Etno Fest festivali që tash e 13 vite bën bashkë dashamirës të traditës, folklorit dhe trashëgimisë kulturore, filloi mbrëmë rrugëtimin e këtij viti, përcjell KultPlus.
Programi i pasur e i kuruar me shumë kujdes, deri me 20 gusht ofron për publikun ekspozita të shumta, performaca muzikore, shfaqje teatrale, punëtori e debate. Ndër të tjera, për vizitorë është hapur edhe ekspozita figurative e profesorit të ndjerë Shyqri Nimani. Plot vepra artistike që shënojnë etapat e shtetësisë dhe lirisë së Kosovës, ju presin t’i vizitoni.
Të pranishëm në hapje ishin ministri Hajrulla Çeku dhe ministrja Albulena Haxhiu, kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, artistë e artdashës.
Festivali, me mbështetës kryesor MKRS-në, vazhdon të jetë shembull se si mund të shfrytëzojmë potencialin e hapësirave të trashëgimisë kulturore, duke harmonizuar traditën me inovacionin dhe duke u shndërruar në një pikë referimi për entuziastët e kulturës dhe vizitorët e turistët. / KultPlus.com
Revista e njohura franceze e turizmit, EnVols, përmend Libohovën si një destinacion turistik, me pasuri të shumta të trashëgimisë kulturore.
Në një postim në rrjetet sociale, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit Mirela Kumbaro thekson se disa vite më parë ishte e paimagjinueshme të flitej për turizëm në Libohovë.
“Libohova në një nga revistat e njohura franceze të turizmit, EnVols, përmendet si një destinacion turistik, me pasuri të shumta të trashëgimisë kulturore; Teqeja e Melanit, Kisha e Labovës e Kalaja e Shanishasë, asetet tona të çmuara që janë në shërbim të turizmit. E paimagjinueshme disa vite më parë të flitej për turizëm në Libohovë. Sot ka iniciativa private, bujtina e restorante që presin e përcjellin vizitorë çdo vit. Nuk dolën nga hiçi, por u ngritën pas investimeve publike në infrastrukturë dhe krijimit të një perspektive të qartë për zhvillimin e turizmit. Kjo është fakt”, shkruan ajo.
Libohova, qyteti i ndodhur rreth 11 km në juglindje të Gjirokastrës, me një bukuri natyrore magjepsëse dhe monumente me vlera kulturore, falë programit kombëtar të Rilindjes Urbane, është kthyer në një atraksion turistik për qytetarët vendas e të huaj.
Në qendër të Libohovës ndodhet rrapi shumëshekullor mbi 560-vjeçar, një monument i rrallë i natyrës, i cili është i rrethuar nga rrepë të tjerë. Ata i japin qytetit gjelbërimin dhe bukurinë këtij vendi.
Gjithashtu bien në sy, në qendër të qytetit, sarajet e bejlerëve të Libohovës. Kalaja e Libohovës, me katër kulla shumëkëndëshe nëpër qoshet dhe murin që rrethon një sipërfaqe të gjerë, është një fortesë me përmasa të konsiderueshme./ atsh / KultPlus.com
Trashëgimia kulturore i referohet traditave, zakoneve dhe praktikave që përcillen brez pas brezi brenda një kulture. Aty përfshihet një gamë e gjerë shprehjesh kulturore, si letërsia, arti, muzika, vallëzimi, ushqimi dhe veshja, shkruan KultPlus.
Së fundmi, Ministria e Kulturës ka njoftuar se pesë asete të trashëgimisë kulturore do të jenë në mbrojtje të përhershme.
Hamami i Madh në Prishtinë, varrezat Hebraike në Prishtinë, shkolla e Muzikës (ish Saraji i Mustafë Pashës) në Gjilan, Atik Xhamia në Gjilan dhe ish-hoteli Jadran në Mitrovicë janë asetet që pasuruan listën e monumenteve në mbrojtje të përhershme.
MKRS njofton se gjatë muajve në vijim pritet të miratohen propozime të tjera për shpallje asetesh në mbrojtje të përhershme nga kategori të tjera të trashëgimisë kulturore.
Ndërkaq, trashëgimia kulturore është e rëndësishme sepse ndihmon në ruajtjen e identitetit unik të një kulture dhe lejon brezat e ardhshëm të kuptojnë dhe vlerësojnë historinë dhe traditat e paraardhësve të tyre. /KultPlus.com
“Historiku i disa prej ndërtimeve më përfaqësuese të Tiranës gjatë shek.XX” është ligjërata që dr. Melsi Labi mbajti për maturantët e liceut “Jordan Misja”, në mjediset e Akademisë së Studimeve Albanologjike.
Tema prekte disa pika kyçe mbi historinë, arkitekturën dhe funksionin që këto objekte kanë pasur gjatë shekullit që lamë pas. Nëpërmjet interaktivitetit teknologjik, materialeve arkivore fotografike e filmike, u ofrua një informacion i bollshëm shkencor për këtë aspekt të qytetit të Tiranës.
Ky ishte takimi i fundit për këtë vit, që finalizon bashkëpunimin 1-vjeçar mes ASA-s dhe bashkisë së Tiranës për zbatimin e një programi edukimi në fushën e trashëgimisë kulturore të Tiranës dhe rrethinave të saj.
Me dhjetëra nxënës të gjimnazeve të qytetit kanë marrë pjesë në 12 seanca nën drejtimin e studiuesve dhe ekspertëve të trashëgimisë kulturore materiale dhe jomateriale në rrethit të Tiranës dhe pas çdo takimi kanë vizituar Muzeun Arkeologjik nën udhëheqjen e cicerones.
Duke parë dobinë dhe efektin e një programi të tillë edukimi, bazuar në opinionet e nxënësve dhe mësuesve, mendohet që palët, ASA dhe Bashkia e Tiranës, ta rinovojnë marrëveshjen për vitin 2023.
Ministri Çeku sot takoi kryetarin e Komunës së Istogut, Ilir Ferati, dhe bashkëpunëtorët e tij.
Bashkë diskutuan për projektet insfrastrukturore në fushën e kulturës, rinisë, sportit dhe trashëgimisë kulturore.
Ministri e njoftoi me punët që janë bërë në asete të trashëgimisë kulturore deri tani në këtë zonë. Përfundimi i punëve në kullën e Hamdi Halil Osmanaj në Trubohovc, në kullën e Halil Ali Mavrajt në Staradoran, po ashtu në kullën në Orobërdë.
Diskutuan gjithashtu për palestrën e edukatës fizike të gjimnazit “Hysni Zajmi” në Vrellë. U dakorduan të që të prioritizojnë intervenimet dhe të shihet mundësia e buxhetimit të MKRS që punët që janë zvarritur të përfundojnë.
Palestra e qytetit është një tjetër projekt që ka nevojë për renovim. U dakorduan që Komuna të dorëzojë projektin dhe pasi të analizohet detajisht, MKRS të japë propozim për mundësitë e buxhetit që mund të ndahen për këtë projekt.
Ministri Çeku u propozoi disa projekte potenciale.
Restaurimin dhe funksionalizimin e Burgut të Gurakocit. Të themelohet një grup i përbashkët, Komunë, MKRS, QRTK Pejë dhe të fillojë puna në mënyrë që kësaj hapësire t’i jepet funksion dhe të përdoret nga komuniteti.
Po ashtu u diskutua për krijimin e një Akademie të futbollit në bashkëpunim me një donator gjerman. Komuna u zotuan të ndahet lokacioni dhe ky projekt të filloj.
Në takim u fol gjithashtu që muzeu etnologjik të bartet nga vendi ku është në një lokacion të ri. Nga MKRS u kërkua të sigurohen inventari dhe të punohet në një koncept kuratorial të ekspozitës.
