Hap dyert sot panairi më i madh i librit në botë, pas një viti pauzë si pasojë e pandemisë, në Frankfurt të Gjermanisë me mesazhin “RI:LIDHEMI”.
E ftuar nderi është Kanadaja. Janë mbi 70 vende nga e gjithë bota që marrin pjesë fizikisht në panair, ndër të cilët, tradicionalisht, i pranishëm është edhe shteti i Kosovës, organizuar e prezantuar nga Shoqata e Botuesve të Kosovës, me ndihmën e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit. Ky vit është i veçantë për faktin që kemi një prezantim të përbashkët Kosovë-Shqipëri, me bashkëpunimin e Shoqatës së Botuesve të Kosovës dhe Qendrës Kombëtare të Leximit duke e vendosur një standard shumë të nevojshëm të prezantimit të përbashkët të letërsisë dhe traditës së përbashkët mbarëkombëtare.
Gjatë ditëve të panairit prezentohen botimet e dhjetëra botuesve e qindra autorëve, me praninë fizike të autorëve nga Kosova e nga Shqipëria.
Muaji tetor shquhet si muaji më i rëndësishëm për ngjarjet kulturore të fushës së librit me dy kryengjarjet: Çmimi Nobel dhe Panairi i Librit në Frankfurt.
E ftuara e nderit këtë vit është Kanadaja ku të gjithë pjesëmarrësit në panair do të kenë mundësinë të kuptojnë më mirë kulturën dhe letërsinë e pasur të Kanadasë. Si mysafir nderi i Frankfurter Buchmesse 2021, Kanadaja do të transformojë panairin me pavijonin dhe programin tërheqës, të cilat do të jenë në dispozicion të pjesëmarrësve për t’u njohur me autorët bashkëkohorë kanadezë dhe veprat e tyre në të gjitha zhanret.https://zeri.info/inarticle.html
Mysafiri i nderit do të prezantojë për herë të parë letërsinë në gjuhën angleze dhe frënge,duke shfaqur autorë me famë botërore si Margaret Atwood, Douglas Coupland, Dany Laferrière, Yann Martel, Alice Munro dhe Michael Ondaatje. Iniciativa do të mbështetet nga institucionet e kulturës gjermane dhe kanadeze. Botuesit, agjentët, autorët dhe përkthyesit nga Kanadaja do të përfshihen gjithashtu, duke e bërë Frankfurter Buchmesse 2021 një edicion për t’u mbajtur mend.
Kosova bashkë me Shqipërinë janë të pranishme me një përfaqësim dinjitoz në sallën 4, sallë e botuesve dhe shteteve ndërkombëtare si: Belgjika, Italia, shtetet e Evropës Qendrore, Lindore e Juglindore, Turqia, Holanda, Evropa Veriore, Irani e të tjerë. Janë botimet më të reja të botuesve kryesorë të Kosovës, si: “Buzuku”, “Koha”, “Faik Konica”, “Pema”, “Artini”, “Albas”, “Dija”, “Meshari”, “Magjia e Librit”, “Noa”, e të tjerë, si dhe institucioneve si Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës, Instituti Albanologjik, Instituti i Historisë dhe Universiteti i Prishtinës.
Në fundjavë, panairi hapet edhe për qytetarët dhe vizitorët e thjeshtë, me ç’rast mbahen promovime me autorë dhe orë letrare në stendën e Kosovës, që është edhe pikëtakim i qindra kosovarëve që jetojnë në Gjermani. Një rast i jashtëzakonshëm ky për të gjithë diasporën që jeton në Gjermani, që të njoftohet me prurjet nga letërsia dhe kultura shqiptare, duke mbajtur gjallë lidhjen e trashëgiminë kulturore./ KultPlus.com
Që nga viti 2008 deri në 2020-n, janë rreth 700 mijë shtetas shqiptarë që kanë marrë leje qëndrimi në një nga shtetet e Bashkimit Europian.
Shifrat janë bërë të ditura nga Eurostat, instituti europian i statistikave dhe janë përpunuar nga “Monitor”.
Numri më i lartë i lejeve të qëndrimit është dhënë në periudhën 2008-2009, me përkatësisht 97.3 mijë dhe 83.9 mijë, si rrjedhojë e emigracionit të lartë të fillim viteve 2000. Më pas fluksi erdhi në rënie, duke zbritur në rreth 30 mijë në vitin 2013. Pas kësaj periudhe, rigjallërimi i ciklit të emigracionit, që tregohet dhe nga shtimi i ndjeshëm i kërkesave për azil solli një tjetër rritje të lejeve të qëndrimit, që kulmoi në vitin 2019, me rreth 60.4 mijë të tilla.
Në krahasim me vendet e tjera të rajonit, Shqipëria mban rekordin për numrin e shtetasve të saj që kanë zgjedhur të jetojnë e punojnë në një shtet të Bashkimit Europian. Për të njëjtën periudhë (2008-2020) kanë marrë leje qëndrimi për herë të parë rreth 426 mijë serbë, 337 mijë boshnjakë, 285 mijë shtetas të Kosovës, 195 mijë nga Maqedonia e Veriut dhe më pak se 20 mijë nga Mali i Zi.
Në raport me popullsinë, diferenca është edhe më e lartë. Gati 25% e popullsisë shqiptare (të vitit 2020) tashmë jeton e punon në një nga vendet e Bashkimit Europian. Vendi i dyte pas nesh është Kosova (15.4%), e ndjekur nga Bosnjë-Hercegovina (10.3%), Maqedonia e Veriut (9.4%), Serbia (6.2) dhe Mali i Zi (3.3%).
Edhe institucionet ndërkombëtare e llogarisin numrin e emigrantëve nëpërmjet autorizimeve për lejet e qëndrimit të lëshuara për herë të parë për këto vende nga shtetet e Bashkimit Europian.
Instituti për Studime Ekonomike Ndërkombëtare i Vjenës, në një raport të mëparshëm, gjeti se Shqipëria rezultoi me numrin më të lartë të emigrantëve në krahasim me Serbinë, Malin e Zi, Bosnjën, Maqedoninë e Veriut dhe Kosovën për periudhën 2010-2020.
Si faktor themelor, ekspertët e Vjenës evidentojnë nivelin e lartë të varfërisë, fenomen që shpjegon flukset e larta të emigracionit sidomos në Shqipëri dhe Kosovë.
Shqipëria dhe Kosova janë dy vendet me nivelin më të ulët të të ardhurave për frymë në rajon dhe me nivelet më të larta të varfërisë sipas Bankës Botërore e për rrjedhojë, kanë edhe flukset më të larta emigratore.
Italia dhe Greqia kryesojnë
Italia dhe Greqia, dy destinacionet që kanë pritur numrin më të lartë të emigrantëve shqiptarë pas viteve 90, kanë dhënë 84% të lejeve të qëndrimit për herë të parë për periudhën 2008-2020. Rekordin e mban Italia, me 342.5 mijë leje gjithsej, ose 49% të totalit. Greqia ka dhënë 247.6 mijë të tilla (35%).
Që nga viti 2013, Gjermania ka rritur ndjeshëm numrin e lejeve të dhëna, pasi ky shtet është bërë i preferuar për punonjësit shqiptarë sidomos mjekë e infermierë dhe specialistë të teknologjisë së informacionit. Ekonomia më e madhe e Europës ka dhënë gjithsej 48 mijë leje qëndrimi për herë të parë për shtetasit shqiptarë deri në fund të vitit 2020.
Në vend të katërt është Franca, me 15 mijë leje (2% e totalit) e ndjekur nga Kroacia, e cila nga 2018-a ka dhënë mesatarisht një deri në 2 mijë leje qëndrimi në vit.
Viti 2020
Në vitin 2020 morën leje qëndrimi për herë të parë në një nga vendet e Bashkimit Europian 37,592 shtetas shqiptarë, sipas Eurostat.
52% e tyre e morën për arsye familjare, 16% për punë, 3% për edukim dhe më pas renditen arsye të tjera, pa u specifikuar.
Në krahasim me një vit më parë, numri i lejeve të qëndrimit të dhëna për shtetasit shqiptarë ka rënë me 38%, i ndikuar nga situata e krijuar nga pandemia.
Në rajon, numrin më të lartë të lejeve të qëndrimit të dhëna për vitin 2020 e mban Serbia, me 40.8 mijë, më pas Shqipëria (37.6 mijë) e ndjekur nga Bosnjë-Hercegovina (35.1 mijë), Kosova (31.6 mijë), Maqedonia e Veriut (16.3 mijë), Mali i Zi (2.7 mijë)./Monitor/ KultPlus.com
Vetëm në muaji gusht në Shqipëri kanë hyrë 1.537.191 shtetas të huaj, ose 2,7 herë më shumë se gusht 2020.
INSTAT bëri të ditur se në total, hyrjet e shtetasve shqiptarë dhe të huaj në territorin shqiptar në muajin gusht 2021, janë 2.185.493. Krahasuar me gusht 2020, ky tregues rezulton me një rritje 2,6 herë.
Po ashtu, sipas INSTAT, daljet e shtetasve shqiptarë dhe të huaj nga territori i Shqipërisë, gjatë muajit gusht 2021, janë 2.154.672, duke shënuar një rritje me 2,5 herë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Daljet e shtetasve shqiptarë nga territori i Shqipërisë, gjatë muajit gusht 2021, janë 677.842. Krahasuar me gusht 2020, ky numër është rritur me 2,2 herë.
Daljet e shtetasve të huaj nga territori i Shqipërisë gjatë muajit gusht 2021, janë 1.476.830. Krahasuar me gusht 2020, ky numër është rritur me 2,8 herë. /atsh/ KultPlus.com
Mësuesit rrezikojnë vendin e punës në institucionet arsimore për shkak të rënies së numrit të regjistrimeve.
Pas kërkesës për informacion që Top Channel i drejtoi Ministrisë së Arsimit mësoi se: në të gjithë Shqipërinë janë regjistruar në klasë të parë vetëm 20 235 fëmijë, rreth 10 mijë fëmijë më pak se në vitin e shkuar shkollor.
“10 mijë fëmijë më pak do të thotë 350 klasa të para më pak, pra 350 mësues më pak të arsimit fillor. Ne para 5 viteve kemi pasur nga 6 klasa paralele, sot kemi 4. Ky problem ndihet e do të vazhdojë të ndihet edhe më shumë. Në Sauk, në shkollën ’28 Nëntori’, në shkollën time ku punoj ‘Marie Logoreci’ ka një klasë më pak”, tha Alma Lama, kryetare e Sindikatës së Arsimit në Tiranë.
Në 20 vitet e fundit sipas të dhënave të INSTAT popullata e fëmijëve të ciklit 9 vjeçar ka pësuar rënie me 48%. Numri i ulët i regjistrimeve vihet re edhe në klasë të dhjetë, ku janë regjistruar 17 145 nxënës, 1.2% më pak se vitin e kaluar.
Risia e regjistrimeve këtë herë ishte aplikimi online përmes e-Albania, e sipas drejtorisë së përgjithshme të arsimit parauniversitar ende 0.2% e fëmijëve nuk janë regjistruar kjo për shkak të disa problematikave si pamundësia për të aplikuar apo prindërit nuk respektojnë juridiksionin e shkollave ku u përket për arsimim dhe neglizhimi për t’i regjistruar në shkollat ku dëshirojnë. /Top Channel/ KultPlus.com
Sipas raportit të fundit të INSTAT dhe të dhënave nga organizata të ndryshme joqeveritare ka një përkeqësim të fenomenit të emigracionit në dekadën e tretë që nga rënia e regjimit komunist.
Sipas buletinit vjetor tw INSTAT që mat emigracionin dhe Diasporën, nga viti 2011 deri më 2020, janë larguar nga vendi rreth 600 mijë persona.
INSTAT përdor metoda të tërthorta për kryerjen e një vlerësimi mbi numrin e emigrantëve, i cili bazohet në të dhënat e dy censeve të njëpasnjëshëm, edhe pse ka vështirësi ose kufizime.
Censi i popullsisë dhe banesave në Shqipëri jep një vlerësim të stokut të migracionit brenda periudhës midis censeve, i cili zakonisht kryhet çdo 10 vjet dhe përmban vetëm një numër të vogël pyetjesh, të cilat nuk mund të numërojë të gjitha ngjarjet e migrimit si: familje të tëra që lëvizin, migrimin sezonal të përkohshëm dhe qarkullues.
