Pas së paku dhjetë goditjeve në derë, i përgjumur u zgjua Gjarpri dhe doli nga vrima e shtëpisë që ishte e vështirë për t’u vërejtur me sy njeriu. U ngrit edhe më shumë në gishta të këmbëve.
I tha Zekisë: Kushdo që kaloi këtej pari më kujtoi lindjen dhe ikjen tënde. Të kam pritur gjatë dhe pavarësisht nga ndryshimet që ke pësuar duke i takuar përfundimisht një bote më të panjohur, ti thua të qytetëruar, unë të pranojë në shtëpinë e vjetër, madje pa shenjën më të vogël të dyshimit. Atëherë mirë se vjen!
Gjarpri ishte po ai i moçmi, ngjante në gjatësi të lezetshme, por të dridhshme, i bukur që e veçonte nga gjithë kafshët e llojit të tij në shtëpitë e Kermes, dhe që në kontaktin e parë, Zekia nuk hetoi ndryshim të dashurisë ndaj tij. Ia zgjati dorën i pari dhe ai ia ktheu me vullnet të ngrohtë.
Të hyjmë brenda, i tha Gjarpri dhe tashti dera ishte kacavarur në bagllamë dhe brenda gjysmerrësira thahej pjesshëm nga dritaret e vogla.
Mos mendo se nuk të kam pasur në mendje dhe zemër dhe po të dua tani nuk mund të ta shpreh, filloi Zekia. Kam pasur shumë pyetje që ia kam shtruar vetes në këto vite sa isha larg shtëpisë, por përgjigjet nuk kam ditur t’i them. Tashti unë jam shumë i lumtur se ti më ke respektuar kaq vite duke ndenjur këtu i vetëm, dhe unë si zot shtëpie, përulshëm të falënderoj shumë. Të kam sjellur një dhuratë që e di se e ke merituar që nga çasti i shtrëngimit të duarve.
Ia dha kutinë e artë me orën e zinxhirit që shkëlqeu në dhomë. Të gjithë gjarpërinjtë e shtëpive mbajnë orë të shtrenjta dhe të bukura, të dhuruara nga prindërit e tyre. Gjarpri kishte vënë në zjarr kafenë dhe dëgjonte duke ndjekur fjalët e Zekisë me vetëpërmbajtje të jashtëzakonshme. Zjarri bëri edhe dritë të ngrohtë nga oxhaku, i cili përmes vrimës, harkut, bënte të fluturonin hijet e nxehta të flokëve të drunjve.
Unë kam orën time, të falënderoj. Kjo orë që ke sjellur është e nevojshme për njerëzit, tha Gjarpri. Ligjet njerëzore i rregullojnë të gjitha. Ty të përket shtëpia, ti je pronar i ligjshëm i saj. Aspak nuk e vë në dyshim këtë të drejtë. Por, ndërsa ju jeni pronar i përhershëm dhe i ligjshëm, unë jam zot i kësaj shtëpie.
I rikthyeri nuk kishte menduar kurrë në kujtimet e tij ngjarje kaq të papritura. Mori një thupër dhe filloi të ngacmojë hirin e paktë të zjarrit. Qëndronte oxhakut kundruall, ndërkohë që Gjarpri i Shtëpisë pa u kursyer përgatiste darkën. Nuk u merakos se pronari ishte i tëri dremitje pikëlluese nga fjalët që dëgjoi dhe që nuk i kishte menduar kaq vite.
Të porsaardhurit ikja ia kishte mundur gjykimin e arsyeshëm, ndoshta edhe faji ishte vetëm brenda tij, prandaj nuk gjente kurrsesi arsyetim jo veç për veten e tij, por as për Gjarprin e Shtëpisë. Mendoi pasi të hanin darkë sërish do të hapnin bisedën ndërsa të rrinin në gjunjë duke shikuar zjarrin me ëndrrat se çfarë do të bënin në të ardhmen.
E di çfarë ti mendon, tha Gjarpri. Thua se ne do të merremi vesh pasi të hamë darkën. Gabon, sikur gjithë njerëzit, të cilët nuk duan të ballafaqohen me atë që kanë përpara, me atë që vetë e kanë krijuar dhe pastaj nuk e pranojnë si rezultat të tyre.
I frikësuar nga fjalët e fundit, Zekia deshi të gjejë një drejtim faljeje me fjalë që i qëndronin në gjendje të palëvizshme.
Ty të kam të vetmin në këtë botë, tha ai.
E di, përgjigji Gjarpri. Prandaj ti nuk gjen arsyetimet e duhura sonte.
Do të jetë shumë vështirë të mbërrijmë në fund, mendoi Zekia, ndërsa lante duart përpara darkës së shtruar, tek po e prisnin lugët, thikat dhe pjatat e pastra. Ishte një darkë shumë e mirë, me mishra e ëmbëlsira, sa kish harruar se mund të gjente përsëri sofrën e moçme me kaq begati. Gjatë gjithë ngrënies gugiten pëllumbat në tavan. Pëllumbat me zërat e tyre e shqetësonin sa Gjarpri duke ndjerë këtë dhe pa i treguar fare atij, doli për një çast, trembi shpezët dhe paqja mbretëroi edhe në dhomë e mysafirëve.
Dua të hap edhe një herë bisedën, nëse e kishe me gjithë mend.
Orë e Shtëpisë, filloi me dhënien e kuptimit të veçantë fjalëve që i radhiste vështirë Zekia. Do të kisha parapëlqyer të merremi vesh, ne jemi krejt dy dhe nuk duhet te dëshpërojmë njëri-tjetrin.
Të kuptoj, tha Gjarpri. Ne jemi këtu vetëm dy veta. Mund, të dy të jemi të kënaqur, nëse ti heq dorë nga ambicia e sëmurë njerëzore. Do të më thuash: Durimi i gjatë apo padurimi i çastit të ka sjellur këtu?
Po, tha Zekia. Por tani pak nga pak po ndihem i zhgënjyer. Ti je i lumtur, dukesh i qeshur, pashë se ngrëne pa ndonjë ves, ndërsa unë jam i pikëlluar nga gjithë ato të mira që ishin në sofër e nuk m’u dha të ngopesha. Ne nuk jemi të barabartë tani.
Ju njerëzit gjithmonë proklamoni barazinë dhe më këtë mjaftoheni. Në thelb e keqkuptoni, tha duke shikuar dhimbshëm Zekinë.
Gjarpri doli jashtë dhe me ato lëvizje që doli edhe ktheu brenda. Ishte lëvizja e Orës së Shtëpisë, ajo që ngrihej gjithmonë, kur nata binte dhe nuk dukej fije drite kund, edhe po të afroje gishtin në sy kot, atë e ndjeje vetëm kur përftonte. Kjo ishte vuajtje origjinale për të mirën e shërbimin njerëzve që bënte lloji i gjarpërinjve të shtëpisë në gjithë këto fshatra të Rrafshit të Kosovës që dikur ishin plotë dhe edhe këto kafshë kishin mundësinë të ndjeheshin më të gëzuara dhe më të lumtura. I ndiznin ëndrrat pas gjumi dhe kërkonin rrugëdalje në çastet më të vështira, por gjithnjë duke arsyetuar dhe vepruar qetësisht për të mirën e shtëpive. Shpesh, shtëpitë nuk meritonin sakrificën e tyre, ata e dinin këtë mirë, por pikërisht të lidhur për këtë që bënin, roje besnike, ata nuk donin, por as nuk kishin të drejtë, pavarësisht guximit, të ndryshojnë historinë.
I hodhi cigare Zekisë që ishte zbrazur brenda vetës, e tha: Ju njerëzit na sillni në mendje në orët, netët e ditët më të vështira. Për këtë edhe jemi krijuar ne gjarpërinjtë e shtëpive. Nuk ankohemi përse është ndonjë detyrë e vështirë. Detyrën që na është caktuar, nuk mund të mos e respektojmë.
Ashtu, ndërhyri Zekia.
Gjarpri duke ditur çfarë do të thoshte ai, ndryshoi pozitën në dhomë. Këmbët i zgjati përpara. Zekia vazhdoi: Edhe ne njerëzit ju kemi dashur shumë, ju kemi respektuar sa aromën tuaj e kemi pasur si një frymë të shpirtit tonë. Kjo nuk ka mjaftuar, apo jo?
Pikërisht, jo, tha Gjarpri. Thikat, shpatat, pushkët, bombat që ju i keni krijuar kundër vetvetes, na kanë dëmtuar shpesh edhe ne, që nuk kishim lidhje me armët vdekjeprurëse. Një bombë e hedhur në shtëpi, e di çfarë dhimbje dhe tragjedi na shkakton ne gjarpërinjve. Ju ikni ndërsa ne mbetemi pse nuk na lejohet të largohemi kur jemi zot të vetëm të shtëpisë. Ju pronarët edhe një plumb qifteje po ta hedhë paqëllimshëm ndonjë gjuetar, duke provuar të godasë rosakë të egër, frikësoheni
dhe të tmerruar fajësoni gjithë të tjerët. Ne mbetemi se jemi zot shtëpie, ndërsa ju ikni se jeni pronarët.
Zekia nuk kishte çfarë të fshihte tjetër.
Ishte në një natë të vonë që jashtë mund të mbushte borë gjithë rrugët dhe malet, të mbyllte shtigjet, duhej të pajtohej të duronte, por i zemëruar me vendosmërinë njerëzore, shpërtheu: Unë jam Zot Shtëpie, këtë besoj nuk e ke harruar plotësisht qoftë edhe nga vitet që kanë kaluar dhe mungesa ime të ketë mundur inteligjencën tënde. Shtëpia ka një zot dhe ai është pronari i saj.
Gjarpri u ngrit dhe duke shikuar nga natyra e trazuar njerëzore, iu qas pronarit: Ti përpara se të ngritesh në këmbë, si njeri, je i detyruar të përkulesh. Të duhet forca se ndryshe nuk mbërrin të ngresh kokën. Ti ke dobi nga ky mund që je i detyruar t’i bësh vetes sate. Por, unë e them, se ti njeri që je pronar, dhe jo zot i shtëpisë, mund të shkosh ngado, të ndërrosh pronat, të shkatërrosh ato, t’i harrosh në fund të fundit dhe po të ishte se ndryshon Zoti i Shtëpisë, në botën tuaj njerëzore do të shkatërrohej dhe përzihej si mos ma keq çdo gjë. Kaosi do të ishte një mbret i pakontestueshëm në përkatësinë dhe jetën tuaj. Jemi ne, që vemë dhe ruajmë rregullin. Zotëritë e shtëpive janë një, ata mbesin të tillë, dhe nuk është fare e rëndësishme se cili është pronari. Çdo njeri mund të jetë pronar i çdo shtëpie. Një njeri mund të sundojë prona të pakufishme. Ti ke shumë prona, qan e s’qan kokën për to. Unë jam këtu zot shtëpie. Pajtohesh?
Nuk pajtohem, tha preras Zekia. Te heq dorë nga prona ime. Kurrsesi. Kam gjithë letrat e duhura. Unë jam njeri dhe vetëm njerëzit mund të jenë zot shtëpie.
I mjeri ti, tha Gjarpri. Po të lë derën hapur të shohësh sa shumë borë po bie në tokën e vet. / KultPlus.com
Sot mëngjes po i përngjaj një karikature që e ka ngjitur biri im në mur, në dhomën e tij, e më të cilën kam qeshur shpesh. Do të mundesha ta vazhdoj vizatimin, te poshtë, pjesën e trupit, të mos e lë vetëm këtë portret qesharak, ta përshkruaj me vija të holla mpirjen e çdo gjymtyre, ndjenjën që herë po shtangem, herë po më lëviz trupi, gjë që në gjendje normale do t’i kishte ngjarë ritmeve të para të një vallëzimi latino, por lëvizjet janë pa kontroll, e tash ndihem si një marionetë, një palaço i trishtë. Shikoj edhe njëherë karikaturën, duke e kthyer kryet me shumë mundime. Megjithatë arrij të buzëqesh, madje edhe të qesh.