Ministri Çeku e njoftoi kryetarin Ferati për dy programet shtetërore që pritet të fillojnë nga viti i ardhshëm në të gjitha komunat e Kosovës, që janë programi i artit në shkolla dhe sportit në shkolla, ndërsa mori përgjigje pozitive për të punuar së bashku në zbatim. / KultPlus.com
Ministri Çeku ka filluar serinë e diskutimeve me kryetarët e komunave. Temë kryesore e takimeve janë investimet kapitale në kulturë, sport, rini dhe trashëgimi kulturore.
Vizita e parë ishte në Vushtrri ku u prit në takim nga kryetari Ferit Idrizi. / KultPlus.com
Duke filluar nga 1 Janari i vitit 2023, e gjithë veprimtaria profesionale në fushën e trashëgimisë kulturore do të zhvillohet vetëm me Licencë Profesionale.
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka përfunduar të gjitha përgatitjet për zbatimin e procesit të licencimit të personave fizik dhe juridik në fushën e trashëgimisë kulturore sipas Udhëzimit Administrativ Nr. 03/2021 të miratuar për Kriteret, Kërkesat, Rregullat dhe Procedurat lidhur me Lëshimin, Administrimin dhe Revokimin e Licencave Profesionale për Personat Fizik dhe Juridik në fushën e Trashëgimisë Kulturore.
Bordi i Licencimit është themeluar dhe ka filluar pranimin e aplikimeve për licenca të përcaktuara sipas Udhëzimit. Në bazë të kualifikimit profesional, personave fizik dhe juridik ju mundësohet aplikimi për kategori dhe lloje të ndryshme të licencës sipas formularëve adekuat nga shtojcat e Udhëzimit.
Kërkesa për licencë dorëzohet personalisht nga aplikuesi. Pagesat për licenca bëhen përmes fletëpagesës, që lëshohet nga sekretari i Bordit të Licencimit, sipas tarifave të përcaktuara në Udhëzim.
Dosja e aplikimi së bashku me dëshminë për pagesë dorëzohen tek sekretari i Bordit të Licencimit dhe pas regjistrimit i nënshtrohet procesit të vlerësimit i cili zgjatë aq sa është përcaktuar në Udhëzim.
Informatat e hollësishme dhe dokumentet e nevojshme për aplikim i gjeni në Udhëzimin e publikuar në faqen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit: https://bit.ly/3p3OJAH
Aplikimi bëhet çdo ditë pune nga ora 10:00 – 12:00 dhe nga ora 13:30-15:00 në objektin e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit në zyrën nr.108 kati I-rë, tek sekretarja e bordit znj.Hava Makolli. / KultPlus.com
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ka hapur sot një tjetër thirrje publike.
Përmes kësaj thirrje MKRS synon: Promovimin dhe prezantimin ndërkombëtar të sportit vendor dhe zhvillimin e tij përmes pjesëmarrjes në aktivitete ndërkombëtare,
Promovimin dhe fuqizimin e rinisë së Republikës së Kosovës përmes pjesëmarrjes së tyre në aktivitete ndërkombëtare dhe Promovimin dhe prezantimin ndërkombëtar të produktit kulturor vendor dhe skenës së pavarur të Republikës së Kosovës nga fusha e artit dhe trashëgimisë kulturore, duke kontribuar në zhvillimin e diplomacisë publike.
Përmes fondit të mobilitetit ofrohet mbështetje financiare për nismat individuale dhe grupore për prezantim ndërkombëtar në fushat e mësipërme.
Thirrja është e hapur. Bashkëngjitur gjeni linkun me detajet tjera dhe mënyrën e aplikimit: https://bit.ly/3A5J9nI / / KultPlus.com
Me shumë kujdes dhe duke i kushtuar rëndësi çdo detaji po zhvillohen ndërhyrjet restauruese dhe konservuese në Hamamin e Gazi Mehmed Pashës në Prizren, përcjellë KultPlus.
Aktualisht po punohet në rehabilitimin e pjesëve të brendshme.
Hamami i ndërtuar në vitin 1574 është aset i trashëgimisë kulturore i një rëndësie të veçantë pasi që për shekuj me radhë ka qenë pjesë e pandashme e jetës së qytetarëve të Prizrenit dhe është shndërruar në simbol shpirtëror dhe kulturor.
Ministri i Kulturës Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Ceku ka vëzhguar nga afër sot punimet që po bëhen aty duke u shprehur që po punohet çdo ditë në mbrojtje të trashëgimisë kulturore.
“Çdo ditë punë të mira në mbrojtje të trashëgimisë kulturore”, ka thënë Çeku. / KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër e konsideroi të suksesshme thirrjen që bëri për pjesëmarrje në festën e Thethit. Atmosfera që u krijua në fundjavë në Theth ishte nga më të bukurat.
Një fundjavë plot hijeshi, histori njerëzore e gjurmë trashëgimie, shije muzikore dhe kulinare në pikëtakimin e më të mirave të natyrës e me vlerat kulturore të Thethit.
Festa e konceptuar si një takim brezash, mblodhi bashkë vajzat duararta, të veshura me kostumet tradicionale të zonës, djem e burra që luajtën mrekullisht në lahutë e çifteli, si dhe vizitorët që kanë mundur të shijojnë gjallërinë e krijuar bjeshkëve.
Me ftesën për t’iu bashkuar festës së Thethit në një udhëtim plot ngjyra, DRTK Shkodër promovoi trashëgiminë e zonës, ku përmes guidave historike të udhëhequra nga specialisti i DRTK Shkodër, Helidon Sokoli, pjesëmarrësit në festë, u ndalën në dy pikëtakime: “Kullën e Ngujimit”, një guidë përshtatur për fëmijë dhe Muzeun Etnografik të Dukagjinit, të dyja monumente kulture të kategorisë së parë.
Kjo festë ishte një formë për t’u njohur me trashëgiminë kulturore përmes monumenteve të kulturës dhe bukurisë që të ofrojnë Alpet shqiptare. / atsh / KultPlus.com
Po bëhen prekjet e fundit para përmbylljes së ndërhyrjeve të Ministrisë së Kulturës në ndërtesën e Muzeut Etnografik në Gjakovë.
Ky aset i trashëgimisë kulturore me vlera të jashtëzakonshme dhe pikë reference e turizmit në Gjakovë po merr vëmendjen e merituar nga institucionet.
Muzeu Etnografik kishte nevojë urgjente për ndërhyrje, të cilat tani po i afrohen përmbylljes.
Ky muze po ashtu është përfshirë në analizën që ka ndërmarrë Ministria e Kulturës në kuadër të Programit Kombëtar për zhvillimin e muzeve në Kosovë.
Duke i ruajtur origjinalitetin dhe mbrojtur nga të gjitha dëmtimet që i janë shkaktuar ndër vite, muzeu do të shërbej dhe bart kujtesën kolektive tek brezat e ardhshëm.
“Çdo ditë punë të mira në mbrojtje të trashëgimisë kulturore”, ka shkruar ministri i kulturës, Hajrulla Çeku. / KultPlus.com
Mbi 1,2 milionë Euro është vlera e buxhetit që është duke u investuar në mbrojtjen e trashëgimisë kulturore, kurse rreth 490 mijë Euro të tjera përfshihen në buxhetin e projekteve që do të nisin të zbatohen gjatë këtij viti në qytetin e Prizrenit, përcjell KultPlus.
Ministri Hajrulla Çeku i shoqëruar nga këshilltarja, Nora Arapi Krasniqi ishin në vizitë për të parë nga afër punët që po bëhen atje.
