Unë mendoj, se feminizmi është një kauzë e zakonshme, si për burrat dhe gratë dhe se, burrat do të jenë në gjendje të jetojnë në një shoqëri më të barabartë, më të organizuar, më të vlefshme, vetëm kur gratë të kenë një status më të paanshëm dhe më të fuqishëm. Arritja e barazisë ndërmjet të dyve, i prek të dyja gjinitë”
Për të, jeta dhe mendimi ishin të lidhura pazgjidhshmërisht; ne jemi ajo çfarë bëjmë. Ekzistencializmi është filozofia që përshkruan kushtet e ekzistencës njerëzore, por refuzon çdo konceptim të natyrës njerëzore; një filozofi që pohon lirinë e njeriut, veç thekson se nuk sjell me vete përforcimin e lumturisë, por ankth dhe dëshpërim, një filozofi që pohon se njerëzit kanë zgjedhje, por nuk është optimiste nëse njerëzit do t’i përdorim mirë ato, apo nëse do të kuptojmë se çfarë do të thotë të bëhet zgjedhja e duhur.
Duke refuzuar të shohë në femëroren një gjendje të natyrës, Bovuar propozon të shkojë përtej koncepteve të pajustifikuara dhe na ofron modele të reja edukative për brezin e ri. “Ajo është vajzë, por me kokë djali”, – thotë i ati. Karriera e saj e jashtëzakonshme, pa tabu e barriera, imponohet në botën e ideve dhe angazhimeve që ato nxisin. E lirë, e vendosur për të mos qenë kurrë e përgjegjshme, Simon dë Bovuar shndërrohet në një ikonë, që, pa devijime, shfaq të gjitha aspektet e karakterit të saj.
Gjashtë vjet më vonë, në 1949, me botimin “Seksi i dytë”, një ese filozofike dhe feministe, u bë referencë e feminizmit modern dhe e bëri të njohur si një teoriciene të madhe të lëvizjes për barazinë e grave. Në libër, ajo zbërthen nocionin e seksit dhe tregon sesi identiteti, mashkull apo femër, është mbi të gjitha produkt i shoqërisë. Por a mjafton ndryshimi i ligjeve, institucioneve, zakoneve, opinioneve dhe i gjithë kontekstit shoqëror, që gratë dhe burrat të bëhen një ditë njësoj? “Gratë do të jenë gjithmonë gra” – thonë skeptikët; të tjerë profetizojnë, se, duke u zhveshur nga feminiteti, nuk do t’ia dalin të shndërrohen në burra dhe se do të bëhen përbindësha.
Duke përqafuar kauzat radikale, Bovuar kundërshtoi luftën algjeriane, nxori mësime nga përvoja kubane, luftoi për abortin, duke shkruar dhe nënshkruar në 1971 “Manifesti i 343” në mbështetje të Simone Veil dhe ligjit që autorizon ndërprerjen vullnetare të shtatzënisë. Një vit pas vdekjes së Sartrit, Bovuar botoi “Ceremonia e lamtumirave” (1981), duke rrëfyer dekadën e fundit të shokut të saj të përjetshëm. Fitorja e fundit, homazhi i fundit, do të varrosej pranë tij në Varrezat Monparnas. Dashuria e tyre ishte e aftë të shkonte përtej vdekjes: një ndjenjë e thellë, komplekse, por mbi të gjitha e lirë. /Hejza/ KultPlus.com
Simone de Beauvoir ishte një shkrimtare franceze, intelektuale, filozofe ekzistencialiste, aktiviste politike, feministe dhe teoriciente shoqërore.
Megjithëse ajo nuk e konsideronte veten një filozofe, ajo kishte një ndikim të rëndësishëm në ekzistencializmin feminist dhe teorinë feministe.
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin njëri sekretar ligjor dhe e ëma vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, madje dikur ajo synonte të bëhej murgeshë. Nga viti 1929 deri më 1943, De Beauvoir jepte mësim në lice. Ajo dha mësim në Marsejë, Rouen dhe Paris.
De Beauvoir shkroi novela, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo ishte e njohur për traktatin e saj të vitit 1949, “Seksi i Dytë”,gjithashtu për romanet e saj, duke përfshirë “Ajo erdhi për të qëndruar” dhe “Mandarins”.
Libri i saj “Seksi i dytë” pati tepër jehonë. Pati reagime dhe qëndrime ndaj tij , duke përfshitë edhe ndalimin e tij nga Vatikani, dhe ato ishin rrjedhojë e diskutimit të hapur nga autorja mbi seksualitetin femëror, përfshirë homoseksualitetin. Por në fakt, libri “Seksi i dytë” është shumë më tepër se kaq. Libri ngre pyetjen më thelbësore të feminizmit: Çfarë do të thotë të jesh grua? De Beauvoir e refuzon ekzistencën thjesht biologjike dhe përqendrohet në cilësinë e feminitetit, duke arritur kështu në thënien e saj më të famshme: “Një njeri nuk lind, por bëhet grua”.
De Beauvoir e krahason shtypjen e grave me atë të hebrenjve, njerëzve me ngjyrë dhe popullsive të kolonizuara. Por ajo konkludon se seksizmi është një forcë unike, sepse gratë jetojnë, madje edhe i dashurojnë, shtypësit e tyre. Në këtë libër, autorja bën një panoramë të jetës së grave: puna, mëmësia, pavarësia ekonomike, krijimtaria, seksualiteti, plakja dhe mërzia si rezultat i punëve shtëpiake.
Proza e De Beauvoir është depërtuese. Përgjigjet e saj janë të thjeshta: gratë duhet të arsimohen njëlloj si burrat, të paguhen njëlloj me burrat dhe t’u krijohet qasje e lirë mbi planifikimin familjar dhe divorcin. Në kohën kur u publikua, “Seksi i dytë” ishte një sukses. Shiti 22 mijë kopje në javën e parë në Paris në vitin 1949, ndërsa përkthimi në anglisht u bë menjëherë bestseller në Amerikë. Libri ka influencuar shkrimtare dhe feministe të brezave të mëvonshëm.
Ajo gjithashtu ishte e njohur për marrëdhënien e saj të hapur gjatë gjithë jetës me filozofin francez Jean-Paul Sartre. Gjatë tetorit 1929, Jean-Paul Sartre dhe De Beauvoir u bënë çift dhe, pasi u ballafaquan nga babai i saj, Sartri i kërkoi asaj të martohej me të. Por afër fundit të jetës së saj, de Beauvoir tha, “Martesa ishte e pamundur, nuk kisha asnjë dhunti”. De Beauvoir zgjodhi të mos martohej kurrë dhe të mos krijonte një familje të përbashkët me Sartrin. Ajo nuk bëri as fëmijë.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir. Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra të famshëm.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar. Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë./KultPlus.com
Simone de Beauvoir ishte një shkrimtare franceze, intelektuale, filozofe ekzistencialiste, aktiviste politike, feministe dhe teoriciente shoqërore.
