Njëzet e dy vepra arti me drita do ta shndërrojnë Sofjen në një galeri të hapur në mbrëmje nga 9 deri më 12 maj 2024 gjatë edicionit të tretë të Festivalit Hënor të Dritës, thanë organizatorët. Programi përfshin hartën e projeksionit me video dhe statike, instalime drite, përvoja zhytëse dhe një shfaqje me laser, e cila do të ndriçojë disa nga ndërtesat dhe parqet e njohura të Sofjes.
Më shumë se 20 artistë nga e gjithë bota do të prezantojnë artin e tyre në rrugën e ecjes prej 4,5 kilometrash. Një zonë e re e festivalit do të prezantohet për edicionin e këtij viti, në South Park 2.
Qasja në të gjitha veprat e artit do të jetë pa pagesë dhe dritat do të ndizen nga ora 21:00 deri në mesnatë në secilën nga katër netët.
Në mënyrë që banorët dhe vizitorët të shijojnë në maksimum festivalin e artit, Komuna e Sofjes do të caktojë zona për këmbësorë dhe frekuencë të shtuar të linjave të transportit publik.
Vendet e përfshira në rrugën e festivalit prej 4,5 kilometrash janë fasada e Hotel Hyatt Regency Sofia; ndërtesa e Galerisë Kombëtare; fasada e stilit të pallatit të Akademisë Bullgare të Shkencave (e cila është pjesë e programit të ngjarjes për herë të parë); Kopshti Knyazheska; Bulevardi Car Osvoboditel; Galeria Kombëtare/Pallati; fasada e Agjencisë Shtetërore të Arkivave; Largo; Muzeu Historik Rajonal; ndërtesa në rrugën 4 Knyaz Alexander I; Sheshi Slaveykov ku monumenti i Petko dhe Pencho Slavejkov do të marrë jetë për të na kujtuar lidhjen prekëse mes dy poetëve.
Në Muzeun Historik Rajonal, shtatë finalistët në edicionin e dytë të konkursit Ndërkombëtar të Hartave të Projeksionit, i cili këtë vit mbahet me temën “Mitet dhe Legjendat”, do të konkurrojnë në mënyrë krijuese. Në konkurs morën pjesë artistë nga 18 shtete dhe tre fituesit do të shpallen në natën e fundit të festivalit.
Kopshti i Qytetit do të transformohet për herë të dytë pasi të gjithë janë sfiduar të marrin pjesë në një seminar “Pikturë me dritë” (në datat 10 dhe 12 maj). Prezantuesit do të pikturojnë me dritë në hapësirë krijimet e pjesëmarrësve dhe spektatorët do të marrin në celular punimet e tyre unike.
Rruga do ta çojë audiencën në vendndodhjen e re të festivalit – South Park 2, ku tetë vepra arti do i presin të gjithë vizitorët.
Organizatori dhe ekipi kryesor artistik pas projektit është studioja bullgare e efekteve vizuale MP-STUDIO, në partneritet me një nga festivalet më të famshme të dritës në botë, ‘Festival of Lights International Productions GmbH’. Veprimtaria do të mbahet me mbështetjen e Parlamentit Evropian në Bullgari dhe Përfaqësimit të Komisionit Evropian në Bullgari, Komunës së Sofjes, Ministrisë së Turizmit dhe me mbështetjen financiare të Programit të Krijimit të Fondit Kombëtar të Kulturës./tv21/KultPlus.com
Ambasada e Republikës së Kosovës në Sofje ishte nikoqire dhe bashkë organizatore e ekspozitës me fotografi, pikturë e videoinstalacion e që ka për qëllim për përkrahjen e artistëve të rinj.
Ambasada e Republikës së Kosovës në Sofje me ambasadorin Delfin Pllana ka bashkëorganizuar këtë mbrëmje arti me Institutin Shtetëror të Kulturës të MPJ-së së Bullgarisë dhe Doma Art Foundation, në kuadër të Next Balkan Platform e cila ka për synim përkrahjen e artistëve të ri në Ballkanin Perëndimor, aktivitete këto që brenda një jave u prezantuan në tri hapësira prestigjioze të prezantimit të artit dhe kulturës.
