Nga Aurenc Bebja
“The Christian Science Monitor” ka botuar, të shtunën e 4 shtatorit 1926, në faqen n°11, një shkrim rreth godinës së re të Kolegjit Qiriaz dhe suksesit të tij në edukimin e vajzave shqiptare të të gjitha shtresave dhe besimeve fetare, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Vajzat shqiptare të kolegjit në një mjedis demokratik
Burimi : The Christian Science Monitor, e shtunë, 4 shtator 1926, faqe n°11
Korrespondencë speciale
Kolegji Qiriaz për vajza hapi dyert e tij për vajzat e varfëra shqiptare në vjeshtën e vitit 1891, në Korçë, falë zonjushës Sevasti Qiriazi, tani zonja C. A. Dako (Kristo Anastas Dako). Në atë kohë zonja Dako sapo kishte mbaruar Kolegjin e Kostandinopojës. Shkolla ka njohur fate të ndryshme. I është dashur të luftojë forcat e bashkuara të persekutimit turk për shkak të krishterimit dhe propagandës greke për shkak të protestantizmit të saj, për të mos përmendur faktin se nuk kishte asnjë lloj manuali në gjuhën shqipe, pasi kjo gjuhë ishte ndaluar të përdorej nga autoritetet turke.
Shkolla vazhdoi punën e saj me gjithë vështirësitë e tilla deri më 6 korrik 1914, kur trupat e parregullta greke pushtuan të gjithë rajonin e Shqipërisë së Jugut, kështu zonja Dako dhe të mbrojturit e saj u detyruan të iknin për sigurinë e tyre. Ky incident e solli punën në një përfundim të detyrueshëm për një periudhë tetë vjeçare. Që atëherë, zonja Dako, motra e saj trime, zonjusha P. D. Qiriazi (Parashqevi Dhimitër Qiriazi), dhe grupi i tyre migruan nëpër shtetet e Ballkanit; më pas kërkuan strehim në Bullgari, më pas në Rumani dhe më në fund në SHBA, ku qëndruan deri në vitin 1920.
Në vitin 1922, dy motrat, zonja Dako dhe zonjusha Qiriazi, vendosën të rihapin shkollën, në Tiranë, kryeqytetin e vogël piktoresk të Republikës së Shqipërisë tashmë të lirë dhe të pavarur. Tani turqit nuk mund t’i pengonin më në punën e tyre dhe kisha greke nuk mund të kundërshtonte më protestantizmin e tyre. Sigurisht, shkolla funksionoi për njëfarë kohe në një ndërtesë të pajisur keq : por këtë vit, megjithatë Kolegji Qiriaz do të fillojë vitin e tij të katërt akademik në Tiranë, në strukturën e re të shkëlqyer rreth tre milje jashtë qytetit. Godina e re është e pajisur mjaftueshëm me laboratorë për punë të shkencave natyrore, konvikte, klasa, kampus dhe gjithçka që i nevojitet një shkolle moderne në kuptimin e plotë të fjalës.
Sot, vajza shqiptare mund të përgëzojë veten që edhe ajo ka një kolegj ku mund të gjejë mundësi të veçanta. Kolegji i saj nuk është plotësisht i pajisur sa ndoshta kolegjet e motrave të saj amerikane, megjithatë ajo mund të studiojë dhe të mësojë nga të diplomuarit e kolegjit dhe për një shumë të vogël prej më pak se 200 dollarë në vit! Kjo është ajo që Kolegji Qiriaz po arrin për vajzat e reja shqiptare.
Trupi kolegjial i shkollës përbëhet nga drejtoresha, zonjusha Parashqevi D. Qiriazi (A. M. Oberlin), e ndihmuar nga dy të diplomuar nga Wellesley dhe dy të diplomuar në Universitetin e Gjenevës (Zvicër). Z. Dako, autori i “Albania: The Master Key to the Near East” dhe i disa veprave në shqip, i ndihmon dy motrat në administrimin e shkollës dhe në përgatitjen e teksteve shkollore.
Ajo që e bën Kolegjin Qiriaz më interesant është fakti se ekziston një sistem aktual i demokracisë në arsim : sepse atje vajzat e të gjitha shtresave të jetës jetojnë dhe studiojnë së bashku, hanë të njëjtin ushqim, flenë në dhoma të ngjashme, veshin të njëjtat kostume dhe studiojnë me të njëjtët instruktorë. Dikur ishin të pranishme dy motrat e Ahmet Zogut, tashmë president i Shqipërisë.
Një pikë tjetër domethënëse në lidhje me këtë shkollë është mungesa e diskriminimeve fetare që u bëhen vajzave. Vajza myslimane studion dhe luan me motrat e saj të krishtera – dhe ato në fakt jetojnë si motra. Vetëm ky faktor është epokal në historinë e Republikës së Shqipërisë. Këtu është më në fund një vend ku vajzat e reja shqiptare të të gjitha shtresave shoqërore dhe besimeve fetare mund të takohen dhe të njohin njëra-tjetrën.
Një deklaratë e lëshuar nga zonjusha Qiriazi thotë ndër të tjera : “Së pari duhet të zgjedhim një grup të madh vajzash premtuese nga të gjitha shtresat dhe besimet dhe nga të gjitha rrethet e vendit, dhe t’i stërvitim, pajisim dhe edukojmë për t’i bërë ato ndikuese të vërteta në shërimin e sëmundjeve sociale dhe në drejtimin e kombit drejt rrugës që të shpie drejt shpëtimit.”
Qeveria për fat po i jep çdo ndihmë të mundshme shkollës : qeveritë shqiptare, për shkak të paqëndrueshmërisë politike, janë ngritur e kanë rënë disa herë që nga viti 1922, por asnjëra prej tyre nuk e ka penguar apo ndërhyrë në punën e saj të mirë. / KultPlus.com
