjet që ndodhin në një manastir italian në shekullin 14, kur murgjit vriten nga besimtarë të tjerë duke risjellë bukur një qasje filozofike të Aristotelit, harruar kohë më parë.

Umberto Eco ishte një prozator, kritik, filozof, semiotikan dhe profesor italian me peshë të madhe në letërsinë dhe kulturën europiane. Ai lindi më 5 janar 1932 dhe u nda nga jeta më 19 shkurt 2016. /KultPlus.com

62 vjet nga vdekja e shkrimtarit të madh, Albert Camus

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari, filozofi, mendimtari, publicisti, përfaqësuesi i ekzistencializmit ateist, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi (1957), gjatë jetës së tij ai u quajt “ndërgjegjja e Perëndimit”. Lindur në qytetin algjerian të Mondovi më 7 nëntor 1913. Babai i tij, një rojtar i bodrumit të verës, u plagos për vdekje në Betejën e Marly në 1914, dhe pas vdekjes së tij familja e tij u përball me vështirësi serioze financiare.

Nuk dihet nëse Alberti mund të kishte marrë një arsim nëse në 1923 një mësues i shkollës fillore nuk do të kishte bindur nënën dhe gjyshen e nxënësit të tij të aftë ta dërgonin atë në Lice. Në vitin 1930, Camus u sëmur nga tuberkulozi dhe ai duhej të përfundonte sportet aktive, dhe më pas, për shkak të një sëmundjeje të mëparshme, ai nuk u lejua të kalonte trajnime pasuniversitare dhe nuk u dërgua në ushtri. Gjatë viteve 1932-1937. Albert Camus u arsimua në Universitetin e Algjerit (Fakulteti Filozofik), duke u diplomuar me një diplomë master.

Vitet pas diplomimit ishin të mbushura me aktivitete të fuqishme – shoqërore, krijuese, teatrale. Në 1935 ai u bë anëtar i Partisë Komuniste Franceze, nga e cila u largua në 1937, tk. politika e Kominternit u bë e huaj për të. Në të njëjtin vit, ai kupton në mënyrë aktive ekzistencializmin, studion veprat e përfaqësuesve të tij. Në 1936, Camus ishte organizatori i “Teatrit të Punës” udhëtues, ku ai ishte regjisor dhe aktor. Gjatë viteve 1936-1937. ndërmori udhëtime në Evropën Qendrore, Itali, Francë. Në vitin 1936, u botua një koleksion i eseve lirike të titulluar “Ana e gabuar dhe fytyra”, dhe vitin tjetër u botua romani “Martesa”.

Që nga viti 1938 Camus ka punuar si redaktor për revistat periodike. Që nga viti 1940, biografia e tij është shoqëruar me Francën dhe Parisin. Suksesi i jashtëzakonshëm i romanit I huaji, i shkruar në 1942, e bën autorin e tij të famshëm në të gjithë botën. Gjatë luftës, Albert Camus ishte anëtar i lëvizjes së Rezistencës, anëtar i organizatës nëntokësore “Komba”, punonjës i organit të saj të shtypit. Ishte kjo gazetë që botoi në 1943 “Letrat drejtuar një miku gjerman”, të cilat afirmuan vlerat e përjetshme morale. Në 1944, Camus shkruan romanin Murtaja, në të cilin fashizmi është personifikimi i dhunës dhe së keqes (u lirua vetëm në 1947).

Vitet 50 karakterizohet nga dëshira e qëllimshme e Camus për të qëndruar e pavarur, për të shmangur preferencat e diktuara ekskluzivisht nga “përkatësia partiake”. Një nga pasojat ishte mosmarrëveshja me Jean Paul Sartre, një përfaqësues i shquar i ekzistencializmit francez. Në vitin 1951, një revistë anarkiste botoi një libër nga Albert Camus “Njeriu rebel”, në të cilin autori eksploron sesi një person lufton me absurditetin e brendshëm dhe të jashtëm të ekzistencës së tij. Libri u perceptua si refuzim i bindjeve socialiste, dënim i totalitarizmit, diktaturës, të cilit Camus iu referua edhe komunizmit. Hyrjet në ditar dëshmojnë për keqardhjen e shkrimtarit për forcimin e ndjenjave pro-sovjetike në Francë, verbërinë politike të së majtës, e cila nuk donte të vinte re krimet e Bashkimit Sovjetik në vendet e Evropës Lindore.