Hapja e ekspozitës me piktura u bë më 27 tetor në Toplotsentrala Regional Art Center, ndërsa ajo me fotografi me videoinstalacion në Doza Gallery në Sofje, ndërsa më 2 nëntor para korit diplomatik edhe në Mission Galery të Institutit Shtetëror të Kulturës pranë MPJ-së së Bullgarisë.
Kuratore e ekspozitave dhe pjesës konceptuale ishte artistja Hana Halilaj, ndërsa me veprat e tyre u prezantuan: Yll Xhaferi, Laureta Hajrullahu, Arbnor Karaliti, Mimoza Sahiti, Leart Rama dhe Atdhe Behluli, të gjitha pjesëmarrës edhe në Manifesta 14. Ekspozita do të mbetet e hapur deri më 30 nëntor./ KultPlus.com
Në kryeqytetin Bullgar, Sofje më 10 Mars 1907, u botua numri i parë i gazetës satirike “Stick” (Shkopi), drejtuar nga patrioti i madh shqiptar Athanas Tashko.
Gazeta u shpërnda falas duke pasur në fokus pavarësinë shqiptare dhe duke mbrojtur të drejtat e kombit shqiptar.
Përmbajtja u përgatit nga kolonia shqiptare e Egjiptit. Gazeta kishte ngjyra satirike dhe trajtonte çështje shoqërore dhe politike.
Si gazeta e parë satirike shqiptare pati një jehonë të madhe. Në faqet e saj, ajo mbrojti të drejtat kombëtare, lirinë dhe pavarësinë e njerëzve, çështjen e gjuhës shqipe dhe të shkollave. / KultPlus.com
Një gjest human është filmuar në rrugët e Sofjes në Bullgari. Një grup motoçiklistësh kanë bërë një marshim ndryshe në rrugë të veshur si Babagjyshi i vitit të ri.
Kjo xhiro ndryshe, ishte organizuar për bamirësi për fëmijët që kanë më shumë nevojë për një buzëqeshje dhe dashuri në këtë periudhë festash.
Një gjest i ngjashëm ishte bërë edhe në Coimbra të Portugalisë. /Abcnews.al /KultPlus.com
A fleet of bikers dressed as Santa Claus took to the streets of Sofia for an annual charity event.
Një nga organet më të rëndësishme të shoqërisë “Dëshira” në Sofje është padyshim shtypshkronja e saj “Mbrothësia”, (rruga Car Simeon 60). Ajo lindi nga Kristo Luarassi dhe aktivistë të tjerë të shquar. Ishte ai që me ndihmën materiale e morale të “Dëshira” drejtoi me mjaft mjeshtëri shtypshkronjën. Për fat të keq, kompania nuk mund të përballojë një makinë shtypi në këtë kohë. Prandaj ai përdori lidhjet e ngushta me princin spanjoll Aladro Castrioti, i konsideruar si pasardhës i Gjergj Kastriot Skënderbeut, i cili iu përgjigj kërkesës së tij.
Në kryeqytetin Bullgar në shumicën e kohës kishte prezencë të intelektualëve të shquar shqiptarë si p.sh. Mit’had Frashëri më 1898 dhe Kolonia e Shahinit në vitin 1900. I pari krijoi “Ditërrëfenjësin” (Kalendari), i cili në vitin 1898 u quajt Kalendari Kombiar (Kalendari Kombëtar). Dhe e dyta – krijoi dhe botoi gazetën “Drita” në vitin 1901.
Të dyja u botuan në shtypshkronjën Mbrothësia të drejtuar nga Kristo Luarasi, i cili ia kushtoi jetën shtypjes së gazetave. Dhe pasi “Drita” e ndërpreu shtypjen, ajo u zëvendësua me “Lirija”. Teorikisht supozohej të ishte vazhdimi i saj, por devijon nga idetë e tij përparimtare dhe demokratike.
Nga viti 1909 deri në vitin 1911, ishte veçanërisht e njohur gazeta “Shqypeja e Shqypënisë”, organ i lirë politik, kulturor e letrar i Josif Bagerit; ajo u konfiskua disa herë nga qeveria turke për shkak të djegies së materialeve revolucionare në të. Gazeta është një nga gazetat shqiptare më progresive dhe më të mirëprogramuara ndonjëherë. Është e rëndësishme të thuhet se ajo është pothuajse gjithmonë në anën e duhur në lidhje me revolucionin kombëtar shqiptar. Kjo është kryesisht puna e Josif Bagerit.