Kur ishte e vogël, ajo gjithmonë qeshte, në ship, në shkollë, në oborr të saj, edhe kur rrëzohej gjatë lojërave të pafajshme kur i lëndonte gjunjtë dhe i rridhte gjaku deri poshtë çorapeve të bardha, edhe kur e kthente fytyrën kah mësuesja, qeshte, kaq. Kalonte. Ajo qeshte edhe kur prindërit grindeshin, shpeshherë duke bërë shumë zhurmë, dhe kur kojshitë vinin te dera për t’u ankuar kundër “këtyre të huajve pa edukatë e të mjerë.” Në fotot e klasës, atëherë kishte shumë nxënës në shkollat e fshatrave, ajo ishte e vetmja që qeshte, ashtu, si i kërkonte drejtori-fotograf, edhe pse nuk i kishte rrobat e bukura, ndoshta edhe ishte fustani i njëjtë me atë të fotografisë së vitit të kaluar, e prapë do të donte t’ia paguante mësuesja fotografinë, por sivjet ajo ishte rritur, i kishte fituar vetë paratë, ia kishte blerë bukën një plake te hyrja e banesës, një ditë edhe qenin ia kishte shëtitur. Në fund të ditës, ia kishte dhënë një grusht karamele- një e kishte hëngër menjëherë se i kishte shumë qejf- dhe dy para të hekrit. I kishte shti menjëherë në kutinë e saj kur ruante gjëra të vogla por të vlefshme për të.
E bëri një kafe më të madhe se ditëve të tjera dhe e zgjati kohën e pirjes së saj. Edhe ashtu trupi nuk donte t’i lëvizte. Nuk do të shkonte në punë sot edhe pse sa e kishte rifilluar pas dy muajsh mbylljeje, duke u fshehur nga një vrasës tinëzar, që zgjidhte si Sfinga antike viktimat e saj, pa mëshirë, e ditën e nuk e ditën përgjigjen në enigmën e saj. E gjatë atyre ditëve apo netëve, të strukur në shtëpitë e tyre, njerëzit kishin kohë të mendonin për enigmën e jetës, e ta mendonin edhe vdekjen. Ajo sot nuk do të shkonte në punë, ku të gjithë e kishin harruar se ç’kishte ndodhur, nuk e shihnin jetën, nuk e mendonin vdekjen.
Ajo kishte qeshur edhe kur dashuria e saj e parë e kishte braktisur ashtu, pa arsye, ndoshta se e donte tepër dhe kishte frikë se një ditë do të mund të mos e donte, as ai atë, as ajo atë. Ajo kishte qeshur edhe kur e kishte nënshkruar dokumentin, pa presion, pa shpërblim, ku ajo pranonte t’i bëheshin eksperimente, të shndërrohej në robot. / KultPlus.com
Të vërtetën e së vërtetës, as unë s’di t’ju them sa breza kanë shkuar që kur u prish e u shkretua Katjeli i Mokrës.
Mbaj mënt vetëm se kam dëgjuar nga pleqtë e lashtë, e këta nga pleqtë e tyre, se ky Katjeli i Mokrës paska patur qënë dikur – ndofta pesë-a-gjashtë breza përpara nesh – një fshat i math e i begaçmë fort. Vëndësit e tija paskëshin qënë trima të ndjerë e paskëshin lëftuar me të vërtet si burra në ballën e burrave për të mbruar vendin e nderë nga turku.
Nga ky shkak turqit kur e muarr e paskan shkretuar që nga themeli.
Sot, në gjithë grykën ku pat qënë njëherë katundi janë përhapur pyje gështenjash, driza e dëllinja. Viset sheshe të pllajavet janë bërë luadhe e ara ku thekri na rritet dy bojë njeriu. Në vise-vise duken edhe sot, afron një me dhenë, themelet e murevet të vjetër, si krëhërë të dalë nga lëndina. Në vjeshtë a në prenverë kur damalugu hap brazdat e dheut që dërmohet si bukëvale, andej-këndej dalin copa plloça të gëdhendura me dorë e tulla të kuqe mun si flaka e zjarrit. Në dimbër zbresin gjer këtu poshtë bishat e malit.
Vetëm kjo kodra e Shën e Djelës ku pat qënë dikur kisha e fshatit, ka mbetur edhe sot e pacënosur prej dorës së njeriut. Vendi i saj as lërohet, as mbillet, as korret. Këtu njihen edhe sot murishtat e vjetra të kishës e rrasat e rënda të themelit të pa blojtura prej kohës. Rreth-e-rrotull, nëpër plisa e fjer, duken gurë varresh me çipe të mbuluar me myshk. Në mes të Kishës së Shën e Djelës që i përngjan njëj anije së fundosur nër ujra, dheu është pak si i batisur dhe çapet e njeriut godasin më bosh.
Një pëlhurë fshehtësije, që të bën të bjesh në mendime, mbulon të gjitha këto vise e gërmadhat e lashta. Fshatarët që ngjiten të korrin thekrat a të mbledhin gështenjat edhe barinjtë e bagëtive rrëfejnë se shumë herë, e më fort në netët me hënë, dalin e shëtisën nëpër murishta e lëndina njerës të mbëdhenj të veshur me mëngore e fustane të bardha, edhe treten pastaj, rishtas, më të thyerët të natës.
Vraga që nis nga an’ e djathtë e Shën e Djelës zbret në fshat buzë-liqerit, kur se ajo që nis nga an’ e mëngjër, ndrethon nëpër pyllin e dendur të gështenjave duke ngjitur e dyke zbritur kurrizet e çukave, e del mi Gurin e Kol Branës, një rrasë e lartër dy-tre hostene që qëndron vëngër mi greminat e bregut.
Rrëfejnë gojë-pas-goje pleqët e lashtë se këtu pat qënë në kohërat e vjetra, një qytezë e vogël, qyteza e Zotit Kol Branë Katjelit.
Edhe thonë se këtij Kolë Branës i paskan humbur në luftërat e përgjakëshme të asaj kohe, kur hyri turku në Shqipëri, të pesë djemtë e gjithë nipërija. Edhe si u sosnë këta të gjithë edhe turqit iu afruan Katjelit, Kol Brana ngjiti shkallët e gurta të qytezës, mbylli dyerët edhe priti të afrohet rrebeshi. E atëhere kur ardhi armiku as dora as këmba nuk iu droth nga pleqërija. Shumë kohë gryka buçiti si buçet kur lëftojnë trimat e ballit. Lëftonte Zoti Kol Brana vetë…
Më von, kur kështjella ra, nuk u gjend brenda përveç se një plak i thinjur me gjoksin e mbushur plot plagë. Zoti Kol Brana i Katjelit të Mokrës nuk ishte mê në jetë.
Që asaj kohe muret e kështjellës u gremisnë e mbretërija e dëllinjave i mori vëndin. Vetëm guri i Kol Branës, si i thonë edhe sot, ka mbetur i patundur prej valëvet të kohës e prej valëvet të turkut.
II
Vëndin ku pat qënë dikur Katjeli i Mokrës edhe kisha e Shën e Djelës e kam shkelur dendur vetë me këmbët e mija.
Në vogëli ne djemuria e fshatit ngjiteshim gjer atje për të mbledhur, si pas zakonit të vjetër, poleska e manushaqe për llazoret e vashave. Kjo ngjante në Mars a në Prill kur gjelbëronin pllajat e korijevet e kur të velte era e luleve. Vinim pastaj më von për të marrë shëndet, kur lulëzonin gështenjat dyke u ngarkuar me xhigerë të bardhë e të verdhë. Kur sbriste tatëpjetë era e malit, sillte gjer brenda në fshat fije nga lulet e tyre.
Shëmbitrit e Listopathit, gjer sa afroheshe dëbora, ngjiteshim dendur për të mbledhur ndonjë gështenjë nga drutë e Gjergollinjve.
Po e vërteta është se në atë kohë vinja në Katjel ditën e këthehesha më të ngrysur. Rasti për të ndenjur një natë të tërë m’utfaq më von, sot e disa vjet.
E ja se qysh:
Atij moti kisha ardhur së largu, nga vënd’ i huaj, për të shkuar pushimet e verës. Kisha dëgjuar se dy miq të mirë të derës s’onë, e mbase far’ e fis, mirreshin me kërkimin e haznave nëpër male. E prandaj, sa mbante vera e gjer afrohej Shëmbitri, shëtisnin viset e Mokrës mal-më-mal e breg-më-breg të tërhequr prej ndriçimit magjistar të florinjve që i thërrisnin ndënëdhe.
E drejta është se bota e fshatit qeshnin me ‘ta po kjo nuku i ndalonte asfare të shëkojnë punën si u thesh shpirti.
Një natë njërit prej tyre iu paskej fanitur në ëndër një vashë e re, e veshur në të bardha, si vishen grarija e Mokrës, edhe i paskej thënë:
-Jam ne Shën e Djela e Katjelit, njëzet e pesë pash nga kisha, andej nga e djathta, as eja e më nxir.
Kjo i paskej ngjarë më dy javë të Gushtit, më të gëdhirë të Shëmërisë. Edhe ky si paskej pritur disa ditë gjer të përtëritet hëna, e pastaj në një ndajnatë, me shoknë tjatër e me mua bashkë, ngjiti grykën e Katjelit.
Ishim në Shën e Djelë kur hënëza e re filloj të ngrihet që përtej Malit të Thatë. E kuqe si prushi në fillim, kjo hën’ e Gushtit na u bë më von si e larë me ergjënd. E gjithë malet e gjithë brigjet edhe gjith liqeri u mbuluan me një linjë të bardhë…
Miqtë e mij që s’kishin kohë të vështrojnë as hënë e as çudit e kësaj nate Gushti, nxuar nga torba një litar e disa kazma, shënuan vëndin njëzet e pesë pashe nga an’ e djathtë e mezit të kishës edhe nisnë të rëmojnë. Në fillim rëmuan që të dy e më pastaj, kur gropa u fellua, radhë pas radhe njëri punonte kazmën dhe tjetri lopatën. Toka ish e ngjeshur fort dhe pa e lidhur me fije rënje gështenje.
Puna mbajti afron dy orë, gjer sa hëna u ngjit gjer në mezin e kubes së qellit.
E në qetësinë e fellë të kësaj nate vere goditjet e kazmës sikur ishin rënkime të mbytura që dilnin nga bota tjatër.
Nga do-një shpes pa fole dilte dendur prej pylli e si hithte hijen e vet mi murishtat e Shën e Djelës, humbiste rishtas në pyll.
E kazma rëmonte-rëmonte e rënkimet e botës tjatër madhoheshin-madhoheshin…
Tanithi në gropë na u shfaq një lloj shtrati i hirtë porsi gur shurishte dhe midis tij disa drudheza të bardha që ngjanin me disa iskra eshtrash.
Kazma pushoj.
-Këtu paska qënë një varr, pëshpëriti njëri nga miqtë që ish brenda në gropë.
Tjatri u unj, mori pak dhe në dorë e thërmoj midis gishtërinjvet pa foli pakëz më von:
-Varr paska qënë, vërtet…
Dhe shtoj:
-Jemi në varret e Katjelit të moçmë.
