Një stelë e gjetur në fshatin Peqan të Therandës,si gjetje rasti, pasqyron në vete atë që dëshmon për një civilizim të lartë që në antikitet, të kësaj treve.
Bazuar në tipologjinë e saj duket se ekjo stelë i takon shekullit te II apo të III të eres sonë. Ky artefakt i takon stelave me tipologji harkore që bazuar në përcaktimin tipologjik të monumenteve supelkrale te Kosoves të arkeologes Exhelale Dobruna Saliu,i përket varianit të stellave harkore me figurë. Karkteristike e ketyre tipeve te stelave jane se në edikul paraqitet në reliev figura e të ndjerit deri në brez.
Stela është gjetur në formë rasti gjat punimeve në kët fshat që kishin të bënin me ndertimin e një shtëpie ku më pas është bartur në hapsirat e Muzeut të Therandës(Suharekës) ku ndodhet aktualisht.
Stela është e punuar prej gurit të mermerit, cilësia e të cilit nuk është edhe aq e lartë, që jep për të kuptuar se guri nuk është importuar por është nga rajoni i Dardanisë Antike.
Stela ka këto dimenzione: 178 cm X 64 cm X 32 cm. Edikula e kësaj stele është harkore me figure të një gruaje dhe një vajze të re e punuar në reliev ndërsa tipologjia përkon me stelat me hark dhe shtylla anësore. Fusha mbishkrimore ka dimensione 66 X 47 cm, ndërsa pjesa e edikules 58 X 64 cm.
Brenda edikules ndodhet portereti i një gruaje dhe brenda tij portreti i nje vajze te vogel,te gdhendura ne reliev me kontura te pasterta te fytyres dhe me një veshje të qartë deri në brez. Duket se kemi te bejmë me nënë dhe bijë, rast jo i pazakont ky në monumentet të kohes.
Kjo stelë ka edhe elementet ornamentike si kufizim të fushës së edikules dhe fushes mbishkrimore me një elegancë të jashtzakonshme ndërsa posht fushës mbishkrimore gjendet një enë e tipit amforë nga e cila del hardhia me gjethe urthi e cila ngjitet lartë duke kufizuar tërë stelen në pjesën e përparme me çka edhe jepet një pamje ornamentike mjaft e harmonizuar.
Fundi i stelës ka një vrimë 8 centimetra të gjërë gjë që jep të kuptohet se ajo ishte e vendosur mbi një bazament të përforcuar të trollit.
Fusha mbishkrimore ka një tekst të zakonshem për stelat e tilla të periudhës romake me mbishkrim latin me shkronja të tipit majuskul (maiuscul) të shkruar mjaft mirë dhe të pa dëmtuara gjë që e bënë të leht leximin e tyre. Një karakteristikë te ky mbishkrim veqohet fakti se shkronja A kryesisht është pa vijen e mesme gjë që nukë është e pazakont në materialet epigrafike të kësaj kohe. Poasht Brenda tekstit ne dy raste ndodhej si dekorim edhe gjethi i urthit që e bënë më atraktiv tekstin.
Sipas vlersimit tim kjo stellë duhet të jet e shekulli të II apo III pas L.K, bazuar në ngjajshmërit me stelat tjera të përcaktuar më parë në kuptimin kronologjik e të gjetura në arealin e Dardanisë Antike.
Në fushen mbishkrimore gjendet ky tekst:
D. M. Deshifrimi: D(IS) M(anibus)
VIP MATA ULP(ia) MATA
QVEVIXIT QUE VIXIT
./BotaSot/ KultPlus.com