Aktualisht po zhvillohen ndërhyrje emergjente në gjashtë asete, ndërsa në kuadër të projektit të Revitalizimit të rrugës Marin Barleti po realizohen punime restauruese në dy shtëpi. Po restaurohen gjashtë shtëpi tradicionale në Qendrën Historike të Prizrenit, përfshi kompleksin e banimit të familjes Dorambari, shtëpinë e familjes Bardhi, shtëpinë e familjes Sokoli, shtëpinë e familjes Kabashi, si dhe është në përfundim restaurimi i kinemasë së vjetër të qytetit. Ndërsa kanë nisur ndërhyrjet restauruese edhe në Hamamin e Gazi Mehmed Pashës.
Ndërsa në kuadër të programit të muzeve, në fushën e trashëgimisë kulturore po vazhdon puna në funksionalizimin e muzeve. Rregullimi i enterierit dhe ekspozitës në Muzeun Arkeologjik ka përfunduar, ndërsa në proces të hartimit është koncepti i ekspozitës për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Projektet muzeore në kuadër të buxhetit të Ministrisë së Kulturës përfshijnë edhe Muzeun e Nënë Terezës dhe Muzeun e Filigranit.
Projekti i radhës nga MKRS-ja është ai i Qendrës Kulturore Hebraike. Punimet për këtë projekt pritet të fillojnë gjatë muajve në vijim, ndërsa po punohet edhe në zbatimin e planeve të menaxhimit të Kalasë së Prizrenit dhe të Qendrës Historike të Prizrenit.
Lokaliteti arkeologjik, si një lokalitet me rëndësi historike, shkencore, kulturore dhe edukative, i cili gjendet në sheshin e Lidhjes së Prizrenit, është projekti tjetër në cilin po punohet. / KultPlus.com
Kryetari i Komunës së Lipjanit Imri Ahmeti, ka pritur sot në takim shefin e Zyrës së BE-së në Kosovë, Tomas Szunyog, me të cilin fokus të veçantë në diskutim kanë pasur marrëveshjen e gjelbër dhe mbrojtjen e mjedisit.
Në një konferencë për medie Ahmeti fillimisht vlerësoi lart bashkëpunimin dhe kontributin e Bashkimit Evropian për implementimin e disa projekteve në Komunën e Lipjanit.
“Natyrisht që ishte kënaqësi ta takojë ambasadorit e BE-së për vizitën që sot ka në Lipjan. E falënderoj shumë për kohën normalisht, për bashkëpunimin e deritanishëm. Kemi biseduar normalisht për punët e përbashkëta deri tanishme, për situatën që kemi në investimet tona si nga masat këto që kanë të bëjnë me marrëveshjen e gjelbër, për bashkëpunimin që na pret edhe në të ardhmen dhe për periudhën e deritanishme. Presim që shumë shpejt të fillohet në Janjevë, projekte të trashëgimisë kulturore dhe do të shohim në vazhdim për angazhimet tona në projektet e reja”, tha Ahmeti.
Shefi i Zyrës së BE-së, Tomas Szunyog në një prononcim për KosovaPress tha se Komunën e Lipjanit e çmon për faktin se është komunë shumetnike, derisa theksoi se janë në zhvillim të një projekti për trashëgimi kulturore, në Janjevë.
“Po ashtu e çmoj shumë faktin që Komuna është shumetnike, është një numër i konsiderueshëm i etniteteve të ndryshme që jetojnë në komunë. Së bashku me UMBP, jemi duke e zhvilluar një projekt në Janjevë në aspektin e trashëgimisë kulturore, sepse siç e dimë një pakicë kroate jetojnë në Janjevë. Mirëpo, jemi të përqendruar po ashtu që të shohim një integrim më të madh të komuniteteve romë, ashkalinj dhe egjiptianë”, thotë Szunyog.
Ai bëri të ditur se kanë diskutuar edhe për raportin e Asosacionit të kryetarëve të komunave mes vete si dhe me nivelin qendror. /atvlive.tv/ KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti apeloi sot të rinjtë e Lezhës, por dhe të gjithë Shqipërisë, të respektojnë dhe ruajnë trashëgiminë kulturore, nisur nga ngjarja e ditës së djeshme kur biletaria e Kalasë së Lezhës u dhunua me gurë, të shkulur nga muret e Kalasë.
“Dje, në një të diel kur familjarët zgjedhin të shkojnë me fëmijët e tyre në parqe e monumente kulture, u përballëm me një lajm indinjues. Një dëmtim i rëndë i trashëgimisë sonë kulturore, një akt vandal, pas të cilit fshihet një arsye banale: një video në rrjetet sociale”, u shpreh Margariti.
Duke falënderuar punonjësit e Parkut Arkeologjik të Lezhës dhe të Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore, Shkodër, që raportuan ngjarjen, si dhe Policinë e Shtetit për përgjigjen e menjëhershme në zbardhjen e ngjarjes, identifikimin dhe kapjen e autorëve të këtij akti, Margariti u bëri thirrje jo vetëm të rinjve të Lezhës, por gjithë Shqipërisë, të respektojnë dhe ruajnë trashëgiminë tonë kulturore, këtë pasuri që na kanë lënë në breza.
“Le t’i përdorim hapësirat dhe mundësitë që na jep teknologjia për të promovuar trashëgiminë dhe jo për ta rrënuar atë”, tha Margariti. / KultPlus.com
Fondi Shqiptar i Zhvillimit po vijon punimet në qytetin e gurtë, në kuadër të projektit për parandalimin e humbjes së strukturave të trashëgimisë në Kalanë e Gjirokastrës, pjesë e programit për zhvillimin e integruar urban dhe turizmin.
Ky projekt financohet nga Banka Botërore dhe zbatohet nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit.
Aktualisht në dy zona kanë përfunduar punimet përforcuese me vendosjen e ankerave shkëmbore dhe vendosjen e rrjetave metalike dhe janë duke vazhduar punimet me proceset e gërmimit, pastrimit të inerteve etj.
“Puna konsiston në përforcimin dhe konsolidimin e strukturës mbajtëse të kalasë si dhe në ndërhyrjet ruajtëse dhe mbrojtëse për monumentin e kulturës në zbatim të ligjit për trashëgiminë kulturore dhe muzetë”, bën të ditur FSHZH./atsh/ KultPlus.com
Sot Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku i ka dorëzuar Kryetares së Bordit të Këshillit të Kosovës për Trashëgimi Kulturore 54 dosje, propozime që 54 asete të trashëgimisë kulturore të hyjnë në listën e mbrojtjes së përhershme.
Dosjet për vlerësim janë dorëzuar me propozim të institucioneve kompetente të trashëgimisë kulturore në përputhje me ligjin për trashëgiminë kulturore, ndërsa i përkasin trashëgimisë arkitekturale dhe arkeologjike.
Ministri Çeku dhe kryetarja e KKTK-së, Halimi vlerësuan se në kuadër të koordinimit dhe bashkëpunimit të institucioneve të trashëgimisë ka ardhur edhe deri tek ky hap konkret në proces të mbrojtjes së aseteve të trashëgimisë tonë të pasur kulturore.
Kjo nismë do të hap rrugë drejt përfshirjes së trashëgimisë kulturore në plane hapësinore, duke mundësuar shfrytëzimin e potencialit që kemi për zhvillim ekonomik e mirëqenie sociale. / KultPlus.com
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit së fundmi ka ndarë gjithsej 3.4 milionë euro për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore dhe zhvillimin ekonomik të Janjevës, përcjell KultPlus.
Njoftimi i plotë:
Mbrojtja e trashëgimisë kulturore si vlerë e përbashkët e cila i kontribon forcimit të ndjenjës së përkatësisë dhe identitetit tonë, duhet të trajtohet si proces kompleks, i cili fillon me mbrojtje ligjore, vlerësim profesional dhe ndërhyrje fizike. Ky proces kompleks vazhdon me ngritje të kapaciteteve njerëzore, dhe me ngritje të vetëdijes për rëndësinë dhe rolin e trashëgimisë, e deri te mekanizmat e menaxhimit efikas që do të sigurojnë ringjalljen socio-ekonomike dhe zhvillim të qëndrueshëm lokal.