Metoda e tërthortë që INSTAT përdori ishte krahasimi i dy popullsive, asaj të popullsisë banuese dhe regjistrit civil nxori se numri i emigrantëve që jetojnë jashtë vendit arriti në 1,6 milionë persona në vitin 2020 në krahasim me 1.08 milionë që ishin nga rezultatet e censit të vitit 2011, ose rreth 600 mijë persona më shumë.
Sipas të dhënave të INSTAT nga viti 2001 në 2011 ishin larguar në emigrim 481 mijë persona, por përgjatë dekadës së tretë 2011-2020 numri i emigrantëve u rrit me 25%.
Tendenca në rritje në rritje e emigracionit u nxit nga kriza ekonomike e vitit 2008 dhe heqja e vizave me Bashkimin Europian në dhjetor të vitit 2010. Përgjatë dekadës së fundit emigracioni u zgjerua nga individë të veçuar në ikjen e të gjithë familjes. Shumë familje kërkuan azil ekonomik pas vitit 2015, fenomen i cili vazhdon të ndodhë.
Kjo shifër është gati dy herë më e lartë sesa ajo e një ankete të fundit të INSTAT parë, që gjeti se gjatë vitive 2011-2019 janë larguar nga vendi mbi 360 mijë persona, ose 13% e popullsisë banuese në vitin 2011.
Një studim i fundit i profesorëve Ilir Gëdeshi dhe Rusell King tregon se emigrimi ka prekur të gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare, që nga elitat e deri te grupet më të varfra e më të margjinalizuara dhe ka tërhequr njerëz nga të gjitha rajonet e vendit
Sipas tyre, pas tri dekadash migrimi vijon të ndodhë ende, ndonëse natyra e tij ka ndryshuar – më pak një migrim për shkak të varfërisë, dëshpërimit dhe protestës, siç ishte ai gjatë viteve ‘90-të, dhe më shumë, në ditët e sotme, një veçori strukturore e shoqërisë dhe demografisë shqiptare, në veçanti tek të rinjtë, segmentet më të arsimuara të popullsisë.
Vendet të cilat kanë si qëllim përfshirjen e Diasporës së tyre në zhvillimin e vendit, nuk ju mjafton vetëm numri i tyre, por shumë i rëndësishëm është profili i tyre, si demografik ashtu dhe social e ekonomik. INSTAT rekomandon që nevojitet të kenë informacion mbi përqendrimin e tyre, statusin arsimor dhe atë në punësim. Këto karakteristika do të ndihmojnë më së shumti qeverinë për të kuptuar më qartë potencialin profesional dhe ekonomik që ka Diaspora. Ndërtimi i regjistrit të emigrantëve, nismë e ndërmarrë tashmë nga Ministria e Brendshme, do të ndihmojë shumë në këtë drejtim. Nga Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme, do të bëhen përpjekje për mbledhjen e të dhënave cilësore, nga Përfaqësitë Diplomatike.
Ikin familjet
Një tjetër anketë e INSTAT, në bashkëpunim me donatorët në rreth 20 mijë familje vitin e kaluar (prill-korrik 2019) ka zbuluar një fakt të frikshëm në dekadën e kaluar, pasi fenomeni është zgjeruar në emigrimin e së gjithë familjes. Gjatë 10-vjeçarit të fundit janë larguar nga vendi 6,6% e familjeve, gjithsej 49,500 të tilla, ndërsa në vitet 2001-2011 ishin larguar 4.4% e njësive familjare.
Anketa ka zbuluar se kushtet ekonomike, duke përfshirë varfërinë, papunësinë dhe nënpunësimin, të ardhurat e ulëta nga punësimi, kushtet e vështira të jetesës, mbrojtja e kufizuar sociale dhe borxhet janë faktorët kryesorë për emigrantët shqiptarë.
Përveç këtyre faktorëve bazë, një tjetër shtysë është e ardhmja e fëmijëve. Përveç tyre, ka edhe të tjerë faktorë, si mangësitë dhe cilësia e ulët e shërbimeve të kujdesit shëndetësor, strehimi, konfliktet dhe siguria fizike që shkaktojnë stres të vazhdueshëm psikologjik, përfshi cilësinë e ulët të arsimit. Për disa nëngrupe (p.sh. romët dhe egjiptianët), një faktor shtesë është diskriminimi. Pjesa dërrmuese e personave që emigrojnë janë të rinj, ndërsa 14% e tyre ishin me arsim të lartë. Largimi i burrave ishte 200% më i lartë se ai i grave.
Emigracioni i dekadës së fundit ka përfshirë një pjesë të konsiderueshme të shtresës së mesme edhe nga ana e formimit arsimor. Sipas të dhënave të anketës, nga të larguarit, 54% e tyre kishin një diplomë të arsimit të mesëm, profesional ose të përgjithshëm, ose një diplomë të studimeve të larta. Gati 14% e emigrantëve gjatë periudhës 2011-2019 ishin me arsim të lartë./Monitor
Mbi 28 mijë turistë zgjodhën si destinacion turistik në periudhën mars-gusht qytetin e Përmetit.
“Qyteti i trëndafilave” është cilësuar ‘perla’ e turizmit shqiptar dhe vendi ideal për pushime dhe aventura familjare, pasi kombinon ecjen në kanion, lundrimin e lumit me gomone apo kajak dhe climbing.
Zyra e Turizmit në bashkinë e Përmetit bën të ditur për ATSH-në se “numri i turistëve vendas e të huaj që kanë qëndruar minimalisht një natë në qytetin e Përmetit është mbi 28 mijë. Pa llogaritur këtu dhe turistët rastësorë dhe grupet që vijnë me agjenci turistike”.
Sipas kësaj zyre, rreth 700 turistë të huaj kanë marrë shërbim nga zyra e informacionit turistik.
“Turistët e huaj, si serbë, gjermanë, çekë, polakë, italianë, ukrainas, maqedonas, kanë preferuar të vizitojnë qytetin e Përmetit, duke u ndalur kryesisht në disa nga pikat turistike më të njohura të qytetit si Ujërat Termale, kanionet e Lengaricës, objektet e kultit, atraksionet natyrore në Malin e Dhembelit dhe Nemërçkës, luginën e Vjosës, Gurin e Qytetit, etj”, – thekson zyra e Turizmit në bashkinë e Përmetit.
Gjatë viteve të fundit turistët kanë gjithnjë e më shumë një trend në rritje për të vizituar Përmetin, që ruan në territorin e tij destinacione të rëndësishme të ekoturizmit, turizmit të aventurës me biçikletë, hiking dhe atë lumor.
Në këtë qytet gjenden parqe të mëdha natyrorë, lugina me lëndina të bukura e shumë monumente natyrore, kulturore e pika turistike, të cilat vlejnë të vizitohen e të shikohen nga afër.
Një vend të veçantë zënë kishat si ajo Shën Kollit, Kisha e Shën Premtes, Kisha e Shën Mërisë në Bënjë, Kisha e Shën Mërisë në fshatin Kosinë, Kisha e Shën Mërisë në fshatin Leusë.
Në Përmet ndodhet edhe Teqeja e Alipostivanit, e ngritur mbi një kodër të bukur mbi fshatin Alipostivan, në një pikë dominuese prej nga shikon si në pëllëmbë të dorës luginën e Vjosës. Teqeja është ndërtuar për herë të parë nga Baba Aliu në vitin 1857, në nder të të cilit mban edhe emrin.
Një tjetër monument kulti dhe historik shumë i famshëm në Shqipëri është edhe Teqeja e Frashërit, e ndërtuar më 1781 nga Sulejman Beu i Frashërit.
Në pjesën lindore të tij ndodhen ujërat termale të Bënjës, të njohura për vlerat kurative si dhe për kanionet shkëmbore të Langaricës me Shpellën e Pëllumbave. Ujërat Termale të Bënjës çdo vit tërheqin mijëra vizitorë vendas e të huaj.
Brenda Qendrës Historike ndodhen shumë ndërtesa të vjetra të qytetit, si dhe ekzistojnë dy objekte kulti: Kisha e Shën e Premtes, e ndërtuar në vitin 1776 dhe e shpallur monument kulture e kategorisë së parë dhe Kisha e Shën Kollit e shekullit të 19-të. Gjurma e rrugës dhe rrugicat e ngushta me kalldrëme ka të dhëna që i takojnë fillimit të shekullit të 19-të. Një nga resurset natyrore më të çmueshme janë burimet termale të Bënjës, fshat i ndodhur rreth 8 km nga Përmeti.
Burimet e ujërave termale janë natyrore dhe të mbledhura në gjashtë vaska të vogla që formojnë liqene natyrale me një bukuri të vyer. Disa vlera të veçanta në këtë qytet turistik, janë ikonostaset e mrekullueshme të kishës së Leusës, ku mjeshtëria e artit të gdhendjes së drurit ka kaluar në përsosmëri, krahas afreskeve me ikona shenjtorësh, plot ngjyra, art të vërtetë dhe mister. /atsh/ KultPlus.com
Më 28 gusht 1900 u nda nga jeta gjuhëtari gjerman, studiuesi i gjuhëve indoevropiane Gustav Meyer, një nga albanologët më të rëndësishëm të kohës së tij, i cili provoi se gjuha shqipe i përket familjes indoevropiane.
Në nder të kontributit të tij për albanologjinë, një shkollë në Tiranë mban emrin e tij.Lindi në Groß Strehlitz në provincën prusiane të Silezisë (sot Strzelce Opolskie në Poloni). Më 1867 u regjistrua në Universitetin e Breslau (sot Universiteti i Ërocłaë) për të studiuar filologji klasike, gjuhët indoevropiane, greqishten moderne dhe sanskritishten.
Aty u ndikua nga filologët Martin Hertz dhe Adolf Friedrich Stenzler. Më 1871 u emërua ndihmësprofesor në Universitetin e Göttingen, dhe një vit më vonë profesor i gjuhëve të lashta po aty.
Më 1877 u emërua profesor i sanskritishtes dhe gjuhësisë së krahasuar tek Universiteti i Gracit, ku vijoi studimet në greqishten e lashtë, turqishten dhe shqipen dhe botoi studimin e tij “Kontribute mbi teorinë e fjalëformimit në greqisht dhe latinisht” (1872).Atje u përqendrua rreth albanologjisë dhe botoi një sërë veprash, si: “Albanesische Studien, I” (1882); “Etymologisches Ëörterbuch der albanesischen Sprache”, (1891); “Kurzgefasste albanesische Grammatik”, (1888) etj.Meyer çmohet si gjuhëtari që provoi se gjuha shqipe i përket familjes indoevropiane dhe njihet për korrespondencën e gjatë me Jeronim de Radën. / KultPlus.com
Gjatë këtij sezoni turistik, rrugët e Shqipërisë janë mbushur me turistë nga e gjithë bota.
Bukuria e natyrës, çmimet e lira, promovimi i vendit dhe mungesa e kufizimeve anti Covid kanë tërhequr mijëra shtetas të huaj. Shumë prej tyre, vijnë në Shqipëri për herë të parë, por jo të fundit.
I tillë është rasti i një turisti Italian, që ka ardhur në Korçë. Fabiano e ka ndarë eksperiencën e tij në rrjetet social, ku nuk e ka fshehur habinë. “Djema, kjo është surprizë e madhe”, thotë ai.
“Erdha në Korçë, qytet në juglindje të Shqipërisë, në kufi me Greqinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Korça është një nga qytetet më të mëdha në vend. Është shumë pastër këtu. Kjo është Shqipëria që nuk prisja të shihja”.
INSTAT llogariti se deri në fund të korrikut kanë hyrë në vend mbi 2.8 milionë vizitorë të huaj, duke iu përafruar niveleve të vitit 2019-të. / Top Channel / KultPlus.com
Si mësuese letërsie prej më shumë se tri dekada,kam pasur fatin qe ta studioj dhe ta komentoj veprën e Bajronit me nxënësit e shkollës së mesme. E shoh me vend për situatën e tanishme të bëjmë një udhëtim imagjinar me Bajronin nepër trojet shqiptare, në ato vende,ku i ka lënë të shkruara në kujtimet e tij .
