Një lajm i shkëlqyer që vjen nga Parisi, ku me 134 vota Shqipëria u zgjodh anëtare e Bordit Ekzekutiv të UNESCO-s për periudhën 2023-2027, struktura më e lartë ekzekutive e organizatës, përcjell KultPlus.
Lajmin e ka bërë të ditur ministrja e kulturës në Shqipëri, Elva Margariti e cila ka falënderuar çdo shtet anëtar që besoi në punën e tyre.
“Përgëzime për kolegun Igli Hasani dhe gjithë stafin e Ministrisë për Europën dhe Punët e Jashtme, ambasadoren tonë në UNESCO Besiana Kadare dhe të gjithëve që punojnë me rigorozitet në përmbushje të konventave ndërkombëtare në ruajtjen e trashëgimisë kulturore!”, shkruan Margariti. / KultPlus.com
Në Javën Kulturore të Kombeve të Bashkuara, Shkodra priti ekspertë të trashëgimisë jomateriale nga e gjithë bota, pjesë e programeve të trajnimit të UNESCO-s.
Gjatë vizitës së tyre në Shkodër ata patën mundësinë të njiheshin me qytetin si dhe me traditën e bukur familjare të ndërmarrjeve artizanale si një pjesë e pasurisë kulturore dhe trashëgimisë shkodrane. Së bashku panë nga afër mënyrën sesi prodhohen dhe promovohen produkte të artizanatit si dhe ndikimin e tyre në kulturën dhe ekonominë lokale.
U diskutua gjithashtu mbi rëndësinë dhe vemendjen që UNESCO i kushton mbrojtjes dhe promovimit të artizanatit si një pjesë të trashëgimisë kulturore të njerëzimit si dhe mundësitë e bashkëpunimit në asistimin e specialistëve në ruajtjen e teknikave tradicionale dhe aftësive të lidhura me artizanatin.
Specialitët e DRTK Shkodër e kanë shoqëruar grupin e ekspertëve ndërkombëtarë në disa punishte si psh në argjendarinë “Gjonej” dhe në tezgjah “Gjino Mjeda”, mjeshtrat e të cilëve i kanë mikpritur me dashamirësi. / atsh / KultPlus.com
Dita Botërore e Mësuesit – Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë, UNESCO, në vitin 1994, ka përcaktuar 5 tetorin si Ditën Botërore të Mësuesit, për të përkujtuar nënshkrimin e Rekomandimit, në lidhje me Statusin e Mësuesve, miratuar nga ana e ILO/UNESCO, në Paris, më 5 tetor 1966. Po në këtë vit, sipas idesë dhe sugjerimit të UNESCO-së, pedagogu zviceran Robert Dottrens (1893 – 1984) hartoi edhe betimin solemn të mësuesit mbi bazën e betimit të Hipokratit.
Sipas UNESCO-së, 5 tetori si Dita Botërore e Mësuesit është një mundësi për të treguar që puna e mësuesve është njëra nga më të rëndësishmet për zhvillimin e përgjithshëm të shoqërisë.
Kjo ditë është edhe një mundësi e mirë që interesi publik të orientohet, në njohjen e rolit të mësuesve në mbarë botën dhe për rëndësinë e tyre në shoqëri, nevojën e sigurimit të një arsimimi dhe trajnimi më të mirë të mundshëm të tyre para se të hyjnë në klasë, pasi që cilësia e përgatitjes së mësuesve ka një rol të rëndësishëm edhe në cilësinë e arsimit. Pikërisht për këtë arsye Internacionalja e Arsimit (Education Internationale – EI), me seli në Bruksel të Belgjikës, ka disa vjet që ka ndërmarrë një fushatë të gjërë për vlerësimin dhe propagandimin e kësaj Dite.
Si rrjedhojë, sot 21 vende në botë (Armenia, Azerbajxhani, Bullgaria, Kanada, Estonia, Gjermania, Lituania, Maqedonia, Maldivet, Mauritania, Moldavia, Holanda, Pakistani, Filipinet, Kuvajti, Katari, Rumania, Rusia, Serbia, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Mbretëria e Bashkuar) e festojnë 5 tetorin si ditë e vetme e mësuesit në vendet e tyre, ndërsa mbi 100 vende në botë, në mënyra të ndryshme e shënojnë ose e vlerësojnë Ditën Botërore të Mësuesit, krahas ditëve të tyre kombëtare.