U unja edhe unë pranë gropës së hapur dyke gjunjëzuar në tokën e nxjerë jashtë. Atëhere një dorë u sgjat së brëndëshmi, dora e mikut pa fjalë, e më la në pëllëmbë një aspër të bardhë, – një lloj kostandinari me shkronja të blojtura. Pas pak dora dolli së rish me një kryqëz të artë e me një send të çudiçmë që i përngjante njëj vëthi. Të paktën kësilloj gjykuam e vendosmë ne të tre. Dhe me qënë se vendosmë kësilloj, shokët vëzhguan me vërrejtje të himët të gjejnë edhe tjatrin. Po vëzhgimi na dolli i kotë se vëthi tjatër duket se u pat përzjerë me tokën në rëmitje e sipër dhe në vënd të vëthit gjetmë një lloj rënje që mbante erë temjani.
Ky pat qënë thesari që nxuarmë në Shën e Djelë në atë mesnate Gushti me hënën pesëmbëdhjetë mi krye.
Shokët e mij nuk ishin as fort të gëzuar as fort të dëshpëruar. Si pas gjuhës së tyre në këtë gjah të thesarëve nuk lispet të dëshpërohesh lehtë se vjen nata e lumtur kur njëherë e njëherë… E më fort se këtë radhë kishin gjyrmën e thesarit i cili mundet të gjindej ose pesë pash më lart ose pesë pash më poshtë.
Mua kjo ngjarje më vuri në mendime. E kur miqtë e mij hithnin prapë gropë në dherin e nxjerë që të mos lenë as një gjyrmë, unë rashë të çlodhem nër barishta. Që brenda nga gjiri i pyllit ndjenja tani shkoqitur rëgëtimet e mburimeve. Përtej midis malesh dukej një çip i liqerit i iskrosur prej do-një ere që sbriste nga gryka.
-Vallë ç’mall e ç’dëshirë e pat shtyrë vashën e varrit t’i shtihet në ëndër njëj gjahtori thesarësh? Mos e shrëngonte, vallë, fort ky zëndani i varrit a mos dëshëronte të vështrojë hënën e plotë e të ndjejë erën e lulevet dhe të barit që sbriste nga malet? A mos e kish marrë malli për tingëllimin e zilevet e për rëgëtimën e krojt?
E sikur më vinte keq se nuk u paskesha lindur në një kohë tjatër disa breza përpara.
E kur mendohesha kësilloj gropa u pat mbuluar e sheshuar e mi ‘të ish ndezur tani një zjarr me shkorreta për të humbur gjyrmën e kërkimevet. E mua ky zjarri më dukej sikur ish nuri që digjej mi varrin e një vashe që pat vdekur e re.
Me qënë se kjo natë ish e bukur po si një natë pralle si s’rrëfehet dot me gojë, gjumin e parë vendosmë t’a bëjmë në një padinë të vogël me bar të njomë, përmi krua.
-Nuk është mirë të flemë pranë krojt, foli njëri nga shokët, se natën vozitën hije.
-Ky vënd është i shkelur nga të bardhat, vazhdoi gjith ay me një lloj dridhje të fshehtë në zemër.
Po sepse ne s’i vumë veshin, fjalët e tij i mori era edhe ay ra pas vragës s’onë.
Shtruam disa shtrate fjer në padinë edhe ramë të flemë. Mbulesë kishim qellin e sbardhëllyer prej pahut të hënës. Fjeri e gjethet na mbytnin me erën e tyre. E sa të nëmërosh gjer më pesë, miqtë e mij i zuri gjumi.
Vetëm mua harroj të më zerë. Rinja në shtratin e njomë me duart nënë krye: vështronja qellin e dëgjonja rëgëtimet e krojt dhe rënkimet e mbytura të pyllit. Që të largoj mendimet e pyetjet e vetë-vetes fillova të nëmëroj yjet. E ndava kuben që sipër meje në tri pjesë me vija preçarthe edhe nisa që nga pjesa që mi Rrëzhan. Vura më nj’anë tridhjet e tre yj më të ndriçmë, dyzet e pesë më të shuar dhe nuk di sa yjeze të tretura. Këto të fudnit lëvrinin pa pushuar e dukeshin e çdukeshin rishtas sa që syt e mij nuk kishin se qysh t’u dalin zot. Pastaj, s’di se qysh, vijat e mija u fshinë dhe yjtë u ngatëruan po si mendimi im.
M’u kujtua befas pralla e Bir’ të Mbret, dhe e vashës së kopshtarit që i ngjante nga bukurija së Bukurës së Dheut:
-Vashë, o moj vashë, sa yjez ka qelli?
-O i Bir’ i Mbret, o i Bir’ i Mbret, sa lule ka fusha?
Pa dalngadal-e-dalngadal pyetjet e përgjigjiet ç’u bënë ujem me yjt e Rrëzhanit e me rëgëtimet e mburimit. E m’u duk befas sikur nga hija e gështenjave dolli një linj e bardhë e shkiti si një erë gjer ne padina jonë e nga mezi i saj ç’u fanit një vashë.
– Flenë që të tre? – pyeti një zë i njomë.
– Flenë, iu përgjigj një tjatër. Edhe ndjeva pastaj sikur një dorë e bryllët, pa fjalë dora e vashës linjë-madhe, m’i preku e m’i magjepsi qëpallat…
Atëhere fjeta me të vërtet.
III
…Dalngadal-e-dalngadal sikur prej qënies të sotme filloj të ngrihet një lloj mbulese e himët e hendur prej valëvet të kohës. Kjo na i ngjante një pëlhure të ngjyrë hiri që u hepua, u tret e firos në mugëtirë. Atëhere palët e dheut e të lëndinavet, të derdhura mi mure e gurë, se ç’u tërhoqnë më nj’anë si pas një urdhërate, edhe, sa të mbyllësh e të hapësh sytë, të gjitha ndërtesat e moçme u rritnë sikush në vendin e parë. Tani Katjeli i Mokrës, ky fshat i bukur i Zotit Nikoll Branës, m’u faneps ashtu sikundër se pat qënë katër-a-pesë breza njeriu më parë.
Në fillim thashë se jam në ëndër a më pat magjepsur dora e bryllët e vashës që dolli nga fletët e gështenjavet e prandaj rraha të gjej fillin e vërtetë të qënies së vërtetë. Sepse unë ndjenja në shpirt njëlloj përzjerje midis dy shekuj të ndryshmë. Katjeli ish, pa fjalë, Katjel, me kopshte e shtëpi të gurta sindozot që pat qënë qëmoti, po mëndja ime kish mbetur në një mot tjatër më të ri. Ndjenja sikur gjendesha midis dy botë të ngatëruara njëra me tjatrën: bota sotme dhe bota e perënduar. Disa grima m’u duk edhe sikur gjendesha në dy vise të ndryshme: në gërmadhat afron pa gjyrmë të Katjelit dhe në Katjelin e moçmë të pa cënosur prej tallazevet të kohës.
Po, për fatin t’im, kjo gjendje nuk u sgjat fort sepse mëndja m’u kthjelltësua shpejt e shpejt edhe ja se ç’u gjenda krejt, me trup e shpirt, në Katjelin e Mokrës në kohën e Zotit të Shqipërisë Gjergj Kastrioti.
Shtëpitë e fshatit ishin të gurta e të mbuluara me plloça të gëdhëndura mir e bukur dhe rruga e shtruar me gurë shpinte ne kisha e Zonjës Shën e Djelë.
E ç’u pikasa se unë qënkësha Rodovani, Rodovani i Vllastar Katjelit, djalë i ri i veshur me mëngore liri, me kallca e me fustane kinda-kinda. Pa m’u kujtua se atëhere, në vitin e Tënëzot një mijë e katër qint e gjashtëdhjet e tre, mbretëronte në zemrën t’ime Engjëllina, Engjëllina e motra e Kostandinit. Kjo Engjëllina na ish nga bukurija mi gjithë shoqet e fshatit e ky Kostandini na ish trimthi më i ndjerë e vëllajthi im m’i dhemshur. Edhe sepse më kish marrë malli fort për këtë të fejuarën e spirtit t’im pata sbritur asaj dite ne Kroj ku vinin për ujë vashat e Katjelit. Po se atë ditë ne Kroj nuk u patnë ndodhur përveç se dy vasha të tjera. E njëra prej tyre, që m’a dinte brengën e tetëmbëdhjetë vjeteve, më pat folur kësilloj:
-Rodovan, o Rodovan, Engjëllina vasha jote së bashku me Kostandinin po të pret ne Zonja Shën e Djelë ku do fillojë vallja e Ristozit Tënëzot.
Atëhere m’u kujtua se, me të vërtet, ish dit e tretë e Pashkës së Madhe kur vashat e fshatit heqin vallen e Ristozit ne Sheshi i Shën e Djelës.
Atje ç’e pashë, me të vërtet, Engjëllinën t’ime të bukur si ftoj i bardhë, të bryllët si er’ e malit.
Disa nga vashat e fshatit t’ënë këndonin këngën e Ristozit me një zë që të lavoste shpirtin dhe të tjerat hiqnin vallen dyke dredhur e përdredhur bel e hollë si mënjolla. Engjëllina ime se ç’më ish në kryen e valles dhe gjithë syt e botës se ç’i ndiqnin me çudi mjeshtërinë plot magji të valles. Pa se kur m’a hasi vështrimin fytyra se ç’iu ndes si prushi edhe unji kryet tatëpjetë. Atëhere, që t’iu them të drejtën e Zotit, nga malli e gazi shpirti m’u pat dredhur sindozot se dridhet flet e plepit kur fryn era e ndajnatës.
Po se asohere një grimë vetëm, një grimë të errët, kur i pashë kryqëthin e gushës edhe vëthëzat e veshit m’u pat kujtuar kjo jet’ e sotme, ëndra e mikut t’im me vashën q’e pat thirrur në Shën e Djelë, gropa e hapur në një natë me hënë pikërisht në vëndin ku më buzëqeshte aqe ëmbël Engjëllina ime, dhe jeta e bot’ e tërë m’u patnë dukur të murrme e pa shije si uji pas një lëngate.
Pikërisht atëças ndjeva mi sup dorën e Kostandinit edhe fytyra e tij që më nxirte mallin e Engjëllinës s’ime më solli rishtas në ujrat e para të lume.
-Rodovan, vëllajthi im, përse të shoh të errësuar?
E atëhere pushoj vallja e vashave e Engjëllina na ardhi pranë. E kur më ardhi Engjëllina pranë m’u sikur një djellë m’u pat lindur në shpirt…
U gjenda pastaj në një tjatër shesh, ne sheshi i burravet, ku trimat e fshatit me Kostandinë në krye, tregonin mjeshtërinë e shigjetës e të shpatës. E ish asaj dite në Katjelin e Mokrës një brithmë e një gas si nuk pat qënë asnjëherë.
…Pastaj, s’di se qysh, filli i jetës së parë sikur u këput pre dore njeriu.
Unë Rodovani i Vllastarit sikur isha gjith në Katjelin e Mokrës po se tanithi ky fshati ynë sikur paskëshe humbur brithmën e gazin e parë. Një ushtëtar kaluar paskej sjellë brenda në fshat lajmin e zi se qeni turk po vintej në viset t’ona dyke vrarë e prerë ç’do gjë të gjallë.
Ndjeva asohere se që nga kodra e Shën e Djelës sbriste tatëpjetë tingëllimi i dredhur i kambanës që hepohej e tretej në grykën e lumit sindëkur sbriste në një tjatër botë. Djemt e fshatit me shtijza në dorë e shpata për brezi ngjiteshin në nxitim e sipër në kodrën e kishës ku do mblidhej pleqërija. Pa m’u duk sikur burrat e fshatit t’ënë paskëshin shkuar në luftë e dhogat e zeza që mbyllnin dritaret tregonin se shumë nga shtëpitë e Katjelit kishin mbetur të shkreta e pa zot.