Nuk di deri më sot të jetë bërë një promovim kaqë i detajuar i Bukurive natyrore dhe njerëzore të Shqipërisë siç e ka bërë Bajroni për ne. Nuk ka dokument më autentik se letrat e Bajronit drejtuar nënës dhe miqëve të tij ,200 vjet më parë,që vertetojnë vendbanimet shqiptare deri në Prevezë,ku ai i përshkoi me këmbë. Brezi i ri duhet ta njohi këte poet, si njeri me temperament të lirë,me aftësi dhe mprehtësi konceptimi,me pjekuri dhe prirje drejt virtytit.Edhe pse mbarte titullin Lord, dëshironte të ishte pranë njerëzive të thjeshtë dhe të eksploronte në vende të pashkelura, të cilat i gjeti, kur erdhi në Shqipëri. Eshtë krenari për ne shqiptarët, që një i huaj,si Lordi Bajron t’i drejtohet Shqipërisë me këto vargje:”Shqipëri,lejomë të kthej sytë e mi // Mbi ty,o nënë e rreptë burrash t’egër. Shqipëria për Bajronin qe një botë sa e fshehur aq dhe interesante ku shkruan “Me të vërtetë që unë e kam parë Shqipërinë më shumë se kushdo anglez tjetër, sepse është vend i vizituar rrallë,ndonëse i bollshëm në stoli natyrore .
“Në vendet e Ilirisë dhe të Epirit ka vende pa emër dhe lumenj të pahedhur në hartë,mundet që një ditë, kur të njihen më shumë, të jenë temat më të çmuara e të dorës së parë për penën”…. Ai nga leximet e veta dinte, se Shekspiri i kishte vendosur disa ngjarje në Iliri.Kjo e la me kuptue se këto vise nuk ishin të zbrazta,por kishin vlera historike, kulturore dhe pasuri shpirtërore. Qëndrimi i tij në Patra ,në Prevezë,në gjirin e Artës drejtë Tepelenës,….në majat e Papingjit ……. mrekullohesh duke thënë “Kudo që shohim : rrotull,sipër,poshtë,na lë pa mend magjia ngjyrë ylberi..të gjithë njerëzit që takuam me fustanellat e bardha përshëndetnin shqiptarçe,ushtarët nuk dallohen nga fshatarët nga veshja, të gjithë mbajnë armë të stolisura…..Kur arritëm në Epirin e qëmotshëm,afër malit të Tomorrit,u mirëpritëm nga i pari i vendit Ali Pasha.”
Duke qëndruar në ato vende,kishte mësuar se deri ku shtriheshin krahinat shqipfolëse,si provincë e Turqisë Evropiane ………”Në perëndim ka gjirin e Venecias,në lindje Maqedoninë,Thesalinë dhe Greqinë.Ndërsa në jug mbërrinë deri në gjiun e Lepantos ose , gjiri i Artës” Tablonë e Shqipërisë së jugut,sidomos pjesën e Çamërisë,poeti anglez e paraqiti me admirim.Ashtu siç bëri më vonë anglezja Meri Edith Durham për Shqipërinë e veriut. Të dy bashkë e plotësojnë tablonë e Shqipërisë dhe shqiptarët i përshkruajnë trima, të ndershëm dhe bujarë,edhe në varfërinë e tyre. Kur Bajroni mbërriti në Qefaloni,suliotët të përqëndruar në lartësitë në lindje te Paramithisë, dëgjoheshin së tepërmi me kapedanin e tyre, Marko Boçari.Ata ishin thjeshtë shqiptarë. Ja disa vargje nga “Çajld Harold” ,-Kush ia shkon në trimëri suliotit brun//Me të bardhë fustanellë e me gunë” Ishin suliotët ata që kërkonin ta kishin si prijës Bajronin në periudhën e Revolucionit Grek.Ishin ata që Bajroni i vlerësonte si luftëtarët më të mirë dhe më besnikë.Edhe pse për Bajronin ishte një detyrë përtej mundësive të poetit, Ai e mori përsipër sepse i printe Ideali i Lirisë,para të cilit nuk tërhiqej kurrë.
Historianët kanë faktuar se Gjon Boçari (paraardhësi i Marko Boçarit) ka qenë një nga luftëtarët më besnikë të Skenderbeut,prandaj Bajroni i drejtohet Shqipërisë: “O Shqipëri,ku lindi Iskanderi,këngë e trimërisë,fanar i të urtëve.//Dhe Iskanderi tjetër që i tmerroi armiqtë me kordhen e tij kreshnike.(Thuhet se Aleksandri i Maqedonisë e kishte nënen epirote P.L.) Në letrat dërguar miqëve shkruante : “I dua shumë shqiptarët….nuk janë të gjithë myslimanë,disa nga fiset janë të krishterë, porse feja nuk i bën të ndryshojnë zakonet dhe sjelljet e tyre dhe se janë kaq tolerantë dhe kaq të lirë në paragjykimet fetare..Me sa kam parë vetë….Ata shëmbëllejnë me malësorët e Skocisë,në veshje,në fytyrë dhe në mënyrën e jetesës,trupi i tyre i hollë dhe i gjatë,dialekti keltik dhe zakonet e tyre te rrepta më shpien në Morven .” Duke u nisur nga këto vlerësime që Bajroni u bënte shqiptarëve,Marko Boçari i përgjigjet letrës së Bajronit “Ju falenderoj për mendimin e mirë që keni për bashkatdhetarët e mi.
Ju falenderoj akoma më shumë për kujdesin,që me kaq zemërgjerësi keni treguar për ta, Me besnikëri, Marko Boçari” Bajroni duke qenë për një kohë në mes të shqiptarëve,kishte mësuar edhe shumë fjalë shqip ,që i duheshin për të komunikuar. Interes kishte për këngët popullore siç janë vargjet e këngës,Tamburxhi, në veprën e tij “Çajd Harold” “Tamburxhi,Tamburxhi,//Kushtrimi yt u jep shpresë trimave në luftë i cyt // Ngrihen bijt e maleve si ndonjë sqotë//Himariotë,Ilirë,ezmerët suliotë” Polifoninë e kishte për zemër, Ai mundi të regjistronte fjalët e disa kengeve popullore: Në sevda tënde u lavosa//Vetëm u përvëlofsha,//Ah,vajzë më përvëlofshe,//Zemërën më lavose,//Unë të thashë rroba s’dua//Po sytë e vetullat e tua.
Këte këngë Byron edhe e përktheu:”I am wounded thy love,and have loved,//but to scorch muself .// Thou hast consumed me! //Ah maid !Thou has struck me to the heart// I have said I wish no downy,//But thine eyes and eyelashes//” Keto këngë Byron i këndonte në shtëpi dhe në rrethe të ngushta. Kishin kaluar 5 vjet që Bajroni ishte larguar nga Shqipëria,por kënga i zgjoi kujtimin e atij vendi të mrekullueshëm duke u thënë miqëve së bashku me poetin Shellin, me të cilët po bënte një shetitje në Liqenin e Gjenevës:”Tani bëhuni sentimentalë e dëgjomëni me tërë vëmendjen tuaj “Dhe melodia e këngës labe tingëlloi fuqishëm dhe mori udhë bashkë me valet e liqenit. Shumë pëlqente meloditë baritore, i kishte mbetur në mendje,një djalë 15 vjeçar që kishte bërë një fyell prej krahut të shqiponjës nga ku nxirrte melodi rrenqethëse.
Bajroni kur ishte në Shqipëri, argëtohej duke parë vallet e bukura,sidomos ato me karakter luftarak,që shoqëroheshin me këngë trimërie dhe kërceheshin rreth zjarrit para ose pas përpjekjeve e luftimeve.Sidomos vallja Çame,vallja e vjetër e Konispolit me ate çastin kulminant kur valltari përkulet pas në “urë” me kokën mbështetur përdhe,të tjerët kalojnë mbi gjoksin e tij,duke shprehur kështu guximin e sakrificën sepse: armiqtë do ta shkelin këte truall ,vetëm kur të shkelin mbi gjokset e tyre. Bajroni pëlqente akoma më shumë veshjen shqiptare,të cilën e quante,petkun më të bukur në botë.”Shih të egrin shqiptar me fustanellë // e rrobat të qëndisura me arë,// Armët të lara me flori,sa bukur!” I mahnitur nga kjo bukuri,Bajroni kishte marrë disa veshje popullore .Me kostumin shqiptar Ai pozoi për piktorin Tomas Filips. Ky portret ndodhet në Galerinë Kombëtare të Portreteve në Londër (National Portrait Gallery) dhe paraqitet në çdo botim të denjë për Bajronin. Duke qenë Bajroni përhapës i tematikës shqiptare,me përmbledhjen e këngëve popullore shqiptare u bë objekt studimi nga albanologët si Gustav Myer,apo baronesha Xhuzepina Knorr,albanologe e njohur austriake, cila për misionin e Bajronit u shpreh: “T’i bësh mirë njerëzimit është dëshira më bujare” Ndërsa për letrën e Bajronit dërguar nënës së tij ajo thekson se Bajroni e ka marre frymëzimin për Liri nga shqiptarët. Për burrat shqiptarë ,- shkruan Bajroni – kanë trupa shumë të mirë,nuk shquhen si kalorës,por në këmbë janë të palodhur dhe shumë të duruar.Armën kur e hedhin supit të djathtë e mbajnë pa asnjë sforcim,ndërsa vrapojnë përpjetë maleve të tyre me lehtësi e zhdërvjelltësi.Ndoshta jane raca më e bukur në botë.
Nga tiparet edhe gratë janë të hijëshme,vajzat arnaute janë shumë të bukura dhe kostumi i tyre është shumë piktoresk.Ata edhe hijeshine e trupit e ruajnë më gjatë pasi rrojnë përjashta në ajër të lirë.Ata bëjnë jetë patriarkale,por kjo ndrydhje e përkohshme e personalitetit të tyre u duket e natyrshme,madje u jep krahë për të gjetur kuptimin e jetës në dashurinë dhe detyrën amtare.Janë po ata gra që në raste rreziku e nevoje shkojnë në luftë përkrah burrave dhe kurrë nuk dorëzohen për të mbrojtur nderin e tyre…..Ishin gratë e fshatit Dhoksat që ndërtuan urën e prishur nga përroi i rrëmbyer,kur morën vesh se do të kalonim ne në udhën e bllokuar nga gurët” Edhe një numër piktorësh u frymëzuan nga vepra e Bajronit si Eugene Delacroix(1798-1863). Nuk është rastësi që Delakrua,i cili nuk erdhi kurrë në Shqipëri, por u frymëzua nga vepra e Bajronit duke dhënë kryevepra me temën Suliotët si “Burrë me veshje suliote”, “Etyd për Boçarin”.etj. Apo kështu Arry Scheffer me pikturën “Gratë e Sulit” frymëzohet nga Bajron për aktin heroik të suliotëve. Mbi të gjitha, vepra e Bajronit frymëzoi luftëtarët e Lirisë dhe pati jehonë në të gjithë botën,në Spanjë lufta kundër pushtuesit Francez e përjetësuar me vargjet “Vajza e Saragosës “në veprën “Çajld Harold”.Në Itali në luftën kundër pushtimit austriak, ku Bajroni mori pjesë në lëvizjen e Karbunarëve. Më vonë projektuesi i bashkimit të Italisë, Giuzeppe Mazzini.,i çoi më tutje idetë për liri,pavarësi dhe unitet për mbarë Evropën.Vlen për t’u përmendur ndikimi tek arbëreshët,të cilët e treguan veten si luftëtarë të Garibaldit.Pa përmendur,De Raden,Dora D’Istria,Kulluriotin ,Rilindësit tanë, të cilët e kishin në qendër të vëmendjes,Lirinë ,Pavarësinë dhe bashkimin e shqiptarëve . Jehona e poetit të lirisë arriti deri në Amerikë:Ishte koha e ashpërsimit të kontradiktave ndërmjet pushtuesve anglezë dhe kolonive në Amerikën e Veriut që arriti në luftë të armatosur, deri në fitoren e pavarësise.Ai e gjeti veten të përshkruar në gazetat e kohës si poeti më i preferuar i amerikanëve “The favourite poet of the Americans” Në Shqipëri,Bajroni njohu një popull kryengritës,të lirë e të pavarur në shpirt,trim, besnik,të paepur,krenar,të ndershëm e mikpritës,me të cilët luftoi në “Betejën e Mesolongjit “. Jehona e tematikës shqiptare në botë në sajë të veprave të Bajronit ishte shumë e gjerë dhe me shtrirje të madhe në kohë.Të gjitha këto shtojnë nderimin dhe mirënjohjen e popullit shqiptar për Bajronin,të cilin askush s’e detyroi të pohonte kaq hapur në favor të shqiptarëve.Bajroni të gjitha këto i gjeti të mbjellura në tokën e Ilirëve, në Sul,Paramithi, në Çamëri.Edhe sot vepra e e Bajronit është nxitje për brezat,për të njohur trojet e shqiptarëve dhe trimëritë e tyre ,që luftuan me Bajronin,prijësin e tyre ,së bashku me luftëtarët grek kundër pushtuesve turq deri në pavarësi,për të cilin vend Bajroni dha edhe jetën. Vdekja e Bajronit në Greqi është simboli më i bukur i misionit të artit. Bajroni kishte bërë një betim,pa kushte, me kauzën e popullit kur thotë: “Për ty Greqi dhashë gjithçka …..tani po jap edhe jetën.” I gjithë ky angazhim i mendimit dhe veprimit të Bajronit në luftën për liri të popujve kishte të vetmin ideal, emancipimin e shoqërisë njerëzore.Kështu poezia e tij e realizoi misionin e vet, për atëhere edhe për sot, për të zgjidhur kontradiktat mes popujve,si në rastin e shqiptarëve me fqinjët.Në rastin në fjalë,luftëtarët e Sulit dhanë jetën, kundër pushtuesit otoman për lirinë dhe pavarësinë e Greqisë dhe sot shtetet përkatëse duhet t’i venë në ballancë veprimet e tyre në aleanca të ndershme për t’i bërë ballë sfidave të kohës,me urtësi,paqë e drejtësi. Pertefe Leka / KultPlus.com
Filatelia shqiptare ka nderuar për veprën e tyre akademikët dhe intelektualët shqiptarë me emetimin në pullat e postës.