Megjithëse ajo nuk e konsideronte veten një filozofe, ajo kishte një ndikim të rëndësishëm në ekzistencializmin feminist dhe teorinë feministe.
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin njëri sekretar ligjor dhe e ëma vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, madje dikur ajo synonte të bëhej murgeshë. Nga viti 1929 deri më 1943, De Beauvoir jepte mësim në lice. Ajo dha mësim në Marsejë, Rouen dhe Paris.
De Beauvoir shkroi novela, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo ishte e njohur për traktatin e saj të vitit 1949, “Seksi i Dytë”,gjithashtu për romanet e saj, duke përfshirë “Ajo erdhi për të qëndruar” dhe “Mandarins”.
Libri i saj “Seksi i dytë” pati tepër jehonë. Pati reagime dhe qëndrime ndaj tij , duke përfshitë edhe ndalimin e tij nga Vatikani, dhe ato ishin rrjedhojë e diskutimit të hapur nga autorja mbi seksualitetin femëror, përfshirë homoseksualitetin. Por në fakt, libri “Seksi i dytë” është shumë më tepër se kaq. Libri ngre pyetjen më thelbësore të feminizmit: Çfarë do të thotë të jesh grua? De Beauvoir e refuzon ekzistencën thjesht biologjike dhe përqendrohet në cilësinë e feminitetit, duke arritur kështu në thënien e saj më të famshme: “Një njeri nuk lind, por bëhet grua”.
De Beauvoir e krahason shtypjen e grave me atë të hebrenjve, njerëzve me ngjyrë dhe popullsive të kolonizuara. Por ajo konkludon se seksizmi është një forcë unike, sepse gratë jetojnë, madje edhe i dashurojnë, shtypësit e tyre. Në këtë libër, autorja bën një panoramë të jetës së grave: puna, mëmësia, pavarësia ekonomike, krijimtaria, seksualiteti, plakja dhe mërzia si rezultat i punëve shtëpiake.
Proza e De Beauvoir është depërtuese. Përgjigjet e saj janë të thjeshta: gratë duhet të arsimohen njëlloj si burrat, të paguhen njëlloj me burrat dhe t’u krijohet qasje e lirë mbi planifikimin familjar dhe divorcin. Në kohën kur u publikua, “Seksi i dytë” ishte një sukses. Shiti 22 mijë kopje në javën e parë në Paris në vitin 1949, ndërsa përkthimi në anglisht u bë menjëherë bestseller në Amerikë. Libri ka influencuar shkrimtare dhe feministe të brezave të mëvonshëm.
Ajo gjithashtu ishte e njohur për marrëdhënien e saj të hapur gjatë gjithë jetës me filozofin francez Jean-Paul Sartre. Gjatë tetorit 1929, Jean-Paul Sartre dhe De Beauvoir u bënë çift dhe, pasi u ballafaquan nga babai i saj, Sartri i kërkoi asaj të martohej me të. Por afër fundit të jetës së saj, de Beauvoir tha, “Martesa ishte e pamundur, nuk kisha asnjë dhunti”. De Beauvoir zgjodhi të mos martohej kurrë dhe të mos krijonte një familje të përbashkët me Sartrin. Ajo nuk bëri as fëmijë.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir. Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra të famshëm.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar. Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë./KultPlus.com
Ja ku ndodhem në Paris. Ishte një ditë mjaft poetike, siç ndodh ndonjëherë kur nuk e pret. Gjithçka dukej sikur ishte kundër meje: nga qielli binte diçka që nuk ishte as shi, as dëborë, një ujë i zi dhe i akullt; një grevë e shitësve mbylli të gjitha dyqanet, kafenetë dhe restorantet. Mund të kishte qenë tepër e trishtë, por fatmirësisht nuk qe e tillë. Së pari, gjeta letrën tënde të ëmbël dhe kjo më lumturoi. Fola me ty (në anglisht), gjithë ditën. Pastaj u kënaqa kur pashë sërish qytet. Qytetet më pëlqejnë. Ashtu i errët dhe i trishtë siç ishte, Parisi ishte qytet i vërtetë. Piva pak uiski (jo skoç, por burbo) nëpër bare, ku bisedova me miqtë. Shkova te revista Kohë Moderne, ku gjeta letrat dhe disa gjëra që më bënë të lumtur: përkthimi në anglisht i librit Gjaku i të Tjerëve, pra, do të mund ta lexosh në maj. Kam shumë dëshirë që të bëj një lidhje midis jetës sime si bretkosë në Wabansia dhe jetës në punë. Do të doja që të lexoje librat e mi, sidomos këtë, që është novela e dytë që kam shkruar dhe që jam e bindur se do të të tregojë diçka për mua. Dua që ta njohim njëri-tjetrin gjithnjë e më mirë. Prandaj u lumturova vërtet kur e gjeta, edhe pse përkthimi kishte gabime të tmerrshme. Do të botohet në maj, edhe në Londër, edhe në Nju Jork, prandaj për të do të diskutojmë në Meksikë. Po, meksikën nuk e ndaj nga mendja. Një shoqja ime që u kthye prej andej, më tha se Kuba ishte e mahnitshme. Po sikur pas Nju Orleansit të shkojmë në Kubë e pastaj në Meksikë? Tani, më kujtohet sikur the që Karaibet nuk të tërheqin, se druheshe që ishin vetëm për turistë? Mua do të më interesonte shumë dhe në Meksikë shkojmë një herë tjetër. Por mos u ngut! Mendoje njëherë! Gjëja e rëndësishme është të udhëtojmë dy muaj rresht: se ku, nuk është aq e rëndësishme, apo jo?