Çdo vit EI me 401 organizatat e saj anëtare, nga 172 shtete dhe territore, ka ndërmarre fushata për ndërgjegjësimin publik në evidencimin e kontributit të profesionit të mësuesit. Më 5 tetor organizatat e mësuesve kudo në botë mobilizohen për të siguruar që nevojat e gjeneratës së ardhshme të merren në konsideratë në këtë botë komplekse, shumë kulturore dhe me një teknologji në rritje.
Rekomandimet e ILO/UNESCO Lidhur me Statusin e Mësuesit janë standarde ndërkombëtare për profesionin e mësimdhënies. Rekomandimet e vitit 1966 mbulojnë të gjithë mësimdhënësit e nivelit shkollor, duke filluar nga niveli parashkollor e deri në nivelin e mesëm, në të gjitha institucionet publike ose private, të arsimit akademik, teknik, profesional, apo artistik.
Këto Rekomandime, më vonë do të plotësohen edhe me Rekomandimet e UNESCO-s në lidhje me Statusin e Personelit Arsimor të Arsimit të Lartë të vitit 1997, e të cilat mbulojnë të gjithë personelin e mësimdhënies dhe të kërkimit në nivelin e arsimit të lartë.
Lidhur me Ditën Botërore të Mësuesit është me rëndësi të veçantë edhe një dokument tjetër ndërkombëtar, i ashtuquajtur “Udhëzime për politikat e promovimit të punës së denjë për personelin arsimor të fëmijërisë së hershme” (parashkollore), miratuar nga Organizata Ndërkombëtare e Punës ILO, në vitin 2014. / KultPlus.com
Më shumë se 40 site të reja i ka shtuar Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë, listës së saj të trashëgimisë së mbrojtur botërore. UNESCO shtoi vendndodhjet përkujtimore të Luftës së Parë Botërore në të gjithë Frontin Perëndimor në regjistrin e famshëm të saj.
Vendet shtrihen nga veriu i Belgjikës deri në Francën lindore, ku forcat aleate u përleshën me ushtrinë gjermane nga viti 1914 deri në 1918. Të përfshira janë nekropolet që mbajnë turma ushtarësh të kombësive të ndryshme në varreza më të vogla, siç është varreza e Tyne Cot Commonwealth në Zonnebeke, Belgjikë apo katër memorialët e gjenocidit të vitit 1994 në Ruanda kundër komunitetit tutsi, por edhe hutuve të moderuar.
Janë shtuar gjithashtu tempujt e shenjtë të Dinastisë Hoysala në Indi, e cila gjatë mbretërimit të saj ndërtoi mbi 1.500 të tillë, por sot ekzistojnë vetëm rreth 100. Në vëmendjen e UNESCO-s kanë qenë edhe pesë kalatë unazore nga epoka e vikingëve në Danimarkë. Kështjellat datojnë në shekullin e 10-të dhe u krijuan me urdhër të mbretit Harald “Bluetooth” Gormsson.
Strukturat mbresëlënëse simetrike i shërbenin qëllimeve të mbrojtjes dhe ishin një shfaqje e fuqisë. Pjesë e listës prestigjoze është bërë veç të tjerash edhe sinagoga e e qytetit Erfurt, e konsideruar një nga sinagogat mesjetare më të vjetra, më të mëdha dhe të ruajtura më mirë në Europë, si dhe çaji kinez, plantacionet e të cilit në rajonin e malit Jingmai paraqesin sipas UNESCO, një peizazh të veçantë kulturor mijëravjeçar, duke përfshirë kultivimin e ekosistemit pyjor të lidhur ngushtë me rritjen e pemës së lashtë të çajit, fshatra etnike vendase dhe kultura të pasura popullore./KultPlus.com
UNESCO ka filluar të shpallë vendet e reja që do të shtohen në Listën e Trashëgimisë Botërore.
