Një koleksionist me xhepa të thellë dhe me hapësirë të lirë mund të ngrejë një nga skulpturat më të famshme bashkëkohore në rrjetin e saj ose të tij muajin e ardhshëm, kur ” Spider” i famshëm i Louise Bourgeois del në bllokun e ankandeve në Sotheby’s në Nju Jork.
Puna, mbi 10 metra e gjatë dhe më shumë se 18 metra e gjerë, pritet të sjellë nga 30 milionë deri në 40 milionë dollarë – që do të thotë se ka shumë të ngjarë të thyejë të paktën një rekord ankandi, nëse jo disa.
Nëse vepra arrin në vlerësimin e saj të ulët, pasi të llogariten tarifat e Sotheby’s, ajo ka të ngjarë të bëhet vepra më e shtrenjtë e artistit në ankand dhe skulptura më e shtrenjtë nga një artiste femër e shitur ndonjëherë në ankand, duke tejkaluar një tjetër borgjeze “Spider” që u shit për 28 milionë dollarë (32.1 milionë dollarë me tarifa) në Christie’s në maj 2019. Nëse shitet në ose mbi vlerësimin e saj të lartë, “Spider” i tanishëm mund të jetë në distancë të madhe nga rekordi për çdo vepër të një artisteje femër në ankand, aktualisht 44.4 milionë dollarët ( me tarifa) që trashëgimtarja e Walmart, Alice Walton’s Crystal Bridges Museum në Bentonville, Arkansas pagoi për pikturën e Georgia O’Keeffe “Jimson Weed” në 2014.
“Spider” po ofrohet nga Fundação Itaú, dega jofitimprurëse e bankës braziliane Itaú Unibanco. Skulptura u ble nga Olavo Setubal, një koleksionist arti dhe bashkëthemelues i bankës, pasi u shfaq si pjesa qendrore e një prezantimi të veçantë të veprave të Bourgeois në Bienalen e São Paulo 1996, për të cilën artisti francezo-amerikan projektoi gjithashtu një logo e veçantë, spirale. Skulptura ishte huazuar në Muzeun e Artit Modern të São Paulo nga viti 1997 deri në vitin 2017, dhe më pas u shfaq në institucione të ndryshme braziliane.
Në vitet që nga blerja e “Spider’s”, Fundação Itaú i ka zhvendosur prioritetet e tij të koleksionit për t’u fokusuar në veprat e artistëve me bazë në Brazil. Të ardhurat nga shitja e skulpturës do të mbështesin këto përpjekje.
Veprat nga seria “Spiders” e Bourgeois janë ekspozuar në shumë prej muzeve kryesore të botës, duke përfshirë Muzeun Guggenheim në Bilbao, Galerinë Kombëtare të Kanadasë në Otava, Dia Beacon në Nju Jork dhe Tate Modern në Londër.
“Spider” është bërë një ikonë globale, e njohur nga të gjithë duke pasur parasysh praninë e saj të spikatur në institucionet kulturore në mbarë botën,” tha në një deklaratë David Galperin, kreu i artit bashkëkohor të Sotheby në Nju Jork. “Nuk është vetëm një shembull i skulpturës moderne, por ka marrë një prani më të madhe simbolike brenda kulturës bashkëkohore ndërkombëtarisht.”
“Spider” i pranishëm do të shfaqet në selinë e Sotheby’s në Nju Jork më 6 maj përpara se të ofrohet në shitjen e artit bashkëkohor në mbrëmje të shtëpisë më 18 maj. E njëjta shitje do të shfaqë një vepër të ngjashme të ashpër në shkallë të gjerë nga Jean – Michel Basquiat, “Tani është koha”, e cila pritet të sjellë më shumë se 30 milionë dollarë./cnn/ KultPlus.com
Statuja më shumë se 200 vjeçare e nimfës së ujit Sabrina është vandalizuar me shkumësa blu, tha në një deklaratë shoqata bamirëse britanike për ruajtjen e ruajtjes, National Trust.
Skulptura e dëmtuar në Worcestershire, në Anglinë perëndimore, u zbulua për herë të parë të shtunën e Pashkëve, por pas marrjes së këshillave nga konservatorët dhe pastrimit të statujës, National Trust ishte në gjendje të hiqte shkumësin të enjten në mëngjes, shtoi ai.
Një memorial për projektuesin dhe arkitektin e peizazhit Lancelot “Capability” Brown, i vendosur gjithashtu në territorin e pronës historike Croome, u vandalizua në mënyrë të ngjashme me shkumësa blu dhe Fondi Kombëtar tha se është ende në proces pastrimi.
“Ne jemi të tronditur që kjo ka ndodhur,” tha një zëdhënës i National Trust në një deklaratë për CNN të Premten. “Sado zhgënjyese janë, incidentet si ky janë shumë të rralla duke pasur parasysh miliona vizitorë që gëzojnë dhe respektojnë vendet në kujdesin tonë”.
E dizenjuar nga skulptori i njohur britanik John Bacon në fillim të viteve 1770, statuja e Sabrinës është gdhendur nga guri Coade dhe ndodhet në një shpellë që fillimisht ishte zbukuruar me guaska ekzotike, korale dhe gurë të çmuar, pranë një liqeni artificial gjarpëror 1,5 milje të gjatë.
Data e prodhimit të skulpturës është e diskutueshme, megjithëse besohet të jetë ose mesi i viteve 1780 ose 1802, sipas National Trust.
Pasuria e Croome, ku të dy monumentet u vandalizuan, ishte në pronësi të familjes Coventry nga shekulli i 16-të deri në vitin 1948. Ajo ka shërbyer shumë funksione përtej të qenit një shtëpi private, duke u bërë një bazë ajrore sekrete në Luftën e Dytë Botërore dhe selia e Hare Krishna në Mbretërinë e Bashkuar në 1979 .
Edhe pse është e pazakontë që monumentet historike të prishen, nuk është e paprecedentë. Plymouth Rock, ku tradita thotë se Etërit Pilgrim shkelën për herë të parë në Shtetet e Bashkuara pasi zbarkuan Mayflower, u vandalizua me grafite në shkurt 2020 së bashku me statujat dhe monumentet e tjera në Plymouth.