Kjo periudhë karakterizohet nga rritja e interesit për teatrin. Në 1954, Camus vuri në skenë veprat e tij dhe bëri përpjekje për të hapur një teatër eksperimental në kryeqytet. Në 1957 ai u bë një laureat Nobel me formulën “për kontributin e tij të madh në letërsi, duke nxjerrë në pah rëndësinë e ndërgjegjes njerëzore”.

Jeta e Albert Camus më 4 janar 1960, u ndërpre nga një aksident me makinë në të cilin ai dhe familja e shokut të tij u futën. Shkrimtari-filozofi i madh u varros në jug të Francës, në varrezat në Lourmarin. Në vjeshtën e vitit 2009, Presidenti francez Nicolas Sarkozy doli me një nismë për të rivarrosur eshtrat e Camus në Panteon, por të afërmit e saj nuk e mbështetën atë. Në verën e vitit 2011, njëra nga gazetat italiane njoftoi një version që Camus ishte viktimë e shërbimeve speciale sovjetike, të cilët krijuan një aksident, por nuk mund të duronte kritikat e biografëve. /KultPlus.com

Nuhi Vinca nderohet me çmimin ‘Esad Mekuli’

Posted on by Kult Plus

Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës ka vendosur që të nderojë Nuhi Vincën me çmimin letrar “Esad Mekuli”, shkruan KultPlus.

Ky çmim jepet për krijmtari të përgjithshme letrare të shkrimit, derisa dorëzimi i çmimit do të bëhet më 17 dhjetor në bibliotekën kombëtare “Pjetër Bogdani” në Prishtinë.

Këtë vit është mbajtur një tryezë shkencore për 90-të vjetorin e Nuhi Vincës, veprat e të cilit patën ndikim të madh në zhvillimin e poezisë.

Nuhi Vinca ka lindur në Veleshtë të Strugës, Maqedoni, ku më së shumti njihet për rolin e tij si pedagog, poet e përkthyes letrar. Vinca njihet si poet i parë me vepër të botuar lirike për të rritur në gjithë trevën e Strugës me librin “Dallge Jugu” e cila konsiderohet një nga veprat e para shqipe për të rritur në Maqedoni.

Disa prej veprave të tij më të njohura janë: “Këngë pune e pushimi (poezi), Dallgë jugu, Vrulle lirike, Një ylber pa ty, Te guri i kufirit. /KultPlus.com

Ag Apolloni për librin e tij mbi nënën Ferdonije: Rrezikova shumë kur e shkrova këtë libër

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari Ag Apolloni ka shpjeguar së fundmi konceptin e librit “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, i cili ka të bëjë me të pagjeturit e luftës së fundit në Kosovë, shkruan KultPlus.

Ai ishte i pranishëm së fundmi në një emision në Euronews Albania, ku tregoi se në këtë roman trajtohen tri histori të rëndësishme, dhe të tjerat që janë plotësuese.

Njëra ndër historitë kryesore është edhe fati tragjik i nënës Ferdonije, gruaja e cila humbi katër fëmijët dhe burrin e saj në luftën e Kosovës.

“Kur nisa ta shkruajë këtë, rrezikova sepse nuk kisha shkruar asnjëherë një gjë të tillë. Ky libër insiston që të kujtohet e kaluara, pjesa më tragjedike. Insiston që të nxerrim edhe mësime prej saj”, shpjegoi tutje ai.

Në rastin e Ferdonijes është një pjesë e letërsisë së absurdit dhe në anën tjetër personazhin e Nënë Pashkës që nënkupton një figurë të revoltës që nuk mund të pres e të durojë, dhe i jep fund jetës.

Apolloni në fund bëri thirrje që të kujdesemi më shumë për muzetë, institucionet të cilët na kujtojnë të kaluarën. /KultPlus.com

Vdes shkrimtari i njohur norvegjez, Kjell Askildsen

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari norvegjez, Kjell Askildsen, vdiq në moshën 91-vjeçare, njoftoi shtëpia botuese norvegjeze “Oktober”.