Në këtë drejtim, jam i lumtur që sot kemi vendosur hapin drejt zbatimit të projektit për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore të Janjevës. Ky projekt ka mbështetje financiare në vlerë prej 3.4 milionë euro, ku nga këto 1.4 milionë euro ndahen nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit dhe 2 milionë euro nga fondet IPA 2020 të Bashkimit Europian. Zbatimi i projektit është planifikuar për vitet 2021-2024, dhe bëhet nga Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) në Kosovë.
Në kuadër të këtij projekti përfshihen tri komponenta kryesore, ajo e integrimit të trashëgimisë kulturore në planifikim hapësinor, mbrojtja e trashëgimisë kulturore përmes restaurimit, zhvillimi ekonomik përmes promovimit të turizmit të qëndrueshëm. Gjatë këtij projekti parashihen hartimi i strategjisë për zhvillim të kulturës dhe turizmit rural, hartimi i planeve të menaxhimit për qendrën historike të Janjëvës, dhe shtëpinë muze të At Shtjefën Gjeqovit, restaurimi i 13 shtëpive të vjetra, zhvillimi i kapaciteteve njerëzore të komunitetit lokal për zhvillim të qëndrueshëm, dhe promovimi i ofertave kulturore dhe natyrore që i ofron Janjeva, për zhvillim të qëndrueshëm të turizmit kulturor. / KultPlus.com
Në Gjirokastër vijon puna për restaurimin e vlerave karakteristike që nga rehabilitimi i rrugëve me kalldrëm deri tek shtëpitë karakteristike në lagjet tradicionale.
Kryeministri Edi Rama bën të ditur se në qytetin e gurtë vijon puna për restaurimin e shtegut, “Kronikë në gurë”, restaurimin e shtëpisë së shkrimtarit Ismail Kadare si dhe të muzeut Etnografik.
“MIRËMËNGJES, dhe me punën që vazhdon pa pushim për restaurimin dhe sistemimin e muzeve të trashëgimisë sonë kulturore në Gjirokastër, ju uroj një fundjavë të mbarë”, shprehet Rama krahas pamjeve nga investimet që po kryhen në këtë qytet turistik.
Gjirokastra, me kalanë, rrugët me kalldrëm, muret dhe çatitë prej guri dhe ballkonet e drunjta krijojnë një arkitekturë unike. Aktualisht po restaurohen 4 objekte duke ndërthurur simbiozën e të vjetrës me të renë në ruajtjen e karakteristikave historike. Duke qenë se objektet janë amortizuar përgjatë viteve, ndërhyrjet konsistojnë në restaurim/rindërtim kalldrëmi, restaurimi/konsolidimi i mureve anësore, ndriçim estetik etj.
Aktualisht vazhdon restaurimi i kalldrëmeve në rrugën ‘Sado Meleqi’ si dhe rrugën “Ramadan Mane”, ndërsa paralelisht po punohet dhe për restaurimin e mureve prej guri.
Ndërkohë në muzeun “Ismail Kadare” kanë përfunduar punimet për shtrirjen e rrjeteve të ndriçimit, internetit, mbrojtjes nga zjarri, kamerave, ngrohjes etj. Shtëpia u ndërtua në 1799, dhe është shpallur monument kulture në 1991. Shtëpia muze e Kadaresë është hapur për publikun në 28 janar 2018 me rastin e 80-vjetorit të lindjes së Kadaresë. Shtëpia e Kadaresë është në mes të lagjes historike Palorto dhe gjendet lehtë. Brenda saj ka ende disa objekte origjinale që i përkasin familjes si p.sh. një sënduk, disa foto etj.
Në projektet ku po investohet në Gjirokastër përfshihet edhe Muzeu Etnografik, ku po vazhdojnë punimet e suvatimit dhe patinimit të mureve të gurit dhe punime restaurimi, si dhe punime të rikonstruksionit të çatisë.
“Muzeu Etnografik është në 40% të punës tashmë. Këtu kemi edhe pjesë të pllakave me shkrime nga Edward Lear të cilat do të jenë pjesë e shesheve ku do jetë i gjithë itinerari i Edward Lear”, –ka deklaruar gjatë një inspektimi në terren ministrja e Kulturës, Elva Margariti.
Si një qendër e rëndësishme administrative, ekonomike dhe kulturore nëpërmjet këtyre investimeve synohet të ruhen vlerat e objekteve historike, si atraksione gjithmonë edhe më tepër të preferuara në shërbim të turistëve.
Si një qytet muze me trashëgimi kulturore të pasur, Gjirokastra është pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s dhe vizitohet nga rreth 80 mijë vizitorë vendas dhe të huaj në vit./atsh/KultPlus.com
Nga vendbanimet parahistorike, në monumente mesjetare e ndërtime vernakulare, e ato të periudhës më të vonshme që ndërlidhen ngushtë me kujtesën kolektive, deri te pasuria unike e krijimtarisë së instrumenteve frymore të artistit të ndjerë Shaqir Hoti.
Në mesin e tyre Burgu i Gurrakocit në Istog, Kino Rinia dhe Teatri Dodona në Prishtinë, Shtëpia e vjetër (ish stacioni Policor) në Podujevë, Shkolla Emin Duraku në Prizren, Shkolla Gjon Serreçi në Ferizaj.
Lista e trashëgimisë kulturore në mbrojtje të përkohshme pasurohet me 17 asete shtesë. Ky proces kompleks e dinamik, në vijim do të plotësohet me aprovim të legjislacionit sekondar përkates, i cili do të krijojë një bazë të fortë për një proces profesional të vlerësimit të trashëgimisë kulturore sipas standardeve dhe parimeve ndërkombëtare.
Ky proces në fund, përmes një koordinimi dhe bashkëpunimi të ngushtë me Këshillin e Kosovës për Trashëgimi Kulturore, do të finalizohet përmes rregullimit të statusit të mbrojtjes së përhershme të aseteve të trashëgimisë së pasur kulturore të Kosovës. / KultPlus.com
Në kishën e Shën Gjergjit në Berat vijon puna për kthimin e saj në identitet.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, në kuadër të muajit të Trashëgimisë Kulturore solli sot në vëmendje punën që po bëhet në këtë monument kulture të ndërtuar në shekullin XVIII në Berat.
“Kisha e Shën Gjergjit në Berat, një objekt i veçantë, ku kanë lënë gjurmë ndryshimet historike”, – tha Margariti.
Kjo kishë, në vitet ’80, u transformua në një rezidencë dhe pikë turistike qeveritare dhe si rrjedhojë u shemb pjesa e sipërme e kishës, për të ndërtuar një imitim të shtëpisë karakteristike beratase.
Nga gjurmët që ruhen ende sot, duken muret origjinalë në katin përdhe, ku janë përdorur brezat e tullës së kombinuar me gurë.
Kisha e Shën Gjergjit ndodhet në anën juglindore të kalasë së Beratit dhe aktualisht ruan shumë pak nga ndërtimi i saj origjinal i shek. XVIII.
Një nga dëshmitë e para që kemi lidhur me arkitekturën e mëparshme të saj, është një imazh fotografik bardhezi nga agjencia LUCE gjatë viteve ‘40 të shekullit të kaluar. Në të duket se bëhet fjalë për një kishë tipmanastir, të rrethuar me mure prej guri dhe hyrje kryesore nga perëndimi.