Ndërkohë, shtatë persona u arrestuan pasi skulptura ikonë “Bean” në Parkun Millennium të Çikagos u pikturua me grafite në korrik 2019./cnn/KultPlus.com
Odhise Paskali lindi në në fshatin Kozhan, Përmet më 22 Dhjetor 1903. “Artisti i Popullit”, Odhise Paskali mund të cilësohet pa mëdyshje si themeluesi i skulpturës shqiptare dhe një nga personalitetet më të rëndësishme të artit shqiptar.
Ai u rrit dhe u edukua në një mjedis arsimdashës. Familja u vendos në Koblarë dhe Paskali i ri, mori mësimet e para nga i ati, që ishte prift dhe mësues në atë fshat. Shkollën fillore e përfundoi në Përmet, por edhe qyteti i Përmetit ishte i vogël për të.
Pas shumë vështirësive ekonomike dhe pengesave të tjera, me ndihmën e një miku arbëresh, në vitin 1916, u nis në Itali. Pasi kreu liceun, në vitin 1920, filloi studimet në Fakultetin e Letërsisë dhe Filozofisë në Universitetin e Torinos dhe më pas, në vitin 1927, mbrojti diplomën në fushën e historisë së artit me historianin e njohur A. Venturi. Gjatë viteve që ishte në Torino, krahas studimeve në universitet, Odhise Paskali gjendej çdo ditë në studion e artistit italian Rubino, ku mësoi mjeshtërinë e skulpturës, që e tërhiqte veças. U bë i njohur që me krijimet e para, kur ishte ende student. “I Urituri” është vepra e parë në skulpturë e Odise Paskalit dhe një nga kryeveprat e skulpturës shqiptare. U realizua në 1924 në Torino. Deri në 1939 vepra gjendej në Pallatin Mbretëror. Më pas u mor nga Italianët si plaçkë lufte dhe ende gjendet atje.
Për këtë vepër me vlerë vet Odise Paskali tregonte:“Jam frymëzuar nga plaku, që pashë të vdiste nga uria, në ullishtat e Vlorës, në vitet kur shqiptarët iknin nga Pogradeci, Përmeti e qytetet e tjera dhe gjenin strehim në Vlorë, nga ku kishin shpresë të kalonin në Itali. Po punoja këtë portret, që është me madhësi reale, kur nga porta që ishte gjysmë e hapur mu afrua një vajzë 5-vjeçare. Ajo u afrua te puna që po punoja dhe më pyeti:
-Ç’ka ky plak që është kështu?
-Është i uritur, i thashë, nuk ka të hajë.
Nuk tha asnjë fjalë dhe doli. Pas pak u kthye me një copë bukë në dorë dhe tha:
-Jepja ta hajë, dhe doli.
Ngela i emocionuar me copën e bukës në dorë, por me kënaqësinë se ishte një ogur i mirë për rrugën e artit që kisha zgjedhur”
Odhise Paskali qysh herët shkroi artikuj, poezi dhe tregime; përktheu novela dhe ese për artin dhe artistët. Në vitin 1929, nxori numrin e parë të revistës “Studenti Shqiptar”, të cilën e drejtoi derisa u mbyll, pas shtatë numrash. Krahas krijimeve letrare, aty botoi foto nga punimet e tij në skulpturë, si dhe nga tablotë e kolegëve artistë si: Abdurrahim Buza, Vangjush Mio, Kristaq Sotiri, etj. Në vitin 1935, nga biblioteka e njohur Argys në Tiranë u botua një libër me tri novela të përkthyera nga Odhise Paskali. Për disa vite, artisti i ri u end midis letërsisë dhe artit, ende pa e përcaktuar drejtimin e ardhshëm të krijimtarisë së tij. Viti 1928 shënon kthesën dhe përkushtimin e plotë ndaj skulpturës. Bashkia e Korçës e porositi për një monument kushtuar luftëtarëve të lirisë. Skulptura “I urituri” e kish bërë të njohur si një talent që rrezatonte dritë për artin kombëtar, ndërsa pas realizimit të monumentit “Luftëtari Kombëtar” në qytetin e Korçës (1932), Odhise Paskali do të bëhet skulptori më i njohur në Shqipëri. Në të njëjtën ditë, u përurua edhe statuja tjetër e tij “Flamurtari” në qytetin e Vlorës. Më pas u ngritën edhe tri vepra të tjera në bronz po nga Paskali: “Mihal Grameno” (Korçë, 1932), “Çerçiz Topulli” (Gjirokastër, 1934) dhe “Skënderbeu” (Kukës, 1939). Me statujat e Odhise Paskalit, disa nga qendrat në qytetet kryesore shqiptare morën një pamje të re, duke fituar edhe një identitet të tyre. Pas vitit 1927, Odhise Paskali angazhohet plotësisht në jetën artistike shqiptare dhe për disa vite do të jetë në krye të shumë veprimtarive të rëndësishme kombëtare. Në vitin 1931, bashkë me akuarelistin Qenan Mesareja, themeloi shoqërinë “Miqtë e Artit”, ku u mblodhën artistë të të gjitha fushave që jetonin në Tiranë. Po atë vit, Odhise Paskali organizoi Ekspozitën e Parë Kombëtare të Artit në Shqipëri, që u hap në Tiranë, në maj të vitit 1931. Ekspozita ndikoi edhe për themelimin e Shkollës së Vizatimit. Odhise Paskali, që në fillim, ishte një ndër mësimdhënësit kryesorë, ndërsa më vonë u caktua drejtor i saj dhe luajti rol të rëndësishëm në konsolidimin e shkollës, si dhe në zbulimin dhe përgatitjen e artistëve të rinj. Pas vitit 1944, ndaj Odhise Paskalit në fillim u mbajt një qëndrim i rezervuar. Nuk u ftua të merrte pjesë në Ekspozitën Kombëtare të Pasçlirimit, në prill të 1945-ës, meqenëse kishte realizuar më parë statujën e mbretit Zog, si dhe buste të figurave të tjera të mbretërisë. Por, duhet thënë se punimet kryesore te tij, vlerat e statujave në bronz, të ngritura në sheshet e qyteteve, e ruajtën të pacenueshme figurën e Odhise Paskalit dhe ndikuan që ai të rikthehet përsëri në art.Rifilloi krijimtarinë në skulpturë me bustet e heronjve “Misto Mame” (1948), “Vojo Kushi” (1949), që u vlerësuan midis punimeve më të bukura