Nxitova çapet që të arrij shokët. U gjendmë befas ne Sheshi i Shën e Djelës ku ish mbledhur gjithë fshati për kuvend e bisedim. Tingëlli i kambanës ish shojtur dhe një pushim i rëndë kish rënë mi gjithë botën.
Që brenda, nga Kisha e Zonjës Shën e Djelë vinin pëshpëritje të mbytura.
Pleqtë e të parët, të gjithë veshur me floke të bardha, nxuar kësulat e hynë dyke u krusur në derën e unjtër të faltores.
Sbrita edhe unë shkallët e gurta edhe u gjenda në Shën e Djelë.
Erë temjani e qirinjsh.
Flagë të arta kandilesh.
Zëri i ngadalshmë i uratës.
-T’i lutemi Tënëzotit…
Pleqtë qëndronin kryeunjur e dëgjonin me bindje të kënduarat e lutjet që vinin nga alltari. Plakat e gratë u luteshin koravet.
-Ynëzot! Ynëzot!… na mbaj në hijen T’ënde!
-Ynëzot! Ynëzot!… na mbruaj nga armiku!
-Ynëzot! Ynëzot!… na mbruaj foshnjat e të miturit!
-Ynëzot! Ynëzot! Ynëzot!…
Ç’u gjenda pastaj sërish në Shesh.
Pleqtë kishin ndenjur në lëndinë, pranë varrevet, e bisedonin.
Ne të rinjtë qëndronim më këmbë, pakëz më tej.
Burrat midis moshës s’onë e midis pleqvet ishin të paktë. Këta kishin zënë grykat e viset ku do shkonte qeni turk.
Qetësi e rëndë si plumbi.
Pleqtë e ndjerë mbaruan kuvendin edhe u ngritnë në këmbë. Ne të rinjtë, që ishim si do-nja një qint veta, u afruam. Disa gra të thyera nga mosha e nga brengat bënë dy-tre çape.
Pa midis pleqvet se ç’dolli një plak bujar i lashtë e shpatull-gjërë, si ishin burrat e asaj kohe, e na vështroj me një vështrim shqiponje.
Ky qënke vetë Zoti Nikoll Brana i Katjelit.
Dikush më pëshpëriti:
-Ligjëron ynë-Zot Nikoll Brana.
E me të vërtet pas dy-tri grimave dëgjova kuvëndin e Zotit Nikoll Branë Katjelit.
Na foli mi të këqijat që punonte turku që linte kudo shkelte hi e varre, mi luftat e pareshtura të arbërvet e mi trimëritë e tyre.
Pastaj, e këtu ç’iu paskej errur balli si nata, kuvëndoj mi një armik nga gjaku arbër me emrin Ballaban që vinte në ballën e turkut për të prishur vëllezërit e vendin e tij.
-Mallkuar qoftë për jetën e jetës, foli urata i Shën e Djelës.
-Mallkuar qoftë bres-pas-bresi! Mallkuar qoftë! – folë pleqërija.
-Prej shpate arbëri iu derthtë gjaku, mbylli Zoti Nikoll Brana.
E pastaj ç’u bë disa grime qetësije që të përmbushet mallkimi. Tingëllimi i kambanës, i dalë vet-vetiu, e shpuri përtej, mbase vetë ne Zot i math e i vërtetë.
Ky Zoti Kol Brana ç’na u drejtua pastaj neve të rinjve e na ligjëroj kuvendin që kish dërguar Gjergj Kastrioti, Prengu i Krujës e Kryezoti i arbërit: t’i bjemë befas turkut nga malet e t’i japëm gjëmën e zezë.
Djemtë ngritnë lart shpatat dyke u lidhur për besën e arbërit e për Tënëzotin.
Urata na bekoj, mëmat na pushtuan me lotë nër sy.
Mua më rrihte zemra si zogu në leqe se ndjehesha si i ndarë midis dy botë të ndryshme…
Befas m’u pat fanitur përpara Gjoni i Prendit i veshur me fustane kinda-kinda, me helme në krye, me pafta ergjëndi në gjoks e me shtijëzë në dorë. Ish nga trupi i kalorisë.
-Eja, Rodovan, për Tënëzotin…
Atëhere u ndjeva rishtas i gjith asaj bote dhe hyra midis shokëvet. Zoti Nikoll Brana që ish në kryet t’ënë, nipër e stërnipër, i ngjante njëj Shëndëlliu-plak me shpatë në dorë…
Hodha vështrimin përtej e m’u duk sikur një vashë, që i përngjante kësaj Engjëllinës s’ime, më vështronte me mall e brengë e ndofta dyke lotuar.
Këtu filli i ëndrës së katjelit m’u këput befas.
U zgjova i lodhur.
Era shushëlliste midis fletëvet të gështenjavet. Hije të rënda lëngonin mi murishtat e Katjelit.
Hëna po zhdukej përtej Rrëzhanit të Mokrës edhe liqeri hynte në t’errët. /KultPlus.com
Unë e gjyshi ndanim çdo gjë së bashku. Nga dashuria e madhe gjyshi e pati ndërtuar një shtëpi të vogël për ne të dy. Ajo shtëpi e ka pasur veç një dhomë. Në atë dhome kemi pasur një shtrat të cilën e kemi ndarë së bashku. Një tavolinë druri dhe dy karrige që gjyshi i pati rregulluar nga një lis që e pati prerë. Një radio e kemi pasur dhe me atë i dëgjonim lajmet. Jetonim në një fshat larg qytetit të madh. Në qytet kemi shkuar veç të martave sepse atë ditë ka qenë pazar. I shisnim pemët të cilat i kemi pasur në oborrin e shtëpisë. Rrugën për në qytet zakonisht e kalonim duke ecur. Gjyshi tërë rrugës më tregonte histori edhe ajo rruga e gjatë kthehej në një rrugë të shkurtër. Ai pos historive gjithmonë më thoshte. “Kurrë mos bëj keq. Biri im mos ia prek shpirtin askujt, sepse plagët e tilla nuk shërohen kurrë. Ruaje fytyrën e nderin tënd. Çfarëdo pune ta punosh bëje në mënyrë të ndershme. Mos u turpëro asnjëherë nëse je vetja.” Gjyshi im ishte një njeri i urtë dhe i dashur me të gjithë. Ai falej në xhamin e fshatit dhe jepte lëmoshë gjithnjë ani pse ne nuk i kishim të gjitha, gjithmonë thoshte se ka plot njerëz që kanë nevojë për sado pak ndihmë. Prindërit e mi kishin vdekur në një aksident trafiku derisa po ktheheshin nga dasma e një mikut të babait. Unë nuk e mbaj mend fare aksidentit madje gjyshi thotë se ishte mrekulli sesi kisha shpëtuar. Që nga ai moment gjyshi ishte kujdesur për mua. Ai për mua ishte një prind, një mik i zemrës. Ishte personi i vetëm që ma fali dashurinë e pastër. Nga ai mësova si të jem një njeri i mirë. Kur vdiq ai çdo gjë ndryshoi. Njëra karrige mbeti e zbrazur, lajmet më nuk i dëgjonte askush e mbi të gjitha askush nuk më përqafonte kur flija. Kur vdiq ai unë u shpërngula në qytet. E fillova jetën përsëri nga fillimi por gjithmonë me një mungesë. Gjyshi ishte dhe do jetë gjithmonë shtëpia ime. / KultPlus.com
Ky tregim i shkurtër është i shkruar enkas për Librin/ Katalogun ‘CONTAINPORARY‘ KosovaPavilion2020, për Pavilionin e Kosovës në Biennalen e Venedikut kuruar nga M. Vezgishi.
Fati e kishte përkëdhelur ato me emërtime të shumta. Duke kërkuar nëpër harta të vjetra i gjeja të shënuara me emra të ndryshme dhe kjo më bënte të vështirë ta dalloja nëse bëhej fjalë për të njëjtin qytet. Secili autor duhet ta ketë quajtur ate sipas preferencës së vet, mendoja. Afrodita, Atena, Artemida, Hestia, Demetra, Hera apo Kora ishin emërtimet më të shpeshta të saj, por kishte ajo edhe emra të tjera në përdorim. Se cili prej kartografëve e kishte me të drejtë, këtë nuk mund ta dija, megjithatë për një gjë te të gjithë gjeja pajtim… qytetin në fjalë e njihnin për më të bukurin vend.
Sebep saj, pas një dekade të kaluar në karantinë, pa hezituar shumë vendosa të merrja udhën andej. Se si ishte e bukur këtë do të zbuloja gjatë udhëtimit.
Së pari me kompas ia nxorra afërsisht pozitën në hartë. Më patën udhëzuar se në rrugën tokësore që i lidh dy kryeqytetet e botës, ate do ta gjeja në mes. Ajo herë kishte qenë qyteti më lindor i Perëndimit, e herë më perëndimori i Lindjes. Në mënyrë ciklike i kishte ndryshuar padronët për të qenë herë pas here edhe krye në vete. Rrugës mes këtyre dy superfuqive kishte edhe disa qytete të tjera që kishin ndikuar shprehitë e saja dhe më duhej ti takoja. Pastaj u ula dhe skicova një hartë për rrugëtim (shih. hartën) dhe u nisa pas saj.
Isha ende i ri dhe kisha kohë pa kufi. Më priste jeta, më prisnin të gjitha, secila nga shtatë qytetet sa ishin atëbotë, duhej të ishte më e mirë se tjetra. Në udhëtim e sipër, kuptimi i emrave të saja do të bëhej nge për imagjinatën time.
***
Nga kryeqyteti madhëshor që deti e ndante në dy gjysma, udhëtova te e shoqja me pallate vezëlluese të ndërtuara mes kanaleve të ujit, prej nga erërat jugore më fërfëlluan te fortesa e ndërtuar me tulla të argjenta, për të lundruar më tej te porti që ruhej prej nimfave të detit, kaluar matanë te qyteti i plleshëm me lumenj e liqe, e deri te ajo me kala në udhëkryqin e rrugëve që më dërgonte te qyteti që po e synoja. Secila ishte ndryshe nga tjetra, me dukje, me karakter, me qëllime e me kujtime, megjithatë dolën të ishin kryevepra. Magnetike, të mençme, gjuetare, virgjëresha, amnore e mashkullore, të gjitha i adhurova si hyjnesha. Por në gjirin e tyre nuk mund të rrije përherë, mua më priste ajo tjetra.
Ashtu si u tha, qyteti i fundit gjindej në mesin e tyre. Ate nuk e mbanin fort për hyjneshë, por ajo i ngërthente të gjithat në vete. Përkundër se gjindej larg detit, rregullisht vizitohej prej pulëbardhave. Ndahej në dy gjysma, ama nuk ishte e madhe. Rrugët e saja kishin shumë kanale uji, mirëpo ato nuk i shërbenin për lundrim. Kalaja me ushtri i qëndronte si kurorë në kokë, por ama aty kurrë askush nuk kishte luftuar. Thuhej se ishte rritur me lugë të argjendit dhe kishte mësuar gjuhët e qyteteve të tjera. Mirëpo përtej saj, kishte diçka tjetër që i jepte asaj një cilësi të dalluar.
Ajo zhdukej, argëtohej dhe kthehej përsëri. Ishte si ato vajzat lozonjare që nuk mund t’i mbaje veç për veti. Vajtje-ardhjet e saja, kishin përkëdhelur me emra të shumta, varësisht se cili kartograf e kishte vizituar ate. Megjithatë duhej ta vizatoja vet për të kuptuar se nga i buronte hijeshia.