Pullat e postës me portretet dhe emrat e akademik Kristo Frashërit, akademik Shaban Demirajt, studiuesit Ramadan Sokoli, aktorit Sandër Prosi dhe shkrimtarit e përkthyesit Vexhi Buharaja janë tashmë në qarkullim me logon figurat e shquara kombëtare.
Akademik Kristo Frashëri ka punuar për vite me radhë si punonjës shkencor në shumë institute shkencore të vendit tonë, si në Institutin e Shkencave, në Institutin e Historisë e të Gjuhësisë dhe Fakultetin e Historisë e të Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Ai dha një ndihmesë të veçantë duke kontribuar me studime të shumta dhe prodhimtari të pasur shkencore që shtrihet në të gjitha periudhat historike, si antikiteti, mesjeta, rilindja kombëtare dhe koha e sotme. Akad.
Frashëri trajtoi tema shkencore jo vetëm nga historia, por edhe nga jeta politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore e vendit tonë. Ai ka marrë dy herë “Çmimin e Republikës” të klasit të parë, në vitet 1961 dhe 1984 dhe është dekoruar me urdhrat “Mjeshtër i Madh” dhe “Nderi i Kombit”.
Akademik Shaban Demiraj është gjuhëtar, profesor, akademik. Në vitet 1993–1997 ishte kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Ka botuar veprat: “Çështje të sistemit emëror të gjuhës shqipe”, (1972); “Gramatikë historike e gjuhës shqipe”, 1986 (në një formë më të përmbledhur është botuar edhe gjermanisht nga Akademia e Shkencave e Austrisë, 1993); “Gjuha shqipe dhe historia e saj”, 1988 (botuar edhe italisht nga Universiteti i Kalabrisë, 1997); “Gjuhësi ballkanike”, Shkup, 1994 (shqip dhe maqedonisht), ribotuar në Tiranë, 2004; “Fonologjia historike e gjuhës shqipe” (1996); “Prejardhja e Shqiptarëve në dritën e dëshmive të gjuhës shqipe” (1999), dhe një version anglisht i saj “The Origin of the Albanians (linguistically investigated)” (2006); “Eqrem Çabej” (1990); “Epiri, pellazgët, etruskët dhe shqiptarët” (2008). Shaban Demiraj është redaktor dhe bashkautor në veprën “Gramatikë e gjuhës shqipe, vëll. I Morfologjia” (1976, ribotuar 1995, 2002) etj.
Ka transkriptuar e përshtatur në shqipen e sotme veprën e Gavril Darës “Kënga e sprasme e Balës” (1994), etj. Ka marrë titullin “Mësues i Popullit” dhe Çmimin e Republikës të shkallës së parë dhe të shkallës së dytë (dy herë); është dekoruar me urdhrin “Mjeshtër i Madh i Punës”.Prof. Ramadan Sokoli është muzikant, kompozitor, shkrimtar dhe etnomuzikologu i parë shqiptar. Qysh në moshë të re, bënte pjesë në Bandën Frymore të Qytetit të Shkodrës. Rreth moshës 16 – 17-vjeçare, filloi të kompozojë.
Pasi mbaroi gjimnazin me rezultate të larta, ai fitoi një të drejtë studimi për të ndjekur Konservatorin “Luigi Cherubini” në Firence për Flaut e Kompozicion. Për shkak të luftës në vitin 1944, Ramadan Sokoli i ndërpreu studimet në atë konservator. Ai ka punuar për organizimin e Ansamblit të Ushtrisë dhe të Korit të Filarmonisë. Ka qenë drejtor i muzikës në Shtëpinë e Kulturës në Tiranë dhe ndërkohë është marrë me organizimin e festivaleve të këngës e valles popullore dhe ka punuar si mësues në Liceun Artistik derisa doli në pension në vitin 1980.
Prof. Ramadan Sokoli ka botuar dhjetëra vepra studimore për traditën muzuikore dhe etnografike lidhur me vallet dhe muzikën e të parëve tanë. Ai ka botuar studime për veglat muzikore, traditat e tjera folklorike dhe veprat e trashëgimisë së popullit shqiptar.Sandër Prosi është një ndër figurat më të shquara të teatrit dhe kinematografisë shqiptare. Ai lindi në qytetin e Shkodrës më 6 janar 1920 dhe ndërroi jetë më 24 mars 1985 në qytetin e Durrësit gjatë xhirimeve të filmit “Pranverë e hidhur”.
Ai luajti në më shumë se 30 produksione kinematografike ku krijoi role dhe figura artistike shumë të arrira.Sandër Prosi ka krijuar rreth 100 personazhe të tjera në skenën e teatrit të cilat edhe sot kujtohen me shumë dashuri dhe nostalgji. Për ndihmesën e tij të madhe në zhvillimin e artit tonë skenik e kinematografik Sandër Prosi është nderuar me çmime dhe vlerësime të shumta si: “Artist i Popullit”, “Nderi i Kombit”, “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” pas vdekjes.Vexhi Buharaja është shkrimtar, orientalist, epigrafist dhe përkthyes shqiptar nga osmanishtja e persishtja.
Ai lindi në në qytetin e Beratit më 12 maj 1920 dhe ndërroi jetë më 5 korrik 1987. Jeta e tij ka kaluar përmes një kalvari të dhimbshëm gjatë regjimit komunist. Në vitin 1965 u pranua në sektorin e historisë së mesjetës, pranë Institutit të Historisë në Tiranë, ku mblodhi, përktheu në shqip e transkriptoi rreth treqind mbishkrime turko-osmano-arabe. Ai shkroi studimin “Mbishkrimet turko-arabe në vendin tonë si dëshmi historike”.
Ka përkthyer një varg materialesh të periudhës së Rilindjes Kombëtare Shqiptare, siç janë aktet dhe memorandumet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, etj.Në vitin 1965 Buharaja u pranua në sektorin e historisë së mesjetës, pranë Institutit të Historisë në Tiranë, ku mblodhi, përktheu në shqip e transkriptoi rreth treqind mbishkrime turko-osmano-arabe.
Përveç dokumenteve historike, përktheu nga gjuha turke e perse edhe vepra të tjera shkencore dhe letrare, si veprat shkencore të Hoxhë Hasan Tahsinit, dramën “Besa” të Sami Frashërit, “Shahnamenë” e Firdeusit, përmbledhjen poetike “Tahajjulat/ Ëndërrimet” dhe “Katër stinët” e Naim Frashërit, “Gjylistani dhe Bostani” të Saadi Shirazit. Vexhi Buharaja ka marrë titujt: “Mësues i Popullit: (pas vdekjes), kurse biblioteka e qytetit të Beratit është pagëzuar me emrin “Vexhi Buharaja”. /atsh/ KultPlus.com
Shqipëria vazhdon të mbetet destinacioni kryesor i qytetarëve të Kosovës për sa i përket kalimit të pushimeve.
Sipas raportit më të fundit të Institutit të Statistikave (INSTAT), transmeton KultPlus, në periudhën janar – korrik 2021, kosovarët ishin të parët në rajon për vizitat në Shqipëri.
Referuar INSTAT-it, gjatë shtatë-mujorit hyrjet e qytetarëve nga Kosova janë 1 milionë e 381 mijë e 532 turistë. Thënë ndryshe, 877 mijë e 934 më shumë se për të njëjtën periudhë të 2020.
Në periudhën janar – korrik 2019 ishin 1 milionë e 57 mijë e 545 vizitorë nga Kosova në Shqipëri.
Vetëm gjatë muajit korrik 2021, në Shqipëri shkuan 521 mijë e 265 turistë, ndërsa gjatë korrikut të 2020-së, i cili konsiderohet si viti i pandemisë COVID-19, ishin 205 mijë e 436 qytetarë që kishin kaluar pushimet në shtetin shqiptar.
Për sa i përket vizitave për muajin korrik 2019, kosovarët përsëri ishin të parët që bënë më shumë vizita në Shqipëri, pra në një total prej 448 mijë e 896 turistë.
Pas Kosovës, nga vendet e rajonit maqedonasit janë ata që më së shumti kishin vizituar Shqipërinë. Gjatë muajve janar – korrik 2021 ishin 336 mijë e 500 qytetarë nga Maqedonia e Veriut që ishin turistë, pasuar nga malazezët me 183 mijë 747.
Greqia është shteti me uljen më drastike të vizitave në Shqipëri, me një rënie me afro 41 për qind. Hyrja e shtetasve grekë në vend është 85,836, pra në total 60,252 më pak se në të njëjtën periudhë të 2020.
Polonia ka pasur rritjen më të madhe të hyrjeve në vend apo 5 për qind, ndërsa Shtetet e Bashkuara të Amerikës me rreth 4 për qind. Gjatë shtatë-mujorit hyrjet e polakëve në Shqipëri janë 56,198, ndërkaq shtetasit amerikanë që kanë hyrë në Shqipëri numërohen 50,980 nga 11,807 që ishte një vit më herët.
Numri i shtetasve të huaj të hyrë në Shqipëri gjatë shtatë-mujorit të 2021 është 2 milionë e 846 mijë e 881, duke u rritur me 2.4 herë në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit 2020.
Në një panoramë të përgjithshme, numri i shtetasve të huaj të hyrë në Shqipëri gjatë shtatë-mujorit të 2021 është 2 milionë e 846 mijë e 881, duke u rritur me 2.4 për qind në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit 2020. / KultPlus.com
Media francize franceinfo i ka kushtuar një kronikë plazheve të Shqipërisë dhe rritjes së numri të turistëve. Në këtë kronikë turistët ftohen ta vizitojnë Shqipërinë, si një veend lehtësisht i arritshëm në Evropë, transmeton KultPlus.
Artikulli i plotë
Shqipëria është një nga vendet më të vogla në Evropë, por tërheq çdo vit e më shumë turistë. Nga ujërat e kristaltë në vendet historike, ky shtet ballkanik ka gjithçka për të joshur turistët.
Kudo që të jeni, deti dhe malet janë në dispozicionin tuaj. Në horizont shihen kështjella të ngritura. Në bregdet, një gradient i gjelbër dhe blu. Mirësevini në Shqipëri, një destinacion shumë i arritshëm në Evropë. Në jug të vendit të mbiquajtur “Tajlanda e vogël” nga vendasit, një plazh është shumë i popullarizuar me turistët e huaj, si disa francezë që kanë ardhur me pushime në një shtëpi idilike prej 80 metrash katrorë me një çmim midis 75 dhe 140 euro për natë në aktivitet të plotë.