të atyre viteve. Më pas, realizoi disa monumente si “Partizani Çlirimtar” dhe “Ndihmë Shokut” (Përmet, 1964), “Partizani Fitimtar” (Mathausen, Austri, 1968), “Skënderbeu” (Bashkautor Janaq Paço, Andrea Mano, Tiranë, 1968), bustet “Dy Heroinat” (Gjirokastër, 1974) “Vëllezërit Frashëri (bashkautor Thoma Thomai, Tiranë, 1978), “Idriz Seferi”, (Prishtinë, 1980), etj. Në vitin 1965 realizoi variantin më të arrirë të bustit të Enver Hoxhës, që u riprodhua në qindra e mijëra kopje. Ajo u çmua si vepra që pasqyroi dhe i shëmbëllente më mirë figurës së udhëheqësit komunist të Shqipërisë. Për Odhise Paskalin u ngrit studioja e parë, më e madhe në Tiranë, për skulpturë dhe, gjatë gjithë kohës, ai ka qenë një nga artistët më të vlerësuar në Shqipëri. Studioja e tij u kthye në një shkollë për artistët e rinj, si dhe për studiuesit dhe historianët e artit, pasi Odhise Paskali ka qenë gjithashtu edhe një njohës i mirë dhe studiues i zhvillimeve artistike botërore. Punoi pak vite si drejtor i Galerisë Kombëtare të Arteve dhe në pjesën më të madhe të kohës ka qenë në krijimtari të lirë. Gjithnjë i angazhuar në realizimin e statujave dhe monumenteve. Vazhdoi të shkruante artikuj dhe ese për artin. Duhet thënë se edhe pse Odhisea jetoi në Përmet vetëm 14 vjet dhe shumicën e jetës 82-vjeçare e kaloi në Itali dhe në Tiranë, ai ishte i lidhur me vendlindjen. Përveç ecejakeve të herëpashershme pranë familjes në periudha të ndryshme para djegies së shtëpisë së tij në korrik të vitit 1943 nga fashistët, ai krijoi në vendlindje një sërë veprash, midis të cilave skulpturën e “Partizantit Çlirimtar”, punën e grupit skulpturor “Shokët” në varrezat e dëshmorëve të Përmetit; bustin e Naimit; të Nonda Bulkës dhe të Fanjo Çiçakos në qytet; bustet e vëllezërve Frashëri në sheshin para Shtëpisë Muze në Frashër, bustin e dr. Refat Frashërit etj. Kompleksin e varrezave të dëshmorëve të Përmetit, ai e plotësoi me tri figura për të përjetësuar edhe tre kushërinjtë e tij të parë (Harallamb Papa, Gaqi Vinjau e Foti Adhami). Në shtëpinë e piktorit të merituar Aristotel Papa, që është ndarë nga jeta, ndodhet edhe një bust i vëllait të tij, dëshmorit Harallamb Papa, punuar e dhuruar nga Odhisea vite më parë. Odhisea, duke iu kushtuar kryekëput krijimtarisë së tij, nuk ishte i prerë për çështje administrative. Kur u emërua drejtor i Galerisë së Arteve aty nga vitet ‘60, ai nuk kishte dëshirë as t’i vinin telefon në zyrë, pasi zilja e tij e shqetësonte dhe nuk e linte të punonte. Përveç punimeve konkrete, ai mbante shpesh shënime në formë ditari, qoftë për meditime mbi artin qoftë edhe kujtime historike, gjë që bëri të mundur, që një vit pas vdekjes së tij më 1986, të botohej libri “Gjurmë Jete”, një material në fakt i shkurtuar e i cunguar.
Odhise Paskali , modest, përsëriste shpesh:
“- Unë nuk jam skulptor në kuptimin profesional të fjalës; as jam poet në kuptimin tradicional; dhe as filozof në kuptimin shkencor të fjalës. Jam njeri. Çdo gjë njerëzore më ka tërhequr.
– Linda, jetova dhe do të vdes i varfë!”
Ka qenë anëtar i Akademisë së Shkencave, i pari për shumë vite nga fusha e arteve dhe ndër të parët artistë që mori titullin e lartë “Skulptor i Popullit”. Krijimtaria e Odhise Paskalit, ndonëse përshkohet e gjitha nga e njëjta frymë romantike, nga studiuesit ndahet në dy periudha. Në periudhën e parë, para vitit 1945 (ku veç statujave që përmendëm më lart, bëjnë pjesë edhe disa buste dhe figurina në bronz) veçohet për vlera më të spikatura artistike. Statujat dallohen për siluetat e bukura, modelim harmonik sipas konceptimit skulpturor të antikitetit klasik. Në bustet e asaj periudhe gjen trajtim më të thelluar të psikologjisë së personazheve, më shumë interpretim artistik nga autori. Me ato vlera të çmuara, Odhise Paskali përcaktohet si themelues i skulpturës realiste shqiptare. Edhe për periudhën e dytë, pas vitit 1945, ai vlerësohet midis skulptorëve më të shquar të vendit. Në disa nga krijimet e kësaj faze, vërehet pasurim i shprehjes artistike, ndërkohë që në disa të tjera gjen edhe skema pompoze të realizmit socialist, skema që kushtuan edhe skulpturën e atyre viteve, sidomos ato monumentale, ku mund të përfshijmë edhe disa punime të Odhise Paskalit. Në krijimtarinë e pasur të këtij mjeshtri, monumenti “Luftëtari Kombëtar” i Korçës, është vlerësuar si një ndër statujat më të bukura të së gjithë skulpturës shqiptare. Në zhdërvjelltësinë e figurës së luftëtarit, ndihet më shumë jetë dhe madhështi, ndërsa ritmi që krijohet nga palat e gjera të gunës, flokët e hedhura dhe lëvizja e kokës, në kontrast me lartësinë e figurës, i japin më shumë jetë dhe dinamizëm. E realizuar në përputhje me përfytyrimin popullor për luftëtarët e lirisë, ky monument, si dhe sheshi ku është vendosur, është kthyer prej vitesh në një simbol të përpjekjeve për liri. Në vitin 1986, statujën e zhvendosën në një shesh tjetër të Korçës, për të ngritur në vendin e saj monumentin e Enver Hoxhës. Por, pas vitit 1990, “Luftëtari Kombëtar” u vendos po atje ku ishte, në krye të bulevardit, ku qëndron edhe sot.
