Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave kujton se në 7 qershor 1954, Presidiumi i Kuvendit Popullor miratoi dekretin për shtetësinë shqiptare.
Nevoja për një ligj të ri mbi shtetësinë argumentohej me “përmbajtjen antiparimore” të ligjit në fuqi asokohe, i cili qe një huazim i modelit jugosllav. Po ashtu, në relacionin e Këshillit të Ministrave, arsyetohej se ligji ishte “tepër i ngarkuar”, ndaj lypsej thjeshtimi i tij. Sipas dekretit, shtetas shqiptarë ishin:
Të gjithë ata që kanë qenë shtetas shqiptar më datën 29-11-1944 dhe nuk e kanë humbur në vazhdim;
Fëmijët e lindur nga prindër që janë që të dy shtetas shqiptarë.
Të huajve, pavarësisht nga kombësia dhe raca e tyre, mund t’u jepej shtetësia shqiptare me kërkesën e tyre, me dekret të Presidiumit. Autorizimi i Presidiumit ishte i nevojshëm edhe për rastin e lënies së shtetësisë./atsh/KultPlus.com
Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe Akademia e Studimeve Albanologjike kanë botuar albumin ilustrativ shkencor “Art popullor në Kosovë” të autores Afërdita Onuzi, shkruan KultPlus.
Kjo vepër u botua në saje të ekspeditave të cilat autorja e librit i ka realizuar pas viteve ’90 të shekullit të kaluar, të cilat i dhanë mundësinë të njihej më mirë me me trashëgiminë kulturore të popullit shqiptar në Kosovë e sidomos me gjinitë e ndryshme të artit popullor.
Në komunikatën e Akademisë së Shkencave thuhet se në parathënien e librit, Afërdita Onuzi shkruan se lidhjet e vazhdueshme kulturore, ekonomike, tregtare midis krahinave të ndryshme fqinjë të Kosovës me ato të Shqipërisë Veri- lindore që vazhduan të zhvillohen deri në vitet ’40-50 të Shekullit të XX, mundësuan kontakte e marrëdhënie nga më të ndryshmet , të cilat ndikuan ndjeshëm në mënyrën e jetesës së banorëve të qytetit të Kukësit dhe të disa fshatrave të tij.
“Ende dhe sot i kujtoj qilimat e Prizrenit dhe të Pejës, me të cilët mbuloheshin an e kënd dhomat e ndenjes dhe mjediset e tjera të banesave të këtyre familjeve, apo jastëkët e mindereve të qëndisur e të mbuluar me pëlhura të pambukta apo të mëndafshta e të zbukuruara me lloj-lloj qëndismash; mbulojat e shtratit dhe çarçafët e zbukuruar me qëndisje e punime me grep; djepat e arkat e gdhendura apo te zbukuruar me pikturim; tabakatë e ibrikët prej argjendi; mangallët prej bakri që shkëlqenin midis dhomave të ndenjes etj.
Veçanërisht nuk munda të harroj asnjëherë veshjet e grave sidomos ato që përdoreshin në raste ceremonish të ndryshme familjare. Mahnitëse në çdo aspekt ishin këmishët prej mëndafshi të zbukuruara me oje e qëndisje të ndryshme, jelekët e stolisur me fije ari, dimitë e bardha gjithashtu peri mëndafshi artificial të shoqëruara me këmbëza të zbukuruara me gajtanë të bërë me fije mëndafshi, ojet lloj-llojëshe që përdoreshin për të zbukuruar shamitë e lidhura prapa kokës e të modeluara në formën e kësulave dekorative etj., etj.”, – citohet të ketë thënë autorja e librit.
Vite më pas prof.dr. Onuzi bëri profesionin e etnologut dhe krahas ekspeditave të shumta në Shqipëri, në vitin 1979 bëri edhe një ekspeditë kërkimore në Kosovë për të parë nga afër Çarshinë dhe Pazarët e Vjetër në qytetet Prizren, Pejë, Gjakovë etj, dhe të vizitoi disa muze etnografikë të asaj kohe.
Në mënyrë të posaçme për realizimin e këtij botimi, është bërë një ekspeditë në vitin 2010, me mbështetjen financiare të Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë.
Onuzi ka bërë kërkime të tjera në terren si dhe fotografimin e një pjese të konsiderueshme objektesh, të cilat u fotografuan në Muzeun Etnografik të qytetit të Prizrenit, në atë të Gjakovës, të qytetit të Pejës dhe në mënyrë të veçantë në fondet etnografike muzeale të qytetit të Mitrovicës dhe të Prishtinës. Një pjesë tjetër i përkasin fondeve muzeale të Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Arteve, pranë Qendrës së Studimeve Albanologjike.
Afërdita Onuzi thotë se midis gjinive të ndryshme të artit popullor që u zhvilluan në Kosovë, artet e aplikuara u dalluan për larminë dhe pasurinë e madhe të shprehjes, për fushën e gjerë të përdorimit si dhe për manifestimin e fuqishëm të ndjesisë artistike.
“Përgjithësisht artet e aplikuara janë rezultat i një përvoje të pasur shekullore të krijuesve të ndryshëm në fshatra e në qytete, të cilët punonin kryesisht për plotësimin e nevojave vetjake ashtu dhe të mjeshtërve profesionistë në qytete, të cilët punonin me porosi për të plotësuar nevojat e shtresave të ndryshme qytetare por edhe pjesë veshjesh ceremoniale për banorët e fshatrave të krahinave të ndryshme”, thuhet në komunikatën e Akademisë.
Si çdo aspekt tjetër edhe kjo fushë e trashëgimisë popullore në Kosovë, është krijuar e zhvilluar varësisht nga kushtet ekonomike, sociale e kulturore të krahinave e qyteteve të ndryshëm. Pikërisht janë këto punime të cilat na informojnë për nivelin e zhvillimit të ekonomisë vendase, për masën e lidhjeve me tregun, për orientimin kulturor të qyteteve e fshatrave, për mënyrën e jetesës së tyre apo për shijet artistike të grupimeve shoqërore.
Objektet e artit popullor janë të shumta në lloje jo vetëm se krijuesit janë të shumtë por edhe për faktin se janë realizuar me materiale të ndryshme: në gur, në metal, në dru, lëkurë, baltë, tekstile prej leshi, mëndafshi e pambuku, qëndisje të ndryshme e punime me grep dhe se për realizimin e tyre janë aplikuar lloj- lloj teknika punimesh e zbukurimesh etj. Në pamundësi për të paraqitur të gjithë repertorin e këtyre punimeve, kësaj radhe janë zgjedhur disa ekzemplarë të realizuar në dru, në metal, disa tekstile, pjesë veshjesh dhe qëndisje të tjera e punime me grep./KultPlus.com
Të dielën në Gjirokastër u zhvillua panairi “Art-zeje-sport”. Aktiviteti synonte që traditat e trashëguara ndër breza, të mos humbasin.
Në stenda u prezantuan punime të ndryshme artizanale dhe veshje të krahinës. Pjesë e panairit u bënë dhe fëmijët e shkollave të qytetit.
Për kreun e zyrës arsimore Gjirokastër këto aktivitete janë shum ëtë rëndësishem. Ky aktivitet pasoi panairin “Qilim fest” që u zhvillua gjithashtu në pazarin karakteristik të Gjirokastrës./abcnewsal/KultPlus.com
Në hollin koncertor të Teatrit Kombëtar të Operas dhe Baletit u organizua sot një takim përkujtimor me rastin e 30-vjetorit të ndarjes nga jeta të arkitektit Gani Strazimiri.
Tema e takimit ishte “Arkitekt Gani Strazimiri: Themelues i Institutit të Trashëgimisë Kulturore” dhe morën pjesë shumë prej atyre që janë prekur nga vepra dhe trashëgimia e profesor Gani Strazimirit.
Fjala e hapjes u mbajt nga drejtorja e Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore, Klesta Qirici. E pranishme ishte edhe ministrja e Kulturës, Elva Margariti.
Mbi jetën e profesor Strazimirit dhe veprën e tij, folën Skënder Strazimiri, Suzana Varvarica, Artan Shkreli, ish kryeministri Aleksandër Meksi e prof. Pirro Thomo.
