Një mëngjes vjeshte në afërsi të fshatit Radavc në Luginën e Rugovës të Kosovës, mora një rrugë në këmbë nga hoteli im përgjatë lumit Drin i Bardhë, një habitat i shpejtë dhe i ftohtë për troftën që rrjedh nga maja Rusolia e Bjeshkëve të Nemuna gati njëqind milje drejt jugut në Shqipëri, shkruan National Geographic, transmeton KutlPlus.
Ujëvara e lumit, më e madhja e Kosovës, është një spektakël i mrekullueshëm i kaskadave episodike. Përfundimisht, vazhdova përgjatë shtegut për një gjysmë milje tjetër, duke kaluar gjurmët e bardha të fundit të sezonit të edelweiss, derisa arrita në hyrjen e mbyllur të një shpelle.
Një grua e re rreth të njëzetave u ul në një kabinë aty pranë. Ajo quhej Melisa Bojku, dhe pasi pranoi dy euro, më dha një kapele të fortë, eci me çelësin e saj deri te porta dhe së bashku shtrydhëm rrugën përmes grykës së ngushtë të shpellës. Brenda ishte e ftohtë dhe e lagësht. Disa lakuriq nate fluturuan mbi kokat tona. Një aromë e mykur, por jo mbresëlënëse e guanos varej në ajër. Dyshemeja e shpellës ishte e lëmuar, por jo e vështirë për t’u lundruar, dhe korridoret e saj gëlqerore të mprehta ishin ndriçuar në mënyrë diskrete me drita jeshile, të verdha dhe të kuqe. Ishte në të njëjtën kohë e ashpër dhe barok, si të hyje në një katedrale madhështore të një hyjnie të lashtë.
Bojku tha se shpella e gdhendur hidrologjikisht ishte të paktën dy milionë vjet e vjetër dhe se pullat e lagura të stalagmitit pranë këmbëve tona ishin foshnja të thjeshta, ndoshta rreth 500 vjeç, krahasuar me stalaktitet që shkëlqenin sipër. Ajo vuri në dukje vijat e kuqe të oksidit të hekurit që përshkruan përplasjen e lashtë midis gurit gëlqeror dhe shkëmbit vullkanik. Duke zbritur në mënyrë të qëndrueshme, ne përfundimisht mund të shihnim konturin e errët të një kanali nëntokësor. Më poshtë nesh, banonte një popullsi e madhe, nëse e padukshme, kriketash që ushqeheshin me insekte nga guanoja e lakuriqëve të natës.
Nuk mundëm të vizitonim një dhomë shtesë, kërkoi falje Bojku, sepse ajo përmbante mbetje njerëzore neolitike të gjashtë mijë viteve më parë që tani po ekzaminoheshin nga arkeologët. Aty ishte gjetur edhe një plumb nga Lufta e Parë Botërore, si dhe një tub njeriu i asaj epoke. Mund të ketë gjithashtu dëshmi të ushtarëve të Luftës së Dytë Botërore atje, sipas historive që vendasit i kishin thënë asaj. Kush e di se çfarë tjetër mund të shfaqet gjatë gërmimit?
Mund të ketë një mijë lakuriq nate në shpellë, që përfaqësojnë tetë lloje të ndryshme. “Gjatë ditës, ata janë duke u qetësuar,” tha Bojku. Me një buzëqeshje të turpshme, ajo shtoi: “Më pëlqen të hyj këtu pasi të dal nga puna, rreth katër ose pesë pasdite, vetëm që të qëndroj dhe t’i dëgjoj ata që fluturojnë dhe çmenden. Miqtë e mi mendojnë se jam pak i çuditshëm.”
Shpella e Bukuroshes së Fjetur, siç njihet sot fenomeni i lashtë gjeologjik i Radavcit, u zbulua për herë të parë në vitin 1968 nga arkeologët serbë. Por nuk do të shfaqej në asnjë hartë të Kosovës, aq më pak do të ishte një destinacion turistik që tërheq deri në 23,000 vizitorë të rritur në vit, po të mos ishin përpjekjet e Fatos Katallozit, 57-vjeçarit në natyrë që mori një nxënëse krejtësisht normale në Bojku dhe e stërviti atë për t’u bërë budalla në shpellë.
Për të parë lajmin e plotë të National Geographic klikoni KËTU./ KultPlus.com