Askildsen shkroi mjaft romane dhe novela gjatë dekadave të tij si shkrimtar dhe konsiderohet si një nga më të mëdhenjtë e Norvegjisë së pasluftës me stilin e tij të matur dhe minimalist.

“Ai vendosi një standard të tijin për artin e novelës dhe prozës dhe është një humbje e madhe për letërsinë norvegjeze, si edhe për shtëpinë botuese “Oktober”, shpjegoi drejtoresha e botimeve, Ingeri Engelstad.

Aksildsen bëri debutimin e tij në 1953 me “Tani e tutje, unë do të të shoqëroj deri në shtëpi”.

Ai ka marrë disa çmime për veprat e tij, përfshirë Çmimin Nordik të Akademisë Suedeze, që jep edhe Çmimin Nobel për Letërsinë, në 2009.

Disa nga veprat e Askildsen janë botuar, gjithashtu, edhe në anglisht, të përkthyera nga Sean Kinsella, Jon Fosse dhe Eric Dickens. / KultPlus.com

“Kosova: Histori e Shkurtër” nga Jusuf Buxhovi promovohet sot në Prishtinë

Posted on by Kult Plus

Sot në Prishtinë do të mbahet promovimi i librit “Kosova: Histori e Shkurtër”, nga autori dhe historiani i njohur Jusuf Buxhovi, shkruan KultPlus.

Ky libër është përmbledhje e serisë së librave “Kosova”.

“Kosova – histori e shkurtër”, që doli këto ditë, e nis sot fushatën e promovimeve në Prishtinë, në orën 18:00, në librarinë “Dukagjini”.

Si pasojë e masave për parandalimin e pandemisë, numri i pjesëmarrëseve është i limituar.

Promovimet, me moton “Shteti i Kosovës e ka historinë e vet shumëshekullore”, do të mbahen ditëve në vijim edhe në disa qytete të Kosovës (Gjakovë, Pejë, Prizren,Ferizaj, Podujevë, Viti e të tjera) dhe në Shkup. / KultPlus.com

Vajza e shkrimtarit Amos Oz denoncon të atin për abuzim në autobiografinë e saj

Posted on by Kult Plus

“Nuk ishte një humbje e përkohshme e kontrollit, jo një shuplakë këtu ose atje, por një rutinë e abuzimit sadist”, thotë Galia Oz në libër, përcjellë KultPlus.

Galia, një nga vajzat e shkrimtarit izraelit Amos Oz, i cili vdiq në dhjetor 2018, pohon në një autobiografi që sapo ka botuar, se babai i saj ishte i dhunshëm ndaj saj dhe se “ngacmimet dhe abuzimet vazhduan deri në ditën kur ai vdiq”.

Në libër, me titull ‘Diçka e maskuar si dashuri’, Galia Oz denoncon “abuzimin e vazhdueshëm fizik dhe mendor” të autorit, kandidatit të përjetshëm për Çmimin Nobel në Letërsi dhe i cili në 2007 u shpërblye me Çmimin “Príncipe de Asturias de las Letras.”

“Në fëmijërinë time, babai im më rrahu, më shau dhe më poshtëroi. Dhuna ishte e vazhdueshme: ai më tërhoqi zvarrë nga brenda shtëpisë dhe më hodhi jashtë,” pretendon Galia në libër, në të cilin ajo detajon marrëdhëniet e vështira që mbanin me babain, raporton agjencia ANSA.

“Nuk ishte një humbje e përkohshme e kontrollit, ose një shuplakë këtu ose atje, por një rutinë e abuzimit sadist”, tregon Galia.

Nga ana tjetër, menjëherë pasi dëgjoi këto akuza, shkrimtari dhe gjithashtu vajza e Oz, Fania Oz-Salzberger reagoi në Tëitter duke mbrojtur pafajësinë e babait të saj: “Ne, Nili (nëna), Fania dhe Daniel (vëllai), njihnim një baba tjetër. Një baba i ngrohtë, i mirë, i kujdesshëm që e donte familjen e tij me dashuri të thellë plot shqetësim, devocion dhe sakrifica”.