Në kuadër të 55-vjetorit të krijimit të Institutit të Monumenteve të Kulturës, të themeluar prej tij, si dhe me rastin e 105-vjetorit të lindjes, Presidenti i Republikës i ka dhënë Gani Strazimirit, titullin e lartë “Kalorës i Urdhrit të Skënderbeut”.
Prof.Strazimirit i njihet merita e madhe për ruajtjen e shumë prej objekteve të kultit të cilat pas viteve `65 filluan të shkatërroheshin nga regjimi komunist. Shkatërrimin e tyre ai e quante një “akt vandal” dhe “vepër kriminale” siç edhe ishin në të vërtetë.
Prof.Strazimiri ka luajtur veçanërisht rol të rëndësishëm në përcaktimin e zonave historike të arkitekturës popullore, të shpalljes së Gjirokastrës e Beratit qytete-muze, si dhe të komplekseve muzeale të pazareve të Krujës e Korçës.
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka publikuar fotografi nga shtëpia e restauruar e Ryshyt Këpuskës, e cila i takon aseteve të trashëgimisë kulturore, shkruan KultPlus.
Kjo shtëpi konsiderohet të jetë një nga shtëpitë më të vjetra të qytetit të Gjakovës, me rëndësi të veçantë arkitekturore për qytetin.
‘Një nga shtëpitë më të vjetra në Gjakovë pas punimeve nga profesionistët ka marrë pamje të re. Shtëpia e Ryshyt Këpuskës në rrugën e Çabratit përfaqëson vlera unike të trashëgimisë kulturore si dhe ka rëndësi të veçantë arkitekturore për qytetin.’, thuhet në njoftimin e MKRS-së.
Shkodra është një prej 8 bashkive nga vendet Europiane që është përfituese e projektit FARO “Trashëgimi të ndryshme në Qytetet Europiane – Krijimi i një rrëfimi të identiteteve të ndryshme europiane përmes pjesëmarrjes së qytetarëve”.
Kryetari i bashkisë Shkodër, Bardh Spahia, është shprehur në rrjetet sociale se kjo nismë merr një rëndësi të veçantë për vetë historinë afro 50 vjeçare që vendi ynë ka patur në diktaturë dhe bazuar në ato që u trashëguan nga ajo kohë.
“Objektet e ndërtuara nga regjimi komunist përfaqësojnë një mentalitet, dokumentojnë një kohë dhe histori të zymtë, për të cilën nuk duhet të flasin vetëm librat, por duhet ta kemi përpara syve edhe si dëshmi”, tha Spahia.
Shkodra është duke investuar në krijimin e hapësirave kulturore për të shpjeguar më mirë trashëgiminë e lënë nga regjimi komunist.
Jasho Minkov nënkryetar i bashkisë Dimitrovgrad dhe zëvendësdrejtor i Atrium, përgëzoi punën e bërë nga bashkia Shkodër.
Ai u shpreh se kemi të bëjmë me një tematike delikate siç është ajo e trashëgimisë disonante, pasi ka të bëjë me një temë që ende dhemb dhe krijon konflikt brenda komunitetit lokal. Kjo lloj trashëgimie nuk është e lehtë për t’u menaxhuar pasi ekziston një risk konstant për keqkuptime ose akuza për rishkrim të historisë, sa i përket regjimit që e la këtë trashëgimi./ atsh / KultPlus.com
Ministria e Kulturës me Urdhërin Nr. 348, dt. 28.07.2003, ka shpallur sot Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore.
Në qendër të kësaj dite, qëndron përkushtimi dhe sakrifica e të gjithë atyre që kanë kontribuar në formimin dhe studimin e kësaj trashëgimie, e po aq edhe vepra dhe jeta e atyre që janë sakrifikuar drejtpërsëdrejti për të.
Në shpalljen e kësaj Dite Kombëtare si të Trashëgimisë Kulturore ka ndikuar edhe akti sublim i ushtarakut shqiptar Kamber Bënja, i cili në vitin 1916 mbrojti pasuritë e Apollonisë nga vjedhja.
Kamber Bënja ishte një veprimtar i lëvizjes atdhetare, i cili lindi në Bënjë të Këlcyrës. Mësimet e para i mori në Përmet dhe i vijoi në Korçë, Janinë e Selanik. Me Shpalljen e Pavarësisë u vu në shërbim të Qeverisë Kombëtare të Vlorës si oficer i karrierës.
Kamber Bënja mori komandën e batalionit shqiptar duke iu kundërvënë me vendosmëri pushtuesve austro-hungarezë që kërkonin të grabisnin pasuritë kulturore të vendit dhe të dërgonin në Vjenë skulptura antike të gjetura gjatë gërmimeve.
Për këtë arsye, Kamber Bënja bashkë me dy oficerë të tjerë, Bexhet Manastirliun dhe Abaz Taushanin, iu dhanë gjyqit ushtarak që e dënoi me vdekje për “tradhti të lartë”. Major Kamber Bënja, është shpallur Dëshmor i Atdheut.
Festimi i kësaj dite parashikon edhe detyrimin e të gjitha institucioneve kulturore dhe ato të trashëgimisë, të organizojnë aktivitete të ndryshme kulturore.
Në Ditën Kombëtare të Trashëgimisë, sot të gjitha DRTK-të kanë njoftuar se muzeumet, parqet arkeologjike, e objekte të tjera të trashëgimisë kulturore do të mund të vizitohen pa pagesë./ atsh / KultPlus.com
Ikona “Shën e Premtja me 4 shenjtorë” doli në dritë në laboratorin e restaurimit të veprave të artit pranë Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore në Berat.
Specialistët e DRTK Berat rikthyen në jetë këtë pasuri të trashëgimisë kulturore, me autor Kostandin Zografin.
“Puna e imtësishme, delikate dhe me pasion e restauratorëve të DRTK-Berat ka nxjerrë në dritë një tjetër vepër arti nga laboratori i restaurimit”, theksoi DRTK, Berat.
DRTK Berat ndau pamje para dhe pas restaurimit të ikonës “Shën e Premtja me 4 Shenjtorë”.
Kjo ikonë është gjetur në Kishën e Shën Kollit, në fshatin Vanaj të Fierit. Shën Kolli është një ndër shenjtorët më të njohur si për Kishën Katolike Perëndimore, por edhe për Kishën Lindore Ortodokse. Kulti i këtij shenjtori daton që në shek. VI ndaj edhe trojet shqiptare nuk përjashtohen për shkak të besimit dhe devotshmërisë së vjetër ndaj Krishtërimit.
Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare Berat, ka si qëllim kryesor nxjerrjen e këtyre veprave të artit nga faza e degradimit duke i dhënë mundësinë e ekspozimit në vijimësinë e një procesi që ka për qëllim ruajtjen dhe promovimin e Trashëgimisë Kulturore./ atsh / KultPlus.com
Fondi Shqiptar i Zhvillimit po vijon punimet në qytetin e gurtë, në kuadër të projektit për parandalimin e humbjes së strukturave të trashëgimisë në Kalanë e Gjirokastrës, pjesë e programit për zhvillimin e integruar urban dhe turizmin.
Ky projekt financohet nga Banka Botërore dhe zbatohet nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit.
Aktualisht në dy zona kanë përfunduar punimet përforcuese me vendosjen e ankerave shkëmbore dhe vendosjen e rrjetave metalike dhe janë duke vazhduar punimet me proceset e gërmimit, pastrimit të inerteve etj.
“Puna konsiston në përforcimin dhe konsolidimin e strukturës mbajtëse të kalasë si dhe në ndërhyrjet ruajtëse dhe mbrojtëse për monumentin e kulturës në zbatim të ligjit për trashëgiminë kulturore dhe muzetë”, bën të ditur FSHZH./atsh/ KultPlus.com
Dizajni mund të jetë i thjeshtë, por një model chevron i gdhendur në një kockë dreri më shumë se 50,000 vjet më parë sugjeron që Neandertalët kishin traditën e tyre artistike para se njerëzit modernë të mbërrinin në skenë, thonë studiuesit.
Gdhendja, e zbuluar në një shpellë gjermane, ku Neandertalët jetonin dhjetëra mijëra vjet më parë, nuk ka ndonjë dobi të dukshme sipas studiuesve, por artefakti hedh dritë mbi aftësinë krijuese të këtyre specieve.