Gazeta “Liria e Shqipërisë” (1911-1915) luajti një rol të madh në dy vitet e fundit të Rilindjes Shqiptare dhe ishte e lidhur ngushtë me lëvizjet revolucionare në vend. Ajo ishte e para që e shpalli Shqipërinë të pavarur më 28 nëntor 1912.
Gazeta “Drita” (dyjavore; 1901-1908) u bë përfaqësuesja më e shquar e shqiptarëve jashtë vendit, me figurat më aktive nga e gjithë Shqipëria. Në faqet e saj u ngrit ideja e një shkëputjeje të plotë nga Turqia, për një Shqipëri të pavarur.
Ndërsa “Kalendari Kombiar” është një enciklopedi e kohës; në të mund të gjeni fjalime patriotike, këshilla për zejtarët, fakte historike dhe folklorike, gjithashtu ka poetë dhe shkrimtarë të shquar hqiptarë.
Në faqet e tij mund të gjejmë poezi të Andon Zako Çajupit, Vashko Pasës, artikuj të Midhad Frashërit me pseudonimin Lumo Skando, atje, natyrisht, ka një kalendar me muajt dhe ditët e vitit; gjithashtu, një gjë shumë e rëndësishme – çdo botim i “Kalendarit Kombiar”, si dhe i gazetës “Drita”, shtypet me alfabetin e Stambollit , me të cilin kompania shkruante në atë kohë. Pothuajse në çdo artikull të “Kalendarit Kombiar” Lumo Skëndo u bën thirrje shqiptarëve të besojnë vetëm te vetja dhe të jenë vigjilentë.
Siç u përmend më herët, dallimet fetare në vetë themelimin e shoqërisë nuk janë kapërcyer. Mirëpo, kur “Kalendari Kombiar” filloi të shfaqej në secilin artikull të tij theksohej se shqiptarët kishin një gjak dhe nuk kishte rëndësi se cilit zot besonin. Prandaj, në 1899 në faqet e kalendarit është shtypur poezia e Pashko Vasës – “O, moj Shqypni”, nga e cila u ngrit parrulla për bashkim kombëtar, poezi të cilën po e risjell më poshtë.
PASHKO VASA
O moj Shqypni
O moj Shqypni, e mjera Shqypni, Kush te ka qitë me krye n’hi? Ti ke pas kenë një zojë e randë, Burrat e dheut të thirrshin nanë. Ke pasë shumë t’mira e begati, Me varza t’bukura e me djelm t’ri, Gja e vend shumë, ara e bashtina, Me armë të bardha, me pushkë ltina, Me burra trima, me gra të dlira; Ti ndër gjith shoqet ke kenë ma e mira. Kur kriste pushka si me shkrep moti, Zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti Ka kenë për luftë e n’luftë ka dekun E dhunë mbrapa kurr s’i mbetun. Kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë, I ka shti dridhën gjithë Rumelisë; Ndër lufta t’rrebta gjithëkund ka ra, Me faqe t’bardhë gjithmonë asht da. Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je? Po sikur lisi i rrxuem përdhe, Shkon bota sipri, me kambë, të shklet E nji fjalë t’ambël askush s’ta flet. Si mal me borë, si fushë me lule Ke pas qenë veshun, sot je me crule, E s’të ka mbetun as em’n as besë; Vet e ke prishun për faqe t’zezë. Shqyptar’, me vllazën jeni tuj u vra, Ndër nji qind ceta jeni shpërnda; Ca thone kam fè ca thonë kam din; Njeni:”jam turk”, tjetri:”latin” Do thonë: “Jam grek”, “shkje”-disa tjerë, Por jemi vllazën t’gjith more t’mjerë! Priftnit e hoxhët ju kanë hutue, Për me ju damun me ju vorfnue! Vjen njeri i huej e ju rri n’votër, Me ju turpnue me grue e motër, E për sa pare qi do t’fitoni, Besën e t’parëve t’gjith e harroni, Baheni robt e njerit t’huej, Qi nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej. Qani ju shpata e ju dyfeqe, Shqiptari u zu si zog ndër leqe!
