Shkrimtari katalon, Alberto Espinoza: Dua t’ju them si djalë kam humbur shumë, por kam qenë i lumtur. E dija që nuk kisha këmbën e majtë, por zgjohesha duke menduar se e kam një të djathtë. Pse e përmend lumturinë. Sepse unë jam i lumtur me ju.
Albert Espinosa shkrimtar, regjisor, artist, skenarist katalon, veprat e të cilit shijohen me admirim.Si fëmijë e përballoi vuajtjen nga kanceri, duke kaluar 10 vjet nëpër spitale dhe në kurë të rëndë. Atëherë humbi këmbën e majtë.
Impresionon me artin e tij dhe qëllimin për të mos u ndalur, por me hapa të fortë shpejton për t’u ngritur edhe më shumë në tempullin “estetik”, që i dha aq respekt dhe famë. Po nuk ndalet duke parapëlqyer të tregojë betejën e tij dhe të njerëzve si ai, kundër sëmundjes së kancerit. Këtë e bëri edhe në romanin “Bota e verdhë”. E vërteta, këtë botë të verdhë, njerëzit e shohin kudo të jetojnë, po nuk e kuptojnë, e ndiejnë po nuk e njohin prapë, jo aq sa e ndiejnë vetë atë që gjenden në vorbull të dramës.
…
Mendimi dhe puna e Espinozës, janë të fokusuara në fatin e njerëzve katalonë edhe jokatalonë. Aq më shumë për fatin e fëmijëve. Shkruan: “Urrejtja ime ndaj dikujt që i heq një fëmije një pjesë të fëmijërisë është e madhe. Mendimi im, ky është një nga krimet më të mëdha që ekzistojnë, kjo grabitje e pafajësisë”. Por, i ndodhi vetë Espinozës përfshirë nga sëmundja, që për fat e përballoi. Fëmijët janë viktima të moshuarëve mizorë, ambiciozë të pafre, në emër të së ardhmes që rrënojnë të tashmen pamëshirshëm. Shih, kjo po u ndodh tash fëmijëve ukrainas, sikur u ndodhi nga krimi serb edhe fëmijëve shqiptarë këtu e 33 vjet më parë.
Përkushtimi i Espinozës për njerëzit dhuron vlerësimin e vërtetë për forcën e tij. Kjo duket e pastër edhe në rrëfimet për jetën. Aq më shumë, për veset bezditëse që dëgjohen paprajshëm. Ai urren ankimet e kota. Thotë: “Arsyet e këtyre njerëzve toksikë, tregojnë mosnjohjen e vetvetes. Puna është se, nëse dikush nuk e kupton veten, si do t’i kuptojnë të tjerët, pyet ai. Prandaj, unë nuk mund të ulem këtu dhe të ankohem për jetën time, pasi jam më i shqetësuar për jetën e njerëzve që nuk kanë zë – atyre që nuk kanë punë, sigurim shëndetësor – kështu që e kam të vështirë ta shikoj jetën që më është dhënë dhe të ankohem për çdo gjë”.
Edhe shqiptarët, referuar Mit’hat Frashërit, ankimin e kanë në gojë: “Gjithë vuajnë e qahen. Po kujtojnë se një fuqi e huaj, një krah prej qielli, do t’i nxjerrë nga e keqja”. Apo ka shumë ankesa për mungesë librash, dhe ato që janë në dorë, nuk i lexojnë.
…
“Kur shkoj për shëtitje me pantallona të shkurtër, njerëzit bëjnë sikur nuk shohin protezën që kam në këmbë”, tha me një rast Espinoza. “Dy sekonda më vonë, ata kthehen për ta parë më mirë, por edhe unë kthehem dhe i kap gjithmonë në këtë pikë. Njerëzit jetojnë me një ndjenjë frike dhe kanë frikë të pyesin. Megjithatë, vetëm biseda dhe tregimi mund t’iu ndihmojnë njerëzve të kapërcejnë, në të vërtetë, vështirësitë që i presin. Informacioni është shumë shërues”.
Pastaj vazhdon: “Dua t’ju them se si djalë kam humbur shumë, por kam qenë i lumtur. E dija që nuk kisha këmbën e majtë, por zgjohesha duke menduar se kisha një të djathtë. Pse e përmend lumturinë. Sepse unë jam ende i lumtur me ju”.