Dirk Leder, një nga autorët dhe studiues në Zyrën e Saksonisë së Ulët në Departamentin e Arkeologjisë dhe Trashëgimisë, tha se kocka përfaqëson qartë një mjet shprehjeje.
“Ne jemi shumë të bindur që komunikon një ide, një histori, diçka domethënëse për një grup,” tha ai.
Fosili i gdhendur u gjet në një sit të njohur arkeologjik të quajtur Einhornhoehle – ose “Shpella e Njëbrirësh”.
Të vendosur në malet e Gjermanisë qendrore, kërkuesit e thesareve gërmuan atje qysh në Mesjetë për ato që besonin se ishin fosile njëbrirësh.
Shumica dërrmuese e veprave artistike të Epokës së Gurit zbuluar në Evropë i atribuohen Homo sapiens dhe ekspertët kanë sugjeruar prej kohësh që Neandertalët, ndër të afërmit tanë më të ngushtë, filluan të krijonin objekte simbolike vetëm pas përzierjes me to.
Por duke përdorur radiokarbonin, arkeologët përcaktuan që artefakti i zbuluar së fundmi të ishte të paktën 51,000 vjet i vjetër – para ardhjes së ”Homo sapiens” në Evropën Qendrore me rreth 10,000 vjet, sipas studimit të botuar në revistën “Nature Ecology and Evolution”.
Por fakti që zbulimi i ri i paraprinë ‘’Homo sapiens’’ do të thotë se Neandertalët mund të kenë lënë një trashëgimi më të qëndrueshme. / Gazeta Express / KultPlus.com
Historia jonë shumë shekullore, na tregon dhe njëherë krijimin e trashëgimisë tonë kulturore, si një vlerë e patjetërsueshme të historisë sonë. Gjurmimet e bëra në lokalitete të ndryshme nëpër Kosovë, tregojnë një pasqyrë reale të jetës sonë kulturore, fetare, sociale dhe ekonomike në vend.
Ndër vendet që lënë gjurmë në historinë tonë është dhe Dardana (Ish Kamenica). E vendosur në pjesën lindore të Kosovës, qyteti i Dardanës është një histori në vete. Në një kodër të qytetit, përmes së cilës kalon edhe lumi i këtij qyteti, gjindet dhe Kështjella e Dardanës.
Kjo kala mendohet që është zbuluar në afërsi të Bujanocit dhe Vranjës, gjegjësisht në fshatin Busavatë. Përmes materialeve dhe gjetjeve argjeologjike që u bënë në këtë pjesë, fshati Busavatë daton që nga koha e Paleolitit. Duke u mbështetur në gjetjet shkencore, Kalaja e Dardanës u ndërtua në shekullin e dytë pas Krishtit. Po në këtë kohë u zbulua dhe pllaka Stella, e cila është pllakë guri mbi varrore. Në disa hulumtime të tjera që u bënë kohëve të fundit, thuhet që Kalaja e Dardanës ka një histori mbi 1400 vjeçare. Përveç Kalasë, në këtë fshat është zbuluar dhe një shpellë që mendohet të jetë e vjetër mbi 1400 vjeçare. Kjo dëshmon dhe njëherë historinë tonë multikulturore të vendit tonë.
KALAJA E PRIZRENIT
Kalaja e Prizrenit është një monument i trashëgimisë kulturore në qytetin antik të Kosovës. Ky objekt pasyqron identitetin tonë kombëtar dhe kulutor në vend dhe konsiderohet të jetë simboli i qytetit, e një element me rëndësi në identitetin kulturor të Kosovës. Kalaja e Prizrenit, është e ndërtuar në një kodër të lartë, në një ambient piktoresk dhe në një pozitë jashtëzakonisht strategjike. Ngrihet mbi qytet sikurse edhe mbi luginën e thellë të Lumëbardhit dhe rrafshin e Dukagjinit. Fillet e saj i gjejmë në periudhën e parë të qytetërimit të këtij rajoni, në parahistori, me një zhvillim të vazhdueshëm në periudhën bizantine dhe osmane. Në periudhën e pushtimit osman, Kalaja zgjerohet për të përforcuar dhe ndërtuar muret e saj dhe të pasurohet me objekte të tjera të fushave të ndryshme si hamame dhe xhami. Poashtu, ky objekt ka shërbyer edhe për nevoja ushtarake. Në aspektin ndërtimor, kalaja është ndarë në 3 komplekse: 1. Qyteti i Epërm – Akropoli. 2. Qyteti i poshtëm dhe 3. Qyteti Jugor.
Në fillim, ky objekt është përdorur ekskluzivisht si kala deri më 1912. Kalaja e Prizrenit, në vete ngërthen një pjesë të rëndësishme të historisë tonë në përgjithësi. Pozita e saj gjeografike, pozicioni i saj dominues mbi qytetin, Peisazhi natyror shumë tërheqës, dhe konfigurimi arkitektonik i menduar mjaftë mirë, e bëjnë këtë objekt shumë voluminoz dhe me vlera të padiskutueshme historike, turisitike dhe arkeologjike. Si përfundim mund të themi se Kalaja e Prizrenit është ndër pikat më interesante për hulumtime historike dhe kulturore në vend. Në vitin 2008, është bërë restaurimi dhe konsverimi i Kalasë, me ç’rast i ka hapur dyert e saj për promovimin e vlerave historike, turizmit kulturor, vlerave ndër fetare dhe arktitekturale në territorin e Kosovës.
KALAJA E MITROVICËS
Historia jonë shumë shekullore ka nxerrë në pah edhe trashëgiminë tonë multikulturore. Si e tillë, trashëgimia jonë ka dhënë ngjyrime kulturore dhe historike në jetën tonë. Ndër to është edhe Kështjella e Mitrovicës, e cila është ndërtuar rreth vitit 1009-1007, sipas fakteve historike.
Sipas gojëdhënave, Kështjella e Mitrovicës është ndërtuar nga fisi Dardanët, ku këtu ishte një pemë e vjetër magjike. Mendohej, që fisi Dardan para se të nisej në luftë, vinin këtu dhe luteshin tek kjo pemë, që shërbente si faltore. Poashtu, gojëdhëna tergon se kjo pemë do të tregonte nëse lufta do të humbej apo do të fitohej. Pranë kësaj peme, shtëpinë e kishte një grua e vjetër që kishte dëmtime të rënda në fytyrë dhe asnjëri nuk kishte mundur të shikonte drejtë në sy atë. Sipas të gjitha gjasave, mendohej që shtëpia bashkë me pemën që gjindeshin aty, ishin në pronësi të kësaj gruaje. Por kjo pemë e vjetër konsiderohet të jetë ndonjë Orakull Dardan.
Në vitin 1200, në Kështjellën e Mitrovicës nga Perandoria Bizantine ka patur luftëra të tmerrshme që kanë përfunduar me fatalitet. Mirëpo, në vitet 1500, Mitrovica është kthyer në një qendër të rëndësishme për Perandorinë Osmane, duke u llogaritur si pjesë kyçe e Ballkanit. Në këtë pjesë të Kosovës, shihej Serbia, Mali i zi dhe Sanxhaku i Kosovës.
Që nga antikiteti e deri në ditët e sotme, Mitrovia është urë lidhësë jo vetëm kulturore dhe sociale, por edhe ekonomike dhe religjioze. Deri në përfundimit e luftës së fundit në Kosovë, të gjitha objektet kulturore në përgjithësi dhe Kalatë në veçanti ishin nën mbikqyrjen e institucioneve krahinore të Kosovës.
Nën okupimin serb dhe përfundimit të luftës në Kosovë, Kalaja e Mitrovicës u pëvetësua nga serbët, duke u thirrur në mitin e tyre gënjeshtarë. Sot e tutje, kjo kala e mori emrin Kalaja e Zveçanit. Ndërsa shumë arkeolog serb vizitojnë këtë monument kulture, përkthejnë të gjithë materialin që ka të bëjë me trashëgiminë e Mitrovicës, dhe objektet në mënyrë të rremë, grumbullojnë fakte, bëjnë financime të ndryshme, në mënyrë që të kenë një trashëgimi të pasur të tyre.