Përkundër se të gjithë e kishin pushtuar, ate kurrë taman nuk e kishin rrënuar. Përfundi saj, njëra mbi tjetrën i gjeje të shtresuara plot qytete të tjera. Mjafton të hapje një temel shtëpie dhe mund të hasje në ura, sheshe, faltore, kroje, tempuj dhe hamame të tjera nga kohrat e kaluara. Objektet që të kapte syri në rrugë ishin vetëm pjesë të ndonjërës prej shtatë qyteteve të saja, tërësia e të cilave jetonte nën dhe. Në mesin e tyre i gjeje poetë, piratë e pelegrinë. Kish mbretër e princesha. Pushkatarë, argjentarë, bari e bahçegji, që të gjithë ia kishin dhuruar asaj një diçka nga vetja.
Bukuria e saj gjindej në mesin e shumësive të saja. Ndërsa ajo, endej mes tyre duke i mirëmbajtur miqësitë me banorët e saj të gjithëhershëm. Endej me këmbëngulje nga emri në emër, mahallë më mahallë, prej gjuhe në gjuhë, të gjitha i dashuronte. Sa shumë histori që rrëfente. Shquhej për emra të shumta, ndërsa e quanin bukuroshe.
Më kujtohet si sot, se si isha mahnitur kur më ra të shihja për herë të parë. Nga atje lart dukej si një vaginë gjigante e shtrirë në natyrën e plleshme. Me plepa të radhitura në deltën së saj, e me petale të lagura në atë mes, po e strehonte tërë një qytet. I vinte aromë e tre mijë luleve të egra të maleve të vjetra. Ajo më joshte me harenë e saj, ndërsa unë i jepesha për aq sa më linte. Sa herë që ngrohej koha, zhytesha dhe notoja në ujërat e saja të argjenta. Nuk e mohoj se ende e dua, por një herë moti para asaj thatësire të madhe që e kaploi planetin, ajo vajti dhe nuk u kthye më. Nuk e di se nga më mbeti, por qysh prej asaj kohe qyteti i saj i bukur u kaplua nga shterpësia. /KultPlus.com
Gjysmë ore prita përpara derës. Pastaj zbrita shkallët dhe dola në oborr.
Merita çelësin ma hodhi nga dritarja. Prit, më tha ajo, provoje, nëse mund të hapet nga jashtë. E stresuar vazhdoi: Nga brenda nuk hapet.
Ajo lëvizte dhe shikonte e hutuar nga ballkoni. E, po nuk është e mundur çelësi, që është tamam i bagllëmës së vet, të mos rrotullohet, së paku aq sa ta hapë derën, mendova.
Prit, rri syçelë, se të humbë në atë barishtë atje poshtë, më tha.
Merita çelësin do ta hedh nga kati i pestë, por unë jam në një pozitë fare të palakmueshme pasi vendi ku duhet të pres, është i pjerrtë dhe i mbuluar me një barishtë të dendur, të egër. Ballkoni gjendet në pjesën e veriut dhe për oborrin mbrapa pallatit nuk kujdeset askush.
Sado nuk isha i sigurtë se çelsi nuk do të humbej në barë, dhe t’më duhej kohë për ta gjetur, i bindur thash: Mos më torturo, hidhe, këtu jam.
Atje je, por, mirë, tha.
Lëshoi atë copë të bardhë metali, mund të ishte mesing i përzier me ndonjë legurë, mund të ishte edhe nga material tjetër, por ai ra, ra ku unë nuk e saktësova mirë.
Shih në të majtë. Shih, edhe pak në të majtë.
Pastaj shih në të djathtë.
Në cilën rrënjë të barishtës, e pyeta lodhur e mërzitur.
Vështirë me gjetë, në barë, më tha fqinja Arta që shikonte nga ballkoni i katit të tretë.
Do ta gjej, i thash prerë.
Ndoshta, tha.
Preka thuaj çdo rrënjë bari me dorë pa më të voglin dyshim se do ta kem në dorë çelsin që më bëri fatkeq në këtë ditë me kaq vapë.
Më në fund, e gjete, tha gëzuar Merita nga ballkoni.
Sa mirë u bë, tha fqinja Arta, e cila nuk largohej nga ballkoni.
U nisa vrap për në banesë, arrita në katin e pestë, sa ktheva në anën e majtë, pashë numrin 24, saktësisht imja derë.
Provoj, por kot.
Del fqinji nga banesa afër dhe provon edhe ai, e ndihmon edhe gruaja e tij, por kot. Provo përsëri, e përsëri.
Ndodhin gjëra të tilla, tha fqinji, por është e pamundur të mos gjenden mënyrë për ta hapur derën.
I thotë gruas: Ne kemi një libër. Ma sjell guidën “Udhëzime për shtëpiakë”.
Pas pak, shfleton dhe saktësisht dëgjoj fjalët kur i lexon triumfueshëm: Kur s’ka tjetër zgjidhje: “…dera duhet të hapet me goditje të fortë”.
Kjo d.m.th. se dera duhet të thyhet, zonja Meritë, i thashë fqinjes, duke kërkuar që ta lexonte më me kujdes edhe një herë udhëzimin në rastet kur bllokohen bravat. Burri i saj mund ta kishte gabuar rekomandimin.
Dera duhet të hapet me goditje të fortë, shkruan, tha ajo.
Është e pamundur, thashë, nuk mund të godas derën time. Ajo do të thyhet. Kushton shumë.
Ndoshta nuk thyhet, por nëse do të hysh brenda, ne duhet t’u përmbahemi udhëzimeve, në fund, edhe duhet ta thyejmë, tha fqinji.
Je mjeshtër, e pyeta fqinjin.
Paj, nuk mbetem keq, përgjigji ai.
Gruaja e tij bërë me kokë, sikur tha, ashtu-ashtu.
Pasi pritëm edhe pesëmbëdhjetë minuta pa gjetur zgjidhjem ai ishte gati ta godiste bravën me lloz. Mu në këtë kohë, nga brenda dëgjoja zërin e gruas, por nuk ishte e qartë çfarë thoshte. Më bëhej se kërkontë ndihmë,
Kujdes, i thash. Ma thyen derën,
Mbyll sytë, më tha, fqinji.
Dëgjoj një krismë të fortë dhe një tjetër ende më të fortë që shpërndahet në tërë objektin.
Udhëzimi nuk jipte asnjë alterantivë, pyes frymëmbytur, kur shoh derën e çarë, me bravën e kacavarur dhe një vrimë afër saj çuditërisht të ngjashme me shputën e ariut.
Jo, përgjigji fqinja. Udhëzuesi nuk jipte ndonjë alternativë.
Fatkeqësi, ç’ më gjeti kështu, shfreva.
Ja çelësi, mbaje, por nuk të duhet asgjë, tha fqinja. Ky është i përfunduar. Dera tjetër do të ketë çelës të ri.
Gruaja qëndronte e pafrymë në korridorin e banesës: Hata, hata.
Mos, provova ta qetësoj.
E kisha gabuar çelësin, tha ajo.
Mbetëm pa derë, i thash, duke shikuar me urrejtje nga përballë kur po largoheshin fqinjët.
As nuk të falenderuan, sa mosmirënjohës, i tha gruaja burrit me zërin e ulët, kur ai po mbyllte derën e banesës së tij me dorën e djathtë, ndërsa në të majtën mbante guidën “Udhëzime për shtëpiakë”. / KultPlus.com
Edhe një prandverë ka ardhë. Prandvera e 17-të për Dilen, e cila, e shtrime në bar, ndjeu se ka taman, as më pak as më tepër se 17 vjet.
– Nano! Sa vjet kam? – pyeti nanën në shtëpi.
– Tashti i mbushë 17, bijo! – I tha nana me një dorë n’ijë e me tjetrën mbi sy, për m’u mprojtë nga rrezet e diellit.
Edhe Dila, e shtrime në bar, ndjeu se ka taman 17 vjet. Ashtu e shtrime, shikon qiellën e kaltërt dhe ndigjon cingaret, një të dashit të grigjës ma e hollë, dhe tjetra e lopës me za ma të trashë. Çohet herë herë e shikon bagtinë dhe prap shtrijet, me një dëshirë të vokët në gji. Sa fort Dila që i ndjen të 17 vjetat në vete! Kur në të kapërthyemit e dëshirës, ven shplakët në krye dhe ma fort shtrihet, ndjen si nder veshë dhe nder tamtha i rreh gjaku rrjedhje të forta dhe e ban me ndie edhe me dishrue ma tepër. Atëherë Dila mbyllë sytë. Ashtu me sy mbyllë pret diçka. Buzët e saj të lagta e të çeluna për gjysë i terte flladi i lehtë.
Para ksaj prandvere bani një dimën acar. Bora që tashti shifet si kunorë vetëm nder bjeshkët e nalta, në dimën kish mbulue mbarë tokën. E stuhia e tmerrshme s’kish lanë pa futë borën deri ndër shpella mali dhe zgavrriqe drunjsh. Në kët acarim dimri dhe bishët e malit zbriten nëpër katunde te njerëzit. Por kta nuk i priten mirë. Bashkë me bishët e malit zbriti edhe Cubi, i cili ishte tmera për ata që kishin ndigjue për të e që nuk e njifshin. Në besë, në buk’e krypë, i ati i Diles e mbajti cubin si mik.
Dhe gjatë një mueji sa ndenji Cubi në shtëpi te saj, Diles iu ba se ky Cub nuk asht ai Cub për të cilin flisnin se vret, grabit, përdhunon. me të vërtet po at emen kishte; por jo nuk ishte ai. Cubit mik njezetekatërvjeçar i buzqeshej nana, i buzqeshej Prenda, e shoqja e re e vllaut, baba i fliste me za të butë e vllau këndonte me te. Cubi-mik ishte i mirë dhe të gjithë e nderojshin, Dila kanjëherë me dashje dhe pa dashje e shikonte në sy dhe kuqej, kanjëherë me dashje e pa dashje, tue bamë punë nëpër shtëpi, në të kaluem e prekte me krah dhe nga kjo prekje iu rritshin gjitë.
As nga armët e tija, rrypat me fishekë, pushka dhe revolja nga të gjitha këto Dila s’kish frigë. Një ndjesi e fshehtë rritej në zemrën e Dilës dhe sa ma shum ditë kalojshin aq ma e madhe bahej. Dhe ndiesia u ba dëshirë, dëshirë që të len pa gjumë.
Por një ditë, kur dielli sa një pare e madhe sermi u çfaq në qiell, Cubi shkoi. E dila mbet vetëm me dashurinë për Cubin.
Asht e flakët dëshira e Dilës në një ditë të shkëlqyeshme prandvere kur, e shtrime në bar, ndjen se si i rreh gjaku ndër dej. Asht edhe ma e flakët dëshira e Dilës kur i ka syt’e mbyllun e me andrim vezullues don me krijue ate që s’ka. S’ka… Nuk u pa ma Cubi. E 17 prandvera të saja janë 17 thirrje të nxehta të heshtura drejtue Cubit.
Ashtu e shtrime dhe n’andrim Dila nuk desht t’i çeli syt’ edhe se ndjeu mbi trupin e vet një peshë dhe prishi dihatunin e nji mashkulli e mbi buzët e veta të përvlueme një njomsi.
S’i çeli syt’. Ndoshta kish frigë të mos prishi ekstazën në të cilën kishte ramë… E kur ndjeu lehtësimin e trupit i çeli syt. Por aty s’pa kend. U hodh nga ana e majt. Dila u drodh. “Ai asht! tha – Cubi!” dhe u vue në ndjekje të gjurmës majtas. Sie dehun, gjithnjë n’ekstazë. La grigjen, as që i binte ndër mend, pse kërkonte Cubin. Doli në rranxë të malit shkambuer. E thirri me emën, por bashkë me këmbët e saja që përplaseshin prej shkambit në shkamb, q’ashtu dhe thirrjet e saja u përplaseshin – kot.