Fania shpjegoi në të njëjtën fije në Twitter se, shtatë vjet më parë, motra e saj vendosi të prishë marrëdhëniet me familjen e saj, kështu që ata janë ndjerë të “befasuar” me akuzat që ajo tani hedh në autobiografinë e saj. / KultPlus.com

https://twitter.com/faniaoz/status/1363522719313240066?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1363522719313240066%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.abc.es%2Fcultura%2Flibros%2Fabci-hijas-amos-denuncia-autobiografia-padre-abuso-ella-202102221839_noticia.html

Anton Çehov: 8 cilësitë e një njeriu të kulturuar

Posted on by Kult Plus

Çfarë do të thotë të jesh ”i kulturuar”?

Çekov shkruan nga Moska më 1886:

Sipas mendimit tim, njerëzit me kulturë duhet të përmbushin kushtet që vijojnë:

– Ata respektojnë personalitetet njerëzore, dhe aty për aty, janë gjithmonë të dashur, të sjellshëm dhe të gatshëm për të bërë për të tjerët. Ata nuk bëjnë sherr për një çekiç apo sepse humbin një copë kauçuku, nëse jetojnë me të tjerët nuk e marrin këtë gjë si nder, dhe kur largohen, nuk thonë “asnjeri nuk do të mund të jetonte me ty.” Ata ia dalin me zhurmën, të ftohtët, vërejtjet e mprehta dhe me praninë e të huajve në shtëpi.

– Ata nuk kanë dhembshuri vetëm për lypsarët apo macet pa shtëpi. Zemra e tyre dhemb për atë që syri nuk shikon… ata ngrihen natën për të ndihmuar… për të paguar për vëllezërit që janë në universitet, dhe për të blerë rroba për nënën e tyre.

– Ata respektojnë hapësirën e të tjerëve dhe i shlyejnë detyrimet.

– Ata janë të sinqertë, dhe i frikësohen gënjeshtrës sikurse zjarrit. Nuk gënjejnë as për gjërat më të vogla. Një gënjeshtër është fyese për dëgjuesin dhe e ul atë në sy të folësit. Ata nuk shtiren, ata sillen në rrugë ashtu si në shtëpi, dhe nuk mburren para miqve modestë. Nuk janë të dhënë pas dërdëllitjeve dhe të detyrojnë të tjerët mbi besimet e tyre. Pas shpinës së tjetrit parapëlqejnë të heshtin më shumë sesa të flasin.

– Ato nuk i ulin vlerat e tyre për të zgjuar dhembshuri. Nuk luajnë me telat e zemrës së njerëzve që më vonë të psherëtijnë dhe të ndiejnë këqardhje. Ata nuk thonë “ jam keqkuptuar,” ose “jam lënë pas dore,” sepse gjithë kjo përpjekje, është vulgare boshe, false…

– Ata nuk kanë krenari të cekët. Ata nuk duan t’ia dinë për diamantet fallso si të njohurit e të famshmëve, për t’i dhënë dorën “P”-së [me gjasë Palmin, poet i padëgjuar] së dehur, të dëgjojnë entuziazmin e një spektatori të humbur në një shou pikturash, të qenët të njohurit e tavernave…. Nëse bëjnë diçka të vogël, ata nuk krekosen për të sikur të kishin dhuruar diçka me vlerën e 100 rublave, dhe nuk mburren që kanë arritur aty ku të tjerët nuk janë pranuar…. Ata që janë vërtet të talentuar, gjithmonë anojnë nga ana e turmës, sa më larg reklamimit…Edhe Krivol ka thënë se një fuçi boshe bën më shumë jehonë sesa një e plotë.

– Nëse kanë një talent, e respektojnë atë. E sakrifikojnë atë për të tjerët, gruan, verën, krenarinë… Ata janë krenarë për talentin e tyre.