KALAJA E ARTANËS
E ndërtuar në mes të shekujve XIII dhe XIV, Kalaja e Artanës (Ish Novobërda), gjindet në një mal ndërmjet vendbanimeve të Përlepnicës dhe Krivajekës. Është objekt kulturor në Kosovë. Duke u bazuar në burimet historike dhe në statistika kulturore, Artana është përmendur në dekadën e parë të shekullit 15 me emërtimin Nuvo-Monte.
Artana si vendbanim, gjindet 35 km në perëndim të qytetit të Gjilanit dhe 39 km në në jug-lindje të Prishtinës. Ky monument kulture, ka patur një funksion mbrojtës gjatë periudhave të ndryshme të pushtuesve. Dhe si e tillë, ekziston si monument kulture.
Ndërtimi i Kalasë së Artanës, i takon tipit fortifikatë. Dhe si objekt i tillë, përbëhët nga dy pjesë që ashtuquajtura si Kala (kështjellë): Kështjella e Epërme dhe Kështjella e Sipërme.
Në kështjellën e sipërme, gjinden 6 kulla. Kulla perëndimore dhe ajo Lindore. Të dy kullat kanë bazë drejtkëndëshi, ndërsa të tjerat kanë bazë dhe formë katrori. Sipërfaqja e tyre është 0.05 hektarë. Kalaja e sipërme, ka qasje vetëm në pjesën lindore. Në pjesët tjera të kalasë, pjerrtësia e kodrës është e shtrirë dhe e rrëpirë në drejtim të luginës. Poashtu, në pjesën lindore, terreni ngrihet gradualisht duke kaluar në një kodër tjetër më të vogël në platonë e sipërme. Në kështjellën e sipërme, gjinden 6 kulla. Kulla perëndimore dhe ajo Lindore. Të dy kullat kanë bazë drejtkëndëshi, ndërsa të tjerat kanë bazë dhe formë katrori. Sipërfaqja e tyre është 0.05 hektarë.
Në këtë plato gjinden rrënojat e një kishe të madhe. Supozohet që kjo kishë i përket tipit të Katedraleve, dhe sipas shpjegimeve historike, daton nga koha e antikitetit. Pas përfundimit të luftës në Kosovë, Kalaja e Artanës është restauruar dhe është nën mbrojtjen e UNESCO-s.
KALAJA E KORISHËS
Zhvillimet arkeologjike që u bënë në lokalitetet e fshatit Korishë (5km larg Prizrenit), zbuluan dhe kalanë e këtij fshati. Mendohet që Kalaja e Korishës është ndërtuar në shekujt 5-6. Megjithatë, këto zhvillime arkeologjike lidhen edhe me lokalitetin e kishës paleokristiane ‘’Shën Pjetri’’ që njihet ndryshe si epoka e bronzit të mesëm. Në lokalitetin e Kalasë së Korishës janë gjetur fragmente si: Enë të ndryshme, Amfora Pitosam Vorba. Të gjitha këto gjetje, datojnë nga qysh nga koha e antikitetit.
Gërmadhat e Kalasë së Korishës lujanë një rol të rëndësishëm në historinë tonë kombëtare. Lartësia mbidetare e saj është 728, teksa kalaja gjindet në anën jugore të fshatit. Respektivisht, mendohet dhe besohet se në periudhën kur është ndërtuar Kalaja e fshatit, është ndërtuar dhe Kisha Katolike Paleokristine Shën Pjetri.
KALAJA E POGRAGJËS
Gjilani është ndër qytetet më me rëndësi në Kosovë. Vlerat kulturore dhe historike janë të gërshetuara në këtë këtë vend. Një rol të rëndësishëm e luan edhe Kalaja e Pogragjës, që është ndër objektet kulturore në këtë qytet. Kalaja e Pogragjës gjindet 10 km në juglindje të Gjilanit dhe ka një rëndësi të veçantë historike dhe shkencore, teksa u ndërtua në vitet 300-400.
Mendohet që në këtë objekt u gjetën edhe monedha si ajo e Otacila Severa (246-249). Kalaja e Pogragjës u rindërtuar nga Perandori Justinian në vitet 527-565. Kalaja e Pogragjës i takon tipit të ndërtimit Qytet – Kështjellë. Prandaj shumë historian e quajnë këtë objekt “Kala Romake/Bizantine e hershme”.
Objekti në fjalë, është e tipit kodrinor teksa lartësia e saj në 13m. Muret janë të ndërtuara me një lartësi prej 44m. Poashtu, kjo kala ka dhe disa kulla vrojtuese. Aktualisht, po punohet në zhveshjen e mureve të këtij objekti kulturor, nga bimësia. Trajtimi i së cilës po bëhet në suaza dhe në kushte të duhura, gjegjësisht në Luginën Morava e Bincës. Në kohën kur u zhvilluan punime arkeologjike, në këtë lokacion u gjendën monedha ari, shigjeta, pjesë të ndryshme arkeologjike.
Kalaja e Pogragjës përbëhet nga shumë komponentë: muri i parë dhe muri i dytë rrethues. Poashtu janë edhe tri kullat vrojtuese katërkëndëshe, ku janë të vendosura në murin e dytë.
Muret kanë një lartësi prej 11.40 m, dhe një lartësi prej 1.80. Vlen të përmendet që Kulla Qendrore, është objekti më i ruajtur dhe që ka rezistuar ndër shekuj. Për dallim nga pjesët tjera pjesërisht të shkatërruara, vetëm pjesa perëndimore e Kalasë së Pogragjës, është ende e pa shkatërruar.
Muret jugore të Kullës qendore, njëkohësisht janë pjesë e mureve të Kalasë. Kulla kryesore, gjindet brenda murit të dytë rrethues. Së bashku me tri kullat tjera të kapura njëra pas tjetrës, arrijnë një sipërfaqe prej 12.70 ari. Tri kullat e dukshme në murin e fundit rrethues , zakonisht shërbenin për forcimin e citadelës , në rast kulmesh nga armiku. Ato njëkohësisht shërbenin edhe si kulla vëzhguese. Kullat janë të vendosura në tri pozicione – kënde : jugperëndim , veriperëndim dhe verilindje . Ndërsa në këndin juglindor ndodhet një kanal që shërben për mbrojtje , para të cilit qëndron një shkëmb natyror. Tri kullat e murit të dytë rrethues kanë një bazë planimetrike në formë të katërkëndëshit. Kjo është si pasojë e rezultatit të konfiguracionit të terrenit, për dallim nga Kulla qendore që ka bazë katrore.
KALAJA E VUSHTRRISË
Kalaja e Vushtrrisë është ndërtuar në shekullin e 13-të dhe ndodhet në qendër të këtij qyteti antik. Për historikun e Kalasë së Vushtrisë flitet edhe në shumë dokumente historike. Ndër të tjerash Gjeografi Evlija Çelebiu në shekullin e 13-të sqaron se me ardhjen e Perandorisë Osmane në Kosovë, Sulltan Murati I, pas pushtimit të Kosovës, e shkatërroi Kalanë.
Mirëpo, Kalaja është rindërtuar edhe sot dhe ka arrit që të mbijetoi deri në kohën moderne. Për ndërtimin e kësaj kalaje, janë dhënë mendime dhe ide se kur është ndërtuar ajo. Sipas historianëve shqiptar, Kalaja e Vushtrrisë është ndërtuar gjatë periudhës iliro – dardane. Disa mendimtarë të tjerë theksojnë që Kalaja e Vushtrrisë u ndërtua në shekullin e 7-të, nga perandori bizantin Justiniani. Të gjitha këto konkludime u mbështetën në themelet, që u zbuluan në vitet 1980-1981. Në fillim Kalaja ka shërbyer si depo e armatimit, si burg, dhe më vonë është përdorur edhe për qëllime të tjera. Me ardhjen e Perandorisë Osmane dhe depërtimin e ushtrisë osmane në trojet tona në përgjithësi, Kalaja e Vushtrisë kalon në duart e Fatih Sulltan Mehmeti në vitin 1455. Në kohën kur sundoi Perandoria Osmane në Kosovë, veçanërisht në Vushtrri. Kalaja në fjalë pësoi dëmtime të mëdha. Mirëpo, për nevojat e ushtrisë Osmane, Kalaja u rindërtua përsëri. Pozita gjeografike e Kalasë së Vushtrrisë në kohën kur është ndërtuar kishte një rol shumë të madh ekonomik dhe religjioz. Dhe është përdorur për nevojat e ushtarëve Osman.