Veprat e tjera të Odhise Paskalit ndodhen në Galerinë Kombëtare të Arteve, në Muzeun Historik Kombëtar, si dhe në disa muze dhe institucione qendrore të vendit. Pas vdekjes, studioja e tij u kthye në studio-muze, ku ishin vendosur vepra origjinale, si dhe variante dhe replika në gips të disa monumenteve, statujave dhe busteve, origjinalet e të cilave ndodheshin në ambiente të tjera, në rrugë e sheshe të Tiranës dhe qyteteve të tjerë. Në studion-muze ruhej edhe arkivi i pasur i OP me shënime, dokumente dhe materiale të tjera me interes për historinë e zhvillimeve artistike në Shqipëri. Nga trazirat pas vitit 1990, studioja u dëmtua bashkë me pjesën më të madhe të veprave. Një pjesë e arkivit tani ruhet nga fondacioni “Paskali”, që u krijua nga vajza e skulptorit, studiuesja e spikatur e artit, Floriana Paskali. Pas titujve Skulptor i Popullit dhe Akademik, Odhise Paskali është vlerësuar edhe me titullin Nderi i Kombit. Emrin e tij e mban sot një shkollë arti në Pejë dhe sheshi i qytetit në Përmet. Ai ndërroi jetë në Tiranë, më 13 Shtator 1985 i nderuar dhe i përcjellë me një ceremoni madhështore nga mijëra bashkatdhetarë, adhurues të veprës së tij të pavdekshme. Skulptori i Popullit Odise Paskali është i njohur për rreth 600 vepra në skulpturë, por mbi të gjitha në krijimtarinë e vet të larmishme janë të njohura veprat:
“Monumenti i Pavarësisë, Vlora”
“Gjergj Kastrioti”, dhuruar më 1968-n qytetit arbëresh Hora e Arbëreshëve, Siçili
“I urituri”,
“KETI”,
“Malësori”,
“Luftëtari Kombëtar”, Korçë;
“Themistokli Gërmenji”, në Korçë;
“Ushtari i panjohur”,
“Partizani fitimtar” (Mathauzen, Austri) 1968;
“Naum Veqilharxhi”, bust në bronc , në Korçë;
“Monumenti i Skënderbeut në Tiranë” me bashkautorë, 1968;
“Gjergj Kastrioti (Skënderbeu)”
“Isa Boletini”
“Fan Noli”
“Onufri”
“Jeronim De Rada”
“Pashko Vasa”
“Zef Skiroi”
“Çerçiz Topulli”
“Naim Frashëri”
“Vojo Kushi”
“Migjeni”
“Enver Hoxha”
“Idriz Seferi”
“Ahmet Zogu”
e shumë vepra të tjera.
Për të gjithë ata që e kanë vlerësuar, vepra e tij mbetet një shkollë e vërtetë arti.
Këto mund te nxirrja përmbledhtas nga interneti dhe botimet për skulptorin e madh nga Admirine Peçi, Shaban Cakelli, Dashnor Kaloçi, Stilian Adhami etj. /Albert Vataj / KultPlus.com
Një skulpturë tejet e veçantë e krijuar nga artisti Burim Berisha së fundmi është vendosur në lagjen Dardania në Prishtinë, realizimi i së cilës mori gjithsej gjashtë muaj e që zbulimi i saj pritet të bëhet pas përfundimit të rregullimit në park si dhe ndriçimit. Andaj, zbulimi zyrtar do të vjen pas datës 21 mars, shkruan KultPlus.
Epiteti për skulpturën nga disa banorë të lagjes gjatë instalimit fillimisht mendohej të ishte “Bukuroshja Dardane”, por tani ajo mban emrin “Unknown soldier” (Ushtari i Panjohur), emërtim i cili në gjuhën shqipe konsiderohet se “ngacmon” si epitet mashkullor dhe si fakt që ka edhe “ushtare” të cilat luftojnë çdo ditë për zhvillimin e shoqërisë.
Duke pasur parasysh se portretet kryesisht janë format artistike skulpturale me anë të së cilave artisti Berisha i komunikon përjetimet, ngjarjet, dashurinë, mirënjohjen e shumë të tjera, ai ka vendosur që në këtë rast, emocionet e tij t’i paraqes me anë të akustikës dhe interaksionit si formë e re e skulpturës kosovare.
Ideja e tij për të realizuar këtë skulpturë në formë të artit publik ku komunikimi është direkt, ka ardhur si rezultat i kohës së tranzicionit që po ndodh në shoqëri, shenjave të ngritjes së vetëdijes në shoqëri ku kontributi i grave ka filluar të njihet. E tëra kjo mendohet të ketë ardhur si pasojë e punës dhe mundit të jashtëzakonshëm që kanë bërë gratë në të gjitha fushat e mundshme, por edhe si pasojë e vështirësive që kanë pasur, pas gjithë obligimeve dhe ndalesave të shtyra nga një shoqëri tradicionale dhe mjaft patriarkale. Andaj dhe është dashur të gjendet një kohë edhe për ngritje kulturore dhe akademike, të cilën e kanë arritur me mjaft sukses për një kohë të shkurtër.
“Ideja ishte që të bëhet diçka që të jetë si formë monumenti kushtuar këtij kontributi dhe kësaj vlere e cila nuk gëzon mirënjohjen e mjaftueshme akoma. Kjo skulpturë është e “çarmatosur” prej formave estetike, trupit dhe format e tjera të trupit me fokus të veçantë tek bukuria, dhe ka vetëm portretin që e përfaqëson së bashku me formën e modelimit ekspresiv, dimensioneve relativisht të mëdha që tregojnë prezencë, qëndrim stabil e të fortë edhe pse ka gjurmë dhune nga jeta. E gjitha kjo besoj që do të krijojë një ndjenjë mirënjohjeje dhe emancipimi, deri te barazia gjinore”, thotë Berisha për KultPlus.
Sipas tij, portreti i ka sytë mbyllur si shenjë force edhe përkushtimi ndaj “luftës” për emancipim duke fshehur të gjitha vështirësitë të cilat prapëseprapë fshihen përmes gjurmëve të jetës të cilat po ashtu artisti i ka shfaqur përmes formës së modelimit.