Për fund: Prandaj e mira dhe e keqja jonë është brenda vetes, dhe jo në ankim fiktiv. E keqja jonë vjen nga jashtë nesh, rrëfim ky rutinë, i ndërtuar gjerësisht dhe vazhdueshëm. Edhe nuk ke si të mos mendosh më shumë për këtë që thotë shkrimtari amerikan, William A. Ward: Pesimisti ankohet për erën. Optimisti pret që kjo të ndryshojë. Realisti vendos lundrën. / KultPlus.com
Optimizmi nuk është as i mirë as i keq. Është edhe i mirë edhe i keq. Optimizmi i shprehur i shqiptarëve në Kosovë në fillim të shekullit XXI do parë në kontekstin e tendencës së largimit nga e kaluara trishtuese dhe jo si vizion i qartë për të ardhmen. Po, sot optimizmi për të lënë masivisht Kosovën?
Nuk ishte gjithaq befasi kur në krye të piramidës së optimizmit botëror, menjëherë mbas luftës (2000), u ngjit “populli” i Kosovës. Cili ishte ky “popull”? Një popull, të cilit po i hapej dritarja e plotë e lirisë së shpresuar, kësaj mungese të përhershme. Por, kuptohet se edhe atëherë nuk do të thotë se e gjitha ishte një vlerësim i përpiktë, apo se të gjithë e kuptonin se çfarë do të thoshte optimizmi dhe çfarë pesimizmi. Apo e tëra ishte vetëm një lojë përqindjesh bërë nga hulumtues e metodologjistë, siç bëhet shpesh me nxjerrjen e rezultateve të vlerësimit të opinionit sipas trendit. Rezultati atëherë u përpi nga shumica “entuziaste” si një realitet frymëzues që korrespondonte aktivisht me të ardhmen “më të bukur në këtë rruzull”. Mbas pak vitesh, populli më optimist i botës, ia lëshoi vendin një lideri tjetër dhe ra në të dytin vend duke befasuar edhe të gjithë ata që dinë çfarë është habia, sepse ende provonte krenarinë post-robëri, çlirimin edhe më shumë, dimension ky ekzistencial. Thënë shkurt: nuk kishte shumë faktorë që e bënin një shqiptar në Kosovë të jetë më optimist se një amerikan, një gjerman apo një japonez, madje as menjëherë mbas luftës dhe nuk ka as sot njëzetë e sa vjet mbas saj. Kuptohet, sociometria e amerikanit për optimizmin është diç tjetër nga ajo e shqiptarit, por jo aq e ndryshkur sa të përziej kaq shumë idealitetin me realitetin.
…
Botëkuptimi i dikurshëm folkloriko-patriotik i njerëzve që ishin të lidhur aq shumë për vendin dhe i besonin tepër të ardhmes së tyre në te, ka ndryshuar kaq shumë. Aq sa sot nga Kosova qytetarët çdo minutë në të gjitha format provojnë të ikin nga kryet këmbët në Perëndim, Amerikë, Australi, Kanada… Çfarë do të thotë kjo? Mijëra kërkesa për vizë në Ambasadën Gjermane në Prishtinë, pastaj në Ambasadën Zvicerane – këta numra tregojnë gjendjen e pritjes për të lëvizur. Do kujtuar, se trendi është i kahershëm: nga tetori 2014 deri në mars 2015, shifrat zyrtare të Agjencisë së Statistikave të BE-së, Eurostat, kanë shënuar se rreth 75,000 qytetarë nga Kosova kanë migruar në BE. Optimizmi, pra, ka edhe një përbërës, dhe ai është ardhja e çastit për të ikur nga ai – edhe nga vendi. Është optimizmi specifik apo keqkuptimi i kuptimit të drejtë të fjalës për të cilën lidhet ky përcaktim?
…
Po, çfarë në të vërtetë është optimizmi? Ua ka sqaruar të intervistuarve dikush përpara se t’ua kërkojë përgjigjen? Të mos rrahesh, të mos burgosesh kot, të ecësh i lirë, a është kjo masë e vlerësimit për optimizmin? Natyrisht, jo. Studiuesja Lauren Berlant në librin Cruel Optimism, e përkufizion optimizmin si ambicie, edhe pritje, diçka që njeriu e dëshiron. Kjo dëshirë lehtë mund të bëhet pengesë për perspektivën e optimistit. Këto lloje të marrëdhënieve optimiste, sipas saj, në thelb nuk janë të poshtra. Ato bëhen të poshtra vetëm atëherë kur objekti që ju tërheq aktivisht kthehet në pengesë. Optimizmi mund të përjetohet si gjithçka përfshirë edhe si asgjë.