Në vitet 1918-1922, Kalaja u përdor si burg. Ndërsa gjatë viteve 1935-1944, ky objekt u përdorë si torishtë nga Shaban Mulla Gërguri. Me ardhjen e partizanëve dhe pas ikjes së tyre, Kalaja është përdorur si depo për mbeturinat e luftës.
Ndërkaq, në vitet 1955-1958, Kalaja e Vushtrrisë është përdorur për stërvitje. Në vitin 1960, ky objekt shërbente si Kinema. Ana jugore e Kalasë, ku ishte edhe kabina për kino-projektor ka qenë e mbuluar me çati, Sistemi fortifikues i Kalasë ka planimetri drejtkëndëshi. Përbëhet nga dy pjesë, kullës dykatëshe ne lindje dhe mureve rrethuese ne perëndim. Kalaja është ndërtuar nga gurë ranor dhe lumorë, të lidhur me llaq gëlqeror. Përveç rrënojave të bedenëve mbrojtëse që janë në gjendje të mjerueshme, këtu gjindet edhe kulla 2 katëshe.
Kalaja përfshinë një sipërfaqe prej 1100 metra katrorë. Lartësia e mureve arrin deri në 8 metra, ndërsa gjerësia deri në 2 metra. Poashtu, Kalaja kishte edhe gypat e kanalizimit, që shërbenin për përcjelljen e mbeturinave dhe ujit. Vlen të përmendet se gjatë gjurmimeve arkeologjikë, janë gjetur edhe gypa me trashësi prej 40cm. Këta gypa kanë përcjellë ujin nga Çezma e Kalasë apo edhe nga vet Kalaja. Për Kalanë e Vushtrrisë ekzistojnë edhe disa gojëdhëna. Njëra prej tyre tregon që brenda Kalasë, gjindej një zgafellë, që shërbente në rast të rrezikut kur lumi Sitnica dilte nga shtrati dhe Zgafella të mbronte.
Në shumë mure të Kalasë, gjinden nga dy gurë çift të vendosura mbi një pllakë guri, të cilat ende nuk kanë dhënë ndonjë informacion arkeologët se çfarë paraqesin këta gurë. Në muret e jashtme të Kalasë, shihen ende pjesët metalike, ku ishin të vendosura perdet për shfaqjen e filmave verore, deri në vitin 1962, Kalaja e Vushtrrisë u përdorë nga qytetarët për aktivitete të ndryshme. Ndërsa në kohën e komunizmit, në vitet e 70-ta është bërë një intervenim urgjent në këtë Kala. Intervenimet u bënë në murin jugorë të Kalasë dhe muret që janë me pamje nga rruga kryesore, me qëllim që të mbrohen qytetarët nga shembja e gurëve. Aktualisht, Kalaja e Vushtrrisë shërben për shumë vizitorë vendorë dhe të huaj. / diasporashqiptare/ KultPlus.com
Në vitin 1925 Shqipëria miratoi një rregullore të detajuar për mënyrën sesi duhej të jepeshin patentat, si merrej leja e qarkullimit të automjeteve, tarifat që duheshin paguar dhe penalitetet me të cilat përballeshin ata që shkelnin rregullat e qarkullimit.
Referuar rregullorës, të gjitha qerret me fuqi motorri që punojnë në rrugë në vende publike duhet të ishin nën kontroll të autoriteteve kompetente te qeverisë. Çdokush që dëshironte të mbante e përdorte qerre me fuqi motori duhet të kishte leje nga qeveria. Leja merrej pasi kërkuesi të paraqitej te autoritetet kompetente të shtetit e të jepte provimin e zotësisë, shkruan Scan, transmeton KultPlus.
“Çdo qerre me fuqi motori që vepron mbi rrugë ose vende botnore (publike) duhet të ketë një leje veprimi. Çdo përdorues i këso lloj qerresh duhet të ketë leje përdorimi që quhet “Leje Chaufferi”” shkruhej në rregullore.
Rregullorja ishte aq e detajuar sa parashikonte edhe elementet e sigurisë që duhej të përmbante automjeti, përcjell albinfo.ch.
“Çdo qerre motorike duhet të ketë një aparat sinjali me za. Çdo qerre me fuqi motori do të ketë përpara dy llampa e përmbrapa nji për ndriçim” përcaktohej më tej në rregullore.
Referuar rregullore, ‘përbrenda qyteteve ‘Chauffeuri” nuk do të kalojë 10 kilometra shpejtësi në orë. Përjashta qyteteve jo më tepër se 40 kilometra në orë’. Shpejtësia nuk duhej të kapërcente më shumë se 6 kilometra në orë kur moti ishte me mjegull ose kur makina kalonte në kryqëzime.
Çmimi i çertifikatës së pronësisë ishte 50 franga ari.
Ai që dëshironte të merrte patentën për drejtimin e automjetit duhej të bënte një kërkesë para autoriteteve kompetente. Dokumentacioni që duhej dorëzuar ishte çertifikata e lindjes. Kushti i parë ishte që kandidati të kishte mbushur moshën 21 vjeç. Po ashtu, kandidati duhej të mos kishte kryer krime e për këtë kërkohej edhe dorëzimi i “dëftesës penale” apo dëshmisë së penalitetit jo me të vonshme se 2 muaj.
Po ashtu, në listën e dokumenteve ishte edhe certifikata mjekësore në të cilën vërtetohej nga mjeku i qeverisë ose i bashkisë se kandidati nuk kishte të meta fizike apo shëndetësore që mund të pengojnë drejtimin e automjetit.
Provimi për patent përbëhej nga dy faza, sikurse në ditët e sotme; testimi teorik dhe praktik. Provimi teorik përbëhej nga pyetje të ndryshme verbale. Ndërkohë, testimi i praktikës zhvillohej duke e çuar kandidatin që të ngasë automjetin në rrugë ku kishte më shumë vështirësi qarkullimi.
“Në provim praktik konsiderohet vetëm aj qi tregon dijeni të plotë dhe nuk ka gjaknxetësie” përcaktohej në rregullore.
“Çertifikata e Chauffeurit” kushtonte 20 franga. Kjo rregullore hyri në fuqi me datën 1 shtator 1925./ scan/ KultPlus.com
Mirëmbajtja e monumenteve të kulturës vijon të jetë në qendër të vëmendjes së specialistëve të Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore dhe Ministrisë së Kulturësnë Shqipëri
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, tha sot se “së bashku me specialistët e Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kultore Vlorë , Sektori Sarandë, u zhvillua një ekspeditë për gjendjen e konservimit të pikturës murale në Kishën e Manastirit të Shën Mërisë në Kostar dhe në Kishën e Manastirit të Shën Triadhës në Kardhikaq, Delvinë”.
“Qëllimi i kësaj ekspedite është verifikimi dhe hartimi i projekteve të ndërhyrjes konservuese e restauruese në pikturën murale të këtyre dy objekteve “monument kulture”, si dy objekte me mjaft vlera dhe interes në këtë zonë”, – tha Margariti.
Kisha Shën Meria e Kostarit ngrihet në anën lindore të qytetit antik të Finiqit dhe ndodhet brenda një shpelle të natyrshme në malin Kostari. Pjesa veriperëndimore u ndërtua për herë të parë në 1332 dhe, më vonë, në vitet 1690-1770 u unifikua me pjesën tjetër.
Duke u gdhendur në shkëmb, manastiri mbart një vlerë të madhe dhe të rrallë historike; Kjo ndodh sepse ndër të tjera, gjatë okupimit osman, funksiononte si një shkollë sekrete, mësuesi i saj i fundit ishte Pilo Papa.
Kisha e Shën Triadhës nga tiparet tipologjike duhet ti përkas fundit të shek. XVI- fillimi i shek. XVII, ndërsa mbishkrimi që gjendet mbi portën hyrës tregon se ajo është pikturuar në vitin 1827. /atsh/ KultPlus.com
Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama deklaroi sot se qeveria që ai drejton është mbrojtësja më e fortë e trashëgimisë kulturore në historinë e këtyre 30 viteve.