Po i kthehem së martës, mbrëmjen kur isha vetëm dhe dola shëtitje në Champs-Elysées për të parë Vilet e Zemërimit. U mërzita kur dëgjova sërish zëra amerikanë dhe kur pashë vetëm rrugën që pata bërë me shoqen time nga Kalifornia në Arizona dhe në Nju Meksiko. Arrita t’i njihja vendet, sidomos urën në Kolorado. Disa plane në film m’u dukën mahnitëse: ato në fermën e keqe, kur policët vrasin ish-predikuesin. Kurrë nuk kisha parë një film kaq “të fortë”, në kuptimin e mirë të fjalës. E djeshmja kaloi me gjëra të vogla, shumë çikërrima dhe duke fjetur gjumë. Ndihem disi e lodhur – mbase në fshat punova shumë. Sot po lexoj libra për gratë. Më intereson, por Parisi po fillon të duket i trishtë, ashtu si është vërtet dhe po kështu po ndihem edhe unë. Derdha ca pika loti, sepse të doja dhe më mori malli shumë. Fola me ty për një kohë të gjatë natën. Të dua. /KultPlus.com
Nga libri “Dashuri Trasantantike” . Perkthyese Alda Bardhyli
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin Georges Bertrand de Beauvoir, një sekretar ligjor i cili dikur aspironte të ishte një aktor dhe Françoise de Beauvoir (Brereur), vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme.
Motra e Simone, Hélène, lindi dy vjet më vonë. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore dhe Françoise këmbënguli që të dy vajzat të dërgoheshin në një shkollë prestigjioze të manastirit. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, në një pikë që synonte të bëhej murgeshë. Ajo përjetoi një krizë besimi në moshën 14 vjeçare, pas së cilës ajo mbeti një ateiste për pjesën tjetër të jetës së saj.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës, një ngjarje në erën e re ku kërkonte të hynte femra, gruaja, nëna. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar.
Jeta e saj ishte vërtetë një revolucion, një luftë e paepur për krijimin e një botëkuptimi të ri, një ere të re ku ajo kërkonte të integronte gruan. Kjo përpjekje, ky vetmohim, ky ngulm për të parë ëndrrën e saj teksa rrekej të gjallonte në një realitet teje të ashpër, deri më 14 prill të vitit 1986, kur ajo të shuhej në moshën 78-vjeçare.
“Por një femër rrallëherë ka arsye për të shprehur vetveten sipas gjendjes së saj shpirtërore. Ajo i shikon ndjenjat e saj në një dritë tjetër, dhe ndërsa u nënshtrohet atyre në mënyrë pasive, një interpretim nuk do të jetë më i vërtetë se tjetri… Për shumë femra, rruga drejt transhendencës është bllokuar: vetëm pasi ato s’bëjnë asgjë, ato dështojnë të bëhen diçka. Ato imagjinojnë pafundësisht se çfarë mund të ishin bërë, gjë që i shtyn të mendojnë se çfarë janë…”. Kësisoj trumbeton në asokohjen e ndryshesave të pakthyeshme të rolit që do të merrte gruaja në shoqëri, Simone de Beauvoir.
Kësaj gruaje që u kthye në legjendë e lëvizjes feministe i’u vu nga pas një e shkuar aspak dinjitoze. Emri dhe vepra e saj shpeshherë u gjetën nën shigjetimet e anatemës që kishin të bënin mbi mënyrën e jetës së shthurur që ajo bënte. Shumë akuza rëndojnë mbi të për sjellje jo të denja, aq sa në vitin 1939 u pezullua nga puna si mësuese për shfrytëzim seksual me të mitur. Këtë e pohon përmes një libri ish-studentja e saj, Bianca Lamblin kur Simone de Beauvoir jepte mësim në Lycée Molieri. Për një grua e cila i’a kishte lejuar vetes të ishte zëri dhe zemra e grave të persekutuara, kjo ishte aspak e favorshme. Akuzatorët nuk munguan kur ajo ishte ende në panteonin e lëvizjes feministe dhe politike, por edhe pas vdekjes. Gjithsesi kjo ishte pjesa e errët e Simone de Beauvoir, e papërfillshmja e së tërës së kësaj gruaje që bëri kaq shumë për lëvizjen feministe dhe dha kaq bujarisht mendimit feminist, filozofik, politik dhe letërsisë.
De Beauvoir shkruan romane, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo është e njohur për 1949 traktat saj seksit Së dyti , një analizë e detajuar e shtypjes së grave dhe një trakt themelore e bashkëkohore feminizmit ; dhe për romanet e saj, duke përfshirë edhe ajo erdhi për të qëndruar dhe e Mandarina .
Megjithatë Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë me refuzimin e konvencioneve dhe me analizën rrënjësore që i ka bërë statusit femëror në veprën madhore “Seksi i dytë”, pavarësisht se ka shumë nga ata qe kujtojnë “dobësitë” e mendimit të saj filozofik. Padyshim që ky emër është lidhur me emrin e filozofit dhe partnerit të saj, Jean Paul Sartre,me të cilin ajo u angazhua dhe ndau jetën për më shumë se gjysmë shekulli.
Lidhja mitike Beauvoir-Sartre merr fund me vdekjen e tyre. Dy telefilma të prodhuar në 2006 rrëfejnë lidhjen e stuhishme të “Kastorit” – nofka që i kish ngjitur Sartri dhe të filozofit. Në moshën 21-vjeçare, Simone de Beauvoir arrin të bëjë shumë më tepër se moshataret e saj. Jep filozofi, boton romanin e parë “E ftuara”, më 1943. Kontrata që ajo lidh me Sartrin duke pranuar “dashuritë e rastit”, diskutimet për marrëdhëniet seksuale me shumë nga nxënësit e saj, bëjnë që të largohet nga sistemi zyrtar i arsimit. Arena e saj është feminizmi. Më 1949 boton “Seksi i dytë” ku kapitujt për seksualitetin, homoseksualitetin femëror shkaktojnë skandal dhe ngjall debate të ashpra. I përkthyer në 40 gjuhë, secili prej dy vëllimeve do të shitej më shumë se një milionë kopje.
Beauvoir, fillimisht kish dashur të jetë shkrimtare. Më 1951 ajo merr Çmimin prestigjioz “Goncourt” për romanin “Mandarinat” që do ta bënte një nga autoret franceze më të lexuara. Delli i saj autobiografik në “Kujtimet” (1958), ku ajo përshkruan paragjykimet e mjedisit të saj borgjez dhe përpjekjet për të dalë prej andej, e bëjnë Beauvoir një figurë qendrore në jetën intelektuale. Tek aksionet e saj feministe hyjnë denoncimi që i bën dhunës ndaj grave në Algjeri dhe mbrojtja deri në vitet shtatëdhjetë e të drejtës së abortit.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir, sidomos përlidhjen që ka patur me shkrimtarin amerikan Nelson Algren, i cili ka të ngjarë të ketë qenë pasioni dashuror i jetës së saj.
Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit, tashmë e braktisur disi. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra si “Beauvoir në të gjitha moshat” shkruar nga Ingrid Galster, “Kastori i luftës” i Danielle Sallenave, “Simone de Beauvoir” shkruar nga Huguette Bouchardeau, “Beauvoir, një grua e shekullit të saj” e Marianne Stjepanovic-Pauly dhe “Simone de Beauvoir. Shija e jetës” e Jean-Luc Moreau. /Albert Vataj/ KultPlus.com
“Ajo ishte e gatshme të mohonte ekzistencën e hapësirës dhe kohës, më shumë se sa ta pranonte se dashuria mund të mos jetë e përjetshme.” – Simone de Beauvoir
“Është e lehtë të biesh në dashuri. Pjesa e vështirë është gjetja e personit që do ta shkaktonte atë.” – Bertrand Russell
“Në dashuri, ne shpesh e dyshojmë atë që më së shumti e besojmë.” – François de La Rochefoucauld
“Secila dashuri, sa do qiellore që mund të duket, rrënjët e saj i ka në instiktin seksual.” – Arthur Schopenhauer
“Dashuria është emri për përpjekjen tonë për plotëni; për dëshiron tonë për të qenë komplet.” – Plato
“Gravitacioni nuk është përgjegjës që njerëzit bien në dashuri.” – Albert Einstein
“Oh, dashuria nuk është këtu për të na bërë të lumtur. Unë mendoj se ajo ekziston për të na treguar se sa shumë mund të durojmë.” – Herman Hesse
“Sa më shumë që ke sukses në dashuri, aq më shumë do të bindesh në ekzistencën e Zotit dhe në pavdekshmërinë e shpirtit.” – Fyodor Dostoevsky
“Dashuria e vërtetë nuk e njeh thellësinë e saj deri në momentin e ndarjes.” – Kahlil Gibran
“Dashuria është një gjendje në të cilën njeriu i sheh gjërat ashtu siç ato nuk janë.” – Friedrich Nietzsche
“Dashuria pushton çdo gjë, prandaj le ti nënshtrohemi dashurisë.” – Virgil
“Ata që është më së vështiri për t’i dashuruar, kanë më së shumti nevojë për të.” – Socrates
“E dini që jeni të dashuruar kur nuk mund të flini, sepse më në fund realiteti është më i bukur se sa ëndërrat e juaja.” – Dr. Seuss
“Kur dashuroni, ju dëshironi të bëni diçka për të. Dëshironi të sakrifikoni për të. Dëshironi ti shërbeni asaj.” – Ernest Hemingway
“Një grua e njeh fytyrën e burrit që e dashuron, ashtu siç detari e njeh detin e hapur.” – Honore de Balzac / KultPlus.com
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës, një ngjarje në erën e re ku kërkonte të hynte femra, gruaja, nëna. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar.
KultPlus më poshtë ju sjellë një nga thëniet e saj të famshme.
“Burri përkufizohet si qenie njerëzore dhe gruaja si femër – sa herë që ajo sillet si qenie njerëzore, thuhet se imiton mashkullin.”/ KultPlus.com
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin Georges Bertrand de Beauvoir, një sekretar ligjor i cili dikur aspironte të ishte një aktor dhe Françoise de Beauvoir (Brereur), vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme.
Motra e Simone, Hélène, lindi dy vjet më vonë. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore dhe Françoise këmbënguli që të dy vajzat të dërgoheshin në një shkollë prestigjioze të manastirit. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, në një pikë që synonte të bëhej murgeshë. Ajo përjetoi një krizë besimi në moshën 14 vjeçare, pas së cilës ajo mbeti një ateiste për pjesën tjetër të jetës së saj.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës, një ngjarje në erën e re ku kërkonte të hynte femra, gruaja, nëna. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar.
Jeta e saj ishte vërtetë një revolucion, një luftë e paepur për krijimin e një botëkuptimi të ri, një ere të re ku ajo kërkonte të integronte gruan. Kjo përpjekje, ky vetmohim, ky ngulm për të parë ëndrrën e saj teksa rrekej të gjallonte në një realitet teje të ashpër, deri më 14 prill të vitit 1986, kur ajo të shuhej në moshën 78-vjeçare.
“Por një femër rrallëherë ka arsye për të shprehur vetveten sipas gjendjes së saj shpirtërore. Ajo i shikon ndjenjat e saj në një dritë tjetër, dhe ndërsa u nënshtrohet atyre në mënyrë pasive, një interpretim nuk do të jetë më i vërtetë se tjetri… Për shumë femra, rruga drejt transhendencës është bllokuar: vetëm pasi ato s’bëjnë asgjë, ato dështojnë të bëhen diçka. Ato imagjinojnë pafundësisht se çfarë mund të ishin bërë, gjë që i shtyn të mendojnë se çfarë janë…”. Kësisoj trumbeton në asokohjen e ndryshesave të pakthyeshme të rolit që do të merrte gruaja në shoqëri, Simone de Beauvoir.
Kësaj gruaje që u kthye në legjendë e lëvizjes feministe i’u vu nga pas një e shkuar aspak dinjitoze. Emri dhe vepra e saj shpeshherë u gjetën nën shigjetimet e anatemës që kishin të bënin mbi mënyrën e jetës së shthurur që ajo bënte. Shumë akuza rëndojnë mbi të për sjellje jo të denja, aq sa në vitin 1939 u pezullua nga puna si mësuese për shfrytëzim seksual me të mitur. Këtë e pohon përmes një libri ish-studentja e saj, Bianca Lamblin kur Simone de Beauvoir jepte mësim në Lycée Molieri. Për një grua e cila i’a kishte lejuar vetes të ishte zëri dhe zemra e grave të persekutuara, kjo ishte aspak e favorshme. Akuzatorët nuk munguan kur ajo ishte ende në panteonin e lëvizjes feministe dhe politike, por edhe pas vdekjes. Gjithsesi kjo ishte pjesa e errët e Simone de Beauvoir, e papërfillshmja e së tërës së kësaj gruaje që bëri kaq shumë për lëvizjen feministe dhe dha kaq bujarisht mendimit feminist, filozofik, politik dhe letërsisë.
De Beauvoir shkruan romane, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo është e njohur për 1949 traktat saj seksit Së dyti , një analizë e detajuar e shtypjes së grave dhe një trakt themelore e bashkëkohore feminizmit ; dhe për romanet e saj, duke përfshirë edhe ajo erdhi për të qëndruar dhe e Mandarina .
Megjithatë Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë me refuzimin e konvencioneve dhe me analizën rrënjësore që i ka bërë statusit femëror në veprën madhore “Seksi i dytë”, pavarësisht se ka shumë nga ata qe kujtojnë “dobësitë” e mendimit të saj filozofik. Padyshim që ky emër është lidhur me emrin e filozofit dhe partnerit të saj, Jean Paul Sartre,me të cilin ajo u angazhua dhe ndau jetën për më shumë se gjysmë shekulli.