“Edhe pse shpjegimi i punimit artistik nga ana e artistit e dëmton veprën dhe i ndalon apo udhëheq përjetimet e shikuesit, skulptura në këtë rast duhet të komunikoj vetëm përmes përjetimit dhe prezencës e interaksionit, kurse unë po jap vetëm disa nga ato mendimet, përjetimet apo botëkuptimet e mija të cilat më kanë udhëhequr gjate realizimi të kësaj skulpture”, thotë Berisha për KultPlus.
Ndërsa, rolin e gruas në shoqëri artisti e sheh shumë të rëndësishëm dhe të barabartë, bazuar në kapacitete psikofizike të çdo personi pa dallim gjinie. Por që tek ne dhe shume vende tjera në zhvillim roli i gruas vlerësohet pak dhe rrjedhimisht ka minimizim te barazisë gjinore.
“Me këto ndryshimet e viteve te fundit sidomos pas luftës 98-99 shohim një ngritje të rolit të gruas. Shembulli konkret është prezenca e gruas në te gjitha fushat dhe institucionet më të larta shtetërore. Kjo është një shenjë e emancipimit të shoqërisë kosovare edhe vetë fakti që po realizojmë një portret si ky i fundit mendoj që tregon rëndësinë e rolit të gruas në shoqëri në të gjitha fushat”, shpalos ai.
Ndërkaq, skulptura edhe mund të jetë “sitespecific”, por në këtë rast mund të ndërlidhet me emrin e lagjes dhe emrin e sheshit, lokacion të cilin e ka përzgjedhur Komuna e Prishtinës, duke e përshtatur me këto dy fakte.
Kjo skulpturë e punuar nga artisti Burim Berisha është financuar nga Komuna e Prishtinës. / KultPlus.com
Skulptori Eroll Murati do të prezantojë ekspozitën e tij të radhës në qytetin e madh të Tiranës, kur edhe do ta shfaq skulpturën e tij në hapësirë, shkruan KultPlus.
Murati, i cili këtë vit mori vëmendje të madhe ndërkombëtare me skulpturën e tij për të pagjeturit e luftës që e shfaqi në Prishtinës, do të vazhdojë ekspeditën e tij në Tiranë, sigurisht me skulpturën e radhës.
Në një prononcim për KultPlus, Murati ka njoftuar se do të bëjë një ekspozitë në Tiranë me titull “Skulptura në hapësirë”.
“Kjo ekspozitë ka qenë edhe në Prishtinë para dy viteve, por tani po e dërgoj edhe në Tiranë që të përcjelli më shumë mesazhin e kësaj skulpture”, tha ai.
Tutje, Murati na njoftoi edhe me detajet e kësaj skulpture, duke thënë se do të paraqes artin modern në hapësirë publike.
“Në këtë ekspozitë dua që njerëzit të shohin artin në hapësirë publike, hapësira të hapura. Jam munduar që përmes artit në formë moderne dhe me materiale të ndryshme të paraqes esencën dhe kuptimin e kësaj skulpture që do ta paraqes nëser në Tiranë”, ka thënë Murati.
Ekspozita e tij do të hapet më 6 dhjetor në Tiranë, derisa do të jetë e hapur deri më 12 dhjetor. /KultPlus.com
Teksa qytetet po bëhen më të mëdha, njerëzit fillojnë të humbasin rrënjët e tyre dhe nisin ta duan natyrën dhe qetësinë.
Persona të talentuar nga e gjithë bota nuk e humbasin mundësinë për të ndarë idetë e tyre me ndihmën e diçkaje për të cilën të gjithë kemi nevojë.
Nga skulpturat e shelgut që duken si vetë nëna natyrë e deri te skulpturat si trollet gjigante të fshehura në pyjet e Danimarkës, këto vepra me siguri mund t’ju surprizojnë./KultPlus.com
Për artisten nga Nju Jorku Tanda Francis, protestat e Black Lives Matter gjatë verës së vitit 2020 ishin një ngjarje historike.
Për të nderuar ata që morën pjesë, Francis mori kompensatën e përdorur për të hipur në vitrinat e dyqaneve nëpër qytet dhe e shndërroi atë në një skulpturë të quajtur “RockIt Black”, transmeton KultPlus. “Të shndërrosh këtë kompensatë që ishte në rrugë gjatë kryengritjes aktuale të Black Lives Matter është… mahnitëse”, tha Francis për Reuters.
“Në punën time, unë në të vërtetë përdor ngjyrën e zezë dhe në të vërtetë përpiqem ta lartësoj atë, një lloj kontrasti nga mënyra se si është stigmatizuar në kulturën tonë.
“Francis ishte një nga pesë artistët e zgjedhur për të marrë pjesë në Projektin e Mbrojtjes së Plywood-it të organizuar nga studiot pa vlerë. “Qyteti i Nju Jorkut u mbulua me këtë kompensatë gjatë karantinës dhe e dini kulmin e protestave të Black Lives Matter, ”tha Neil Hamamoto, themeluesi i studiove të pavlefshme, ndërsa qëndronte pranë skulpturës “Be Heard ” nga Behin Ha Design Studio në Parkun Thomas Paine në Manhattan.
“Për mua, ishte e rëndësishme të ricikloja materialin për shkak të fuqisë dhe retorikës së tij.”Pesë skulpturat u shfaqën në të gjithë qytetin dhe do të qëndrojnë të ekspozuara deri më 1 nëntor./KultPlus.com
Skupltura me emrin Goddess Earth, nga artistja Sandy Brown, mendohet të jetë rreth 10.5m i lartë dhe në fakt ishte pjesë e një projekti për të rigjeneruar qytetin e Shën Austell, i cili dikur kishte një industri të lulëzuar të argjilës së Kinës, kurse tani është shndërruar në skulpturën më të lartë qeramike në Mbretërinë e Bashkuar që do të ngrihet në Cornwall, shkruan BBC, transmeton KultPlus.
Artistja Brown thotë se krijimi i saj, i cili nuk është krijuar për tu dukur si një figurë njerëzore konvencionale, por është krijuar për të festuar të qenit grua.
“Unë me të vërtetë doja që kjo skulpturë të bënte një ndikim dhe doja që ajo të ishte femër dhe të ketë një ndikim. Ne kemi shumë skulptura nga artistë të njohur të gjinisë mashkullore, të cilët po bëjnë një punë vërtet të fuqishme. Le të kemi edhe një prani të femrës”, i tha ajo korrespondentes të arteve të BBC Rebecca Jones.
