Ilir Muharremi
Portreti i Gjergj Kastriotit Skënderbeut prej shumë shekujsh u pasqyrua edhe në veprat e artistëve botëror si: Italian, Gjerman, Holandez etj. Mirëpo, pjesa dërmuese e artistëve na shfaqin Skënderbeun me sy të gjallë dhe hundë në formë të sqepit të Shqiponjës. Piktori holandez Rembrant e punoi krejt ndryshe portretin e tij: Sy të mëdhenj, buzë të holla, hundë jo shumë të kthyer, krejtësisht gati ndryshe me sqepin e shqiponjës.
Kemi edhe portretin më të hershëm të tij që ndodhet në Galerinë Ufizi të Firences të piktorit Xhentile Benini, dhe ky mendohet të jetë portreti më i përafërt me dukjen origjinale të Skënderbeut. Ai këtu paraqitet në moshë të shtyrë si duket këtu ndërmori edhe udhëtimin e fundit drejt Italisë.
Portreti më i famshëm dhe më i hershëm paraqitet në veprën e historianit shqiptar Marin Barleti. Kemi edhe në gravurë të punuar nga artistët gjermanë Jang Breu dhe Jost Aman, i cili u paraqit me një sfond kështjelle.
Edhe një tjetër artist gjerman e bëri në gravura Sigizmund Fejgrahent. Kurse, për herë të parë përkrenaren dhe shpatën e paraqiti Tabias Shtimer.
Piktori francez N. Auronks është autor i portretit që u botua në poemën e Bysjerit (1658). Në vitin 1662, kjo poemë u ribotua, por tani me portretin të bërë nga piktori Blanshet. Ndërkaq librin e Biemit, të botuar në vitin 1672, e ka ilustruar piktori italian F. Zuçi (Zucci). Një gravurë në dru bëri I.B. Skotin.
Edhe artistët arbëreshë të Italisë në veprat e tyre e krijuan Skënderbeun. Kemi në afresk në kishën Monreales në shek XVI në Sicili. Por, më 1878 në një kishë katolike në Prizren, aty ku u krijua Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Portreti i Skënderbeut na shfaqet ne medaljon.
Në kohën e Rilindjes Kombëtare, në veprat e artistëve shqiptar figura e Skënderbeut u bë temë qendrore. Sidomos portreti tradicional i kthyer në profil i krijuar nga artisti Gjergj Panariti (1883), figura e plotë e heroit mbi kalë dhe në sfond beteja, u trajtua më 1889 nga Anastas N. Ballamaçi dhe Theohar Gjini (1880-1956). Ballamaçi u ndihmua nga tabloja e piktorit francez T. Zheriko.
Më pastaj, figura e tij i krijua edhe nga artisti autodidakt Spiro Xega (1876-1953) autor i një cikli romantik-heroik prej më se tetë veprave. Midis tyre edhe “Skënderbeu” (1913). Me fjalë të tjera, prej tij ruhen mbi dhjetë tablo me figurën e Skënderbeut, disa prej tyre të fillimit të shekullit XX.
Mendohet që linja origjinale e Skënderbeut ndodhet në tablonë Skënderbeu në betejë” e pikturuar në vitin 1915-1916 nga piktori shkodran Simon Rrota (1887-1961). Artisti shkodran Ndoc Martini, portretin e punoi në disa variante.
Odhise Paskali, njëri nga skulptorët më të fuqishëm në Shqipëri e ngriti më 1968 bashkë me skulptorin Andrea Mano si dhe Janaq Paco, e realizuan në Tiranë monumentin e tij. Siluetat japin heroin në lëvizje, në një paradë, shpatën e ka të mbështetur anash, kokën shumë energjike, duket si luftëtarë, burrë shteti, tejet madhështor.
Në Prishtinë, shtatorja e Skënderbeut e punuar nga Janaq Paco erdhi në vitin 2001. E planifikuar për një teren shkëmbor e jo të rrafshët sepse në dukje, Skënderbeun na jap më të madh se kalin.
Monumenti i heroit, vepër e skulptorit italian Romano Romanelli (1882-1969), i ngritur në vitin 1940 ndodhet edhe në sheshin Albania të Romës. Bustit i Skënderbeut ndodhet edhe në Vaccarizzo Albanese – fshat i Kozencës në Kalabri. Në vitin 2008, busti i heroit u vendos edhe në Civita të Italisë.
Në vitet ’60 të shekullit XX, emigrantët shqiptarë në Belgjikë paraqitën kërkesë për ta vendosur monumentin e Skënderbeut në Bruksel. Kjo u realizua në vitin 1968. Monumenti u vendos pranë parkut Josafat të komunës Schaerbek në Bruksel. Monumentet, përkatësisht bustet e Heroit Kombëtar ndodhen edhe në Vjenë, në Budapest, buzë liqenit të Gjenevës, në Detroit etj.
Përmendorja e Skënderbeut në Miçigan të SHBA-së është përuruar në vitin 2006, në prani të mijëra vetëve, përfshi kryepeshkopin e Detroitit – Kardinalin Adam Maida dhe presidentin e Shqipërisë – Alfred Moisiun. Monumenti është vendosur në hyrje të oborrit të Kishës katolike shqiptare Shën Pali në Roçester Hills, rreth 40 kilometra në veri të Detroitit.
Të gjithë artistët e lartpërmendur, portretin e riprodhuan mbas fiksimeve imagjinatave, ndonëse jo edhe të sakta, ashtu siç do ta paraqiste shkenca. Si mund të ketë version të saktë derisa eshtrat e Skënderbeut u zhvarrosën nga turqit pas rënies së Krujës, më 1480, 12 vjet pas vdekjes? Varri i tij, që ndodhej në Kishën e Shën Nikolla në Lezhë, u dhunua dhe eshtrat u morën si hajmali nga ushtarët turq. Për t’u ditur saktë pamja e tij, duhet marrë eshtrat dhe mbas versionit tredimensional të montohet mishi dhe në saktësi do dimë çdo gjymtyrë, artistët kështu do ta riprodhonin origjinalin e jo imagjinatën. Portreti më i përafërt me pamjen origjinale të tij mendohet të jetë i artistit italian Xhentile Belini. Por, ende pamja e tij mbetet imagjinative mbas artistëve dhe kjo s’mund të ofrojë saktësi.
Te ne në Kosovë, në librat shkollorë, por edhe në pikturat e artistëve, riprodhohet imazhi i Skënderbeut i krijuar nga Odhise Paskali. Pasi nuk kemi imazh të saktë të tij, atëherë artistët duhet me ndryshime dhe mbas përpjekjes imagjinative ta pikturojnë. Ende edhe në ditët e sotme, nuk e dimë saktë si është dukur Skënderbeu./KultPlus.com
