Etiketë: Tringë Smajli

Tringë Smajli, heroina shqiptare që luftoi me trimëri

Posted on by Kult Plus

Tringë Smajli Martini Ivezaj lindi në 1880, e njohur ndryshe si Tringë Smajli, dhe Yanitza jashtë Shqipërisë, ishte një luftëtare shqiptare që luftoi kundër Perandorisë Osmane në Malajzi. Ajo ishte vajza e Smaj Martini, një udhëheqës i klanit katolik Gruda të Malajzisë.

Në kohën e vdekjes së vëllezërve të saj, Tringa u bë një burrneshë e betuar dhe veshi rroba burrash për të jetuar si burrë në shoqërinë patriarkale të shqiptarëve të Veriut.

Tringa u bashkua me kryengritësit dhe u shqua në betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin Grek më 23 qershor 1911. Aktiviteti i saj rebelues vazhdoi edhe pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë.

Tringa vdiq më 2 nëntor 1917 dhe u varros në varrezat familjare në Malet Gruda brenda fshatit Kshevo, sot në Mal të Zi. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (pjesë e mbretërisë serbo-kroate-sllovene) shkatërroi varrin e saj gjatë një pushtimi në zonë.

Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe për të u shkruan këngë epike shqiptare. Versioni folklorik i heroizmit të saj tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, udhëheqësi i klanit u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringën të zinte vendin e babait saj.

Meqenëse revolta e malësores në vitin 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovic, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të saj, duke fshehur të gjitha kujtimet e periudhës së Lidhjes së Prizrenit, të cilat do të rikthejnë mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi.

Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet pak më vonë. Në vitin 1911, The New York Times e përshkroi Tringë Smajlin si ′ Jean Zhan D ‘Arc Shqiptar, bazuar në historinë në versionin malazez, të cilin korrespondenti i Times kishte dëgjuar diku në Podgoricë.

Ajo e përshkruan Tringën si “një grua të re të bukur”, përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në të gjithë Ballkanin, si një nga gratë luftëtare më heroike në historinë e rajonit. Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri mbajnë emrin e heroinës së popullit shqiptar./ KultPlus.com

Tringë Smajli, heroina shqiptare që luftoi me trimëri

Posted on by Kult Plus

Tringë Smajli Martini Ivezaj lindi në 1880, e njohur ndryshe si Tringë Smajli, dhe Yanitza jashtë Shqipërisë, ishte një luftëtare shqiptare që luftoi kundër Perandorisë Osmane në Malajzi. Ajo ishte vajza e Smaj Martini, një udhëheqës i klanit katolik Gruda të Malajzisë.

Në kohën e vdekjes së vëllezërve të saj, Tringa u bë një burrneshë e betuar dhe veshi rroba burrash për të jetuar si burrë në shoqërinë patriarkale të shqiptarëve të Veriut.

Tringa u bashkua me kryengritësit dhe u shqua në betejën e Deçiqit. Ajo mori pjesë në Memorandumin Grek më 23 qershor 1911. Aktiviteti i saj rebelues vazhdoi edhe pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë.

Tringa vdiq më 2 nëntor 1917 dhe u varros në varrezat familjare në Malet Gruda brenda fshatit Kshevo, sot në Mal të Zi. Dy vjet më vonë, ushtria malazeze (pjesë e mbretërisë serbo-kroate-sllovene) shkatërroi varrin e saj gjatë një pushtimi në zonë.

Heroizmi i saj e bëri atë të famshme dhe për të u shkruan këngë epike shqiptare. Versioni folklorik i heroizmit të saj tregon një zinxhir pak më ndryshe të ngjarjeve: Smajl Martini, udhëheqësi i klanit u rrëmbye në 1911 në Vranje nga Osmanët dhe trupi i tij nuk u gjet kurrë, duke e detyruar Tringën të zinte vendin e babait saj.

Meqenëse revolta e malësores në vitin 1911 u mbështet nga mbreti Nikola Petrovic, kënga epike përjashtoi historinë e vërtetë të vdekjes së babait të saj, duke fshehur të gjitha kujtimet e periudhës së Lidhjes së Prizrenit, të cilat do të rikthejnë mosmarrëveshjet territoriale midis shqiptarëve dhe Mbretërisë së Malit të Zi.

Ironikisht, konflikti midis shqiptarëve dhe Malit të Zi do të përsëritet pak më vonë. Në vitin 1911, The New York Times e përshkroi Tringë Smajlin si ′ Jean Zhan D ‘Arc Shqiptar, bazuar në historinë në versionin malazez, të cilin korrespondenti i Times kishte dëgjuar diku në Podgoricë.