Lista e iniciativës së OKB-së është një përmbledhje e monumenteve me rëndësi të veçantë për racën njerëzore.
Qoftë nëpërmjet një kontributi të jashtëzakonshëm njerëzor apo mrekullisë së pastër të bukurisë natyrore, vendet e Trashëgimisë Botërore mbrohen për t’u siguruar që ato të ruhen për brezat e ardhshëm.
Këtë muaj, Komiteti i Trashëgimisë Botërore do të mblidhet në Riad, Arabinë Saudite, për të futur një grup të ri vendesh në listë. Përpara se të mblidhej komiteti, kishte 1157 vende të trashëgimisë botërore.
Lista tashmë është rritur dhe ka shpallur faqet e reja që nga 16 shtatori.
Këto janë disa nga vendet e reja më të dukshme të shpallura në të gjithë Evropën deri më tani.
Gordion – Turqi
I vendosur rreth 70 km në jugperëndim të Ankarasë, ky vend arkeologjik është ajo që ka mbetur nga Gordioni, kryeqyteti i Frigjisë. Qytetërimi i lashtë ishte bashkëkohës i grekëve të lashtë me mitet e mbretërve të tyre Gordias, Midas dhe të përshkruara në ‘Iliadën’ e Homerit.
Trashëgimia hebraike-mesjetare e Erfurt-it- Gjermani
I vendsour në mes të Gjermanisë, qyteti i Erfurtit ka një grup mbresëlënës të vendeve kulturore të ruajtura të Mesjetës. Daton nga shekulli 11-14, Sinagoga e Vjetër, Mikveh dhe Shtëpia e Gurit japin një pamje magjepsëse të jetës hebreje në Gjermani.
Kaunas moderniste: Arkitektura e Optimizmit, 1919-1939 – Lituani
Mes Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, kryeqyteti i Letonisë ishte Kaunas. Qyteti u rigjenerua tërësisht nga filozofia e arkitekturës së lëvizjes Moderne. Ende të pranishme sot, rrugët urbane të Kaunas janë një kujtesë e asaj epoke magjepsëse.
Qyteti i vjetër i Kuldīga – Letoni
Një shembull tjetër i një qyteti të shëtitshëm, rrugët e të cilit janë të mbushura me trashëgimi kulturore. Kuldīga u rrit nga një fshat i vogël mesjetar në shekullin e 16-të në një qytet të rëndësishëm artizanal dhe tregtar mbi 200 vjet. Ndryshimet në arkitekturë shihen edhe sot.
Vendet prehistorike të Menorca Talayotic – Spanjë
Që nga viti 1600 p.e.s, komunitetet kanë jetuar në ishullin Menorca të Spanjës. Strukturat, mjetet dhe vendet e varrimit sjellin njohuri për mënyrën se si njerëzit jetonin në Menorca, si dhe ritualet dhe zakonet e tyre mbi një mijëvjeçarë përpara se krishterimi të vinte në brigjet evropiane.
Kështjella e Unazës së Epokës Vikinge – Danimarkë
Në pesë vende të ndryshme, ka unaza monumentale në Danimarkë që shënojnë vendin ku dikur qëndronin kështjellat e Vikingëve. Të ndërtuara mes viteve 970 dhe 980 të erës sonë, Aggersborg, Fyrkat, Nonnebakken, Trelleborg dhe Borgring ishin të gjitha vendndodhje kyçe në Dinastinë Jelling të Perandorisë Vikinge.
Zhatec dhe peizazhi i Saaz Hops – Çeki
Shkoni në Žatec dhe ju garantohet një kohë e mirë nëse jeni adhurues i birrës. Fushat pjellore të bimës së hopit pranë lumit Ohře i ofrojnë zonës bazën për industrinë e saj të shkëlqyer të birrës, e cila ka sjellë revolucion industrial në qytetin mesjetar./klankosova/KultPlus.com
UNESCO ka paralajmëruar se ndërtesat e goditura nga sulmet ruse në qendrën historike të Odesa kanë pësuar “dëm më të madh se sa është vlerësuar fillimisht”.