***
Një parandjenjë i thoshte se ai është afër , shumë afër dhe sikur e ledhatonte me atë shiqimin thumbues, u ndal dhe hodhi një vështrim si të ishte vëzhguese profesionale, e krehi me shiqim tër bjeshkën e lartë që sikur bashkohej me qiellin. Mbledhi forcë shtrëngoj duar dhe filloi të thërrs:
o Cubiiii … jehona e thirrjes si oshtimë vullkani, përplasej nga shpati në shpat duke krijuar jë eho të pafund dhe përseritej; o Cubiiii, o Cubiiii, o Cubiiii, …. Dilo u step Ju duk e quditshme, se si përseritej thirrja e saj.
sikur e harroi Cubin u thellua në mendime dhe mendja i vajti ke gigja në bregun e shqipes. Hudhi bistekët anash, u kërrus ti shtrëngon të mbathurat, dhe u kthye nga kishte ardhur, bri përroit që kishte një gurgullimë uji me karakteristikë të vëqantë. Papritmas dëgjoi një thirrje të fuqishme: Dilooooo, iloooooo, loooooo,
Është Cubi, tha.
Shiqoi rreth e rrotull por nuk vërejti askund Cubin, o zot ç’ndodh me mua, është ky një ankth ëndrreje apo ç’është duke ndodhur, nuk kuptonte më asgjë. Nuk vonoi shumë dhe Dilo shpejtoi hapat rrëzë proit që thente monotonin që ia brente shpirtin Dilos, kaloi edhe gurin e Plakës dhe për një çast filloi ti rrahën zemra furishëm, drejtoi shiqimin dhe me gjymës zëri tha Cubi, Dilo… Nga ky moment ajo nuk shiqonte nga e bartnin këmbët, për një çast u gjend në përqafimin e Cubit me trup vigani, puthjet e njëpasnjëshme, qetsuen dy zemra që vlonin nga dashuria.
Cubi ishte kurreshtar dhe e ngacmon Dilon.
O Dilo, ke humbur gigjen apo si erdhe këtej ke guri i Plakës?
E ajo shkurt.
Më mungoje ti, e ndjeva se je afër andaj të kërkoja matanë, ke shkëmbi i trimave dhe ja të gjeta, desha të të tregoj se jam rritur, edhe unë mund ta mbaj pushkën krah për krah me ty.
Apo të dukem ende e re?
Cubi e dëgjoi me vëmendje dhe mburrej me Dilen sa e vendosur që ishte.
Hë ç’thua fol pyste Dilo?
Cubi u kërrus lëshoi pushkën rrëzë një Bredhi t’badhë, ia vëri njëren dorë mbi krahun e Dilos, u bashkuan shiqimet, sytë e Dilos shkëlqenin, fytyra saj ishte kapluar nga një zjarr i paparë më herët.
Dilo je e vetëdijshme se jeta në male nuk është e lehtë?! pastaj….
Por Dilo kthej shpinën dhe nuk dëshronte spjegime, ajo dinte se çdonte, kishte vendosur.
Një lot i rrëshqiti nga faqja si zjarr, pastaj tjetri. Cubit i erdhi keq për Dilon, ai nuk e kishte të kjartë a janë lot dashurije apo lot vëndosmërie për Liri.
Dilo ti po deshe mund të vishë, por je ende e re andaj prit edhe një vit e të hedhësh shtat dhe një çik.
Jo Cubi, unë nuk pres dot më, mjaft kam pritur, unë dua të jem me ty. Prap një vrushkull lotësh vërshuan faqet e Dilos!
Cubi ia vëri duart në bel me dorën e majtë ia fshiu lotët e vakët dhe i tha unë nuk të them po pa e marrë pelqimin e prindërve të tu, kjo është luftë Dilo. Ajo e gëzuar shumë iu hodh në përqafim Cubit duke e puthur si e qmendur, ngase e dinte që prindërit nuk do e pengonin kurr Dilon të jet perkrah Cubit trim.
Me ardhjen e Pranverës lindi edhe një dashuri e re, edhe një pushkë për Liri. /KultPlus.com
Fëmijët, të zdeshur deri në bel, të mbathur me
atlete, nuk pranin me zërat e gëzuar. Pse të mos dilja edhe unë në oborr? Të
shikoja, pa ambicien më të vogël, krejt anash, tollovinë e zhurme.
Zbrita shkallët duke menduar se zbuloja pasionin
tim të hershëm – lojën. Shkela në një lëvore bananeje, por, për fat, u rrëzova
lehtë, njëtrajtshëm. Rashë si bërrylash, pastaj rrotullimi i shpejtë më bëri
t’i shpresoja shpëtimit pa farë lëndimi. Rrëshqita lehtë si letër, mbështeta
dorën e majtë në betonin e mbushur shtresë tisi, i thashë vetes – jepi, tash.
Është rrëzim i lakmueshëm për rrethanat, mendova. I dhashë përpara, duke
shikuar nëse më kishte hetuar ndonjëri nga fqinjët. Askush nuk ishte në
veranda, as në shkallë, as në dritare, por nuk mund të them me siguri, nëse u
kisha shpëtuar të gjitha vrojtimeve përbuzëse – syve kureshtarë që nuk flenë
plotësisht as natën, as në mëngjes, as në mesditë, as në mbrëmje dhe nuk të
sjellin as dënim dhe as ndëshkim, por vetëm të shohin e kënaqen me pamjet e
përsëritshme.
Në oborr nuk më ngushëlloi askush. Fort i
shqetësuar, ndoshta nga shkaku i rrëzimit të pakëndshëm, nisa të anoj për
njërin nga dy grupet e fëmijëve, të cilët luanin me top ndarë në dysh, plot
klithma. Ekipet kishin nga katër veta. Mua më rrahu zemra menjëherë për
fëmijët, porta e të cilëve binte në të majtë. Porta e ekipit kundërshtar nuk
ishte rregulluar sipas normave, por ajo ikte disi tepër në të majtë, në vend që
të ikte në të djathtë. Kryqëzimet e fëmijëve vazhdonin të ishin të shpejta,
herë-herë urrejtëse. Në lojë vërejta dy vëllezërit Blata si luftonin njëri
kundër tjetrit. Kjo nuk më bëri përshtypje, përderisa njëri nga ata dy binjakë,
më i gjati e më i zbehti, shikoi nga prapa ku ishte porta e ekipit të tij, ku
kisha zënë vend, sepse isha dhënë pas lojës, por pa lëshuar edhe ndonjë shenjë
të plogësht përkrahjeje.
Ndërkohë, edhe tjetri Blatë, që ishte pakëz më i
plotë, me gjatësi thuajse të njëjtë, por edhe me lëvizje si tjetri, shikoi
prapa portës së ekipit ku përfundonte rrëmuja e lojës. Disi, u hutuan. Vraponin
më lëngshëm, më trishtueshëm, pa mundur t’i iknin shikimit të herëpashershëm të
vendit, thënë me zemër, ku po rrija, fare kot. Atëherë u shqetësova dhe për të
mundur neverinë karakteristike që shkakton pritja, zgjata duart, në fillim
përpara, pastaj anash dhe në fund në gjysmëhark. Duke i lëvizur majtas e
djathtas, m’u soll gjithë hapësira. Binjakët më shikuan të shtangur, nuk e
nganë më topin që ende e mbante përhershmërinë e lojës.
Vazhdova të qëndroj mu aty, disi sikur i dhënë e i
longuar. Topi më qëlloi me forcë në fytyrë. Buza më plasi, nëpër plasë nisi të
rrjedhë gjaku. Nisi me pika të rralla, pastaj ai gjak i ngrohtë, në vapë, u
shtua dhe u shtua vazhdimisht për të zbritur përmes një vije të tmerrshme në qafë
e në këmishë. Por, fëmijët luanin, ndërsa ata dy binjakët tashti kishin kthyer
kokën anash, pa mundur të fshihnin gazin, në fillim të pazëshëm, por pastaj më
të zëshëm dhe prore e më të zëshëm. U shtriva përtokë, në pluhur, pa më të
voglin iluzion se do t’i shpëtoja mbulesës së njëtrajtësuar në sipërfaqe të
trashë pluhuri e gjaku. Fëmijët lanë lojën, bërtitën, bërtitën prore e më pak,
pastaj ikën pa shikuar pas oborrin e heshtur përnjëherë.
Fqinjët kishin mbyllur dritaret dhe ndonjëri kish
lëshuar edhe roletat për t’u siguruar nga vapa dhe pluhuri. Zgjata dorën, preka
fytyrën, u binda se gjaku kishte pushuar, andaj më duhej të provoja nëse më
mbante forca të ngrihesha sërish. Por, pasi u binda se nuk kisha as më të
voglën forcë, zgjata duart, në formë të një rrethi, sikur në rastin e parë, por
këtë herë për të kërkuar ndihmë nga kushdoqoftë. Një vajzë e vogël, mund të
ishte pesë vjeç, e shihja figurë të brishtë, qëndronte fare pranë, drejtoi
topin nga unë dhe ma përplasi në fytyrë me gjithë forcën. Derisa nëpër trup
rrokullisej ai rreth i plastikes, ajo më tha: eja të luajmë. Nuk lëviza,
ndërkohë, ajo u largua në drejtim të hyrjes, duke humbur plotësisht në
gjysmëhijen e parë të portës.
Nuk dëshiron askush të luaj me mua, tha, e fshehur provokueshëm prapa portës së hyrjes. La heshtjen e plotë, topin dhe trupin time në oborr. /KultPlus.com
Do të zhvillohej një festival gjigant në parkun më të madh të kryeqytetit.
Unë jetoja në një qytet më të vogël e më të varfër ekonomikisht, por shumë më të pasur për nga civilizimi kulturor. E them me bindje të plotë!
Në festival do të merrnin pjesë një numër i madh këngëtarësh, të cilët e pandehnin veten si të tillë. Sidoqoftë, kjo punë iu ecte…
Festivali do të grumbullonte numrin më të madh të shikuesve që do të mbahej mend në atë shtet.
As që më bëhej vonë! Urreja të gjithë ata palo artistë, por edhe ata shikues të ngratë që nuk e kishin idenë se çka do të thotë muzikë e mirëfilltë – vetëm do të brohorisnin si të çmendur.
Disa zonja të bukura më kishin dërguar letër që t’u bashkohem në këtë festival koti; madje, edhe organizatorët më kishin dërguar ftesë si mysafir gjatë atyre tri-katër netëve që do të zhvillohej festivali. Këtu përfshihej edhe akomodimi në një hotel madhështor të kryeqytetit. E mrekullueshme, apo jo?
I mallkuar qofsha nëse gënjej për këtë gjë!
Përshtypje më bëri vetëm ky hoteli. Meqenëse jetoja në një shtëpi të mjerë, natyrisht që kisha dëshirë së paku një ditë të largohem prej aty.
E kur mendoja Hotelin e Kryeqytetit, ushqimin që e përgatitnin aty! Kjo gjë më mbyste.
Arrita ta frenoj lakminë time. Me vete thashë “më mirë të vazhdojë të qëndrojë në mjerim, sesa t’i thyej principet e mia” – madje kur kujtoja që kjo kënaqësi do të zgjaste vetëm për disa ditë dhe mjerimi do të vazhdonte përsëri, dilema ime mbaroi.
Pa menduar më gjatë, mora një laps e letër dhe fillova ta shkruaj refuzimin e pranisë sime në festival – menjëherë ua dërgova organizatorëve.