Fjala ka prejardhje nga latinishtja (optimus- më i miri). Sqarimi i këtij qëndrimi jetësor d.m.th. se optimisti sheh me sy të mirë gjithçka që ndodh përreth tij dhe lidhur me të. I sheh dhe i konsumon të gjitha me syzet më të mira. Por, filozofët kanë ecur më tej duke kërkuar zvogëlimin e dhimbjes në botëkuptimin se struktura e jetës është në esencën e saj e mirë. Kundrejt tyre, filozofi Niçe shkruan se optimizmi psikologjik është “belbëzim i cekët”, është “shenjë e shkatërrimit”. A është vërtetë optimizmi i pabazuar “belbëzim i cekët” apo “shenjë e shkatërrimit”? Shenjë e shkatërrimit gjithsesi, se të shikosh me optimizëm dhe të shkosh poshtë, kjo është e keqe. Ende më e keqe është kur ti e sheh se shkon teposhtë dhe ata në sociograme të thonë, jo, ti nuk je në rregull, se nuk shkon poshtë, por po ngrihesh, ne e shohim ngritjen tënde të rrufeshme, madje je i pari ndër më të parët! Dhe mbahu se kështu është mirë- ti je optimist, je më i miri, në fakt. Këtu duket është problemi i kënaqjes së blerë me pak iluzion.
…
Se, optimizmi do të bie në mënyrë drastike në popullin lider optimist kjo nuk do të jetë befasi. Befasia është se çfarë do ta zëvendësojë optimizmin e popullit lider. Kontradiktat për optimizmin ishin thënë që më 2004, kur: « Afro 33 % të njerëzve (në Kosovë) mendojnë se gjatë 6 muajve të ardhshëm, situata ekonomike e familjeve të tyre do të përkeqësohet, ndërsa vetëm 10% mendojnë se situata e tyre ekonomike do të përmirësohet. Vetëm 3 % të respondentëve mendojnë se mundësitë aktuale për punësim janë të kënaqshme, ndërsa 79 % mendojnë se ato nuk janë të kënaqshme ». Kjo është e mjaftueshme për të definuar dimensionin antropologjik të optimizmit shqiptar-kosovar. Nuk ka mundësi përcaktimi, nuk ka alternativë, ka vetëm një trend. Pritje për të ndryshuar, por si e çka? Pa ndonjë shenjë se diç shpejt mund të ndryshojë dhe e tëra në një çast të kthehet në pesimizëm dhe pesimizmi ka mbas revoltë dhe revolta ka mbas pasojën dhe pasoja ka mbas sërish objektin e fundit-optimizmin fatkeq. Por, çfarë ka ndodhur ndërkohë. Në hulumtimin e fundme 2007 lidhur me optimizmin e popujve për vitin 2008 përpara Kosovës ishte vetëm Hong-Kongu. Në vitin 2016 “Kosova nuk është askund ndër vendet më optimiste”. Madje në vitin 2019 ka vazhduar humbja e shijes optimiste duke ia lëshuar vendin shijes pesimiste: nga 90 për qind optimist, në 56 për qind, edhe tutje vazhdoi me këtë trend.
…
Informacioni e përcakton besueshmërinë e gjykimit. Pikërisht qasja antropologjike e optimizmit. Po kështu, edhe shkallën e besimit dhe të vlerësimit për vetveten – çfarë je dhe çfarë dëshiron të jesh: optimist – më i miri apo pesimist – më i keqi. Sa më pak përgjegjësi të kesh për të ardhmen tënde, aq më optimist mund të jesh. Kjo është një e thjeshtë sqaruese. Duke parë nga e kaluara “populli” flet për të ardhmen. Jemi më mirë seç kemi qenë dhe vetë ky krahasim, i bënë të trishtohen po menduan se bëhet më keq, d.m.th.se bëhet më keq se tani. E kur më keq dihet çfarë mund të jetë, kurrsesi as nuk mund e paramendojnë.
Prandaj, mund të jetë një nga përgjigjet: Optimizmi nuk është as i mirë as i keq. Është edhe i mirë edhe i keq. Optimizmi i shprehur i shqiptarëve në Kosovë në fillim të shekullit XXI do parë në kontekstin e tendencës së largimit nga e kaluara trishtuese dhe jo si vizion i qartë për të ardhmen. Madje do parë si konfuzion idesh dhe ndjenjash për të ardhmen. Një ndrojtje më shumë, se sa heqje dorë për të marrë gjithë përgjegjësinë e plotë për veten. Është vështirë të sqarohet dimensioni politik, qytetar, antropologjik etj. i mos-optimizmit pasues, përkatësisht i lëvizjes kaq drastike, rënie kjo nga lartë-poshtë. Pse të jesh realist a pesimist? Pesimisti shikon nga dritarja e së sotmes të ardhmen (ky është populli pesimist i edhe i së ardhmes së Kosovës). Optimisti e shikon nga e nesërme të kaluarën. Nuk çanë shumë krye për të ardhmen (ky duket është populli optimist i djeshëm i Kosovës) që po do t’ia lë vendin “popullit realist“, i cili të ardhmen edhe e koncepton si përgjegjësi të plotë për vetëveten. / KultPlus.com