Kryeministri publikoi pamje nga “Bazilika e Linit” një mozaik mjaft i rrallë që daton në shek. V-VI, tepër i rëndësishëm për trashëgiminë kulturore.
“Kur trashëgimia kulturore është autentike dhe jo një produkt i fantazisë së atyre që kujtohen për të vetëm kur i thërret kushtrimi politik i të parëve, qeveria jonë është mbrojtësja më e fortë e saj në historinë e këtyre 30 viteve”, deklaroi Kryeministri Rama.
Mozaiku i ekspozuar i Bazilikës së Linit, e cila ndodhet rreth 20 kilometra larg Pogradecit përbëhet nga disa kolona të punuara me mjeshtëri si dhe mozaikët me motive të njohura si zogjtë, gërshetat, kryqi i thyer apo lulet, por edhe elementë të rrallë për zonën dhe kohën.
Ngjyrat më të përdorura për zbukurim janë e bardha, e zeza, e kuqja, kafja, jeshilja, e verdha dhe portokallia. Për ndërtimin e mozaikëve janë përdorur gurë të vegjël në formë kubikësh (tesera) me përmasa 1×1 cm, të cilët kanë më së shumti përbërje gëlqerore, por nuk mungojnë as kubikët prej mermeri, ata prej tulle apo kubikët prej brumi qelqi.
Përveç pjesës së Pastoforit, pjesa tjetër e Bazilikës qëndron ende nën rërë. /Atsh /KultPlus.com
Në Pazarin e Krujës vazhdon të ruhet tradita e të punuarit të qilimave, qelesheve, veshjeve popullore etj., në mënyrë artizanale, duke ruajtur traditën dhe trashëguar këtë proces tek brezat e rinj.
Dallëndyshe Tabaku bën prej 30 vitesh të njëjtën punë – të krijimit të qilimave tradicionalë në tezgjah, pasion ky i cili i kishte lindur që në rininë e hershme.
“Për të punuar një qilim duhet tezgjahu, i cili është dy llojesh: vertikal dhe horizontal. Më parë gjyshet tona kanë punuar me tezgjah horizontal. Ngjeshja e leshit për një qilim tani bëhet me sfurk, kurse më përpara është bërë me shpatë. Simbolet që gjenden në qilimat tradicional janë ato të shqiponjës, lulet e pranverës, anije ilire, pra simbole që tregojnë identitetin dhe trashëgiminë tonë kulturore”, tha Tabaku.
Tabaku shpjegon se, “procesi i punës për një qilim fillon me endjen me fill pambuku, më pas fillohet thurja me fill leshi që është i cilësisë së parë. Gjithashtu, për bërjen e një qilimi duhet dhe vizatimi teknik, i cili ka të bëjë me simbolet kombëtare dhe kulturore të vendit tonë. Për prodhimin e një qilimi prej 1 metër katror duhen gati shtatë ditë dhe një punë intensive prej tetë orësh”.
“Duke iu përshtatur edhe kërkesave të turistëve dhe modës tashmë bëjmë dhe qilima modernë me ngjyra të tjera dhe me simbole matematikore, pra figura ekzakte”, thotë ajo/ Telgrafi/ KultPlus.com
Ministrja e Kulturës Elva Margariti, u shpreh të shtunën gjatë një takimi me banorë të Linit se, kishte ardhur në fshatin Lin një vit më parë kur mori detyrën si koordinatore e programit “100 Fshatrat”, program i cili, siç tha ajo, e befasoi më shumë ndërthurja e trashëgimisë kulturore, natyrës dhe resurseve agroturistike.
“Që atëherë kemi diskutuar shumë për këto mbështetje të ndërthurura dhe sot që vij pas disa kohësh, shoh që jo vetëm kjo bujtinë, por edhe të tjera investime, kanë marrë formë dhe i përgjigjen misionit për zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit”, – tha ajo.
Margariti tregoi historinë e takimit me një gurgdhendës, i cili po ndërton një hotel që pritet të hapet këto ditë. Ai më tha, citoi ajo, “që mund ta ndërtoja shumë më shpejt hotelin me tulla e beton, por besoj që kjo shtëpi ka nevojë për këto gurë”.
Ka ardhur koha që investimet kanë nevojë për këto mjeshtra, theksoi Margariti. Ndaj, vijoi ajo, lajmi i mirë është që edhe liqeni i Ohrit, pjesa shqiptare, iu bashkua UNESCO-s dhe kjo nuk është vetëm një vlerësim, por edhe përgjegjësi për t’u menaxhur kjo pasuri botërore.
“Ju jeni pjesë e ruajtjes së trashëgiminë kulture”, tha ajo.
Portretet në vijim janë realizuar gjatë shekullit të XIX-të. Ato i dedikohen Ali Pashë Tepelenës (1744-1822).
Disa prej veprave të sundimtarit shqiptar, që në shoqëritë perëndimore njihej më shumë si Ali Pashë Janina, mbajnë emrat e personaliteteve të njohura të artit francez, si: Horace Vernet (1789-1863), Louis Dupré (1789-1837) dhe Jules Boilly (1796-1874).
Pamje nga salla e Muzeumit Historik Kombëtar në Tiranë ku gjatë tri ditëve i zhvilloi punimet Kuvendi Ndërkombëtar “Rrënjët tona”Nga kuvendi ndërkombëtar “Rrënjët tona” në Tiranë
Ky kuvend dhe kuvendet tjera popullin shqiptar po e ndihmojnë të bëhemi të vetëdijshëm për rëndësinë e njohjes së historisë dhe prejardhjen tonë, për ta kuptuar peshën e kësaj vlere historike në shkallë kombëtare e ndërkombëtare dhe për ta marrë përsipër peshën e kësaj trashëgimie, si trashëguesit dhe mbartësit themelorë e të drejtpërdrejtë të tyre
Nga Prishtina, Qendra Kombëtare “Rrënjët tona” ne Tirane mbajti Kuvendin Ndërkombëtar i cili ishte një vazhdimësia historie-gjuhësore dhe Etnos kulturore e Shqiptarëve te cilin e organizoi Kuvendin Ndërkombëtar me temë: Vazhdimësia historike-gjuhësore dhe Etnë kulturore në boten shqiptare përmes mijëvjeçarëve. Në këtë kuvend morën pjesë rreth nëntëdhjete referues, akademikë, studiues, pjesëmarrës nga vendbanimet shqiptare nga Mali i Zi, nga Serbia, nga Maqedonia, nga Kroacia, nga Franca, nga Italia dhe vende te tjera – pedagoge, njohës të gjuhës shqipe tek arbëreshët e Italisë dhe arvanitasit nga Greqia.
Ne ketë Kuvend u trajtuan tema të ndryshme gjatë tri ditëve. Kuvendi i zhvilloi punimet në ambientet e Muzeut Historik Kombëtar ne Tirane.
Në ditën e parë u regjistruan pjesëmarrësit dhe u çel ekspozita me postera dhe thënie të arta, me foto dhe pamje nga Shqipëria, për gjuhën shqipe dhe shqiptarët.
Dita e dytë u be ceremonia e hapjes së Kuvendit. Ne këtë Kuvend me diskutimet e tyre personale morën pjesë personalitete nga fusha përkatëse si dr. Stefan Pinguli, prof. Sazan Gun, prof. Primo Shllaku, prof. Nexhmi Ganiu dhe mjeshtri i madh Bujar Kapexhiu. Fjalën e hapjes në Kuvendin Albanologjik e mbajti dr. Stefan Pinguli cili në fjalën e tij u angazhua me të vërteta, që deri më tani nuk janë thënë për arsye të ndryshme nga akademikët dhe zyrtarë ne boten shqiptare. Edhe dr. Pinguli në fjalën e tij para te pranishmeve tha se Albanologjia është vetë Kombi dhe Populli shqiptar. Lidhur me pyetjen se përse në Tiranë po mbahet ky Kuvend? Themi pa ngucim se Tirana është kryeqendra e kombit dhe e popullit shqiptarë ku gërshetohen vlerat e trashëgimisë albanologjike dhe arritjet e kulturës moderne, ku behët shpalosja e identitetit, ku bashkëjeton historia dhe ardhmëria, antikiteti dhe moderniteteve të tjera. Tirana është vendi më i përshtatshëm, më ¡ drejtë dhe më i dobishëm për zhvillimin e Kuvendit Albanologjik.