‘’Hyjnesha e Tokës’’, është krijuar nga një seri prej pesë qarqeve të mëdha prej balte, secila e ndërtuar në tre pjesë, të vendosura njëra mbi tjetrën, si rruaza gjigande qeramike në një shtyllë metalike. Me krahët jashtëzakonisht të zgjatur, rreth 6 metra të gjerë, skulptura do të zbukurohet me blloqe me ngjyra të ndritshme dhe të guximshme.
Kur u pyet saktësisht pse ajo donte të bënte një formë gjigande femërore, Brown u përgjigj: “Për shkak se unë nuk mendoj se kemi një të tillë, apo jo? Dhe kjo disi më ktheu menjëherë tek nëna ime sepse ajo u kritikua nga prindërit e saj për arsye se ishte vajzë. Ata ishin fermerë, ata donin djem. Dhe kështu nëna ime nuk ishte në gjendje të festonte kurrë të qenit femër, kështu që unë mendoj se është koha që e bëmë.”
Brown ishte dakord që projektet ambicioze nga artiste femra shpesh anashkalohen dhe kanë tendencë të krijojnë më pak bujë sesa ato të bëra nga homologët meshkuj, të tillë si: Antony Gormley ose Anish Kapoor.
“Unë mendoj se ndoshta vetëm kur puna ime u bë shumë më e madhe dhe shumë më ambicioze, atëherë mund të them se nuk është një fushë loje e barabartë në të njëjtën mënyrë”, tha ajo.
Skulptura, e cila do të zbulohet në vjeshtë, është një nga 18 veprat e artit publik të porositura nga Projekti Austell për të festuar historinë e qytetit Cornish për prodhimin e argjilës dhe porcelanit e po ashtu për të promovuar krenarinë në komunitetin lokal.
“St Austell është i famshëm për argjilën e saj të kinës dhe ka qenë që nga viti 1840, por qyteti si një zonë ka pasur rënie në fatin e saj ekonomik për shkak të kërkesës më të ulët për argjilën e Kinës, dhe kjo dërgoi në papunësi,” vuri në dukje kuratori Alex Murdin.
I gjithë qëllimi i asaj që është krijuar ka qenë inkurajimi i njerëzve për të menduar ndryshe për vendin e tyre dhe ta shohin atë ndryshe gjithashtu. / KultPlus.com
Disa artistë janë tepër të mirë në punën e tyre sa që skulpturat e tyre duken aq realiste sa do të duhet t’i prekni për t’u siguruar që nuk janë reale.
Rezulton se, me talent të mjaftueshëm edhe guri mund të shndërrohet në diçka kaq delikate dhe reale.
Bright Side ka zgjedhur 12 kryevepra të tilla, të cilat mund t’i shihni më poshtë./ KultPlus.com
Një gdhendje antisemitike e shekullit 13 mund të mbetet në murin e një kishe në Wittenberg, Gjermani, ka vendosur gjykata.
Michael Düllmann, me origjinë hebraike, po kërkon të hiqet skulptura. Relievi tregon një rabin që ngre bishtin e një derri dhe shikon në pjesën e prapme, ndërsa figura të tjera hebraike thithin lëkurën e saj. Derrat konsiderohen të papastër sipas ligjit hebraik.
Imazhi është në murin e Stadtkirche, ku predikoi reformatori protestant Martin Luther. Portretizimet e Judenjve në shoqëri të pavëmendshme me derrat femra u përdorën si një mënyrë për të tallur ata dhe fenë e tyre në Mesjetë.
Düllmann i tha transmetuesit lokal “MDR”, përpara vendimit, që për sa kohë që “Judensau” mbeti në mur, Kisha do të ishte fajtore për shpalljen e antisemitizmit. Vetë Luteri prodhoi një tiradë të shkrimeve antisemitike, duke argumentuar se sinagogat dhe shtëpitë hebraike duheshin djegur dhe hebrenjtë të dëboheshin.
Tekstet e teologut, përfshirë një me titull “Mbi Judenjtë” dhe “Gënjeshtrat e Tyre”, u cituan nga nazistët katër shekuj më vonë.
Në vitet 1980, komuniteti i Kishës në qytetin gjerman lindor instaloi një memorial në tokën ngjitur me murin e kishës, i cili i referohet gjashtë milion hebrenjve të vrarë gjatë Rajhut të Tretë. Ekziston edhe një tabelë informacioni, e ngritur së fundmi, e cila synon ta vendosë lehtësimin antisemitik në kontekstin e tij historik.
Këto shtesë informuan vendimin e së martës nga gjykata rajonale e apelit e Saksonisë-Anhalt, në Naumburg. Gjykata zbuloi se skulptura do të ishte fyese nëse shikohej në izolim, “por në kontekstin në të cilin është vendosur nga kisha ajo ka humbur karakterin e saj fyes”, sipas zëdhënësit Henning Haberland.
Pastori i kishës, Johannes Block, i tha gazetës Süddeutsche Zeitung se të pasurit skulpturë në fasadën e kishës e mbushën atë “me turp dhe dhimbje”, transmeton “Shekulli”.
“Ne po mundohemi të merremi me përgjegjësi me këtë trashëgimi të vështirë,” i tha ai gazetës (në gjermanisht).
Famullia dëshironte ta linte skulpturën në vend si një kujtesë e antisemitizmit të Mesjetës dhe të veçorive antisemitike të teologjisë së Luterit, shpjegoi ai.
Gjykata vendosi që Z. Düllmann mund ta çojë çështjen në gjykatën më të lartë të Gjermanisë në Karlsruhe. /KultPlus.com
I restauruar kohët e fundit dhe i ruajtur në Firencë, kuadroja u nis nga Leonardoja në 1481 për manastirin e San Donatos në Scopeto dhe mbeti e papërfunduar, por kjo nuk e bën një vepër të vogël. Përkundrazi është një pikturë me një interes të madh artistik sepse tregon sesi punonte Leonardoja, pikturonte direkt mbi tavolinë në vend që të përdorte fletore.