Një element arkitektonik me rëndësi ishte prezenca e këmbanores me dy vendosje këmbanash në anën perëndimore të monumentit. Kisha, duke iu përshtatur terrenit shquhej për lartësinë dhe madhësinë e saj. Planimetria ishte drejtkëndore dhe në anën perëndimore ndodhej edhe një portik me kolonadë prej guri. Kisha e Shën Gjergjit është pjesë e monumenteve të tjerë të kulturës në Berat me vlera për trashëgiminë tonë kulturore. / KultPlus.com
Akademia e Shkencave e Shqipërisë në bashkëpunim me Muzeun Historik Kombëtar, si institucioni më i madh i kujtesës kombëtare, organizuan një tryezë të rrumbullakët me moton: “Të gjithë të përfshirë në trashëgiminë kulturore”.
Kjo tryezë e rrumbullakët u organizua në kuadër të Ditës Kombëtare dhe Evropiane të Trashëgimisë Kulturore.
Akademia e Shkencave u përfaqësua në këtë tryezë nga akad. Shaban Sinani sekretar shkencor, akademik Vasil Tole zëvendëskryetar, prof. dr. Neritan Ceka, prof. dr. Irakli Koçollari si dhe prof. dr. Eno Koço.
Drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, dr. Dorian Koçi, pasi përshëndeti të ftuarit, u ndal në rolin gjithëpërfshirës që luan Muzeu Historik Kombëtar në rrafshin e trashëgimisë kulturore, ku ndër të tjera shtoi se, “Muzeu nuk është një koleksion privat apo një ndërmarrje tregtare, por një institucion kulturor publik, ku fondet e grumbulluara me kujdes kanë karakter shkencor dhe vihen në dispozicion të publikut, pa dallim race, gjendjeje shoqërore apo kulturore, sipas një plani kohor të saktësuar”.
Akad. Shaban Sinani bëri të njohura nismat më të rëndësishme që janë në proces realizimi aktualisht nga Akademia e Shkencave.
“Është fjala për projektin “Moti i Madh”, forma më e shkurtër e emërtimit të dosjes së trashëgimisë arbëreshe në rrugën e saj të gjatë drejt UNESCO-s, për t’u promovuar si trashëgimi e Njerëzimit. Një rrugë e gjatë, sepse Fondacioni Ndëruniversitar “Francesco Solano” ka vite që investohet me këtë dosje shkencore, duke krijuar një rrjet bashkëpunimi ndëruniversitar, që nga Cosenza, Palermo, Leçe dhe Salento, deri në Venecia e Milano. Suksesi i parë është regjistruar tashmë prej afro dy vjetësh, me miratimin e projektit nga komiteti kombëtar i UNESCO-s në Itali. Prej vitit të kaluar projekti mori karakter ndërshtetëror, që bën pjesë në kriteret e parapëlqimit të ekspertëve të UNESCO-s. Një grup i vogël studiuesish funksionon për këtë dosje edhe këtu në Tiranë. Akademia e Shkencave, Ministria e Kulturës dhe institucione të tjera, duke përfshirë ekspertë të huaj, po punojnë bashkë për të plotësuar të gjitha kërkesat: shkencore, administrative, diplomatike, që nisma të përfundohet me sukses”, tha akad. Sinani, duke u ndalur në aspektet e qasjes identitare të shqiptarëve, marrëdhëniet e tyre me të huajt, por dhe në marrëdhëniet e tyre me vetveten.
Ai shtoi se, në këto vite ka pasur një hov zhvillimi të kërkimit shkencor në kuadër të trashëgimisë materiale dhe shpirtërore të vendit, por ndër të tjera shtoi se, ka akoma shumë për të bërë në këtë kuadër, pasi pasuria shpirtërore dhe materiale e vendit është e një game dhe larmishmërie të gjerë.
Arkeologu prof. dr. Neritan Ceka në fjalën e tij bëri një pasqyrim të trashëgimisë kulturore dhe materiale të vendit, ku u ndal në ruajtjen dhe konservimin e monumenteve të kulturës dhe siteve të ndryshme arkeologjike në mbarë vendin, të cilat përbëjnë një pjesë esenciale të kësaj trashëgimie.
Akad. Vasil Tole foli për rëndësinë e etnomuzikologjisë shqiptare dhe rëndësinë që ajo zë në memorien historiko-kulturore të një vendi, pasi etnomuzikologjia ashtu si gjuha e folur përbëjnë një ndër bazat kulturore dhe identitare të një kombi.
Prof. dr. Irakli Koçollari u ndal në aspektet e trashëgimisë kulturore dhe shpirtërore të diasporës shqiptare. Ai vuri theksin në rëndësinë që mbart kjo trashëgimi jashtë kufijve të vendit, pasi jo vetëm që shërben si një urë lidhëse ndërmjet kulturave të ndryshme, por gjithashtu tregon më së miri karakteristikat e veçanta të trashëgimisë sonë shpirtërore dhe materiale.
I ftuar në këtë aktivitet kompozitori prof. dr. Eno Koço si një njohës i fushës së muzikologjisë foli për fuqinë që arti dhe muzika mbart në vetvete si përcjellëse e identitetit artistiko-kulturor të një populli dhe sesi ky identitet përcillet nëpër breza duke marrë trajta dhe forma nga më të ndryshmet.
Kisha e Shën Mërisë në liqenin e Prespës në ishullin e Maligradit është një nga monumentet më me vlerë të trashëgimisë kulturore.
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, fton qytetarët ta vizitojnë këtë kishë duke e cilësuar një destinacion të rrallë për t’u zbuluar.
“Kisha e Shën Marisë në ishullin e Maligradit, në liqenin e Prespës, një destinacion i rrallë për t’u zbuluar”, tha Margariti.
Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura, Administrata e Zonave të Mbrojtura Korçë e mbështetur nga organizata për mbrojtjen e mjedisit “Transboundary Biosphere Prespa” në bashkëpunim me Drejtorinë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore Korçë dhe European Heritage Volunteers restauruan çatinë e kishës si dhe punuan për ruajtjen e vlerave të këtij monumenti.
Kjo kishë është një atraksion turistik i rëndësishëm jo vetëm për parkun Kombëtar të Prespës, por për mbarë rajonin dhe Shqipërinë.
Në këtë ishull janë gjetur edhe objekte si tjegulla, kolona e kapitele që i përkasin sipas arkeologëve një kishe paleokristiane që mendohet të ketë qënë në pjesën e sipërme të liqenit.
Sipër këtij ishulli ndodhen edhe rrënojat e vilës verore të car Simeonit të shekullit XI. Kisha e Shën Mërisë është një themelim i vjetër dhe ka shërbyer si qendër shpirtërore për prijësat shqiptarë.
Mbishkrimet që gjenden në këtë kishë i përkasin periudhave të ndryshme të lidhura me historinë e këtij monumenti. Një mbishkrim në faqen jugore, më i hershmi në këtë kishë i përket vitit 1345 dhe fazës së parë të zbukurimit të kësaj kishe me afreske. / KultPlus.com
Mbahet takimi i parë i Komisionit Shtetëror për hulumtimin e Trashëgimisë Kulturore të shkatërruar gjatë luftës 1998-99.
Komisioni Shtetëror për hulumtimin e Trashëgimisë Kulturore të shkatërruar gjatë luftës 1998-99, themeluar me vendim të Qeverisë së Kosovës, sot në praninë e Kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, Ministrit të Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, dhe anëtarëve të komisionit mbajtën takimin e parë konstituiv.
“Themelimi i Komisionit shtetëror për dokumentim të trashëgimisë kulturore të shkatërruar nga forcat e armatosura serbe gjatë luftës së viteve 1998 – 1999, ka një rëndësi madhore. Do të bëjmë dokumentimin zyrtar shtetëror të vlerave që janë dëmtuar dhe zhdukur qëllimshëm, për t’i hapur rrugë kërkesës sonë për drejtësi dhe kompensim të dëmit të shkaktuar, i cili nuk është vetëm dëm material”, tha kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti.