Albanologjia është vetë Kombi dhe Populli shqiptar.
dr Apollon Braçe, në fjalën e tij shprehu vlerësimet dhe mirënjohjen për të gjithë ata që kontribuon dhe po kontribuojnë në studimet albanologjike. Bazuar në këtë Albanologjia dhe Kuvendi kërkojnë që të zgjerohen dhe të përdoren metodat me të avancuara në këtë fushë. Studiuesi Primo Shilaku ne fjalën e tij nënvizoi se gjuha shqipe deri më sot është studiuar si gjuha në formën krahasimore të saj, nga studiues si Çabej, Domi e te tjerë, të cilët pa diskutim kanë dhënë një kontribut të madh me studimet e tyre. Një objektiv tjetër është se gjuha ka nevojë për tu pasuruar, sepse mbi pesëdhjete për qind e vendit tonë është nga Venu. Futja e strukturave të reja gege do ta pasuronte edhe do ti bënte më të kuptueshëm studiuesit ndërkombëtarë, që arrijnë deri në një pikë për gjuhën, por që nuk shkojnë dot më tej, sepse nuk njohin pjesën tjetër të gjuhës. Pasi të gjithë këta dhanë përshëndetjet dhe mendimin e tyre, dolën jashtë muzeut për të bërë një foto të përbashkët. Në hollin e muzeut u panë edhe thëniet e arta, fotot dhe hartat për gjuhën dhe historinë e shqiptarëve. Edhe ditën tjetër objektivi i diskutimeve nga studiuesit pjesëmarrës prof. dr.Jahja Drançolli, prof. ing. Dashamir Uruçi, Clirim Mukii, Mal Berisha, Xhevair Lleshi, Preng Lleshi, dr. Sc. Faik Sahiti ishte se një Kuvend i cili na ndihmoi të bëhemi të vetëdijshëm për rëndësinë e njohjes së historisë dhe prejardhjen tonë, për ta kuptuar peshën e kësaj vlere historike në shkallë kombëtare e ndërkombëtare dhe për ta marrë përsipër peshën e kësaj trashëgimie, si trashëguesit dhe mbartësit themelorë e të drejtpërdrejtë të tyre. Dhe për ta mbyllur shkrimin tone po përcjellim nga ky Kuvend Ndërkombëtar mesazhet : “Ai popull që nuk njeh të shkuarën e tij, mbetet gjithë jetën foshnjarak./BotaSot/KultPlus.com
Dorëshkrimi i Hilë Mosit, ‘korni englez’ i Fan Nolit, violina të Heronjve të Popullit, Qemal Stafa dhe Ylbere Bylykbashi. Këto janë vetëm disa prej objekteve origjinale nga fondi i Muzeut Historik Kombëtar që shfaqen në hollin e tij.
“Trashëgimia shpirtërore përmes instrumenteve muzikore” titullohej ekspozita e çelur dje në Muzeun Historik Kombëtar. Ajo u çel në kuadër të 21 qershorit, “Ditës Botërore të Muzikës”. Ministria e Kulturës ka shpallur muajin qershor si “Muajin e Muzikës”, duke organizuar një sërë aktivitetesh gjatë gjithë këtij muaji. Ekspozita vjen mbështetje të projekteve dedikuar kësaj ngjarjeje, Muzeu Historik Kombëtar çel për publikun ekspozitën me titull “Trashëgimia shpirtërore përmes instrumenteve muzikore”.
Drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, Dr. Dorian Koçi, u shpreh për këtë ekspozitë se, “Midis tipologjive kryesore të trashëgimisë shpirtërore shqiptare përfshihen këngët dhe vallet, meloditë dhe ritet e ndryshme, proza dhe poezia popullore, shfaqjet dhe lojërat popullore, si dhe instrumentet e nevojshme për shoqërimin e tyre”. Sipas tij, lidhur me instrumentet popullore duhet thënë se ka lloje të ndryshme që përfshihen në instrumentet idiofone, membranofone dhe kordeofone. Pjesa më e madhe e objekteve të përfshira në ekspozitë janë veglat kordeofone, ku hyjnë ato vegla, të cilat nxjerrin tinguj nga vibracionet e kordave. Ndër to mund të përmendim çiftelitë, lahutat etj. Në ekspozitën e çelur, publiku do të gjejë vegla frymore (membranofone) si fyelli, cylja, zymare etj. “Nuk mund të mungojë gjinia e veglave idiofone, ku hyjnë mjetet kumbuese që nxjerin tinguj nga vibracionet e trupit të tyre të ngurtë nëpërmjet tundjes”,-tha ai.
<►>
Ndërsa akademiku dhe muzikologu i njohur Vasil Tole theksoi se: “Ndjej një kënaqësi të veçantë që marr pjesë në këtë ekspozitë të një rëndësie të veçantë. Ju ftoj të gjithëve që ta konsideroni këtë event si një pjesë të pasurisë humane të popullit tonë. Të huajt, gjithnjë e kanë pasqyruar shqiptarin tradicional të veshur me kostum popullor dhe me një armë në brez, por në të vërtetë përveç armës, traditë për shqiptarin ka qenë edhe vegla muzikore”. Tole vërejti se instrumenti kishte një peshë të madhe në traditën popullore. Mjeshtëria e veglave tradicionale po shkon drejt zhdukjes, ndaj kjo ekspozitë duhet të na ndërgjegjësojë së tepërmi në mbajtjen gjallë të kësaj tradite popullore”. Korni anglez, i cili ekspozohet ka një domethënie të veçantë historik sipas Toles. Ndërkohë që violina e Qemal Stafës është një objekt tjetër i rëndësishëm, ku është e lidhur sipas muzikologut me formimin e politikanëve në vitet ’30.
Ekspozita “Trashëgimia shpirtërore përmes instrumentave muzikorë” vjen në kuadër të muajit të muzikës. Ekspozita u çel me qëllimin e ruajtjes dhe mbrojtjes së vlerave të trashëgimisë shpirtërore të krijuar nga shqiptarët ndër shekuj. Këto vlera, unike dhe të shumëllojshme për nga mënyra e krijimit, përçimit dhe realizimit të tyre, përbëjnë një nga shtyllat e identitetit kulturor të shqiptarëve.
TIRANË, 18 qershor/ Në qytetin e Brestit në rajonin e Bretanjës në Francë po zhvillohet nga 17-19 qershor takimi mbi mbrojtjen e trashëgimisë botërore nënujore organizuar nga UNESCO.
Ky takim ka mbledhur ekspertë, studiues dhe politikbërës nga e gjithë bota për të përcaktuar hapat dhe politikat mbrojtëse të pasurive botërore nënujore.
Në panelin kryesor të takimit krahas Ministrit të Kulturës të Francës dhe Drejtoreshës së Përgjithshme të Unesco-s është vendosur Auron Tare, kryetar i Këshillit Shkencor të UNESCO-s për pasuritë botërore nënujore.
Shqipëria renditet shumë lart për zbulimet nënujore. Gjiri i Vlorës, Sarandës, Durrësit, Ksamilit, Karaburunit, Sazanit e deri në afërsi të Zvërnecit, përpos bukurive natyrore, fshehin relike të shumta të një rëndësie të veçantë historike. Zbulimi i këtyre pasurive nënujore me vlera të mëdha është në të mirën e Shqipërisë, si atraksione turistike/ ATSH/ KultPlus.com
Tekstili më i vjetër prej mëndafshi, i zbuluar në Shqipëri është më se 2600 vjeçar.
Kështu deklaron studiuesi dhe restauruesi Frederik Stamati, i cili vjen me një tjetër dëshmi të trashëgimisë sonë kulturore.
Sipas tij, ky tekstil mëndafshi është zbuluar në Apoloni, brenda një urne prej bronzi.
“Urnën nuk po e paraqesim, gjithsesi ajo është e ekspozuar në Muzeun arkeologjik të Apolonisë. Natyrisht që nuk ka qenë një thërrime, si edhe ka mbetur, por një veshje që hidhej krahëve. Është shumë e hollë, në çdo 10 cm ka më shumë se 1000 fije mëndafshi. Ka pamjen e ngjashme me atë të thurjes së kanistrës”, tregon Stamati.