Sinfonia e tetë e Shubertit
Vepra par exellance e papërfunduar është sinfonia e tetë e Franz Schubert (1797-1828), ka vetëm dy lëvizje të plota dhe të orkestruara nga vetë Shuberti (L’allegro moderato dhe L’andante con moto) ka edhe një bocetë të lëvizjes së Tretë (Scherzo) në formën e një partiture për pianoforte. Bukuria e kësaj qëndron pikërisht tek kjo: sipas disa muzikologëve dy lëvizjet e plota të kësaj sinfonie janë perfekte dhe mjaftojnë për të shprehur atë që Shuberti donte të transmetonte. Pra me pak fjalë janë të plota, Shuberit i kompozoi në moshën 25 vjeçare, pastaj ia dha mikut të tij Anselm Huttenbrenner-it, i cili nuk foli me askënd sepse e ndiente që nuk ishin mbaruar. Shuberti vdiq në 1828 në moshën 31 vjeçare dhe nuk arriti ta përfundonte.
Requiem i Moxartit K626
Mesha e Requiem në re minor K626 u kompozua nga Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), pak para se të vdiste. Kjo pikturë që tregon se po përpiqet ta përfundojë në shtratin e tij të vdekjes është edhe një herë dëshmi sesa e kishte për zemër, por tregon edhe sesi dashuria e tij për muzikën mund ta konsumonte. Gjatë kohës që shkruente Requiem kompozitori vuante nga ethet dhe përdorte ato pak forca për të shkruar muzikën, çka shpjegon mbetjen e kësaj vepre të papërfunduar. Thuhet se Moxarti e kishte kompozuar për veten, por ka edhe nga ata shkrimtarë të tillë si Stendali që flet për një anonim që e ngarkoi Moxartin e sëmurë dhe në mizerje të kompozonte për 4 javë një meshë rekuiem.
Portreti i Xhorxh Uashingtonit nga Gilbert Stuart
Portreti më i famshëm i presidentit të parë të USA-s, ai që shfaqet edhe tek dollari është në të vërtetë një vepër e papërfunduar. Gilbert Stuarti bëri më shumë se 100 portrete të Uashngtonit, më i famshmi i të cilëve është ai i Ateneos së Bostonit, duke treguar anën e majtë të fytyrës që u nis në vitin 1796 me kërkesë të bashkëshortes së Ushingtonit, Martës dhe mbeti e papërfunduar. Stuarti e shqujti bukurinë e saj dhe e përdori si modele për portretet e mëvonshme. Janë realizuar 75 kopje dhe e papërfunduara mbeti një ikonë e artit amerikan.
Davidi – Apollo i Mikelanhelos
Davidi apo Apolloja? Kjo skulpturë e Mikelanxhelos në muzeun e Firences ka një emër të dyfishtë sepse jo të gjithë bien dakord për identitetin e njeriut të portretizuar. Mund të jetë Davidi biblik ose Apolloja mitologjik. Trupi është i mbuluar me shenja të daltës dhe skuptura tregon një figurë të një të riu që pozon me kurriz. U krijua në vitin 1530 për Baccio Valori-in, guvernatorin e Firences dhe ka të ngjarë që të të jetë lënë përgjysëm nga Mikelanxheloja para nisjes së tij për në Romë dhe më pas e braktisi. Ka nga ata që thonë së skuptura në mermer nisi si Davidi, por Mikelanxheloja u përpoq ta përshtaste me Apollon para se ta braktiste në fatin e saj. Mistere të artit.
Partizani Johhny nga Beppe Fenoglio
Ka shumë libra të papërfunduar nga vdekja e parakohshme e autorit dhe kjo është historia e “Partizanit Xhoni”, kryevepra e Beppe Fenoglio-s, i cili vdiq në moshën 40 vjeçare. Ishte botuesi Einaudi që në 1968 i dha një kuptim veprës. Letërsia e papërfunduar është triologjia e “Millennium” e Stieg Larsson-it, por lista është e gjatë mes të tjerave si “Misteri i Edwin Drood” i Charles Dickens-it, “Amerika” e Franc Kafkës, “Nafta” e Pier Paolo Pasolinit, “Lutjet të realizuara” nga Tuman Capote, “Njeriu i parë” nga Albert Kamy. Përpos se janë të papërfunduar këta libra kanë një të përbashkët, quhen nga kritika kryevepra të vërteta, ku autorët kanë arritur të shprehin të gjithë pjekurinë e tyre.
Portreti i Ria Munk Numri III
I realizuar në 1917-1918 është i fundit i një serie portretesh për porosi të familjes Munk nga Gustav Klimt, një nga më modernët përsa i përket portreteve femërore të piktorit vienez. Ria u vetëvra pas zënkës me të dashurin në 1911 dhe e ëma e porositi Gustav Klimtin të pikturonte një portret të vajzës së saj në shtratin e vdekjes. Dy përpjekjet e para u refuzuan nga familja dhe e treta mbeti e papërfunduar. Edhe pse e papërfunduar kuadroja na jep të dhëna për punën e Klimtit. Portreti tregon Rian në këmbë anash dhe që kthehet nga spektatori me një buzëqeshje. Fytyra dhe detajet përreth kanë mbaruar, por fustani dhe dyshemeja janë të realizuara me karbon dhe të paravijëzuara. Sipas kritikëve kjo tregon se Klimti ishte spontan dhe impulsiv dhe pikturonte direkt mbi telajo. Një kryevepër për të gjitha efektet, jo më kot u shit në vitin 2010 për 27 milionë dollarë. bota.al. /KultPlus.com
Tashmë çdo ditë e më shumë po shtohen aktivitetet artistike, në mënyrë që të ndihmohet regjisori dhe profesori, Bekim Lumi që po përballet tash e dy vite me sëmundjen e rëndë të kancerit, shkruan KultPlus.
Sonte në skenën e vogël të Teatrit Kombëtar të Kosovës do të hapet ankand-ekspozita shitëse. Në këtë ekspozitë do të shiten piktura, skulptura, grafika ndërsa të gjitha të hollat do të shkojnë për shërimin e regjisorit Lumi.
Udhëheqës i këtij ankandi është aktori, Fatmir Spahiu. Kjo ankand-ekspozitë shitëse do të hapet sonte, duke filluar nga ora 19:00./ KultPlus.com
E dashurojmë të gjithë lirinë, atmosferën mbi tokën që e kemi tejet të freskët, të pafajshme që u përpiqen t’ja ngjisin fajin.