Lidhja mitike Beauvoir-Sartre merr fund me vdekjen e tyre. Dy telefilma të prodhuar në 2006 rrëfejnë lidhjen e stuhishme të “Kastorit” – nofka që i kish ngjitur Sartri dhe të filozofit. Në moshën 21-vjeçare, Simone de Beauvoir arrin të bëjë shumë më tepër se moshataret e saj. Jep filozofi, boton romanin e parë “E ftuara”, më 1943. Kontrata që ajo lidh me Sartrin duke pranuar “dashuritë e rastit”, diskutimet për marrëdhëniet seksuale me shumë nga nxënësit e saj, bëjnë që të largohet nga sistemi zyrtar i arsimit. Arena e saj është feminizmi. Më 1949 boton “Seksi i dytë” ku kapitujt për seksualitetin, homoseksualitetin femëror shkaktojnë skandal dhe ngjall debate të ashpra. I përkthyer në 40 gjuhë, secili prej dy vëllimeve do të shitej më shumë se një milionë kopje.
Beauvoir, fillimisht kish dashur të jetë shkrimtare. Më 1951 ajo merr Çmimin prestigjioz “Goncourt” për romanin “Mandarinat” që do ta bënte një nga autoret franceze më të lexuara. Delli i saj autobiografik në “Kujtimet” (1958), ku ajo përshkruan paragjykimet e mjedisit të saj borgjez dhe përpjekjet për të dalë prej andej, e bëjnë Beauvoir një figurë qendrore në jetën intelektuale. Tek aksionet e saj feministe hyjnë denoncimi që i bën dhunës ndaj grave në Algjeri dhe mbrojtja deri në vitet shtatëdhjetë e të drejtës së abortit.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir, sidomos përlidhjen që ka patur me shkrimtarin amerikan Nelson Algren, i cili ka të ngjarë të ketë qenë pasioni dashuror i jetës së saj.
Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit, tashmë e braktisur disi. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra si “Beauvoir në të gjitha moshat” shkruar nga Ingrid Galster, “Kastori i luftës” i Danielle Sallenave, “Simone de Beauvoir” shkruar nga Huguette Bouchardeau, “Beauvoir, një grua e shekullit të saj” e Marianne Stjepanovic-Pauly dhe “Simone de Beauvoir. Shija e jetës” e Jean-Luc Moreau. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Herët në ’47, Simone De Beauvoir ndërmori fluturimin e saj të parë nga Parisi i dërrmuar i pasluftës, drejt Nju Jorkut energjik të bumit amerikan. Ajo s’mund ta dinte kurrsesi se ky udhëtim, i nisur si një tur leksionesh nga një intelektuale reaksionare, do të përfundonte me ndryshimin e perceptimit të saj për botën, dhe mbi të gjitha, për dashurinë.
“Një dashuri transatlantike” është një përmbledhje e letërkëmbimit të ethshëm mes Simone De Beauvoir dhe Nelson Algren-it, shkrimtarit amerikan më të njohur pas Heminguejit, që u botuan në Francë nga Sylvie Le Bon de Beauvoir, thjeshtra e shkrimtares. Tashmë, bota e kafeneve të Parisit, e avenuve të zhurmshme të Nju Jorkut dhe e kabareve të Çikagos, do të flasë shqip falë përkthimit të Alda Bardhylit.
Para se të njihej me Algren, De Beauvoir ia kish dedikuar jetën e saj angazhimit intelektual dhe idealeve, shpesh zhgënjyese të politikës së Luftës. Rinia e saj qe një kronikë e mbushur me bombardime, uri dhe fatalitet artistik. Por, gjërat ndryshuan pas nisjes së marrëdhënies me Jean Paul Startre, filozofin më të madh të shekullit në Francë. Madje, De Beauvoir u varros pranë Sartre, ndonëse në gisht mbante unazën e Algren, të cilin ajo shpesh e thërriste me përkëdheli “burri im i dashur”.
Dashuria mes Simonës dhe Nelsonit, anipse e bukur për nga natyra, ashtu siç të gjitha dashuritë e mëdha, ishte e destinuar të vdiste, apo thënë më mirë, të pësonte një vdekje të ëmbël, një vdekje nga ato që mund të mbarten vetëm në letra. Ata kishin shumë të përbashkëta. Të dy ishin majtistë të thekur; të dy të martuar me punën e tyre, dhe të dy shpirtërisht të pa përmbushur. Marrëdhënia aseksuale mes Sartre e Simonës, dhe suksesi i pamjaftueshëm i Algren e forcuan më tej lidhjen e tyre, dhe njëherësh e dobësuan atë.
Algren, një burrë tradicional i jugut amerikan, me një shpirt aventurieri, që ia dedikonte veprat e tij shtresës së varfër dhe punëtorëve të hekurudhave, s’mund të pranonte kurrë rolin e të “dytit”. Ndaj marrëdhënia e tyre u zbeh, ashtu si një tufë kartash në terrin e sirtarit. Letërkëmbimi u tejzgjat në vite dhe dashuria u vyshk, u kthye në një mirëkuptim mes miqsh të ngushtë, megjithëse për diçka jemi të sigurt: thellë në zemrat e tyre, ajo s’u shua asnjëherë.
Alda Bardhyli, e njohur për angazhimin e saj të gjatë në editorinë shqiptare, ka marrë përsipër përkthimin e më shumë se 600 letrave, duke jetuar pasditet e lakmueshme të Parisit, në kapërcyell mes modernizmit dhe surrealizmit të Max Ernst.
Libri i ngjan një muzeu kujtimesh, ku pas çdo hapi, pas çdo vështrimi drejt tablove, mund të dëgjosh një pëshpërimë, mundimin e penës mbi kartë, apo të qeshurat e Algren dhe De Beauvoir, atje në folenë e tyre të ngrohtë, në Wabansia. /KultPlus.com
Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
Marrëdhëniet nënë-bijë janë jo pak të komplikuara. Ato mund të bëhen shoqe, por fare mirë mund të shihen si armike. Vajza mund të shohë te nëna mbështetjen e munguar, ndërsa ajo mund të shohë dështimin e vet në sytë e vajzës. Por gjithë kjo situatë të thërret për reflektim, kur njëra prej të dyjave ndodhet në shtratin e vdekjes.
Me një sfond thellësisht ekzistencialist, rrymë të cilën e lëvroi dhe e zhvilloi së bashku me Jean Paul Sartre, Simone De Beauvoir botoi librin autobiografik “Një vdekje shumë e ëmbël”, pak ditë pas vdekjes së të ëmës duke bërë një përsiatje në marrëdhënien e tyre.