Ai gjithashtu theksoi se ky komision është pjesë e nismave të Qeverisë për të adresuar të kaluarën, që përfshijnë Strategjinë Shtetërore për Drejtësinë Tranzicionale dhe Institutin për Krimet e Kryera gjatë Luftës, e që emërues të përbashkët kanë ballafaqimin me të kaluarën. Ndërsa, ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, i cili edhe udhëhoqi takimin e parë të komisionit foli për rëndësinë me të cilën do të trajtohet kjo cështje.
“23 vite pas luftës së viteve 1998 – 1999 kur krahas humbjeve fatale të jetës së njerëzve dhe dëmeve materiale, janë shkatërruar qëllimshëm monumentet e trashëgimisë kulturore për herë të parë kemi ndërrmarë nismën për të kërkuar drejtësi për vlerat e shkatërruara. Gjykatësit kanë konstatuar se këto shkatërrime nuk kanë qenë të rastësishme dhe as dëme kolaterale, por pjesë e një plani për të sulmuar identitetin, kulturën dhe historinë e shqiptarëve”, u shpreh ministri Çeku.
Në takimin e parë u bë njoftimi për fushëveprimin e komisionit, planin e punës, detyrat dhe përgjegjësitë e anëtarëve të komisionit. U diskutua për pikëpamjet e ndryshme të shkatërrimit të trashëgimisë kulturore për gjatëve 1998-99, për qasjen e dokumentimit dhe rolin e komisionit në këtë aspekt si dhe metodologjinë e punës që duhet ndjekur nga komisioni shtetëror. / KultPlus.com
Përveç dëmeve të mëdha në mjedis, gurthyesit po e dëmtojnë edhe trashëgiminë kulturore. Disa prej tyre i ka identifikuar Preportr, gjatë një hulumtimi disa mujor në terren. Zyrtarët kompetentë kanë filluar të merren me këtë çështje tek pasi në disa raste është parë që gurthyesit e kanë dëmtuar trashëgiminë kulturore. Identifikimi i gurthyesve në zona të trashëgimisë kulturore nuk do të bëhet shpejt për shkak të mungesës së aparaturave të…
Janë qindra licenca për gurthyes anembanë Kosovës që Komisioni i Pavarur për Miniera dhe Minerale (KPMM), ndër vite ua ka dhënë kompanive të ndryshme. Ndikimi i tyre në mjedis tashmë ka alarmuar institucionet e vendit, të cilat kanë vendosur moratorium dy vjeçar për gurthyesit e rinj dhe ata në procedurë dhe njëkohësisht kanë iniciuar një shqyrtim të përgjithshëm të ligjshmërisë së aktivitetit të gurthyesve. Për dallim nga dëmet e mëdha në mjedis që i bëjnë gurthyesit e të cilat kanë filluar të adresohen nga institucionet, implikimi i eksploatimit të gurthyesve në trashëgiminë kulturore të Kosovës mbetet një fushë pak e hulumtuar dhe jo mjaftueshëm ligjërisht e rregulluar.
Përkundër se ka mbi 1743 monumente të ndryshme të trashëgimisë kulturore nën mbrojtjen e përkohshme të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS), deri më tani autoritetet kompetente kanë intervenuar në vetëm tri raste për të ndalur punën e mëtutjeshme të gurthyesve të licencuar nga KPMM-ja, të cilët zhvillojnë aktivitetin e tyre afër lokaliteteve arkeologjike.
Ekipi i Preportr ka dalë në terren dhe i ka parë për së afërmi të tri lokalitetet dhe dëmet që u janë bërë atyre nga gurthyesit.
Ekskavatorët e kompanisë, “SB Construction” në Graboc të Epërm të Obiliqit kanë ndalur punën. Ndonëse të licencuar për të bërë gërmime, ata nuk punojnë pasi që hapësira ku gurthyesi supozohej të realizonte aktivitetin e tij është zonë nën mbrojtjen e përkohshme të MKRS-së.
Sipas hartës së Institutit Arkeologjik, në “Majën e Zezë” gjendet fortifikata, ndërsa sipas Strategjisë së Zhvillimit të Turizmit, të Komunës së Obiliqit, ky lokalitet ka vlera të mëdha arkeologjike, por që në mungesë të gërmimeve arkeologjike ka mbetur në harresë të kohës. Megjithëse, komuna në Strategjinë e saj theksonte se në të ardhmen planifikohet që të shtrihen gërmimet arkeologjike në këtë lokalitet, një gjë e tillë ende nuk ka ndodhur. Në këtë hapësirë, gërmimet planifikonte t’i bënte kompania e licencuar nga KPMM, e cila e ka shënjuar hapësirën nga ku do të nxirrte materialin guror.
Puna e këtij gurthyesi u stopua, pasi që Instituti Arkeologjik e njoftoi zyrtarisht KPMM-në se hapësira për të cilën kjo kompani është licencuar për shfrytëzim, është e evidentuar në hartën arkeologjike të Kosovës si trashëgimi kulturore.
EVIDENCA E LOKALITETEVE ARKEOLOGJIKE ËSHTË BËRË, POR NUK ËSHTË BËRË SIMETRIA, GJEOMETRIA APO KOORDINATAT GJEOGRAFIKE TË SAKTA Enver Rexha, drejtor i Institutit Arkeologjik
Në mungesë të aparaturave të nevojshme për matje gjeometrike, kapaciteteve të vogla e moskoordinimit institucional, sipas Institutit, po ngadalësohet identifikimi i gurthyesve në zona të trashëgimisë kulturore.
Enver Rexha, udhëheqës i Institutit Arkeologjik të Kosovës, deklaron se ndonëse evidenca e lokaliteteve arkeologjike është përfunduar, ende nuk është bërë gjeometria për të përcaktuar saktësisht shtrirjen e hapësirave arkeologjike.
Një gjë e tillë, sipas Rexhës, ndikon edhe në kërkesat e Institutit për të mos aprovuar licenca të gurthyesve nga KPMM në zonat arkeologjike.
“Evidenca e lokaliteteve arkeologjike është bërë, por nuk është bërë simetria, gjeometria apo koordinatat gjeografike të sakta, sepse nuk kemi pas mundësi dhe nuk kemi kapacitete me bë atë ndërhyrje paralelisht. Na duhet simetria apo gjeometria për 400 lokalitete që janë prodhim i yni dhe për hartat që janë të evidentuara e që janë identifikuara si lokalitete tjera, por që nuk janë në listën tonë. Na duhet me i studiu me vite të tëra për ta bërë një planimetri edhe me i vendos koordinatat e sakta”, thotë Rexha.
Moskoordinim institucional: Pak raste të evidentuara të gurthyesve në zona arkeologjike
Që nga pas lufta, në Kosovë janë identifikuar vetëm tri raste kur trashëgimia kulturore është rrezikuar nga veprimtaria e gurthyesve.
Përveç rastit në Graboc të Epërm, institucionet kanë arritur të ndalin punën e gurthyesve edhe në fshatrat Lipë të Pejës dhe në Dollc të Komunës së Klinës, të cilat janë të listuara si zona nën mbrojtje të përkohshme nga MKRS-së.
Preportr, e ka identifikuar edhe një lokalitet arkeologjik i cili mund të dëmtohet nga veprimtaria e një gurthyesi. Ndonëse është prej monumenteve arkeologjike nën mbrojtjen e shtetit, ekskavatorët e kompanisë “Guri Company”, që në vitin 2011 ishte listuar si operues ilegal, e vazhdojnë punën në afërsi të “Shenjtores së Shpellës”, kishës ortodokse në Gërnçar të Komunës së Kllokotit. E nën kishë, gjendet edhe shpella paleolitike, ndërkaq pak më tutje në malin e fshatit janë edhe muret rrethuese të antikitetit të vonë romak. Megjithatë, kjo nuk e pengon gurthyesin e licencuar nga KPMM-ja që në një distancë jo fort të largët nga këto monumente të jetësojë aktivitetin e saj ku përfshihet edhe minimi për nevoja të nxjerrjes së sasisë sa më të madhe të gurëve.