Më shumë se 6.5 milion turistë në 2019
Në vitin 2019, Shqipëria mirëpriti më shumë se 6.5 milionë turistë, gati dyfishi i numrit të 15 viteve më parë. Për t’i akomoduar ata, hotelet po shumohen në Rivierën e Jugut me dhoma me 50 euro për natë. Udhëtarët mund të shpëtojnë nga plazhi për të zbuluar thesare të tjera të vendit si një qytet antik i klasifikuar si një vend i trashëgimisë së UNESCO -s. E mbyllur gjatë dekadave të diktaturës komuniste, Shqipëria po i hapet turizmit vitet e fundit sepse ky vend ballkanik ka disa nga peizazhet e fundit të pashkelura mesdhetare. / KultPlus.com
Shqipëria është një destinacion larg turizmit në masë, por që tërheq dashamirësit e peizazheve dhe trashëgimisë së pacënuar, sipas një reportazhi të prezantuar nga France 3.
”Shqipëria është një nga shtetet më të vogla në Evropë.
Me vendet e saj ende të pashkelura, ajo ofron mundësi të shumta për amatorët e aventurave në natyrë dhe udhëtarët kuriozë për zbulime.
Në brigjet e lumit Osum, ndodhet Berati, i ashtuquajtur qyteti i një mbi një dritareve, aluzion për grumbullin e shtëpive me gurë të bardhë të vendosura njëra mbi tjetrën.
E listuar si një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, qendra e tij historike mund të eksplorohet më këmbë.
Nëpërmjet rrugëve me kalldrëm, të stilit bizantin dhe osman, mund të zbulosh hap pas hapi tërë qytetin.
Shumë i çmuar nga shqiptarët dhe turistët, rajoni i Përmetit njihet për burimet e tij me ujë të ngrohtë.
Pushime për t’u çlodhur për disa, paksa më sportive për disa të tjerë. Në programin e tyre, kanioni i Langaricës, që ngrihet në 30-50 metra lartësi dhe ofron pamje të mrekullueshme.
Për të përfituar nga peizazhet, disa turistë zgjedhin të akomodohen në natyrë.
Pas një bllokimi të shkurtër për shkak të krizës shëndetësore, Shqipëria shpreson në rikthimin e tërë turistëve të saj, që ishin rreth 6,5 milionë para pandemisë. /atsh/ KultPlus.com
Drejtuesit e rinj të Zyrës së Marrëdhënieve me Publikun në ambasadën amerikane në Tiranë, Chad Twitty dhe Amanda Roberson vizituan këtë javë Kalanë e Prezës, për të parë nga afër ecurinë e punimeve restauruese të dëmeve të shkaktuara nga tërmeti, të mbështetura nga programi Fondi Ambasadorëve për Trashëgiminë Kulturore (AFCP).
Shoqëruar nga arkitektët e Trashëgimisë Kulturore pa Kufi (Shqipëri), ata ndaluan në çdo sektor të kalasë, për të mësuar mbi punën e jashtëzakonshme që është bërë deri tani, teknikat dhe materialet e përdorura, dhe përpjekjet për t’u siguruar që ky fortifikim i lashtë të vazhdojë të qëndrojë i paprekur.
AFCP po mbështet punimet restauruese edhe në fortifikimet e Krujës dhe Durrësit.
“Shtetet e Bashkuara janë krenare që mbështesin trashëgiminë kulturore të Shqipërisë dhe ne presim t’i shohim këto kala të ngrihen sërish për të vazhduar së treguari historinë e Shqipërisë”, thuhet në një njoftim për shtyp të ambasadës së SHBA-së në Tiranë. / KultPlus.com
Gazetarja franceze Saliha Hadj Djilad është e njohur si promovuese e destinacioneve tërheqëse të botës dhe në fokusin e saj nuk ka shpëtuar as Shqipëria.
Saliha ka realizuar një reportazh për vendin e shqiponjave duke e nisur me vizitën e këngëtares shqiptare me famë botërore Dua Lipa.
Gazetarja thotë se nuk nevojitet as certifikatë vaksinimi për të shkuar në Shqipëri duke u shprehur se është një vend që e ka menaxhar më së miri krizës. Më pas ajo ka vizituar “Shtëpia Gjetheve”, muzeun e spiunazhit në kohën e komunizmit, për të vijuar më pas me arkitekturën e re të kryeqytetit.
“Shqiptarët janë shumë mikpritës në atë pikë sa turizmi mjekësor ëshë në lulëzim të plotë në Shqipëri, sidomos turizmi dentar ku klinika shumë serioze tërheqin turistë nga e gjithë Europa.”
Ajo e krahason rivierën shqiptare me të famshme Cote D’Azur. / KultPlus.com
Më 8 gusht 1991, anija shqiptare e mallrave “Vlora”, mbërriti në portin e Barit, e tejmbushur me refugjatë nga Shqipëria.
Autoritetet e qytetit dhe rajonit, me mbështetjen e agjencive të lajmeve, gazetave lokale e jo lokale apo lajmeve televizive, përkujtuan ngjarjen si një lloj feste të ndjenjës së mirëpritjes, tanimë e humbur.
Por ngjarjet kanë pasur një rrjedhë të ndryshme: imigrantët fillimisht u mbyllën në stadiumin e vjetër Della Vittoria, dhe më pas u riatdhesuan për në Shqipëri.
Gjendje shëndetësore e mjeteve tona të komunikimit duhet të jetë e lëkundur deri sa dembelizmi pengon rindërtimin e ngjarjeve, të bujshme, që kanë ndodhur vetëm njëzet vjet më parë.
Le të shohim pra se kanë shkuar gjërat, duke ndjekur kronikat e asaj kohe.
Anija Vlora, mbërrin nga Durrësi, gati pa karburant, mundohet të hedhe spirancën në Brindisi, por nuk pranohet dhe drejtohet për në Bari.
Në bord ka edhe njerëz të armatosur, përveç imigrantëve në arrati nga 45 vjet regjimi komunist, tanimë i shkërmoqur, ka dhe gra e fëmijë. Komandanti Halim Milaqi i rrëfen gazetarit Antonio Padalino të revistës ‘Panorama’ se anija e tij kishte mbërritur në port nga Kuba, plot me sheqer, dhe shkarkimi i saj nuk kishte përfunduar akoma, kur e pa që po afrohej ky det njerëzish.
Atëherë jep urdhër që të fillojë lundrimi, por disa policë, që kanë arritur të hipin, i vënë një thikë në fyt dhe e detyrojnë të kthehet prapa për të marrë të gjithë ata njerëz.
Sa janë në bord? Gazetat e 9 gusht 1991 shkruanin se bëhej fjalë për 11 000 persona, ndërsa në kronikat e sotme flitet për 20.000. Një gjë është e sigurt, ishte një morì mbresëlënëse njerëzish, e shumë prej tyre ishin kapur edhe në shtizën e flamurit.
Fotografitë e Luca Turi dhe Vittorio Arcieri janë tronditëse dhe kanë përjetësuar edhe njerëz që, pas mbërritjes në port, janë hedhur në ujë nga anija.
Në orën 11e 30 lumi i njerëzve ndodhet në platformë. Kërkojnë bukë dhe ujë. Vlora është kthyer në një nevojtore me erë të keqe. Policia i drejton të gjithë në stadiumin e vjetër të futbollit, ne pritje të vendimeve.
Kryeministri, Giulio Andreotti, dikton nga Roma këtë deklaratë: ‘Nuk jemi absolutisht në gjendje të mirëpresim shqiptarët që po dynden në brigjet italiane dhe vetë qeveria e Tiranës është dakord me ne që ata duhet të riatdhesohen në vendin e tyre’.
Në stadium plas revolta.
Më të rinjtë shkulin pllakat e shkallëve dhe hedhin gurë kundër policisë. Përleshje të ashpra zgjatën tre ditë, më të dhunshmet qenë ato të së dielës, më 11 gusht, me 40 të plagosur mes policisë dhe një numër i pacaktuar mes protestuesve.
Shqiptarëve u jepet ushqimi dhe uji nga qielli, më thasë të hedhur nga helikopterët. Ishin skena Apokalipsi.
Ndërkohë organizohet operacioni më i madh i riatdhesimit në historinë e Republikës së Italisë. Në të marrin pjesë 11 avionë ushtarakë C130 dhe G222, së bashku me tre Super80 të Alitalia-s dhe motobarka si Tiepolo, Palladio dhe Tiziano, në të cilën hipën klandestin gazetari i ‘Il Messaggeros’ Marco Guidi.
Ai u hoq si shqiptar për të mund të njohur historitë e imigrantëve. Në fillim shumë prej tyre nuk e dinë se po i kthejnë. ‘Është e vërtetë që do na çoni në Venecia?’ pyet njëri ekuipazhin, sipas rrëfimit të Marco Guidi.
Të riatdhesuarit qenë 17 mijë e 400, më shumë nga pasagjerët e Vlorës (e përsërisim sipas shifrave të asaj kohe), sepse u riatdhesuan edhe imigrantë që kishin mbërritur me anije të tjera.
Mbetën në Itali 1.500 vetë që kishin paraqitur kërkese për stremi politik.
Gianni De Michelis, ministër i Punëve të Jashtme, fluturoi për në Tiranë për të ilustruar një plan italian ndihme: 90 miliardë lireta për ushqime, 60 miliardë për industrinë dhe furnizimet për hapjen në tetor të shkollave, dhe bashkëpunim në rendin publik për të parandaluar ikje të tjera.
Në Parlament pati polemika mbi metodat e rrepta, madje brutale, të këtij operacioni. Shumë më pak mbi thelbin e tij. Në një konferencë shtypi deputetët e PDS (Partia Demokratike Italiane e sotme) ‘megjithëse kuptojmë vendimin e dhimbshëm për riatdhesimin e refugjatëve në Shqipëri’ ata denoncuan ‘zgjedhjen e pamenduar për të mos respektuar të drejtat e njeriut, duke u mohuar atyre një asistencë të denjë.’
Kjo është e vërteta e fakteve, që askush sot nuk mund t’i ndryshojë. Megjithatë, në ato vite, Italia në përgjithësi dhe Puglia në veçanti dhanë prova shumë të mëdha mikpritjeje.
Më pas mes Romës dhe Tiranës do të lidhet një marrëveshje model, e cila arriti të lehtësojë emigracionin e rregullt të të shumë shqiptarëve.
Por historia e anijes Vlora është kjo.
Marrë nga kronikat mediatike të kohës. / KultPlus.com
Kreu i Bashkisë së Tiranës Erion Veliaj ka zgjedhur të publikojë mëngjesin e kësaj fundjave një foto të veçantë të 30 viteve më parë, e cila u bë ilustrimi unik i aspiratës së shqiptarëve për liri pas diktaturës komuniste.
“8 Gusht 1991 – 30 vjet anija Vlora Kjo foto e shkrepur nga barezi 16 vjeçar Lorenzo Turi u bë ilustrimi unik i aspiratës së shqiptarëve për liri pas diktaturës komuniste, por dhe shembulli më i madh i mikpritjes në Bari e më pas gjithë Italinë! Le të mos harrojmë”, shkruan Veliaj.
Më 8 gusht 1991, qytetarë të mbledhur nga të 4 anët e vendit, të vuajtur dhe të varfër, thyen barrierat dhe frikën, duke tejmbushur anijen “Vlora”, e ankoruar në Portin e Durrësit. Njerëzit qëndronin ku të mundnin, hipnin përmes litarëve, dhe kërkonin lirinë dhe “tokën e premtuar”, Italinë./ KultPlus.com
Në fund të korrikut 1914 do shpërthejë Lufta e Parë Botërore. Turqia në atë kohë ndodhej në një gjendje të rëndë ekonomike ende nuk ishte shkëputur nga sundimi perandor i sulltanit dhe kalifatit të tij. Më 28 korrik, Austro-Hungaria i shpalli luftë Serbisë.
Në ditët e para të gushtit 1914 konflikti austro-serb u shndërrua në një luftë botërore midis Gjermanisë e Austro-Hungarisë nga njëra anë dhe Anglisë, Francës e Rusisë nga ana tjetër Turqia atëbotë ishte rreshtuar në anën e Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë.
Shkaqet e Luftës së Parë Botërore qëndronin në zhvillimin jo të barabartë të kapitalizmit në disa vende të Evropës dhe se shtetet e fuqishme kapitaliste posedonin koloni dhe kishin një rol që dominonte nëpër botë. Pronat më të mëdha kolonialiste i kishte Britania e Madhe, kështu që ajo i kishte 140 herë territor ma të madh se territori i saj shtetëror. Deri në fillim të shekullit XX, u formuan dy aleanca ushtarako-politike a) blloku i Fuqive qendrore (Pakti trepalësh) dhe b) fuqitë e Antantës. Me kohë, marrëdhëniet mes blloqeve ishin ashpërsuar dhe se lufta ka mundur të fillonte edhe para vitit 1914, sepse atëbotë ekzistonin shumë vatra, krize politike dhe luftëra lokale.