Dy janë temat e mëdha të këtij romani të shkurtër: vdekja si raport që njeriu krijon me fundin e tij dhe ndikimi i mamasë në formimin e vajzës sipas këndvështrimit në të njëjtën kohë ekzistencialist dhe feminist të De Beauvoir. Në këtë rast është mamaja e Simonës që lëngon në shtratin e spitalit, por që përpiqet të gjejë kuptim edhe në ditët e fundit të jetës së saj. Ajo e pranon fundin, por nuk heq dorë nga jeta deri në momentin fatal.
“Përse vdekja e nënës më kishte tronditur aq shumë? Qëkur isha larguar përfundimisht nga shtëpia e prindërve, ajo s’më kishte ngjallur ndonjë ndjenjë të madhe. ‘Mendo për vete’ më thoshte duke pandehur se përpiqesha të mos derdhja lot”
Në anën tjetër, paraqitet edhe marrëdhënia e nënës me bijën intelektuale. Në këtë roman, Simone De Beauvoir thotë se vdekjen e babait e përjetoi me shumë stoicizëm, ndërsa vdekja e nënës e dërgon në shtigje të pashkelura. Kjo, edhe pse marrëdhëniet e tyre ishin ftohur që në moshë të re. Por Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
“Ajo na donte tmerrësisht, por njëkohësisht vetëm për vete dhe pikëllimi me të cilin ne i nënshtroheshim dashurisë së saj pasqyronte konfliktet që e brenin”
Në një prej eseve të tij mbi këtë libër, Mario Vargas Llosa (Nobel 2010) shkruan: “Simone de Beauvoir nuk kërkon të fshehë reagimin e saj natyror, torturën përballë agonisë së të ëmës; ajo kërkon të thellohet, të universalizojë këtë eksperiencë personale për ta bërë të prekshme për të gjithë. Dhe ia arrin. Ata që e akuzojnë për eksibicionizëm nuk kanë kuptuar se letërsia është, si përkufizim, një zanat imoral.”
Simone De Beauvoir është simboli i lëvizjes feministe në Francë gjatë viteve të pas Luftës së Dytë Botërore. Ajo ishte një grua e fortë, intelektuale, filozofe e dorës së parë që nuk nguroi të mbronte idetë e saj në rrugët e Parisit.
Vepra e saj monumentale është “Seksi i dytë”, e cila u kthye në lajtmotiv të lëvizjes feministe jo vetëm në Francë, por në mbarë botën. Romane të tjerë të saj janë “Mandarinët”, “E ftuara”, “Mikesha” apo “Gruaja e thyer” ndërsa romani “Një vdekje shumë e ëmbël” është ribotuar në gjuhën shqipe me përkthimin mjeshtëror të profesor Edmond Tupes./tiranapost/ KultPlus.com
Simone de Beauvoir, është një nga autoret më të famshme dhe më të rendësishme që ka dhënë kontribut në rrafshin intelektual në fushat sociale dhe filozofike, me theks të veçantë në problemin e barazisë gjinore, shkruan KultPlus.com
Këtu kemi një pjesë nga libri i saj “Gruaja e shkatërruar”
“Në ditën kur të jetë e mundur për gruan të dashurojë jo në dobësin por në forcën saj, jo të ik nga vetja por ta gjej veten, jo ta ul veten por ta mbroj veten – në atë ditë, dashuria për të do të bëhet, ashtu sikurse për burrin, një burim jete dhe jo një rrezik për vdekje”.
– Simone de Beauvoir, “The Woman Destroyed” /KultPlus.com
Simone de Beauvoir ishte një shkrimtare franceze, intelektuale, filozofe ekzistencialiste, aktiviste politike, feministe dhe teoriciente shoqërore.
Megjithëse ajo nuk e konsideronte veten një filozofe, ajo kishte një ndikim të rëndësishëm në ekzistencializmin feminist dhe teorinë feministe.
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin njëri sekretar ligjor dhe e ëma vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, madje dikur ajo synonte të bëhej murgeshë. Nga viti 1929 deri më 1943, De Beauvoir jepte mësim në lice. Ajo dha mësim në Marsejë, Rouen dhe Paris.
De Beauvoir shkroi novela, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo ishte e njohur për traktatin e saj të vitit 1949, “Seksi i Dytë”,gjithashtu për romanet e saj, duke përfshirë “Ajo erdhi për të qëndruar” dhe “Mandarins”.
Libri i saj “Seksi i dytë” pati tepër jehonë. Pati reagime dhe qëndrime ndaj tij , duke përfshitë edhe ndalimin e tij nga Vatikani, dhe ato ishin rrjedhojë e diskutimit të hapur nga autorja mbi seksualitetin femëror, përfshirë homoseksualitetin. Por në fakt, libri “Seksi i dytë” është shumë më tepër se kaq. Libri ngre pyetjen më thelbësore të feminizmit: Çfarë do të thotë të jesh grua? De Beauvoir e refuzon ekzistencën thjesht biologjike dhe përqendrohet në cilësinë e feminitetit, duke arritur kështu në thënien e saj më të famshme: “Një njeri nuk lind, por bëhet grua”.
De Beauvoir e krahason shtypjen e grave me atë të hebrenjve, njerëzve me ngjyrë dhe popullsive të kolonizuara. Por ajo konkludon se seksizmi është një forcë unike, sepse gratë jetojnë, madje edhe i dashurojnë, shtypësit e tyre. Në këtë libër, autorja bën një panoramë të jetës së grave: puna, mëmësia, pavarësia ekonomike, krijimtaria, seksualiteti, plakja dhe mërzia si rezultat i punëve shtëpiake.
Proza e De Beauvoir është depërtuese. Përgjigjet e saj janë të thjeshta: gratë duhet të arsimohen njëlloj si burrat, të paguhen njëlloj me burrat dhe t’u krijohet qasje e lirë mbi planifikimin familjar dhe divorcin. Në kohën kur u publikua, “Seksi i dytë” ishte një sukses. Shiti 22 mijë kopje në javën e parë në Paris në vitin 1949, ndërsa përkthimi në anglisht u bë menjëherë bestseller në Amerikë. Libri ka influencuar shkrimtare dhe feministe të brezave të mëvonshëm.