Qani ju trima bashkë me ne, Se ra Shqypnia me faqe n’dhe! E s’i ka mbetun as bukë as mish, As zjarm në votër, as dritë, as pishë; As gjak në faqe, as nder ndër shokë, Por asht rrëxue e bamun trokë! Mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra, M’ata sy t’bukur q’dini me qa, Eni t’vajtojmë Shqypninë e mjerë, Qi mbet’ e shkretë pa em’n, pa nder; Ka mbet e vejë si grue pa burrë, Ka mbet si nanë, qi s’pat djalë kurrë! Kujt i ban zemra m’e e lan’ me dekë Kët farë trimneshe, qi sot asht mekë? Këtë nanë të dashtun a do ta lamë, Qi njeri i huej ta shklasë me kambë? Nuk, nuk! Këtë marrè askush s’e do Këtë faqe t’zezë gjithkush e dro! Para se t’hupet kështu Shqypnia, Me pushkë n’dorë le t’desë trimnia! Coniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu, Të gjithë si vllazën n’nji besë shtërngoniu, E mos shikoni kisha e xhamia: Feja e shqyptarit asht shqyptaria! Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë, Gjithkund lshon dielli vap’edhe rrezë, Asht tok’ e jona, prind na e kanë lanë Kush mos na e preki, se desim t’tanë Të desim si burrat që vdiqnë motit Edhe mos marrohna përpara zotit.
Shoqëria “Dëshira” dhe Shtypshkronja “Mbrothësia” kanë zhvilluar veprimtari të jashtëzakonshme politike, kulturore dhe arsimore gjatë gjithë ekzistencës së tyre. Sofja luajti rolin e një qendre të rëndësishme botuese të letërsisë shqipe në fazën e fundit të Rilindjes. Vetë vendndodhja e Bullgarisë në qendër të Ballkanit ishte padyshim në dobi të kolonisë. Ajo luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e letërsisë dhe kulturës shqiptare. Nëpërmjet gazetave dhe artikujve, letrave dhe librave, mitingjeve dhe takimeve, por më së shumti në bashkëpunim me shoqëritë e tjera në Bukuresht, Stamboll, Kajro dhe Boston, mbrojti gjithmonë të drejtat e Shqipërisë dhe ndihmoi në çlirimin e popullit. Kërkesa kryesore për autonomi shqiptare brenda administratës turke herët a vonë është përmbushur. Siç u pa kjo ide u zhvillua më së shumti në gazetat “Drita”, “Shqypeja e Shqypënisë” dhe në pjesë të ndryshme të “Kalendarit Kombiar”, ku botoheshin shumë materiale letrare.
Nga Maria Ruseva, përktheu dhe përshtati “Diaspora Shqiptare” / KultPlus.com
Për nderë të 12 vjetorit të Pavarësisë së Kosovës u organizuan aktivitete të shumta kulturore, jo vetëm në Kosovë por gjithandej ku janë shqiptarët, shkruan KultPlus.
Një ekspozitë
që bëri bashkë punimet e artisteve nga Kosova si:
Nën tingujt
e muzikës së Nexhmije Pagarushës, në Sofje u hapë ekspozita që mblodhi punimet
e pesë artisteve nga Kosova: Zake Prelvukaj, Shqipe Kamberi, Eliza Hoxha,
Mjellma Goranci- Firzi, Zana Ramadani si dhe prezantoi punën e grave stoike dhe
fisnike të Krushës së Madhe. Prezente ishte edhe përfaqësuesja e këtyre grave, Fahrije
Hoti e cila historinë e tyre e shpalosi para të pranishmëve.
Ky event ishte
i dedikuar për pjesën më sublime të popullit tonë, grave të Kosovës, në shenjë
mirënjohje për kontributin e pazëvendësueshëm të tyre në rezistencën, çlirimin
dhe sot zhvillimin e Kosovës.
Këtë natë e bënë edhe më të mirë produktet e Kooperativës së Grave të Krushës. / KultPlus.com