I arsyeshëm është monumenti Newborn-i, poshtë pallatit të rinisë. skulpturë e krijuar me rastin e pavarësisë së Kosovës e udhëhequr nga Fisnik Ismajli. Ky monument çdo vit ndërron pamjen, por jo formën. U shpalos në ditën e pavarësisë së Kosovës. dhe iu mundësua pjesëmarrësve festues, që në skulpturë të nënshkruajnë. Skulptura u vendos në qendër të Prishtinës vetëm për ditën e pavarësisë për të shënuar lindjen (born) e Republikës së Kosovës, për të “marrë nënshkrimet” dhe pastaj të zhvendoset në lokacion të përhershëm.
Ky monument nuk e zbukuron botën, është i rrethuar me hi, çdo ditë nxihet, vlon në zanatin e baltës, është në gropë, i shtypur, por i ngritur si lindje dhe ata që e duan lirinë.
Kjo britmë është e preferuara e të gjithëve, por unë jam i zhgënjyer me mos përshtatjen e hapësirës adekuate për Newborn-in.
Arti ka për qëllim të bëhet i zhurmshëm. Monumenti për asnjë vit nuk trazoj, nuk rrotulloj zhurmën, çdo ditë bëhet më i heshtur.
Në vendin ku rri, po shndërrohet në mumie, statuja po shembet në baltë.
Jo të rrëzohet, por të zhvendoset se më idiotë janë ata që po i përmbysin kështu veprat e mëdha nën kafshim arkitektonik përreth sesa ata që hedhin kripë në det.
Ky monument po përçmohet i mungon shtrirja ideale, sepse skulptura e madhe e ka këtë ligj, rilind në një jetë të re , bëhet bukuri e gjallë. Kështu e rrethuar duket si shëmti.
Newborn tenton të ketë tipare hyjnore sepse u inaugurua në momentin e duhur, por tashmë përmbyset në vuajtje, është tërhequr në vete: vërtet do të na falënderoj nëse një ditë ja gjejmë një hapësirë. Newborn loton dhe loton…..
Ju këshilloj: vendoseni ja lartë, ja vetëm, kështu do ja kthejmë një jetë të re, çdo virtyt do kthehet te ne.
Qytetet e mëdha botërore identifikohen me art konkretisht me ndonjë skulpturë unike dhe ato zënë vend në hapësirat publike, sheshe, qendra, ose parqe, por gjithmonë në vete ruajnë koncepte, ide dhe mesazhe të fuqishme.
Pyetja kryesore është se skulptura apo monumenti i madh sa mund të ekzistojë në hapësirë e cila është e ngulfatur me ndërtesa afër njëra-tjetrës, konkretisht raporti i arkitekturës me skulpturën. Kjo dramë çdo ditë ma copëton zemrën, por nuk besoj në atë se do e rehatojnë. Ne asnjëherë nuk ditëm t’i rehatojmë veprat e mëdha. Po kërkoj vetëm të ndriçoj një copë shpirt nga vepra, këta injorantë nxjerrin vetëm mish nga kjo. Fisnik Ismajli ja është budalla ja i paditur në art sepse ngatërroj hapësirën me skulpturën. Çdo ditë ajo ndjen ftohtësinë dhe po bëhet e pakënaqshme. A është ky qëllimi? Ta anashkalojmë këtë monument? Po, sepse injoranti është edhe i paditur. Kjo krenari e heshtur nuk i shkon stomakut të artistit të mirëfilltë zotëri. Skulptura ndjehet shumë e vogël, në heshtja i ndizet poshtërsia. Një ditë do të vdesë kjo skulpturë.
Nëse skulptura është shumë e madhe dhe rri afër objekteve edhe më të mëdha, nuk le shumë për të dëshiruar, shëmtohet në vete.
Newborn çdo ditë minimizohet nga arkitektura përreth. Kjo i bie sikur një njeri mbi peshë të veshë rroba të vogla.
Në vend që arkitektura në raport me skulpturën të jenë superstrukturë, ato ngurtësohen, shëmtohen dhe gjymtohen.
Çfarë përmban Newborn-i? Vijë, ngjyrë, formë, vëllim dhe masë. Hapësirë-kohë të gabuar.
Vlera e skulpturës së sotme ka karakter arkitektonik, e kjo ka qesharak, gjithmonë në vendin ku është.
Jo më kot skulptori Roden nuk i vendos skulpturat e tij në hapësira të hapura. E as Hanri Murr. Në vend që Newborn-i ta thjeshtëzon paraqitjen, thelbin ta figurativizon, pa ndonjë shtesë ose ekzagjerim, ai shëmtohet vetvetiu.
Kërkoj që ky monument të bëhet modë ose lëvizje skulpturale e kohës, e jo vetjake ose anashkaluar siç po ndodh me të. Vërtetë nuk e meriton një vepër nëse i analizohet kuptimi dhe mesazhi. Skulptura figurativisht ngjallet në arkitekturë, por edhe arkitektura në skulptura.
Në këtë rast Newborn-i po shtyhet me limitet e arkitekturës dhe bashkëpunimi është qesharak, tallës dhe ofendues.
Çfarë disipline përbëjnë Arkitektura dhe Skulptura? Hapësinore, komunikim shumë paralel, herë edhe tejkalues.
Kufiri i tyre tashmë është shkrirë, mbas syrit të njeriut dhe rahatisë mendore e cila proteston vazhdueshëm nëse nuk harmonizohen të dyja.
Nuk do të thotë se jemi në një kohë ku gjithçka pranohet. Jemi në një kohë që kërkojmë qetësinë më absolute ndaj zhurmave dhe mbivendosjeve ekstreme.
Çdo ditë tmerrona, nga tmerri dua të bërtasë siç nuk kisha bërtitur kurrë. Skulpturat e kërkojnë hapësirën e duhur.
Newborn është ende në burg kërkon lirinë, lirojeni në hapësirë.
Dallgët e ndërtesave çdo ditë vërsulen rreth këtij monumenti, po rritën e po rritën.
Hijet nuk mund ta skicojnë përdhe formën e Newborn-it.
Skulptura dhe arkitektura përballen frontalisht, vështirë e shohin ndarjen njëra nga tjetra.
Duket si e topitur, e ngrirë e ngurtë si shtylla kolone.
Skulptura nuk e ka korrektësinë, ambienti vuan nga harmonia, i mungon funksionaliteti.
Asgjë nuk është ne perfeksion siç duhet te ishte.
Duket si gërmadhë herë verdhacake herë gri, gjithmonë duke shpresuar.
Newborn ekspozohet para çdo batakçiu dhe pyet se kush do ta lëndoj?