Ajo gjithashtu ishte e njohur për marrëdhënien e saj të hapur gjatë gjithë jetës me filozofin francez Jean-Paul Sartre. Gjatë tetorit 1929, Jean-Paul Sartre dhe De Beauvoir u bënë çift dhe, pasi u ballafaquan nga babai i saj, Sartri i kërkoi asaj të martohej me të. Por afër fundit të jetës së saj, de Beauvoir tha, “Martesa ishte e pamundur, nuk kisha asnjë dhunti”. De Beauvoir zgjodhi të mos martohej kurrë dhe të mos krijonte një familje të përbashkët me Sartrin. Ajo nuk bëri as fëmijë.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir. Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra të famshëm.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar. Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë./KultPlus.com
Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
Marrëdhëniet nënë-bijë janë jo pak të komplikuara. Ato mund të bëhen shoqe, por fare mirë mund të shihen si armike. Vajza mund të shohë te nëna mbështetjen e munguar, ndërsa ajo mund të shohë dështimin e vet në sytë e vajzës. Por gjithë kjo situatë të thërret për reflektim, kur njëra prej të dyjave ndodhet në shtratin e vdekjes.
Me një sfond thellësisht ekzistencialist, rrymë të cilën e lëvroi dhe e zhvilloi së bashku me Jean Paul Sartre, Simone De Beauvoir botoi librin autobiografik “Një vdekje shumë e ëmbël”, pak ditë pas vdekjes së të ëmës duke bërë një përsiatje në marrëdhënien e tyre.
Dy janë temat e mëdha të këtij romani të shkurtër: vdekja si raport që njeriu krijon me fundin e tij dhe ndikimi i mamasë në formimin e vajzës sipas këndvështrimit në të njëjtën kohë ekzistencialist dhe feminist të De Beauvoir. Në këtë rast është mamaja e Simonës që lëngon në shtratin e spitalit, por që përpiqet të gjejë kuptim edhe në ditët e fundit të jetës së saj. Ajo e pranon fundin, por nuk heq dorë nga jeta deri në momentin fatal.
“Përse vdekja e nënës më kishte tronditur aq shumë? Qëkur isha larguar përfundimisht nga shtëpia e prindërve, ajo s’më kishte ngjallur ndonjë ndjenjë të madhe. ‘Mendo për vete’ më thoshte duke pandehur se përpiqesha të mos derdhja lot”
Në anën tjetër, paraqitet edhe marrëdhënia e nënës me bijën intelektuale. Në këtë roman, Simone De Beauvoir thotë se vdekjen e babait e përjetoi me shumë stoicizëm, ndërsa vdekja e nënës e dërgon në shtigje të pashkelura. Kjo, edhe pse marrëdhëniet e tyre ishin ftohur që në moshë të re. Por Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
“Ajo na donte tmerrësisht, por njëkohësisht vetëm për vete dhe pikëllimi me të cilin ne i nënshtroheshim dashurisë së saj pasqyronte konfliktet që e brenin”
Në një prej eseve të tij mbi këtë libër, Mario Vargas Llosa (Nobel 2010) shkruan: “Simone de Beauvoir nuk kërkon të fshehë reagimin e saj natyror, torturën përballë agonisë së të ëmës; ajo kërkon të thellohet, të universalizojë këtë eksperiencë personale për ta bërë të prekshme për të gjithë. Dhe ia arrin. Ata që e akuzojnë për eksibicionizëm nuk kanë kuptuar se letërsia është, si përkufizim, një zanat imoral.”
Simone De Beauvoir është simboli i lëvizjes feministe në Francë gjatë viteve të pas Luftës së Dytë Botërore. Ajo ishte një grua e fortë, intelektuale, filozofe e dorës së parë që nuk nguroi të mbronte idetë e saj në rrugët e Parisit. Vepra e saj monumentale është “Seksi i dytë”, e cila u kthye në lajtmotiv të lëvizjes feministe jo vetëm në Francë, por në mbarë botën. Romane të tjerë të saj janë “Mandarinët”, “E ftuara”, “Mikesha” apo “Gruaja e thyer” ndërsa romani “Një vdekje shumë e ëmbël” është ribotuar në gjuhën shqipe me përkthimin mjeshtëror të profesor Edmond Tupes. /KultPlus.com
Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
Marrëdhëniet nënë-bijë janë jo pak të komplikuara. Ato mund të bëhen shoqe, por fare mirë mund të shihen si armike. Vajza mund të shohë te nëna mbështetjen e munguar, ndërsa ajo mund të shohë dështimin e vet në sytë e vajzës. Por gjithë kjo situatë të thërret për reflektim, kur njëra prej të dyjave ndodhet në shtratin e vdekjes.
Me një sfond thellësisht ekzistencialist, rrymë të cilën e lëvroi dhe e zhvilloi së bashku me Jean Paul Sartre, Simone De Beauvoir botoi librin autobiografik “Një vdekje shumë e ëmbël”, pak ditë pas vdekjes së të ëmës duke bërë një përsiatje në marrëdhënien e tyre.
Dy janë temat e mëdha të këtij romani të shkurtër: vdekja si raport që njeriu krijon me fundin e tij dhe ndikimi i mamasë në formimin e vajzës sipas këndvështrimit në të njëjtën kohë ekzistencialist dhe feminist të De Beauvoir. Në këtë rast është mamaja e Simonës që lëngon në shtratin e spitalit, por që përpiqet të gjejë kuptim edhe në ditët e fundit të jetës së saj. Ajo e pranon fundin, por nuk heq dorë nga jeta deri në momentin fatal.
“Përse vdekja e nënës më kishte tronditur aq shumë? Qëkur isha larguar përfundimisht nga shtëpia e prindërve, ajo s’më kishte ngjallur ndonjë ndjenjë të madhe. ‘Mendo për vete’ më thoshte duke pandehur se përpiqesha të mos derdhja lot”
Në anën tjetër, paraqitet edhe marrëdhënia e nënës me bijën intelektuale. Në këtë roman, Simone De Beauvoir thotë se vdekjen e babait e përjetoi me shumë stoicizëm, ndërsa vdekja e nënës e dërgon në shtigje të pashkelura. Kjo, edhe pse marrëdhëniet e tyre ishin ftohur që në moshë të re. Por Simona mendon se marrëdhënia me prindin nuk matet nga dashuria e përçuar, por nga ndikimi që ka ai në formimin e fëmijës. E pranon që e ëma, ndoshta pa dashje, me indiferentizmin dhe moskuptimin e saj, e ndihmoi që ta shndërronte atë në gruan simbol të Francës së viteve ’50-’70.
“Ajo na donte tmerrësisht, por njëkohësisht vetëm për vete dhe pikëllimi me të cilin ne i nënshtroheshim dashurisë së saj pasqyronte konfliktet që e brenin”
Në një prej eseve të tij mbi këtë libër, Mario Vargas Llosa (Nobel 2010) shkruan: “Simone de Beauvoir nuk kërkon të fshehë reagimin e saj natyror, torturën përballë agonisë së të ëmës; ajo kërkon të thellohet, të universalizojë këtë eksperiencë personale për ta bërë të prekshme për të gjithë. Dhe ia arrin. Ata që e akuzojnë për eksibicionizëm nuk kanë kuptuar se letërsia është, si përkufizim, një zanat imoral.”