Më 25 prill 1915, do të zhvillohej njëra ndër betejat më të përgjakshme deri atëherë e quajtur Beteja e Çanakalasë.
Babai i Turqisë moderne Mustafë Kemajl Ataturku, e komandonte Divizionin e 19 të redifëve shqiptarë që ishin me shumicë nga trojet shqiptare si nga: Presheva, Kumanova, Shkupi, Manastiri, Ohri, Peja, Gjakova, Vlora, Elbasani etj. Ku e kalonte numrin prej 25.000 ushtarëve vullnetarë.
Beteja e përgjakshme e Çanakalasë do të përfundonte më 9 janar 1916, kur anglezët dhe francezët e kuptuan se këtë betejë të madhe kolonialiste nuk mund ta ngadhënjenin dhe me turp dhe humbje të mëdha tërhiqen nga Çanakalaja dhe ngushtica e Dardaneleve.
Sipas disa statistikave në Betejën e Çanakalasë morën pjesë mase 500.000 ushtarë nga të cilët jetën e humbën 200 mijë prej tyre.
Roli i shqiptarëve në betejen e Çanakalesë
Beteja e Çanakalasë ishte një fitore e madhe për Kemal Ataturkun dhe Turqinë , por një humbje historike në njerëz (shqiptarë ) të vrarë dhe në humbje të përkrahjes europiane për ne , dhe një mbamendje e keqe që do të na përcjellë historikisht.
Dr. Ibrahim Krosi, në “Qemal Ataturku dhe Shqiptarët “, shkruan se “ Divizioni i 19 i Armatës së Turqisë në Betejën e Ç anakales komanduar nga Mustfa Qemali sipas dëshmive të studjuesve dhe historianëve përbëhej kryesisht nga shqiptarët”.
Sipas të dhënave në luftën e Çanakalasë kanë marrë pjesë mijëra shqiptarë pothuajse nga të gjitha viset etnike, sepse në vitin 1915, edhe pse ishte shpallur Shteti i pavarur shqiptar, nuk ishte vendosur kufiri, ndërsa forcat ushtarake të Perandorisë Osmane ishin kudo në katër vilajetet shqiptare, në luftë për të përballura aleancën e krishterë sllave dhe evropiane, e cila nuk bënte dallim mes shqiptarëve, turqve, boshnjakëve myslimanë, hebrenjve dhe të gjithë jo-krishterëve.
Është e vërtetë e pamohueshme se shumë shqiptarë ishin mobilizuar për të shkuar dhe për ta mbrojtur Turqinë, të cilën ende e konsideronin shtet të tyre, por kishte më shumë të tjerë të cilët ishin dyndur për në Turqi, që në fillim të Luftërave Ballkanike kur kishte filluar rrebeshi i ushtrive sllave, ruse, bullgare, serbe, në luftë për ta zhbërë Turqinë dhe gjithçka që konsideronin turke, në radhë të parë duke u mbështetur mbi baza fetare. Gjatë ikjes ishin vrarë dhjetëra mijëra, turq, shqiptarë, boshnjakë, hebrenj e të tjerë.
Fushata ushtarake e Galipolit, e njohur edhe si fushata e Dardaneleve, Beteja e Galipolit ose Beteja e Çanakkales (turqisht: Çanakkale Savaşı), ishte një fushatë e Luftës së Parë Botërore që u zhvillua në gadishullin, Gelibolu në Turqi, nga 17 Shkurt i vitit 1915 – deri më 9 Janar 1916. Fuqitë e Antantës, Britania, Franca dhe Rusia, u përpoqën të dobësojnë Perandorinë Osmane, një prej Fuqive Qendrore, duke marrë nën kontroll ngushticat që siguruan një rrugë furnizimi për në Rusi. Sulmi i aleatëve në kalatë osmane në hyrjen e Dardaneleve në shkurt 1915 dështoi dhe u pasua nga një ulje amfibe në gadishullin Gallipoli në prill 1915 për të kapur kryeqytetin osman të Stambollit, ish-Kostandinopojës. Në Janar 1916, pas luftimeve tetë muajsh, me afro 250,000 viktima nga secila anë, fushata tokësore u braktis dhe u tërhoq forca e pushtimit. Ishte një humbje e kushtueshme për Aleatët dhe sponsorët, veçanërisht Lordi i Parë i Admiralit (1911-1915), Winston Churchill. Fushata u vlerësua si një fitore e madhe Osmane. Në Turqi, vlerësohet si një moment përcaktues në historinë e shtetit, një ngritje përfundimtare në mbrojtjen e atdheut ndërsa Perandoria Osmane kishte rënë. Lufta formoi bazën për Luftën Turke të Pavarësisë dhe shpalljen e Republikës së Turqisë tetë vjet më vonë, me Mustafë Kemal Atatürkun, i cili u ngrit si komandanti më i spikatur në Gallipoli, dhe si themelues dhe Kryetari i parë i Turqisë pas perandorake.
Kënga e Çanakales, kënga e vajit e dëshpërimit dhe për luftëtarët shqiptarë
Njëra ndër krijimet më të fuqishme rapsodike të folklorit popullor shqiptar është edhe Kënga e Çanakalasë, e cila është kënduar në shumë variante po thuajse në të gjitha trevat e Shqipërisë.
Kjo këngë, e cila i përket luftës së përgjakshme të forcave aleate evropiane e Aziatike kundër Turqisë, që ishte sulmuar nga të gjitha anët me qëllim të zhdukjes së shtetit turk, por edhe të banorëve të Turqisë, përshkruan fatin e luftëtarëve shqiptarë, të cilët kishin mbetur në ushtrinë turke edhe pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Shumica tyre vazhdonin të mbaheshin nizamë e redifë, disa syrsh i kishin familjet në Turqi, shumë prej luftonin si vullnetarë me qëllim për ta ruajtur ekzistencën e shtetit turk, shumë prej tyre me gjithë familjet ishin shpërngulur në Turqi nga represioni fashist që ushtronin popujt sllavë gjatë luftërave ballkanike, që kishin për qëllim ta zhduknin edhe qenien shqiptare, atë turke por edhe shtetin e sapoformuar shqiptar. Lufta, që këndohet në këtë këngë, ka të bëjë me betejën e Çanakalasë, e cila u zhvillua në Luftën Parë Botërore gjatë viteve 1915-1916, në mes forcave detare angleze të përkrahura edhe nga anijet franceze me gjithë ushtrinë dhe makinerinë luftarake të fuqive aleate të Antantës, të cilëve me potencial njerëzor u arritën ndihma me vullnetarë edhe nga vende shumë të largëta si Australia dhe Zelanda e Re.
Kënga e Çanakalasë këndohet edhe sot në Kosovë dhe kudo në trojet shqiptare. Në esencë është një këngë turke, po ashtu me melodi turke, por që është përkthyer në disa gjuhë të popujve të Ballkanit. Këndohet edhe greqisht, madje është kënduar nga këngëtarja më e njohur greke e të gjitha kohëve, Roza Eshkenazi, pastaj është kënduar dhe këndohet edhe në Bullgari e Maqedoni.
Betejës së Çanakalesë iu janë kushtuar shumë këngë, ku jehona e tyre ka kaluar kufijtë e Turqisë dhe këto këngë kanë depërtuar në vendet e Ballkanit. Shqiptarët, si pjesëmarrës në këtë luftë, nuk kishin si edhe të mos këndonin dhe trashëgonin këngët për Çanakalenë. Sot një ndër qytetet në Shqipëri që e ka bërë pjesë të tij këtë këngë dhe e ka trashëguar ndër breza të ndryshëm këngëtarësh është Elbasani, ndërsa njëri prej këtyre këngëtarëve të muzikës popullore shqiptare që ka kënduar këngën e Çankalesë është Medi Zena, i cili ka lindur në këtë qytet. ( Medi Zena, këngëtari nga Elbasani që i këndon Çanakalasë në shqip)
Pse shqiptarët ndihmuan turqit në Çanakale
Kjo ndodhi me faktin se qindra mijëra shqiptarë jetonin në Turqi dhe qindra mijëra të tjerë u shpërngulën nga trojet e Shqipërisë, qysh në fillim të vitit 1912, për shkak se llava shtazarake sllave po derdhej si lubi shumëkrerëshe kundër shqiptarëve, turqve dhe hebrenjve. Për të përkujtuar mizoritë që bënin bishat sllave, mjafton të kujtojmë vetëm raportet e intelektualit rus, Leon Trocki, i cili duke qenë reporter lufte në frontet serbe në Kosovë, Kumanovë e Shkup ka përshkruar shumë nga mizoritë, që ushtarët serbë, rusë e bullgarë ushtronin kundër popullatës së pambrojtur shqiptare. Në një katrahurë të tillë, kur qenia shqiptare ishte sulmuar nga të gjitha anët, qindra mijëra shqiptarë ikën për në Turqi. (RKL: Leon Trocki, një personalitet jo sa duhet i njohur për shqiptarët, 5. 1. 2016).
Ata, kishin humbur Vatanin, por luftonin për ta mbrojtur vendin, që i kishte mirëpritur dhe shtetin në të cilin kishin bashkëjetuar afër 500 vjet. Këtu qëndron esenca e rezistencës heroike të shqiptarëve në Çanakale, këtu qëndron edhe motivi i kësaj kënge homerike, e cila përshkruan detale të tmerrshme të një lufte shumë të pabarabartë, por një luftë për jetë a vdekje, sikur kanë luftuar shqiptarët gjithnjë gjatë historisë së tyre. / diasporashqiptare.al / KultPlus.com
At Giacomo Gardin (24 shtator 1908 – 3 gusht 1996), që shqiptarët e njohin me emrin Patër Jaku, lindi në Prodolone të San Vito Taliamento, në krahinën Pordenone-s, më 24 shtator 1905. Më 12 nëntor 1923, në moshën 18 vjeçare, hyri në Shoqërinë e Jezusit. Më 1930 u nis për herë të parë në Shqipëri, ku për disa vite me radhë dha mësim në Kolegjin Saverian. Gjatë këtyre viteve mësoi mirë gjuhën shqipe e njohu thellësisht zakonet e vendit. U kthye në Kieri për të vazhduar studimet filozofike dhe këtu u shugurua Meshtar më 15 korrik 1936 nga Kardinali Maurilio Fossati.
Më 2 shkurt 1941 At Gardin bëri kushtet e përjetshme. Me këtë rast, në revistën “Lajmëtari i Zemrës së Krishtit” (Korrik 1941, fq. 202-205) u botua vjersha e nënshkruar me inicialet P. Gj., titulluar “Pagjë e dashtëní”, në të cilën shkruhet. “Ty jetën t’kunorojnë / Pagja, dashtënia e gëzimi/ Ty shpirtin ta naltojnë/ N’virtyte i shêjtë defrimi,/ E janë për ty dafina/ vuejtjet për qiellë hyjrina//
Për 20 vjet me radhë, At Gardini, vazhdoi veprimtarinë e vet misionare në Shqipëri: dhjetë vjet si meshtar e pedagog, mik i dashur dhe tepër i nderuar i shqiptarëve në Shkodër e në Tiranë; dhjetë vjet të tjera ndër burgjet komuniste, i akuzuar nga diktatura si armik i përbetuar i popullit shqiptar. Më 1955, si rezultat i marrëveshjes ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë, mundi të rifitonte lirinë dhe të kthehej në atdhe.
Këtu shkroi librin “Dieci anni di prigionia in Albania” – “Dhetë vjet burg në Shqipni” që u botua më parë italisht më 1988 në SHBA, e më pas u përkthye në gjuhën shqipe nga Zef Nekaj e Petro Vuçani dhe u botua në Romë më 1992, taman atëherë kur Jezuiti besnik ndaj misionit të tij, kthehej përsëri në Shqipëri për t’i shërbyer si Atë shpirtëror rinisë katolike shqiptare e sidomos asaj rinie që, duke shprehur dëshirën të ndjekë rrugën e meshtarisë, përgatitet në bankat e seminarit papnor të rilindur, për të vijuar misionin e shenjtë e martirëve që derdhën gjakun për Krishtin në periudhën e komunizmit.