Pikërisht atë ditë, një ndër partitë më të mëdha të vendit rizgjodhi drejtuesin e tyre për të njëqindën herë. Po ç’u desh që ta fus këtë informacion në këtë tregim?!
Lexuesit e mi të dashur! Me siguri më herët menduat se pse i dërguan ftesë këtij njeriu të gjorë. Eh pra, erdhi koha t’ju tregoj.
Isha tridhjetë e tre vjeç atë kohë. Edhe pse isha i varfër, më nderonin dhe respektonin disa njerëz në qytetin tim. Dhe jo vetëm!
Gëzoja një famë të vogël edhe nëpër qytetet e tjera të shtetit. Por pse?
Kuptojeni pra, isha edhe unë një këngëtar. Madje këngëtar i zoti.
Ah! Ata organizatorët e mallkuar, më kishin bërë ftesë vetëm si mysafir, por jo si këngëtar.
Do të dilja para asaj skene gjigante e asaj turme madhështore, dhe do t’ia thosha disa këngëve të mija.
Shikuesve do t’iu pëlqenin dhe do të vetëdijesoheshin sado pak rreth muzikës së mirëfilltë.
Kjo ëndërr nuk m’u realizua atëherë, ose më mirë me thënë, nuk u realizua asnjëherë.
Atë famë modeste e kisha arritur duke kënduar rrallë nëpër mejhanet e qytetit tim, e nganjëherë edhe në qytetet tjera.
Kudo që interpretoja, të pranishmit mbeteshin gojëhapur. Me të vërtetë kisha një talent të rrallë, por edhe puna e bënte të veten.
Nga ato interpretime fitoja relativisht mirë. Sa për ta ngopur barkun tim të zbrazët dhe të maçokut tim të dashur – Kontrastit. Qesharake, apo jo?
Kështu e emërova kur lindi, në bazë të ngjyrave të tij: bardhë e zi.
Ishte gjithçka që kisha në këtë jetë të zymtë.
Kisha qenë fëmija i vetëm i familjes, por me prindërit kalova vetëm disa vjet nga fëmijëria ime e hershme.
Jam rritur në jetimore deri sa mbusha të tetëmbëdhjetat, pastaj më flakën që andej.
Pas një kohe kuptova që prindërit më kishin vdekur në një aksident trafiku, dhe për fat të keq nuk kisha qenë së bashku me ta atë ditë. Isha shumë i vogël atëherë, andaj besoj shumë që nuk do të ishin më të mëdha dhimbjet e vdekjes sesa dhimbjet e kësaj jete plotë padrejtësi dhe mjerim!
Pas gjithë këtyre vjetëve, isha mësuar sado pak me mungesën e prindërve.
Pra, tani gjithçka që kisha ishte maçoku im. Mos të harrojë ta përmend edhe kitarën time, e cila më shoqëronte kudo që shkoja. Isha ekzekutues relativisht i mirë i saj.
Zëri që kisha më mundësonte që gabimet e vogla me kitarë të mos vëreheshin shumë.
Gjatë gjithë kohës, në shtëpi shkruaja tekste këngësh. Tekste që lirisht mund të botoheshin si një vëllim poetik. Gjatë gjithë kohës mbaja me vete një fletore të vogël e një laps, dhe sapo më vinte një varg i mirë ndër mend e hidhja menjëherë aty.
Pa modesti e them, kisha një talent shumë të madh dhe e doja këtë farë pune me gjithë zemër. Ia kisha kushtuar gjithë jetën!
Ato ditë kaloja në një gjendje të rëndë – fuqia e trupit tim, gjithnjë e më shumë shkonte duke u venitur, më vinte zor të ngrihem edhe nga shtrati.
E gjithë kjo farë lodhjeje shpirtërore dhe fizike më vinte nga kushtet e liga të jetës, ndërkaq më shtohej edhe më shumë nga mllefi që kisha për atë festival të mallkuar.
Si mund të qëndroja i qetë, si!?
Aty do të ekzekutonin persona që “këngët” i realizonin për gjysmë ore dhe me parat e majme që do t’i fitonin, kishin mundësi ta kalojnë një pjesë të jetës.
Ndërsa unë ua kushtoja gjithë jetën atyre. Më shkonte dita duke i krasitur tekstet: duke shtuar, duke hequr… pastaj i këndoja, ua përshtatja melodinë.
Parat që kisha kursyer nga koncertet e mia modeste, fillova t’i shpenzojë me të madhe nëpër kafenetë e mallkuara ku shkoja pothuaj çdo ditë, dhe aq shumë dehesha atje duke pirë saqë më humbte vetëdija plotësisht, ndërkohë disa miq më sillnin në kasollen time në mesnatë dhe më lëshonin aty si një qelbësirë e pavetëdijshme.
Zgjohesha në mesditë dhe vetëdija m’u kthehej, por rutina e jetës sime ishte bërë e tillë, gjë që më shkatërronte ngadalë – megjithatë shpirti nuk më dilte.
Kursimet gjithnjë e më shumë shtereshin. Eh, i mjeri unë! Më priste një krizë jashtëzakonisht e madhe financiare, pasi që as në ndonjë koncert modest nuk më ftonin më, për shkak se zëri m’u kishte shndërruar në një bashkësi tingujsh të çjerra – këtu kishte ndikuar sëmundja e faringjit. Kjo sëmundje e mallkuar nuk më lëshonte. E si të shpëtoja prej saj, kur ambienti i kasolles sime ishte aq i ftohtë saqë nuk kishte dallim nga ambientet e jashtme.
Ndërkaq, ato barëra që m’i kishin shkruar, jo që i bleva por as që pyeta për çmimin e tyre.
Sidoqoftë, edhe tekstet nuk mund t’i mbaja në mend. Ah, tekstet e mia të dashura, sa shumë kujdesesha për to!
Meqenëse nuk isha i zoti më për këndim, mendova që ta gjej një punë fizike, sa për t’i siguruar shujtat e vogla ditore, por nuk isha i aftë për asnjë punë – shëndeti i ligë nuk më lejonte që të ngrihem mirë në këmbë, e leje më të punoja diçka – gjë që kërkon një përgatitje jashtëzakonisht të madhe fizike dhe psikike.
Ditët kalonin si rrufeja, ndërsa gjendja ime shëndetësore përkeqësohej dita ditës. Kjo gjendje më në fund më mundi. Vdiqa! Vdiqën edhe ato ëndrra dhe shpresa të një rioshi zellmadh.
Nuk shihja asgjë, përveç një errësire të madhe. Nuk shihja, nuk shihja! Por, nuk kisha vdekur. Trupi më lëkundej e më lëkundej… E ndjeja që dikush po më prekte. Errësira filloi të zhdukej dhe dielli po lindte sërish. Një fytyrë e turbullt më kishte dal përpara dhe po murmuriste diçka. – Zgjohu, zgjoooh… M’u hapën sytë krejtësisht dhe pamja m’u qartësua; ajo fytyrë e turbullt kishte qenë e babait tim, i cili po më fliste vazhdimisht. – Zgjohu djalosh, zgjohu! Koha po ec shumë shpejt, dhe ti duhet të përgatitesh. Pasdite do të interpretosh në një festival madhështor, i cili do të mbahet në mend për një kohë të gjatë… I habitur nga e gjithë kjo, u zgjova dhe u përgatita. Këngët që do t’i këndojë nuk i kanë dy gram tekst, ndërkaq interpretimi do të jetë playback. Në kitarë ose në ndonjë instrument tjetër muzikor jo që nuk di të luaj, por as që i kam prekur ndonjëherë me dorë. E për çfarë përgatitje po më flet ky babai im!? Sidoqoftë, koha erdhi dhe më duhet të nisem për në festival… /KultPlus.com
Në të ftohtë të këtij dimri, bashkë me erën e fortë që e ndjeja si shuplaka fytyrës, më shoqëroi pergjatë sheshit në këmbë z. Nihilo, i shfaqur befas nga e majta ime.
Me pamje tjetër, kapele dimri, pallto të gjatë e të zezë, shallë shtrënguar fytit, i rruar dhe serioz. -Çfarë duhet të bëj, që të jem pjesëtar i së djathtës?- tha Z.Nihilo Natyrisht mjafton të jesh djathtistë! – iu pëgjigja shkujdesur, pa më të voglin dyshim që ishte veç një provokim. z. Nihilo, nuk u mjaftua, as nuk u zbraps, përkundrazi, pyetja e tij në secilin version të saj po bëhej çdo herë e më serioze madje disa herë tingëllonte si lutje. Kthente kokën anash, shihte kushedi kë, pastaj me po të njëjtin ton, si makinë, përsëriste lavdet për të djathtën. ” Nimishahi” i dikurshëm, më paska mbetur jetim, mendova.
Bretkosa e Ezopit apo krenaria e tij nuk paska më dikë që ta quaj “pita”. Z. Nihilo i kthyer në asgjën e fillimit, tani në askund, me hapa të lehtë me duar në xhepa, po thurrte plane, po kërkonte një rrugë të re që do ta shpinte “dikund”. I ikur nga kopeja apo i përzënë nga bariu, tani ishte i vetëm, duke ndjekur gjurmët e një kopeje të re kësaj radhe jo kope delesh.