Simone De Beauvoir është simboli i lëvizjes feministe në Francë gjatë viteve të pas Luftës së Dytë Botërore. Ajo ishte një grua e fortë, intelektuale, filozofe e dorës së parë që nuk nguroi të mbronte idetë e saj në rrugët e Parisit.
Vepra e saj monumentale është “Seksi i dytë”, e cila u kthye në lajtmotiv të lëvizjes feministe jo vetëm në Francë, por në mbarë botën. Romane të tjerë të saj janë “Mandarinët”, “E ftuara”, “Mikesha” apo “Gruaja e thyer” ndërsa romani “Një vdekje shumë e ëmbël” është ribotuar në gjuhën shqipe me përkthimin mjeshtëror të profesor Edmond Tupes./tiranapost/ KultPlus.com
Filozofja franceze ka lënë gjurmë të rëndësishme në ekzistencializëm, letërsi, dhe diskursin feminist, duke kundërshtuar normat e ngurta patriarkale të kohës.
Sipas filozofes, pas çdo historie dhe sjelljeje femërore mund të kuptohen ndikimet e patriarkatit. Idetë feministe të de Beauvoir-it u vlerësuan dhe vijuan nga brezat më pas, veçanërisht ato të viteve ’70.
Më poshtë, disa prej thënieve më të mira të shkrimtares, shkëputur nga veprat e saj kryesore.
Seksi i Dytë, 1949
“Dikush nuk lind, por bëhet grua.”
Force of Circumstances Vol. III, 1963
“Vetëdija nuk e garanton lumturinë, por është më pranë asaj që të shtyn të luftosh për lumturinë.”
Seksi i Dytë, 1949
“Burri përkufizohet si qenie njerëzore ndërsa gruaja si femër – sa herë që ajo sillet si njeri, thuhet se imiton burrin.”
Gruaja e Thyer, 1967
“Çfarë është një i rritur? Një fëmijë i transformuar nga koha.”
All Said and Done, 1972
“U largova prej rehatisë së të sigurtës drejt dashurisë për të vërtetën – dhe e vërteta ma shpërbleu.”
Seksi i Dytë, 1949
“Duhet kuptuar fakti se femra ekziston brenda species njerëzore, si gjysma e saj. Dhe megjithatë, na thuhet se feminiteti është në rrezik. Në këtë kuptim gruaja duhet të bëhet e tillë, të jetë e tillë dhe të qëndrojë e tillë. Por, duket se jo çdo qenie femërore është patjetër “grua”. Për t’u konsideruar kështu ajo duhet të zhytet në atë realitet misterioz që quhet: feminitet.”
Etika e Ambiguitetit, 1947
“Nëse çdo njeri do të bënte çfarë të mundej, ekzistenca do të ruhej në secilin pa pasur arsye të ëndërrojmë për një parajsë ku çdo gjë do të ngushëllohej me vdekjen.” /KultPlus.com
Simone de Beauvoir ishte një shkrimtare franceze, intelektuale, filozofe ekzistencialiste, aktiviste politike, feministe dhe teoriciente shoqërore.
Megjithëse ajo nuk e konsideronte veten një filozofe, ajo kishte një ndikim të rëndësishëm në ekzistencializmin feminist dhe teorinë feministe.
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin njëri sekretar ligjor dhe e ëma vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, madje dikur ajo synonte të bëhej murgeshë. Nga viti 1929 deri më 1943, De Beauvoir jepte mësim në lice. Ajo dha mësim në Marsejë, Rouen dhe Paris.
De Beauvoir shkroi novela, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo ishte e njohur për traktatin e saj të vitit 1949, “Seksi i Dytë”,gjithashtu për romanet e saj, duke përfshirë “Ajo erdhi për të qëndruar” dhe “Mandarins”.
Libri i saj “Seksi i dytë” pati tepër jehonë. Pati reagime dhe qëndrime ndaj tij , duke përfshitë edhe ndalimin e tij nga Vatikani, dhe ato ishin rrjedhojë e diskutimit të hapur nga autorja mbi seksualitetin femëror, përfshirë homoseksualitetin. Por në fakt, libri “Seksi i dytë” është shumë më tepër se kaq. Libri ngre pyetjen më thelbësore të feminizmit: Çfarë do të thotë të jesh grua? De Beauvoir e refuzon ekzistencën thjesht biologjike dhe përqendrohet në cilësinë e feminitetit, duke arritur kështu në thënien e saj më të famshme: “Një njeri nuk lind, por bëhet grua”.
De Beauvoir e krahason shtypjen e grave me atë të hebrenjve, njerëzve me ngjyrë dhe popullsive të kolonizuara. Por ajo konkludon se seksizmi është një forcë unike, sepse gratë jetojnë, madje edhe i dashurojnë, shtypësit e tyre. Në këtë libër, autorja bën një panoramë të jetës së grave: puna, mëmësia, pavarësia ekonomike, krijimtaria, seksualiteti, plakja dhe mërzia si rezultat i punëve shtëpiake.
Proza e De Beauvoir është depërtuese. Përgjigjet e saj janë të thjeshta: gratë duhet të arsimohen njëlloj si burrat, të paguhen njëlloj me burrat dhe t’u krijohet qasje e lirë mbi planifikimin familjar dhe divorcin. Në kohën kur u publikua, “Seksi i dytë” ishte një sukses. Shiti 22 mijë kopje në javën e parë në Paris në vitin 1949, ndërsa përkthimi në anglisht u bë menjëherë bestseller në Amerikë. Libri ka influencuar shkrimtare dhe feministe të brezave të mëvonshëm.
Ajo gjithashtu ishte e njohur për marrëdhënien e saj të hapur gjatë gjithë jetës me filozofin francez Jean-Paul Sartre. Gjatë tetorit 1929, Jean-Paul Sartre dhe De Beauvoir u bënë çift dhe, pasi u ballafaquan nga babai i saj, Sartri i kërkoi asaj të martohej me të. Por afër fundit të jetës së saj, de Beauvoir tha, “Martesa ishte e pamundur, nuk kisha asnjë dhunti”. De Beauvoir zgjodhi të mos martohej kurrë dhe të mos krijonte një familje të përbashkët me Sartrin. Ajo nuk bëri as fëmijë.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir. Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra të famshëm.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar. Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë./KultPlus.com