– Ata zhvillojnë ndjenjen estetike tek vetja e tyre. Nuk bien dot të flenë me rrobat e tyre, të shohin të çarat e mureve plot me insekte, të thithin ajër të keq, të ecin në një rrugë të pështyrë, të gatuajnë vaktet në vaj të ndenjur. Ata kërkojnë sa më shumë të mposhtin dhe të fisnikërojnë instiktet seksuale… nuk e duan për shoqe shtrati një femër… nuk kërkojnë inteligjencën që shfaq veten në një gënjeshtër të vazhdueshme. Nëse janë artistë, ata duan në veçanti, freski, elegancë, njerëzi dhe kapacitet për amësinë…Ata nuk rrokullisin vodka në çdo orë të ditës dhe natës, nuk kërkojnë në rafte, nuk janë derra dhe e dinë që nuk janë. Ata pinë vetëm kur janë të lirë, me raste… Ajo çfarë duan është një mendje e shëndetshme në një trup të shëndetshëm (mens sana in corpe sano).
E kështu me radhë. Kështu janë njerëzit e kulturuar. Që të jesh i kulturuar dhe të mos jesh nën nivelin e atyre çfarë të rrethojnë nuk mjafton të kesh lexuar “The pickwick Papers” dhe të kesh mësuar një monolog nga “Fausti”…

Ajo çfarë duhet është një punë konstante, natë dhe ditë, lexim i vazhdueshëm, studim, vullnet… / KultPlus.com

133 vite nga lindja e Anton Harapit, atdhetarit dhe shkrimtarit të shquar shqiptar

Posted on by Kult Plus

133 vite më parë lindi frati françeskan, filozofi, mësuesi, sociologu, mendimtari, shkrimtari dhe politikani shqiptar, Anton Harapi. Lindi në Shirokë të Shkodrës.

Shkollën fillore e kreu në kolegjin e jezuitëve.

Rezultatet e larta në shkollë i mundësuan të vijojë klasat e larta në Salzburg, e mandej në Shvaz të Tirolit të Austrisë. Studimet teologjike i kreu në Romë. Më 1910 kthehet në atdhe dhe shugurohet meshtar duke përmbushur kushtet e fundit të Urdhrit Françeskan. Gjatë tetorit të vitit 1912 deri në prill 1913 kur Shkodra qe e rrethuar nga trupat malazeze e serbe, i përkushtohet shërbesave fetare dhe njerëzore në kishën “Zoja Rruzare” në Arrën e Madhe në Shkodër, ku ishte edhe Kuvendi Françeskan.

Gjatë kohës së takimeve që i paraprinë pavarësisë së Shqipërisë kërkohet nga nëpunësit e Ministrisë së Jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze si përkthyes gjatë bisedimeve që u zhvilluan mes kontit Berthold dhe Ismail Qemal bej Vlorës, në mungesë morën, David Pepën. Më 6 ose 8 qershor 1945 arrestohet dhe me vendim të datës 19 shkurt 1946 të Gjykatës speciale në Tiranë, Antoni Harapi është shpallur si kriminel lufte dhe armik i popullit. U dënua me pushkatim dhe u ekzekutua. Nuk dihet vendi ku iu varros trupi.

Atë Anton Harapi shkroi veprat “Andrra e Pretashit”, “Vlerë shpirtnore”, “Shqiptari dhe bota e tij” dhe “Valë mbi valë”. / KulPlus.com

Vdes shkrimtari i njohur afgan Rahnaward Zaryab

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari dhe aktivisti i mirënjohur afgan, Rahnaward Zaryab vdiq nga Covid-19 në një spital në Kabul, konfirmuan kolegët dhe miqtë e tij.

”Zaryab kohët e fundit u shtrua në spital pasi kontraktoi virusin dhe vdiq të premten”, theksoi kolegu i tij Lotfullah Najafizada në Twitter.

Zaryab vlerësohet si shkrimtari bashkëkohor më me ndikim në Afganistan dhe ka shërbyer si kryeredaktor i Tolo TV, transmetuesi më i madh i vendit.

“Profesori Rahnaward Zaryab ka kaluar shumë vite të jetës së tij si shkrimtar, romancier, media dhe aktivist kulturor i vendit dhe ka lënë pas një trashëgimi. Vdekja e tij është një humbje e madhe në letërsinë dhe kulturën e vendit’’, theksoi presidenti Ashraf Ghani në një deklaratë.

“Humbja është shumë e madhe, e pariparueshme, ne nuk kemi askënd në nivelin e Profesor Zaryab në Afganistan,” deklaroi miku i tij Sediqullah Tawhidi.

Shkrimtari studioi gazetari në Universitetin e Kabulit dhe Universitetin e Uellsit në Britaninë e Madhe./os/ KultPlus.com