At Gardini në veprën e tij “10 vjet burg në Shqipni” më 1988 rrëfen thjeshtë e sinqerisht, pa kurrfarë ndjenje urrejtjeje apo dëshire hakmarrjeje salvimin e padrejtë të të krishterëve e të popullit shqiptar në kohën e komunizmit.
At Jak Gardini ndërroi jetë më 3 gusht 1996, në Gallarate të Italisë, në atdheun e vet, ndonëse dëshira e tij e zjarrtë ishte t’i mbyllte sytë për dritën e kësaj toke, në atdheun e dytë, në Shqipëri.
Shumë gjëra u kujton shqiptarëve emri i tij. I kujton Meshtarin e devotshëm, me cilësi të jashtzakonshme për ta predikuar e për ta jetuar Ungjillin e Krishtit. I kujton misionarin që u bë një me popullin, të cilit kishte shkuar t’i shërbente, që ndau me këtë popull të mirën e të keqen, që vuajti për të, që e deshi aq, sa as sëmundja e as mosha e shtyrë nuk e penguan të ishte ndër të parët që u kthyen, kur u duk se po vinte pranvera e lirisë.
Emri i At Gardin-it i kujton shqiptarëve mësuesin e shquar, që për dhjetë vet rresht dha mësim në Kolegjin e famshëm të Jezuitëve. I kujton njeriun e ekumenizmit, që edukoi vëllazërimin e dashurinë ndërmjet njerëzve, pa dallim besimi. E i kujton edhe autorin e veprës “Dhetë vjet burgim në Shqipní”, një ndër dëshmitë më të njohura mbi martirizimin e klerit e të popullit shqiptar, që u shkrua e u botua kur Atdheu i dytë i jezuitit misionar rënkonte ende pas perdes së hekurt. Përmes kësaj vepre Meshtari katolik tregonte me gisht para botës krimet e diktaturës komuniste. Vepra në gjuhën italiane u botua më 1986 në Romë nga “Civiltà Cattolica”, në gjuhën angleze, më 1988 në SHBA dhe në gjuhën shqipe, më 1992, po në Romë.
Është një rrëfim i thjeshtë e i sinqertë, i shkruar me ton të butë, pa kurrfarë ndjenje urrejtjeje apo dëshire hakmarrjeje për salvimin e padrejtë. Jezuiti nuk mëton të shkruajë historinë e këtyre viteve të zymta e të përgjakshme, të gjykojë fakte e persona, e as të analizojë gjendjen e të krahasojë ideologjitë; ai ka për qëllim vetëm të shprehë përvojën e vet, përshtypjet e veta. E di mirë se nuk është duke treguar ngjarje të bujshme historike, por beson se tregimi i përvojës së vuajtjeve të tij njerëzore, do ta ndihmojë lexuesin të kuptojë se ç’ngjet gjithnjë në botën e sotme. Nga ana tjetër i kujton detyrën që të përpiqet për të shëruar sëmundjet e rënda nga të cilat vuan bota e sotme. Gjatë tregimit, autori përshkruan shumë klerikë e laikë të tjerë katolikë që vuajtën bashkë me te, sidomos ata që flijuan jetën në elterin e fesë, të lirisë e të atdheut.
Përfundimi logjik në të cilin arrin At Gardin-i pasi rrëfen dhjetë vjetët e burgimit, tingëllon si ftesë për reflektim, për të mos harruar se “Zoti nuk e turbullon kurrë gëzimin e bijve të vet, pa pasur si qëllim t’u përgatisë një gëzim tjetër, edhe më të madh!”
At Gardini në veprën e tij “10 vjet burg në Shqipni” më 1988 rrëfen thjeshtë e sinqerisht, pa kurrfarë ndjenje urrejtjeje apo dëshire hakmarrjeje salvimin e padrejtë të të krishterëve e të popullit shqiptar në kohën e komunizmit./ KultPlus.com
Shtypshkronja “Zoja e papërlyeme” konsiderohet si shtëpia më e vjetër botuese në Shqipëri. Ajo u krijua më 1870, në Shkodër, pranë Seminarit Papnor dhe Kolegjit Saverian.
Në fillim bëhej fjalë për një shtypshkronjë tërësisht private, e cila funksiononte si organ i Seminarit Papnor dhe mbante emrin “Scamp i Koleges” duke synuar kamuflimin e rolit të saj atdhetar, i cili kishte nisur të nuhatej nga organet osmane në Shkodër. Fillimet e shtypshkronjës kishin lidhje me një tipografi shumë të vogël e cila, konsistonte në një makinë të vogël dore të blerë nga Ipeshkvi i Shkodrës Imzot Karl Potten tek Zirini në Milano.
Në vitin 1876 del i pari libër në gjuhën shqipe, “Doktrina e Kerscten” e vikarit të përgjithshëm të arkidioqezës së Shkodrës, Imzot Engjëll Radojës. Historia e kësaj shtypshkronje pati peripeci nga më të ndryshmet. Vlen të përmendet konflikti juridik mes jezuitëve dhe qeverisë osmane. Gjatë periudhës që shtypshkronja ishte funksionale, shumë autorë botuan veprat e tyre e njëkohësisht u botuan edhe disa nga revistat e periodikët më të rëndësishëm fetarë e studimorë.
Studimin e plotë mbi shtypshkronjën “Tipografia e Zojës së Papëlyeme” e ka bërë Markus W. E. Peters. / KultPlus.com
Lidhur me këtë pjesë të historisë së Shqipërisë, përveç studiuesve dhe historianëve tanë, janë angazhuar dhe kanë botuar disa libra edhe studiuesit e historianët e huaj, ku si më seriozet vlerësohen ato të Kontit Ciano, ish – Ministri i Jashtëm i Italisë së asaj kohe, (“The Ciano Diaries”, “Ciano` s Hidden Diaries”, “Ciano` s Diplomatic Papers”) që ishte një nga aktorët kryesorë të atyre ngjarjeve, pas Benito Mussolinit.
Nga Dashnor Kaloçi
Ka kaluar më shumë se shtatë dekada, që nga koha kur shteti grek vendosi dhe mban ende në fuqi ligjin e luftës me Shqipërinë. Kjo gjë u bë me pretekstin, se: nga tokat shqiptare ishte lejuar ushtria italiane që të sulmonte Greqinë. Por si qëndron e vërteta rreth kësaj ngjarje dhe a ishte përgjegjës shteti shqiptar për sulmin Italian, karshi fqinjës së saj jugore? Lidhur me këtë pjesë të historisë së Shqipërisë, përveç studiuesve dhe historianëve tanë, janë angazhuar dhe kanë botuar disa libra edhe studiuesit e historianët e huaj, ku si më seriozet vlerësohen ato të Kontit Ciano, ish – Ministri i Jashtëm i Italisë së asaj kohe, (“The Ciano Diaries”, “Ciano` s Hidden Diaries”, “Ciano` s Diplomatic Papers”) që ishte një nga aktorët kryesorë të atyre ngjarjeve, pas Benito Mussolinit.
Këto libra të tij, si dhe të disa autorëve të tjerë, janë shfrytëzuar nga Bernd J. Fischer ( një nga studiuesit e njohur të historisë së Shqipërisë) në librin e tij voluminoz “Shqipëria gjatë luftës 1939-1945”, i cili është botuar para disa viteve në Tiranë. Duke ju referuar Fischerit, si edhe disa historianëve të huaj si: David B. Funderburk, (“Anglo-Albanian relations, 1920-1939) Mack Smith, (“Mussolini` s Roman Empire”) George M. Self (“Foreign relations of Albania”) etj., do të shohim se: shteti shqiptar asokohe kur u sulmua Greqia prej Italisë fashiste të Mussolinit, nuk kishte asnjë lloj mundësie që ta parandalonte atë sulm, pasi ai ishte i okupuar për vete nën thundrën fashiste. Përveç këtij fakti të pa mohushëm, asokohe edhe dy batalionet shqiptare që u dërguan të luftonin në frontin grek, pothuaj dezertuan të gjithë, duke mos dashur të luftonin kundra fqinjëve të tyre.
Si u përgatit terreni në Shqipëri?
Aty nga fillimi i vitit 1940, Ministri i Jashtëm i Italisë, Konti Ciano, duke parë se Hitleri po mbulohej me lavdi pas sulmeve dhe fitoreve të njëpasnjëshme që çuan në pushtimin e disa shteteve të Europës Lindore, mendoi që të shfrytëzonte Shqipërinë, duke e përdorur atë si pikënisje në sulmet që Italia do të bënte në vendet e tjera të Ballkanit. Si një njohës i mirë i historisë së popullit shqiptar dhe duke ditur se në Konferencën e Ambasadorëve në vitin 1913-të në Londër, Shqipërisë i ishin lënë jashtë kufijve politikë, një pjesa e madhe e territoreve të saja, Konti Ciano, mendonte që të shfrytëzonte faktorin shqiptar duke ndjekur vijën irredentiste në planet e tija për pushtimin e Ballkanit. Për të realizuar këtë plan, që në muajt e parë të sulmit mbi Shqipërinë, Konti Ciano filloi të propagandonte Shqipërinë e madhe, duke deklaruar para zyrtarëve shqiptarë, se Italia dëshironte zmadhimin e kufijve të Shqipërisë dhe për atë gjë, ata italianët do të ndihmonin shqiptarët në realizimin e aspiratave të tyre Kombëtare. Sipas kujtimeve të Kontit Ciano, të botuara në “Foreign Affairs and Policy Determination”, pas deklaratave të tija, këtë gjë nisën ta bënin dhe shumë zyrtarë të tjerë italianë, të cilët filluan t’i hidhnin benzinë zjarrit të irredentizmit. Kështu aty nga mesi i qershorit i vitit 1939, në një fjalim të mbajtur në qytetin e Korçës, ministri italian i Arsimit, Giuseppe Bottai, e krahasoi Shqipërinë me Piemontin dhe u shpreh rreth zgjerimit të saj, në një kohë sa më të shkurtër brenda dy ose tre vjetëve. Lidhur me këtë deklaratë, konsulli jugosllav që ishte asokohe në Korçë, u ankua dhe gazetat shqiptare që përcollën fjalimin e ministrit italian të Arsimit, nuk e shkruan atë pasazh. Po kështu, aty nga fundi i muajit qershor, përfaqësuesi i plotfuqishëm grek në Tiranë, i raportoi ministrit të tij të Jashtëm, se marshalli Badoglio, i cili ndodhej për një vizitë në Shqipëri, u kishte premtuar njerëzve që e kishin pritur dhe brohoritur, “begati më të madhe si dhe zgjerimin e kufijve të Shqipërisë”. Të njëjtat fjalë që kishte thënë marshalli Badoglio, përpara turmave, i kishte përsëritur në ceremoninë e pritjes së tij dhe Jakomoni, ambasadori italian në Shqipëri
Ciano për Shqipërinë e Madhe
Konti Ciano, për të realizuar planet dhe synimet e tija strategjike për pushtimin e Ballkanit, mendonte që të angazhonte drejt për së drejti shqiptarët në atë çështje. Gjatë vizitës së tij në Shqipëri, në mesin e muajit gusht 1939, sipas porosive që kishte dhënë më parë, ai mbeti i kënaqur nga shkalla e mobilizimit që kishin shqiptarët. Në fjalën e tij të mirëseardhjes, Prefekti i Tiranës, shprehu dëshirën e tij për bashkimin e të gjithë shqiptarëve dhe krijimin e një Shqipërie të madhe, gjë e cila do të vinte nga ndihma e perandorisë së madhe fashiste. Mbas fjalës së prefektit, Konti Ciano, u premtoi të pranishmëve, se: Italia do të bënte çmos që Shqipëria të realizonte aspiratat e saja më të thella dhe e përfundoi fjalimin e tij duke thënë “Viva la grande Albania”. Po kështu, si rezultat i porosive të tija, autoritetet e Partisë Fashiste, ishin përkujdesur që të bënin parulla të shumta me hartën e Shqipërisë së madhe, të cilat valviteshin nga italianët me uniforma të zeza, (uniforma e Partisë Fashiste) në mitingjet që bëheshin për nder të tij, së bashku me flamurin Kombëtar të Shqipërisë. Në mes të këtyre parullave, binin në sy ato ku thuhej: “Duce, të mendojmë për shqiptarët që jetojnë kudo në botë” dhe “Duce, mendo për vëllezërit tanë”.