Ajo e përshkruan Tringën si “një grua të re të bukur”, përveç heroizmit të saj. Legjenda e saj jeton në të gjithë Ballkanin, si një nga gratë luftëtare më heroike në historinë e rajonit. Disa rrugë në Kosovë dhe Shqipëri mbajnë emrin e heroinës së popullit shqiptar./ KultPlus.com

Tringë Smajli e Marie Çoba, gratë që emancipuan shoqërinë shqiptare

Posted on by KultPlus

Muaji mars u kushtohet grave shqiptare, që me historitë e tyre të jashtëzakonshme në raport me kontekstin historik dhe social në të cilin kanë jetuar, janë nismëtare të një aktivizmi për barazi ku spikat idealizmi, virtytet e lufta për vlerësimin e rolit të gruas në shoqëri, shkruan Gazeta Shqiptare.

E fillojmë me Tringë Smajl Martini Ivezaj (1870-1917) e njohur ndryshe si Tringë Smalji apo Tringa e Grudës. Vajza e bajraktarit të Grudës me internimin e vdekjen e të atit, udhëheqës i forcave mbrojtëse të degës së Lidhjes së Prizrenit për Grudën, në Anadoll e pas vrasjes së dy vëllezërve vendos të mos martohet e t’i kushtojë jetën çështjes kombëtare.

Ndër personat më të besuar të Dedë Gjo Lulit u bashkua me kryengritësit në Betejën e Deçiçit, mori pjesë në Memorandumin e Greçës, duke vijuar aktivitetin patriotik edhe pas shpalljes së pavarësisë.

Betejat e gjestet e saj heroike bënë jehonë edhe në shtypin ndërkombëtar, ku gazeta e revista të tilla si “New York Times”, “Le Petit Journal” e vlerësojnë si ndër femrat me influencë në Ballkan, duke e cilësuar si Zhan D’Ark shqiptare. Tringa na risillet edhe përmes kujtimeve të shkrimtares e studiueses britanike Edith Durham, gjatë udhëtimeve të saj në veriun e Shqipërisë.

E njohur për ndihmën e saj në emancipimin e grave, me dënimin e dhunës ndaj tyre, me kundërshtinë e fejesave në djep, është njëkohësisht ndër figurat femërore më emancipuese të kohës.

Për fisnikërinë dhe virtytet e saj, na rrëfen edhe At Gjergj Fishta në epopenë “Lahuta e Malcis”, në këngën kushtuar saj, “Tringa”.

Se për lila e karajfila,

Për zymyla e për bylbyla,

E për gurra nëpër curra:

P’ r ato hije nëpër vrrije,

P’ r ato flutra nëpër zalle

Pasha Orë e Shtozovalle,

Pasha t’ rijt e pasha verën,

Për sa bjeshkë e lule blerën.

Mâ fisnike ‘i vashë s’ e ké

Kah ndritë hâna e dielli zé!

Lufta e Koplikut (1920-1921) për mbrojtjen e zonës së Shkodrës kundër ndërhyrjes ushtarake jugosllave, e cila synonte të shkëpuste një pjesë të territoreve të veriut të Shqipërisë, shënoi angazhimin e qarqeve patriotike shqiptare në një qëndresë të organizuar, e cila çoi në thyerjen e trupave jugosllave. Në të ra në sy edhe kontributi i grave në asistencën ndaj të plagosurve, grumbullimin e ndihmave, ndihmesën ndaj familjeve të luftëtarëve e atyre të varfra. Në këtë fotografi të Kel Marubit, po ashtu veprimtar në luftë, e në krah të patriotëve Mustafa Kruja e Riza Dani, dallojmë Marie Çobën (1875-1954) – teksa i tregon fotografit edhe materialet e grumbulluara – intelektualen e parë shqiptare që ngriti çështjen e të drejtave të grave.

Në vitin 1920, së bashku me Habibe Bekteshin – në fotografi e veshur me të zeza e me shami të zezë – themeluan komitetin “Gruaja Shqiptare”, me qëllim grumbullimin e fondeve në ndihmë të ushtrisë shqiptare që po përballej me sulmet jugosllave në Koplik.

Në krah të tyre u aktivizuan shumë gra e vajza të cilat u bënë pjesë e rezistencës.

Ky komiteti, në vitin 1921, botoi revistën “Gruaja Shqiptare”, hapësira e parë e shtypit që mbulonte çështjet e grave, që trajtonte problematikat e gruas shqiptare, të drejtat e saj, respektimin e lirive, mbrojtjen e shëndetit, këshilla për nënën e fëmijën, arsimin e edukimin, përmirësimin e jetës dhe veshjeve të grave e tematika të tjerat të rëndësishme për kohën.

Marie Çoba u angazhua edhe në riplanifikimin të shoqatave të grave në nivel kombëtar.

Me ardhjen e regjimit komunist, i shoqi Ndoc Çoba, veprimtar politik, pjesëmarrës në Kuvendin e Vlorës, përfaqësues i Shkodrës në Kongresin e Lushnjës, Ministër i Financave (1920), kryetar i bashkisë së Shkodrës (27 gusht 1937-24 qershor 1939), pjesëmarrës në Konferencën e Pezës, botues arrestohet dhe vdes në burg pas torturave.

Vetë Maria do të vdiste në Shkodër në dhjetor të vitit 1954. / KultPlus.com