Fat edhe më tragjik ka përjetuar Kalaja e Lipës, monument nën mbrojtjen e përkohshme të shtetit e cila gjendet shtatë kilometra larg qendrës së qytetit të Pejës. Ekzistenca qindra vjeçare e kalasë, e cila daton nga shekujt IV-VI të erës sonë, për vite të tëra është në përballje për mbijetesë me ekskavatorët e gurthyesit që gjendet afër këtij lokaliteti. Historia e ‘luftës’ së kalasë me ekskavatorët e kompanisë është e gjatë duke filluar në vitin 2013. Kompania Idila Sh.p.k që po i zhvillon punimet këtu për disa vite ka qenë në pronësi të gruas së ish-ministrit, ish-deputetit dhe ish-komandantit të UÇK-së, Rrustem Berishës. Në historikun e kompanisë që Preportr e ka siguruar nga ARBK përmes kërkesës për qasje në dokumente zyrtare, Iliriana Berisha ka qenë bashkëpronare në këtë kompani deri në vitin 2016, kur sipas deklarimit të pasurisë të Rrustem Berishës, ajo i ka shitur aksionet. Më pas si pronar i kësaj kompanie deri me 2019 ka figuruar emri i Visar Kelmendi, ndërsa këtë vit si pronare figuron emri i Deniza Berishës.
Preportr, e ka kontaktuar këtë kompani në numrin që figuron në ARBK, por personi që është kontaktuar (Visar Kelmendi) nuk ka dashur të flasë me arsyetimin se kompaninë e ka shitur. Tani sipas regjistrit të ARBK-së, pronari i vetëm i Idila SH.P.K me 100 përqind të aksioneve është Deniza Berisha. Është kontaktuar edhe Deniza Berisha, në numrat kontaktues që i ka vendosur në dy biznese të tjera që figurojnë në emër të saj në ARBK, por ajo nuk ka qenë e qasshme.
Pavarësisht kush ka qenë apo është pronar i kompanisë, punimet e gurthyesit herë pas here janë ndërprerë pasi banorët e fshatit nuk kanë lejuar që gurthyesi t’ua dëmtojë kalanë e fshatit. Ata kanë protestuar në mbrojtje të kalasë, por asnjëherë punimet nuk janë ndërprerë tërësisht dhe nuk është shikuar mundësia e rishikimit të licencës që është dhënë për këtë gurthyes.
Edhe rasti i Kalasë së Lipës vë në pah mungesën e koordinimit institucional pasi që ndonëse e licencuar nga KPMM, kompanisë iu ndërpre aktiviteti nga Inspektorati i Trashëgimisë Kulturore nën arsyetimin se kompania kishte tejkaluar perimetrin prej 100 metrave nga mbetjet e kalasë. Megjithatë, punimet afër Kalasë së Lipës vazhdojnë ende.
Sipas Ramiz Krasniqit, drejtor i Komisionit të Pavarur për Miniera dhe Minerale, puna e gurthyesve bëhet sipas ligjit në fuqi.
Ramiz Krasniqi thotë se KPMM bazohet në legjislacionin në fuqi kur lëshon licenca dhe se ky institucion i pavarur para se të licencojë ndonjë subjekt, i merr në konsideratë ndikimet e veprimtarisë së gurthyesve në trashëgimi kulturore.
I pari i KPMM-së, autoritetit licencues të gurthyesve, deklaron se perimetri i sigurisë prej 100 metra për zonat e trashëgimisë kulturore është i mjaftueshëm.
100 METRA LARG ËSHTË E MJAFTUESHME PA MINIM, KURSE ME MINIM 500 METRA ËSHTË MJAFTUESHËMRamiz Krasniqi, drejtor i KPMM-së
“100 metra larg është e mjaftueshme pa minim, kurse me minim 500 metra është mjaftueshëm. Sepse edhe në bazë të matjeve sizmike që bëhen në rast të minimit, dridhjet nuk shkojnë më shumë ndikime. Shpesh kemi ankesa të qytetarëve me kilometra, por nuk është e vërtetë një gjë e tillë, sepse nuk munden dridhjet e minimit të shkatërrojnë një objekt që është më shumë se 500 metra larg. Tash janë metodat e reja për minime që mund të bëhet minimi edhe 10 metra afër dhe të mos dëgjohet”, thotë Krasniqi.
Tutje ai e vë theksin në problemet e koordinimit ndër institucional në mbrojtje të trashëgimisë kulturore nga gurthyesit.
Krasniqi tregon se si në Gremnik të Klinës, një gurthyesi të licencuar iu ndalua puna pasi ‘rastësisht’ në atë zonë kaloi me veturë një punëtor i Institutit Arkeologjik, i cili më pastaj lajmëroi KPMM-në për rëndësinë arkeologjike të zonës.
“Vitin e kaluar e kemi pas një rast në Klinë, në zonën tek Gremniku kah të shkoni në të majtë në Dollc. Kompania është pajisur me pëlqim mjedisor komunal, edhe ia kemi dhënë licencën, nuk kanë dedektu asgjë në terren e pasi ka filluar me gërmu, ka kaluar një inspektor i Institutit Arkeologjik. I ka vërejtur makinat duke shpuar aty, edhe e ka telefonuar njërin prej punëtorëve tonë dhe janë ardh në takim. Aty [në Dollc] ishin kanë disa varreza ilire e ata nuk kanë mundur të e dinë se janë përfundi tokës dhe nuk i kanë vërejtur. E kemi ndalur punën dhe tash është në proces”, shton Krasniqi.
Drejtori i Institutit Arkeologjik Enver Rexha thekson se përtej 100 metrave të zonës së sigurisë përreth monumenteve të trashëgimisë kulturore, institucioni që e udhëheq nuk ka mekanizma për të ndaluar punën. Për më shumë, Rexha thotë se për arsye profesionale dhe mungesës së aparaturave teknike për incizime arkeologjike e magnetike, Instituti e ka të pamundur të përkufizojë saktësisht hapësirat arkeologjike.
“Në pamundësi të veglave dhe teknologjisë moderne, kur e evidentojmë një lokalitet, siç e kemi rastin tash tek gurthyesi në Majë të Zezë në Graboc, ne e kemi të evidentuar dhe e kemi në hartë arkeologjike si zonë. Kemi bërë përnjohje dhe njohja shkon mbi tokë, duke marrë materiale, shënime, literaturë, mirëpo aty nuk kemi gërmuar. Në 98% të rasteve, të evidencave të trashëgimisë kulturore që janë, e kemi të pamundur t’i incizojmë pasiqë na mungojnë aparaturat. E kemi të pamundur me e shënu saktësisht lokalitetin”, thotë Rexha.
Në praktikën e tanishme, perimetri i sigurisë u lejon bartësve të licencave të gërryejnë deri në 100 metra në afërsi të monumenteve arkeologjike. Gurthyesit kanë të drejtë të minojnë territorin në një largësi minimale 500 metra nga zona e trashëgimisë kulturore, ndonëse Ligji për Miniera dhe Minerale e ndalon ushtrimin e veprimtarive në sipërfaqe të tilla.
Neni 13, pika 1.10 e këtij ligji thekson se bartësi i licencës ose i lejes për shfrytëzim nuk do të ushtrojë asnjë veprimtari në ndonjë sipërfaqe që është vendi i ndonjë monumenti kombëtar i caktuar me ligj dhe zyrtarisht.