Sipas ministrit fuqiplotë të Gjermanisë në Shqipëri, (i cili i raportonte asokohe Ministrit të Jashtëm gjerman, Ribentrop), që i ndiqte nga afër ato mitingje, manifestuesit shqiptarë kishin kohë që ishin organizuar për ato manifestime, duke valvitur flamuj e parulla, ku shkruhej “Ne jemi shqiptarë nga Kosova” dhe “Rroftë Kosova”. Në të gjitha ato manifestime irredentiste, për të mos rënë shumë në sy, gazeta “Fashizmi” nuk mori pjesë fare, por në muajin gusht të vitit 1939, ajo botoi një artikull mjaft të ashpër, ku ju bëhej thirrje shqiptarëve që: të mos harronin se një pjesë e madhe e territoreve të tyre, ishin në zotërim të Jugosllavisë dhe Greqisë. Lidhur me këtë shkrim, si ministri i plotfuqishëm grek dhe ai jugosllav në Shqipëri, u ankuan pranë drejtorit të përgjithshëm italian të Propagandës dhe Turizmit. Ai e shkarkoi nga vetja përgjegjësinë dhe ju tha atyre se: ajo gjë ishte bërë nga një student, i cili do të merrej në mbikqyrje dhe do të kishte konsekuenca për shkrimin e bërë në atë gazetë. Planet e Italianëve për pushtimin e Ballkanit dhe përgatitja e shqiptarëve për ato synime, u itensifikuan më shumë aty nga viti 1940-të, kur Benito Mussolini, nisi të mendonte rreth ndërmarrjes së veprimeve të më tejshmë ushtarake në Ballkan.
Si u përgatit sulmi Italian mbi Greqinë?
Gjatë fushatës që i parapriu sulmit italian mbi Greqinë, shumica e deklarimeve e zyrtarëve shqiptarë dhe italianë, u shoqëruan me manifestime gjoja spontane, ku folësit e ndryshëm i referoheshin bashkimit të pashmangshëm midis shqiptarëve të përtej kufijve me vendin amë. Ndër këtë fjalime, vlen të përmenden ato të kryeministrit shqiptar, Mustafa Kruja, të cilët u dhanë me artopolantë dhe u shtypën e u botuan në gazeta e fletë-palosje, duke u shpërndarë kudo. Në ato fjalime ku ai i referohej territoreve të paçliruara dhe i konsideronte kufijtë e vërtetë të Shqipërisë si: “kufinj krejt të qartë pa pikë mëdyshje, por që nuk i korrespondojnë shtrirjes efektive e të të drejtave të shqiptarëve, as përparësisë së pronës, ngjashmërive etnike të popullsisë ose fisnikërisë së përbashkët të origjinës”. Vizitat e shpeshta që Konti Ciano bëri asokohe në Shqipëri, u shoqëruan gjithmonë me manifestime irredentiste, në një nga këto vizita që u bë në muajin gusht, e cila nga autoritetet fashiste u reklamua më së miri, me foto që e paraqisnin Cianon duke ju dhënë shqiptarëve para në dorë, e duke asistuar në paradat e mëdha ushtarake, ku valviteshin flamujtë dhe parullat e mëdha, të detyruara që përshëndesnin Kosovën e Çamërinë. Duke parë gjithë ato pritje madhështore dhe entuziazmin e madh që tregohej nga shqiptarët, në një bashkim të mundshëm me Kosovën e Çamërinë, Konti Ciano, në ditarin e tij mes të tjerash shkruante: “Pritje e ngrohtë. Shqiptarët tashmë kanë hyrë mirë në rrugën e ndërhyrjes së armatosur. Ata e duan Kosovën e Çamërinë”. (“The Ciano Diaries”). Në një fjalim që mbajti në qershor të atij viti Mussolini, ku ju shpallte Aleatëve luftën, ai njëkohësisht donte t`ju jepte siguri si Jugosllavisë dhe Italisë, se ato nuk do të pushtoheshin prej tyre. Por që shqiptarët të mos i keqkuptonin ato deklarata, Piero Pariani, zëvëndësi i parë i Jakomonit, e siguroi Shefqet Vërlacin, në praninë e përfaqsuesit gjerman në Shqipëri, Panawitz, se: shqiptarët duhet të besonin tonin dhe jo përmbajtjen e fjalimit të Mussolinit.
Mbledhja e informacionit për sulmin
Akoma pa marrë miratimin e Mussolinit, aty nga maji i vitit 1940, gjatë një vizite në Tiranë, Konti Ciano filloi të mblidhte informacionin e mundshëm për të hedhur bazat e nevojshme që do t’i duheshin për planin e pushtimit të Greqisë. Gjatë asaj vizite, Ciano përfitoi nga rasti dhe pyeti kryekomandantin e forcave italiane në Shqipëri, gjeneralin Carlo Gelseo, se sa trupa do t’i duheshin për të pushtuar Greqinë. Gjenerali Gelseo, nuk shfaqi ndonjë entuziazëm të madh lidhur me projektin, të cilën e dëgjonte për herë të parë nga goja e Cianos dhe i tha atij se duheshin dhjetë ose njëmbëdhjetë divizione. Vetëm për atë përgjigje, Gjenerali Geleso u shkarkua dhe u zëvendësua, duke u larguar menjëherë nga detyra dhe në vend të tij erdhi Sebastiano Visconti Prasca. Gjenerali i ri, ritregoi entuziazëm pa kufi për projektin e Çianos dhe nuk e vrau shumë mëndjen për të mbledhur ushtrinë e nevojshme për të realizuar atë gjë. Besimi i Çianos u shtua dhe më shumë kur Jakomoni i raportoi se: milicia fashiste shqiptare kishte një dëshirë të paduruar për zgjerimin e Shqipërisë dhe perandorinsë italiane. Ndërkohë, për të vënë në vënd dhe për të arritur synimet e tija, Konti Çiano dha urdhër që në të dy anët e kufirit me Greqinë, të krijoheshin çeta luftarake, të cilat do të krijonin trazira në Çamëri. Madje ai shkoi dhe më larg në idenë e tij, duke u munduar që të gjente mundësinë e vrasjes së Mbretit të Greqisë, nëpërmjet ndonjë shqiptari. Në atë kohë, Ciano nuk shkoi më shumë me përgatitjen e planit për vrasjen e Mbretit të Greqisë, pasi Mussolini ishte i prekupuar prej shpalljes së luftës Aleatëve, si dhe dyzimeve të tija se kë shtet do të sulmonte më përpara. Për sa i përket Ballkanit, Ducja mendonte ta fillonte sulmin ndaj Jugosllavisë, por Ciano ishte i vendosur që të arrinte synimin e tij, duke sulmuar Greqinë. Ai u entuziazmua pa masë, ku i ra në dorë një mesazh grek, që e kishin kapur italianët, ku njeriu i fortë i Greqisë, gjenerali Metaksa, bënte fjalë për një sjellje brutale dhe harbute të Cianos.
Ja pse shqiptarët nuk i ndihmuan italianët?
Ata në Shqipëri konsideroheshin si pushtues dhe ndjenja e irredentizmit në vend, nuk ishte aq shumë e përhapur ashtu siç ja paraqiste Konti Ciano, Benito Mussolinit. Për t’u siguruar se Ducja nuk do ta harronte Greqinë, Ciano sajoi nëpërmes Jakomonit, një numër incidentesh kufitare, të cilat dëshmonin se si propaganda italiane ashtu dhe diplomacia e saj, ishin jashtëzakonisht të ngathëta dhe krejt të paafta, si dhe vërtetësinë e fjalëve të ashpra të gjeneralit Metaksa, në drejtim të Cianos.
Sajimi i incidenteve kufitare
Ciano vendosi që të përqëndronte krejt vëmendjen në një incident që ndodhi në muajin qershor, kur disa persona të panjohur (besohet se ishin të policisë greke, vranë dhe i prenë kokën Daut Hoxhës, që ishte udhëheqësi i shqiptarëve të Greqisë së Veriut. Askohe, sipas agjensisë së lajmeve “Stefan”, lajm i cili u përsërit edhe nga zyra gjermane e shtypit, Daut Hoxha, paraqitej si një luftëtar i cili luftonte për lirinë e popullit shqiptar dhe si patriot i madh u vra nga agjentët grekë të cilët më pas i prenë edhe kokën dhe e shëtitën në të gjitha fshatrat e Çamërisë, për të frikësuar popullsinë vendase. Ndërsa ky lajm u komentua në këtë mënyrë, agjensia greke e lajmeve e hodhi poshtë atë, duke thënë se: Daut Hoxha ishte një kriminel i njohur, që autoritetet greke kishin njëzet vjet që e kërkonin për vrasje e vjedhje. Gjithashtu propaganda greke, bënte të ditur se shqiptarët e paktë që jetonin në Çamëri, jo vetëm që nuk shkaktonin trazira, por se ishin shumë të kënaqur me qeverisjen atërore dhe zemërgjerë të regjimit në grek. Për të qetësuar italianët, autoritetet greke arrestuan dy shqiptarë, të cilët i akuzuan si vrasësit e Daut Hoxhës dhe pritën një kërkesë për ekstradim nga ana e Italisë. Për ta nxitur Mussolinin dhe për të tërhequr vëmendjen e tij kundra Greqisë, Konti Ciano, më 10 gusht 1940-të, i paraqiti atij versionin italian të vrasjes së Daut Hoxhës. Pas kësaj, tepër i pezmatuar, Mussolini bëri thirrje për një veprim force ndaj Greqisë, pasi që nga viti 1923, me incidentin e Kanalit të Korfuzit, ai kishte disa hesape të vjetra të pambyllura me Greqinë, për të cilat grekët i gënjente mendja se i kishte harruar. / Memorie.al / KultPlus.com
Fotografi gjerman Von Mitrich ka vizituar Shqipërinë në ditët e nxehta të korrikut. Ai ka postuar një foto mahnitëse të Alpeve shqiptare, duke saktësuar se ky vend i mrekullueshëm e meriton vëmendjen e të pasionuarve të udhëtimeve, përcjellë KultPlus.
“Sapo u ktheva nga një udhëtim në Shqipëri. Për mendimin tim, ky vend i mrekullueshëm meriton një vëmendje të madhe të pasionuarve të udhëtimeve”, thotë ai.
@Von Mitrich
Von Mitrich është një fotograf profesionist gjerman i njohur ndërkombëtarisht. Qëllimi kryesor i fotografive të tij është të tregojë njerëzve se bota jonë është e mrekullueshme dhe e shumëanshme. / KultPlus.com
Sot shënohet 97-vjetori i lindjes së koreografit të mirënjohur dhe pedagogut Panajot Kanaçi, i cili lindi më 2 gusht 1924.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave ka përkujtuar këtë datë duke theksuar se, Panajot Kanaçi interpretoi një sërë rolesh kryesore, ku veçohen baletet “Shatërvani i Bahçisarajt” (1951) dhe “Esmeralda” (1953).
Kanaçi kreu studimet e larta për baletmaester në Institutin Shtetëror të Artit Teatror në Moskë, e më pas ishte drejtor artistik i Teatrit të Operas dhe Baletit.
Me koreografinë e baletit të parë shqiptar “Halili e Hajria” (1963, me muzikë të Tish Daijës), Kanaçi u bë themeluesi i artit koreografik kombëtar.
Për këtë koreografi u nderua më 1964-ën me Çmimin e Republikës të Shkallës I, me motivacionin: “Për vënien në skenë të baletit të parë kombëtar “Halili e Hajria” dhe merita të shquara në fushën e koreografisë”.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave ka publikuar edhe foto të Vendimit të Këshillit të Ministrave që i akordon prof. Kanaçit, çmimin në fjalë. / KultPlus.com
Këngëtarja shqiptare më famë botërore, Dua Lipa, ka disa ditë tashmë që është duke shijuar pushimet e saj verore në bregdetin shqiptar së bashku me familjen, të fejuarin dhe qenin e saj, përcjellë KultPlus.
Dua është mjaftë aktive në rrjete sociale, ku vazhdimisht po publikon fotografi e video nga jeta e saj e përditshme. Së fundmi, ajo ka publikuar disa fotografi dhe video teksa ajo po shijon bregdetin shqiptar dhe bukuritë e tij natyore.
Ajo në rrjetin social Facebook ka shpërndarë kwto fotografi me një mbishkrim: ALBANIA. Ajo afër emrit të Shqipërisë ka lënë edhe një zemër duke shprehur njëkohësisht edhe dashurinë për këtë vend përrallor. / KultPlus.com