Sipas tij, brenda në urne ishte kthyer në një pluhur të zi, ku kishte shpëtuar vetëm kjo pjesë e ekspozuar në fotografi.
“Një pjesë e pëlhurës së mëndafshtë kishte dale nga urna dhe i ishte veshur asaj nga jashtë. Ruhet si imazh mineralesh korrozioni, të cilin nuk e kemi hequr. Nëse do t’i shikoni me kujdes fotot, do të dalloni se në këtë “bllok” janë dy tekstile. Ai në foton e dytë është endur më rrallë. Bën pjesë në tekstilet e endura me dy lisa, ose si i quan sot industria tekstile, garniturë”,- nënvizon Stamati.
Stamati shprehet se në urnë kanë qenë futur veç të tjerave dy tekstile, të përdorura si veshje të asaj kohe./ KultPlus/
Makinat kanë zënë vend njëra pranë tjetrës, por vetëm një vit më parë në vendin afër qendrës historike në Prizren qëndronte shtëpia e familjes Myftiu, e cila besohet se ishte ndërtuar në shekullin e XIX. Ani pse ajo ishte pjesë e trashëgimisë kulturore u rrënua.
E për ketë rast dhe shumë të tjera të dëmtimit të objekteve të trashëgimisë kulturore, në Prokurorinë Themelore të Prizrenit, që nga viti 2018 e deri më tani janë ngritur disa kallëzime penale.
“Kemi pranuar gjatë vitit 2018, 14 kallëzime penale, kundër 29 personave, kemi ngritur 13 aktakuza gjatë vitit 2018, kundër 24 personave”.
Se Qendra Kulturore e Prizrenit po dëmtohet e thonë edhe në organizatën “Ec ma ndryshe”.
“Këto ndërtesa në momentin kur po rrënohen po shfrytëzohen për parkingje edhe shfrytëzohen për ndërtesa të reja, që normalisht është në kundërshtim edhe me ligjin në fuqi për Qendrën Historike të Prizrenit”, thonë ata.
Me rastin e evidentimit të shkatërrimit të objekteve kulturore është duke u marrë edhe Inspektorati i Trashëgimisë, në kuadër të Ministrisë së Kulturës.
“Inspektorati i Trashëgimisë Kulturore ka iniciuar shtatë procedura penale, për persona që kanë dëmtuar ose shkatërruar trashëgiminë kulturore, prej këtyre shtatëve numri më i madh i kallëzimeve penale është drejtuar tek regjioni i Prizrenit”.
Deri më tani Inspektorati i Trashëgimisë Kulturore ka dhënë 32 rekomandime për institucionet e Trashëgimisë kulturore, derisa ka thirrur të gjitha komunat e shtetit që të marrin masa të cilat ndikojnë në ruajtjen dhe mbrojtjen e trashëgimisë kulturore./Klan Kosova / KultPlus.com
Muharrem Behrami nga Podujeva i cili punon dhe vepron në Linz të Austrisë, është bërë hero në këtë shtet. Krejt kjo, pasi që Behrami ka intervenuar për të shpëtuar një 14-vjeçar i cili kishte mbetur i mbyllur në një oxhak.
Behrami së bashku me zjarrfikësit dhe Policinë austriake, kanë shpëtuar 14-vjeçarin që kishte mbetur i ngujuar në një oxhak. Ishte kosovari ai i cili ka dëgjuar ulërimat e 14-vjeçarit i cili kërkonte ndihmë, më pastaj ka njoftuar forcat e rendit për intervenim. Ky rast ka marrë vëmendje në mediet austriake, e që një faqe e ka zënë edhe te gazeta “Land Leute”.
“Një nga banorët e lagjes, shoferi i kamionit, Muharrem Behrami, dëgjoi thirrjet për ndihmë nga 14-vjeçari në 01:30 të mëngjesit. Kosovari menjëherë lajmëroi policinë. Dy zyrtarë kontrolluan të gjitha apartamentet, por fillimisht nuk gjetën asgjë. U deshën gati dy orë që britmat më në fund të lokalizoheshin”, ka shkruar gazeta, transmeton faqja “Podujeva Vendlindja Ime”.
“Kur ishte e qartë se në cilën situatë ishte djali, departamenti i zjarrfikësve u alarmua në orën 03:30. Shpëtimi i djalit nuk ishte aq i lehtë. Nëpërmjet një ngushtice, forcat e punës mund të preknin krahët e Bibenit të dëshpëruar. Ai po merrte frymë, por i mbërthyer në oxhaqet e ngushta dhe plotësisht i pafuqishëm”, ka shkruar tutje gazeta.
Pas intervenimit, 14-vjeçari u largua nga vrima që gati sa e kishte mbytur.
“Në orën 04:30, djali u lirua më në fund nga oxhaku. Ai ishte plotësisht i lodhur dhe i çrregullt. Pas ndihmës së tij të parë nga ambulanca, ekipet mjekësore e çuan në spital”, thuhet tutje.
Muharrem Behrami, i cili ishte i pari që dëgjoi britmat e djalit dhe kishte paralajmëruar shërbimet emergjente në mes të natës, është shprehur i kënaqur. Ai nuk e konsideron veten një shpëtimtar.
“Unë vetëm e kam bërë detyrën time si dhe e kam marrë telefonin. Heronjtë e vërtetë të natës janë zjarrfikësit, policia dhe ekipet e shpëtimit”, ka thënë ai për media austriake.
Ministrit i Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS) Kujtim Gashi, sot ka nënshkruar Vendimin për aprovimin e Listës së Trashëgimisë Kulturore për Mbrojtje të Përkohshme me 1595 asete, të cilat do t’i nënshtrohen masave dhe regjimit mbrojtës sipas Ligjit për Trashëgiminë Kulturore.
Këtë vit, janë propozuar, shqyrtuar dhe aprovuar edhe mjaft propozime të reja të objekteve të cilat bartin në vete ngjarje, momente e periudha të rëndësishme nga historia, kujtesa kolektive e zhvillimit urban, social, tregtar dhe infrastrukturor të vendit të gjitha këto dhe jo vetëm, vlera të pakontestueshme që duhen ruajtur, mbrojtur dhe promovuar.
Disa nga këto asete, të cilat janë përfshirë këtë vit si propozime të reja në Listën e Trashëgimisë Kulturore për Mbrojtje të Përkohshme janë: Shtëpia e lindjes e Adem Demaçit, Shtëpia e Adem Demaçit, Qendra Tregtare Gërmia – Prishtinë, Selia e Shtabit të Brigadës 121 Komandant Kumanova, Kompleksi Memorial Mujë Krasniqi, Shtëpia Muze e Fadil Vatës, Shtëpia e Kulturës në Runik dhe disa objekte të tjera të cilat tashmë gëzojnë status të ndërtesave/aseteve të mbrojtura sipas Ligjit për Trashëgimi Kulturore.
MKRS dhe institucionet e trashëgimisë kulturore, do të jenë maksimalisht të angazhuara në të gjitha fazat e realizimit të plotë të mandatit të tyre për të zbatuar masat, obligimet dhe standardet profesionale të ruajtjes dhe mbrojtjes së vlerave tona të trashëgimisë kulturore.
“Dua të falënderoj të gjitha palët e angazhuara, në çfarëdo forme, në debatin dhe procedurat tjera të aprovimit të listës, si zërat e opinionit publik, ekspertët e jashtëm, personat fizik të përfshirë në cilësi të ndryshme, institucionet lokale dhe institucionet, profesionistët dhe komisionet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për përmbylljen me sukses të këtij procesi” ka thënë mes tjerash ministri Kujtim Gashi, pas nënshkrimit të listës.
“Dua të falënderoj të gjitha palët e angazhuara, në çfarëdo forme, në debatin dhe procedurat tjera të aprovimit të listës, si zërat e opinionit publik, ekspertët e jashtëm, personat fizik të përfshirë në cilësi të ndryshme, institucionet lokale dhe institucionet, profesionistët dhe komisionet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për përmbylljen me sukses të këtij procesi” ka thënë mes tjerash ministri Kujtim Gashi, pas nënshkrimit të listës./ KultPlus.com