Nga krahasimi që është bërë nga Preportr i bazës së të dhënave të KPMM-së për gurthyesit me regjistrin e MKRS-së të trashëgimisë kulturore nën mbrojtje të përkohshme, ka mbi 200 raste të operimit në zona të trashëgimisë kulturore, zyrtarisht nën mbrojtjen e shtetit.
Premtime për ndryshime ligjore
Këshilltarja politike e ministrit të Kulturës Hajrullah Çeku, Nora Arapi-Krasniqi, tregon se në prioritetet e MKRS-së në nismat e saj ligjore është edhe çështja e mbrojtjes së trashëgimisë kulturore nga degradimi i mëtutjeshëm. Në këtë aspekt, ajo thekson se me planin dinamik deri në fund të këtij viti do të plotësohet legjislacioni sekondar i mbrojtjes së trashëgimisë kulturore, të cilat do të plotësojnë dhe lehtësojnë zbatimin e ligjit aktual të trashëgimisë kulturore.
“Janë duke u përgatitur udhëzimet administrative dhe rregulloret që e plotësojnë dhe lehtësojnë zbatimin e ligjit aktual të trashëgimisë kulturore ku hyn edhe udhëzimi administrativ për kërkime arkeologjike. Ndër tjerash është edhe për bazat e konservimit në kuadër të planifikimit dhe udhëzimit administrativ dhe rregullorja për përcaktimin e kushteve të veçanta për ndërtim për perimetrat mbrojtës të aseteve të trashëgimisë kulturore në zonat mbrojtëse dhe sipërfaqet e mbrojtura”, thotë Arapi-Krasniqi.
JANË DUKE U PËRGATITUR UDHËZIMET ADMINISTRATIVE DHE RREGULLORET QË E PLOTËSOJNË DHE LEHTËSOJNË ZBATIMIN E LIGJIT AKTUAL TË TRASHËGIMISË KULTURORENora Arapi-Krasniqi, keshilltare e ministrit Hajrullah Çeku
Me anë të këtij legjislacioni sekondar parashihet të specifikohet qartësisht perimetri dhe zona mbrojtëse e hapësirave arkeologjike apo arkitekturore duke sqaruar se çfarë lloji i aktivitetit ekonomik mund të zhvillohet në ato zona.
“Përmes kësaj rregulloreje tentojmë që të specifikohet qartë perimetri dhe zona mbrojtëse e kualitetit arkeologjik, arkitekturor apo peizazhit kulturor dhe të përcaktohet qartë se çka mund të zhvillohet e çka jo, cilat aktivitete mund të zhvillohen dhe natyra e aktiviteteve komerciale, ndërtimore dhe etazhiteti”, thotë Arapi-Krasniqi.
Tutje, trashëgimia kulturore, e cila mund të jetë në rrezik nga faktorët ekonomikë, mjedisorë apo të tjera rrethana, sipas Arapit, do të tentohet të shpëtohet nëpërmjet intervenimeve emergjente. Në bazë të planit dinamik, nismat ligjore të MKRS-së parashihen të hartohen dhe miratohen në tre mujorin e tretë ose të katërt të vitit 2021.
KPMM: Kemi dështuar ta mbrojmë mjedisin
Më 28 qershor të këtij viti, Ministri i Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës, Liburn Aliu, nëpërmjet një postimi në profilin e tij në Facebook, njoftoi se ka vendosur një moratorium dy vjeçar për licencimin e gurthyesve të rinj dhe atyre në procedurë.
“Kam marrë vendim për vendosjen e moratoriumit për gurëthyesit e rinj dhe ato në procedurë për pëlqim mjedisor për periudhën dy vjeçare (qershor, 2021 – qershor, 2023). Pjesë e këtij vendimi është themelimi i grupit punues ministror, i cili do të shqyrtojë ligjshmërinë e aktiviteteve të gurthyesve, ndikimin e tyre në mjedis, si dhe masave që duhet të ndërmerren për rehabilitimin e tyre”, shkroi Aliu.
Me një vendim të tillë nuk pajtohet KPMM, që është organi i lëshimit të licencave për gurthyesit, duke theksuar se nisma e ministrit Aliu nuk ka bazë ligjore. Për më shumë, drejtori Krasniqi deklaron se vendimin për moratorium e mësoi nga mediat.
“Ne mendojmë se vendimi nuk ka bazë ligjore. Sepse, së pari, në vendim nuk shkruan për licencat e hulumtimit dhe shfrytëzimit, por shkruan vetëm gurthyes. Nuk është i harmonizuar me ligjet. Për shembull, ne kemi raste që ka licencë të shfrytëzimit edhe ai për t’i shfrytëzuar resurset duhet të mendojë se një gurthyes nuk mundet të bluaj. Këta që punojnë me minim, ministria, përkatësisht ministri, i ka ndaluar dhënien e pëlqimit, tash si do të punojë ai kur e ka licencën e shfrytëzimit, por Ministria s’i jep pëlqim? Mendoj se vendimi duhet të rishikohet, ne nuk jemi konsultu për këtë. E kemi marrë vesh nga mediat”, shton ai.
NUK KEMI ARRITUR TA MBROJMË MJEDISIN, SEPSE NUK KA PAS HARMONIZIM TË MJAFTUESHËM NË MES TË INSTITUCIONEVERamiz Krasniqi, drejtor i KPMM-së
Ndonëse moratoriumin që ndalon aktivitetet e gurthyesve e quan vendim jo ligjor, shefi i KPMM-së e pranon se kanë dështuar në mbrojtje të mjedisit.
“Nuk kemi arritur ta mbrojmë mjedisin, sepse nuk ka pas harmonizim të mjaftueshëm në mes të institucioneve. Nëse themi kemi arrit ta mbrojmë mjedisin, atëherë nuk është në rregull. Ne e pranojmë si KPMM se duhet një harmonizim nëpërmjet komunave, Ministrisë së Mjedisit, Policisë së Kosovës dhe KPMM-së për mbrojtje të mjedisit”, thotë Krasniqi.
Se institucionet kanë dështuar në mbrojtje të mjedisit e thotë edhe Ali Sefaj, zyrtar i lartë në Agjencionin për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës, i cili problemin e mos mbrojtjes së mjedisit e sheh tek mungesa e stafit të inspektoratit në nivel nacional dhe lokal.
“Si rezultat i mungesës së stafit, inspektorëve komunalë dhe qendrorë, numri është i vogël dhe si rezultat i papërgjegjësisë, mund të them edhe i KPMM-së, i operatorëve dhe mekanizmave tjerë, vetëdijes jo të lartë shoqërore, ne kemi ardhë deri tek kjo fazë”, thotë Sefaj.
Sefaj thotë se moratoriumi dy vjeçar i vendosur nga MMPHI-së ofron një mundësi për të analizuar gjendjen aktuale të mjedisit në Kosovë dhe se është e pakuptimtë të futen operatorë të rinj në treg, pa filluar faza e rehabilitimit të mjedisit.
Gjatë realizimit të këtij hulumtimi janë kontaktuar për t’u intervistuar Ministri i MMPHI, Liburn Aliu, kabineti i tij, Imer Haklaj, drejtor i Inspektoratit për Trashëgimi Kulturore dhe kompanitë e gurthyesve, të cilët nuk i janë përgjigjur kërkesës për intervistë.
Ky hulumtim është realizuar në kuadër të pjesës praktike të “Shkollës për Gazetari Hulumtuese” e cila organizohet nga Organizata ÇOHU! dhe mbështetet nga Fondacioni i Kosovës për Shoqëri të Hapur (KFOS). Redaktuar nga: Besa Kalaja./ preportr/ KultPlus.com