Me guxim dhe vendosmëri kishte hetuar të përbashkëta apo i kishte trilluar ato. Më recitonte rrugës të njëjtën lirikë të dikurshme mveshur një emri tjetër. Filozofia e dikurshme e tij, po kritikohej ashpër prej tij, në po të njëjtin shesh me hapa të ri. Miku im i vogël që dikur shkruante me të majtën, tash do të provojë të shkruaj me të djathtën, lirika e tij do të ketë një titull ndryshe dhe asgjëja e tij, do të kërkojë shumë shpejt një dorë tjetër. / KultPlus.com
Meqë e shoqja nuk shkonte mirë me vjehrrën, madje e gjuante me fjalë të rënda, Gentian Meniku ra në hall. Por si biznesmen i kamur nuk i mungonin zgjidhjet. Nga vila ku jetonin, ai e zhvendosi të ëmën në një apartament me tri dhoma e kuzhinë, që e pati blerë njëkohësisht me prona të tjera të patundshme. Kur shkonte për ta takuar, rrugën nga vila deri te nëna e bënte më këmbë. Jo vetëm pse ishte afër, jo vetëm pse i bënte mirë të çapitej, por sidomos prej një kujtimi mallëngjyes. Ai kishte lindur me një cen, që u pikas gjatë muajve të parë. Shpesh e shpesh, nëna i qëndronte në spital te koka. Kur në një nga shtrimet ia ndaluan qëndrimin për shkak të epidemisë gripale, prapëseprapë i jepte gji pesë herë në njëzet e katër orë. Dhe gjithnjë, ditën a natën, me aq nxitim e hidhte hapin deri në pediatri, sa i zihej fryma dhe gulçonte rrugës. Në fillim u dyshua për ndonjë formë të fshehtë poliomiliti, por kur djali u bë tre vjeç, ky dyshim u përjashtua. Iu deshën thuajse edhe dy vite të tjera për të fituar njëfarë sigurie në ecje. Qysh atëherë i përhiheshin para syve duart e shtrira të nënës dhe zëri i saj i ëmbël, që e joshte për një hap më tepër. Mirëpo nga frika instinktive, fëmija sikur ngurosej. Dhe ishte nëna që, në çast, brofte drejt tij. Me këtë kujtim fërgëllues, kur vajti për ta takuar pas zhvendosjes, Gentian Meniku i numëroi edhe hapat deri atje. I dolën 378. Një mbrëmje vere, për kureshtje, ai i numëroi sërish dhe afërsisht njëlloj i dolën. Por edhe kjo shifër tashmë një kujtim kishte mbetur. Kur e shoqja e zuri në flagrancë me dashnoren dhe i kërkoi divorcin, zoti Meniku ra prapë në hall. Për të mos humbur gjysmën e vilës, u detyrua t’i jepte ish-bashkëshortes apartamentin 3 + 1. Meqë do të martohej me të dashurën, sa të rrezikonte ndonjë konflikt të ri mes nuses e vjehrrës, gjeti një zgjidhje më të shkurtër. Ai e zhvendosi nënën ca më tutje, në një apartament 2 + 1. Natyrisht, kur vajti fillimisht atje për ta takuar, nuk harroi t’i numëronte hapat. I dolën 634. Më pas, si për të verifikuar veten, ndonëse e përsëriti numërimin, nuk vërejti ndryshime. Aq i dolën, 634. Vitet kalonin dhe zotit Meniku nisi t’i binte biznesi. I zënë ngushtë për një pagesë urgjente, ai shiti magazinën rrëzë kodrave dhe apartamentin me dy dhoma e kuzhinë. Kështu, u detyrua që nënën ta zhvendoste përsëri. Kësaj radhe mori me qira një garsoniere. Për mungesë kohe, duke i kërkuar ndjesë në telefon, vajti për ta takuar pas disa javësh. Patjetër, nën shtysën e zakonit, i numëroi hapat. I dolën 920. Mbi komodinën ndanë krevatit, Gentian Meniku pa foton e tij, si dhe një vazo të vogël me margarita artificiale. Veçse u habit disi, nënën e gjeti duke luajtur me tullumbace. Mos po bëhet fëmijë nga pleqëria? shestoi me vete. Por nëna ia lexoi mendimin dhe u shpjegua menjëherë, në këtë hapësirë të ngushtë ajo kishte nevojë të lëvizte sadopak. I biri ndjeu keqardhje dhe nisi t’i premtonte… “Jo, jo, mos ki merak”, e qetësoi ajo, “të gjithë e dimë se ka banesa më të vogla se kjo.” Dhe ashtu ndodhi. Në vigjilje të 70-vjetorit e la edhe garsonieren. I biri nuk pati ndonjë ngurrim për ta takuar sa më shpejt. Që në mëngjes u nis drejt saj. Ai bleu shtatë margarita natyrale. Por buqetës i lidhi edhe një tullumbace, të cilën e fryu pak, në mënyrë që asaj shtatës t’i rrinte nga mbrapa, siç i rri zeroja shtatëdhjetës. Megjithëse e dinte se rruga ishte zgjatur tashmë, numërimin e bëri një për një. Nga vila e tij i dolën 2500 hapa deri te banesa e fundit e nënës. Edhe pjesa tjetër matematikë e pastër mbetej, por ekuacioni ishte i pazgjidhshëm. Ai nuk do ta mësonte kurrë të kundërtën, hapat e nënës drejt tij.
Në heshtje kalova pranë vendit të punës. E dashura kishte mbërritur para. Pa e përshëndetur, i kalova ngjitur dhe hyra në oborrin pa derë të godinës. Ajo më erdhi mbrapa, por nuk më foli. Ajo nuk më flet asnjëherë.
Ngjita shkallët me mermer të bardhë, si ndoca pllaka varresh të zeza, dhe arrita në zyrën time, pa takuar askënd. E kë mund të takoja?!
Kishte muaj që askush nuk më fliste. Sapo shikonin se po vija, të gjithë hidheshin ndër tallazet e punës dhe duke provuar të shpëtonin prej tyre, nuk më flisnin. Edhe unë, për të mos i munduar, mora një vendim: Në punë shkoja para të gjithëve, thuajse gjysmë ore para orarit të caktuar.
Pse kishte ndryshuar aq turrëajazshëm ana e monedhës së sjelljes me mua, nuk e mora vesh. Dikur të gjithë më flisnin me dashuri, më përshëndesnin e më uronin punë të mbarë. As arsyen përse atëherë ishin aq të dashur me mua, nuk e mora vesh.
Vetëm në zyrë, duke parë nga xhami i murit (apo muri i xhamit?!) të dashurën, dëgjova oshtimën e një fjale: “Egoist!” Gjithë nerva!
I trembur, u mbështeta në karrige dhe fillova të ha thonjtë. Kush po më thërriste? Godina ishte bosh.
U ngrita dhe ndoshta për të mbrojtur sadopak veten, derën e kyça me çelës. Edhe tarabën e xhamit të murit (apo murit të xhamit) e ula. Mospërfillëse, e dashura më pa.
U ula në karrige dhe bashkova ballin me gjunjët duke krijuar një rrasë guri pak a shumë në formën e asaj që bëhesha kur flija.
Kaluan orë, sikurse m’u duk mua, dhe asnjë zhurmë nuk dëgjova. Kur erdhi orari për të filluar punën, u ngrita dhe çela derën. Ngrita edhe tarabën dhe sërish zura vend në karrige. Ndeza kompjuterin dhe si çdo mëngjes, pashë se si mbilleshin lulet ndër kopshte zonjash me fisnikëri paraje.
Kopshtarja e episodit të asaj dite m’u duk e njohur. Si tym i shtyrë nga era, më doli para sysh një tjetër video, e parë dikur. Ishte një video e pistë. Pra, porno. Nuk desha ta them, por ja që e thashë.
Dikush më tha emrin. Ndala videon dhe u ngrita. Dola jashtë. Një ndër vajzat e veshura hollë, për klimën që ishte aty brenda prej ajrit të kondicionuar ishte më shumë se hollë, më tha se drejtori (ajo përdori termin “i madhi”) po më priste.
Përse po më thërriste? S’e di dhe as këtë nuk e mësova kurrë, pasi ai nuk më priti. Veç, në paradhomë, më dha një letër në të cilën ishte shkruar:
Ti pushohesh nga puna pasi,
Ndonëse sheh porno njëlloj si shokët e tu, nuk e thua këtë dhe kurrë nuk diskuton me to rreth ndonjë videoje.
Shpreh dëshirat që ke, çfarë do të thotë se je një egoist i çmendur që mbërrin deri nëfazat e egocentrizmit.
Mendon para se të flasësh dhe flet atë çfarë mendon, çfarë do të thotë se flet pa asnjëpërgjegjësi, pasi të flasësh atë që mendon është shumë e thjeshtë.
Punon shumë dhe sipas studimeve, kush punon shumë, ka probleme mendore dhe mund të kthehet në një maniak në të ardhmen.
Nuk ke një jetë për të qenë, pasi je në një moshë të konsiderueshme dhe nuk ke një tëgrua apo një të dashur.
Pasi e lexova, e grisa. E hodha në tokë dhe shkova në zyrë. Dikush i ulur në karrigen time m’u prezantua në pozicionin tim dhe më pyeti se çfarë kërkoja. Unë i kërkova veç ndjesë dhe dola nga aty. Në derë u hasa me të dashurën e cila nuk më përfilli, por u fut brenda dhe puthi atë djalin në karrigen time.
Desha t’i them se nuk jam unë ai, por më pas u kujtova se ajo ishte e dashura e zyrtarit dhe jo e dashura e Andreasit.
Dola jashtë, rrasa duart ndër xhepa dhe shkova te vendi ku duhet të ishte një derë. Roja i cili s’kishte ç’të ruante, po hante disa fara luledielli. I kërkova të më jepte disa dhe plot entuziazëm më tha “Po, zyrtar!” dhe zgjati grushtin drejt pëllëmbës sime të shtrirë.
“Ish-zyrtar”, – i thashë. Grushti u ngjit lart dhe pas disa çastesh dhimbjeje të pandier, pashë copa dhëmbësh para këmbëve të mia. U ula kaluç dhe i mora. Pika të kuqe binin aty pranë.
I mblodha në grusht, grushtin e rrasa në xhep dhe eca drejt shtëpisë. Ish-nëna dhe ish-babai më kishin bërë gati një valixhe.
“Ne jemi prindërit e zyrtarit”, – më thanë dhe më përcollën.
Duke tërhequr valixhen zvarrë, i thashë vetes: Po unë, kush i kujt jam? /exlibris/ KultPlus.com
Më njoftuan se artikulli im është botuar në njërën gazetë. U gëzova. Rrugës ende s’mund t’i hapja sytë mirë, pas gjumit. U futa në kafenenë përballë dhe pikasa raftin me të përditshmet tona, në cep të kafenesë. Të gjitha gazetat ishin aty. Njerëzit po fillonin të vërdalloseshin. Unë po bëja sehir. Kur u ngrita dhe bëra kah rafti, u ndesha me një djalë trupmadh që mbante lugën e kuqe të kafesë në gojë dhe një cigare mbas veshi. Mesa dukej, tipi mendonte se ashtu ishte më “dandy”. I kapi përnjëherësh të gjitha gazetat, dhe u drejtua kah grupi i shokëve, të cilëve ua shpërndau ato, porsi cigaret e lira që u shpërndahen nëpër dasma, dasmorëve. U ula. Prita. U sfilita. Ndërkohë ata gajaseshin dhe flisnin me të madhe, gazetat e zhubravitura dergjeshin në tavolinë njëra mbi tjetrën. M’u sos durimi. Bëra kah ta. — Ej, djema, a kini mirësinë të ma jepni aksh gazetën? Më panë me çudi. U pre e qeshura. — Kush je ti? ma bëri njëri me zë të thatë. M’u drejtua me “ti”, a thua se kishim ruajtur bagëtitë prej kohësh. Tjetri vazhdoi pa e prishur terezinë. — Edhe sikur të ishe Jezu Krishti a Muhamedi, s’do të të lejonim të na e prishje leximin e gazetave, në mëngjes. Tani, çporru nga këtu! Kjo “çporru” me ç-në e theksuar gërditshëm, më acaroi. Kapa gazetat vetëtimthi. Më shtyu njëri, pastaj më goditi duke ma shqyer paksa buzën. Tipi “dandy” më ra në shpinë. Mora filxhanin dhe ia vesha turinjëve. Cigarja i ra në tokë. Nga rrëmuja, u derdh ca kafe mbi gazetën ku kisha botuar. Por, e mora në duar megjithatë dhe u ula në poltronin tim karshi për ta shfletuar. Më pikonte gjaku ngabuzët. Pas pak ikën duke qeshur, dhe “dandy” duke vënë në pah dhëmbët ngjyrë mjalti, më tha: — Herave tjera, kujdes! Mos na prek në gazeta!
E pashë më fund artikullin tim, mbi të cilin ranë ca pikla të vogla gjaku. Kamerieri më ish afruar sakaq, dhe kur ngrita kokën pashë se mbante një palomë. — Eh, shoku — më tha, u ngatërrove me tipa që e kanë pikë të dobët gazetën. E shikova çuditshëm. Ç’thoshte ky? — Këta, (kanë pozita të larta, por s’më kujtohet saktë çfarë pozitash kanë, tha!) vinë këtu mëngjeseve, i marrin gazetat dhe i vendosin mbi tavolinë bashkë me kafetë, mandej llafosen e ikin duke bërë zhurmë pa i kthyer në raft më. Thuajse gjithë ditën janë në pauzë! “Ai dandy, mbase është farë zyrtari”, bluaja në mendje. — Por ju mos u brengosni, u nxitua të më thotë. Do ta ruaj nga një kopje për ju, nëse pas kësaj që ndodhi sot, vendosni të na vini përsëri! Dhe, iku për t’ju bashkuar grupit të kamerierëve që pastronin rrëmujën. Me ta mbaruar leximin, pata ndjenja të përziera. M’u duk vetja si aktor i komedive burleske; të them të drejtën më vinte të qeshja me të madhe, dhe njëkohësisht të qaja me dënesa…/ KultPlus.com