Duke folur në Kiev të hënën, Chiara Dezzi Bardeschi, prezantoi përfundimet paraprake të një misioni të fundit të UNESCO-s, ku u vizituan më shumë se 50 ndërtesa të shkatërruara të Ukrainës.
“Është e qartë se madhësia e ndikimit në qendrën historike të qytetit është më e gjerë se sa pritej fillimisht,” tha ajo.
Bardeschi zbuloi se Katedralja e Transfigurimit të Odesës, Shtëpia e Shkencëtarëve dhe Muzeu i Letërsisë në Odesa ishin ndër vendet më të goditura, duke pranuar “rëndësinë e tyre të thellë shpirtërore për njerëzit e Odesës”.
Sulmet kërcënuan “të gjithë sektorët e strukturës historike” të qytetit, shtoi ajo.
Katedralja e Shndërrimit të Odesës, nën mbrojtjen e UNESCO-s, u dëmtua rëndë pas sulmeve me raketa ruse në qytetin port jugor në korrik. Rusia ka goditur Odesën që kur u largua nga marrëveshja e grurit në Detin e Zi.
UNESCO do të kërkojë “financim urgjent” për të mbështetur mbrojtjen e qendrës historike të qytetit, tani më e brishtë për shkak të sulmeve të mëparshme.
Organizata e OKB-së ka konfirmuar se të paktën 274 objekte kulturore në të gjithë Ukrainën janë dëmtuar që kur Rusia nisi pushtimin e saj në shkurt 2022./KlanKosova/KultPlus.com
Shqipëria është shtëpia e një sërë monumentesh me rëndësi të vlefshme kulturore dhe historike. Disa prej tyre janë njohur nga UNESCO si “Vende të Trashëgimisë Botërore” për shkak të veçantisë dhe rëndësisë së tyre për interesat kolektive të njerëzimit.
Butrinti – Një kombinim i rrallë i arkeologjisë së pacenuar dhe bukurisë natyrore, Butrinti i banuar që nga kohërat parahistorike u braktis në mesjetën e vonë pasi një tërmet i madh përmbyti zonën. Butrinti mbrohet nga UNESCO që nga vitin 1996.
Berati dhe Gjirokastra – Të strehuar në kodrat e Shqipërisë së Jugut, Berati dhe Gjirokastra kanë qenë të banuara vazhdimisht që nga kohërat e lashta deri në ditët e sotme dhe pasqyrojnë diversitetin e ndikimeve kulturore dhe fetare në Ballkan. Qyteti i fortifikuar i Beratit është shtëpia e një kështjelle, e njohur në vend si Kala, e cila u ndërtua në shekullin e 13-të, megjithëse një pjesë e strukturës daton në shekullin e IV para Krishtit. Gjirokastra mund të mburret me një kështjellë të shekullit të 13-të, një pazar, xhami dhe kisha të shekullit të 18-të. Shtëpitë të ndërtuara në shpatet e kodrave pasqyrojnë arkitekturën klasike ballkanike të shekujve 18 dhe 19. Berati dhe Gjirokastra mbrohen nga UNESCO që nga viti 2005.
Liqeni i Ohrit – Liqeni i Ohrit është një liqen i thellë dhe i lashtë i cili ka ekzistuar vazhdimisht për rreth dy deri në tre milionë vjet. Ujërat e tij janë shtëpia e mbi 200 llojeve të bimëve dhe kafshëve unike për liqenin, duke përfshirë algat, krimbat e sheshtë, kërmijtë, krustacet dhe peshqit. Vendet arkeologjike rreth bregut të liqenit kanë zbuluar objekte që datojnë që nga periudha neolitike. Liqeni i Ohrit mbrohet nga UNESCO që nga viti 2011.
Amfiteatri i Durrësit – Amfiteatri i Durrësit është një nga më të mëdhenjtë në Ballkan dhe më i madhi në Shqipëri, dikur me një kapacitet prej 20,000 personash. I përdorur për shfaqje deri në shekullin e 4-të pas Krishtit, monumenti ishte më vonë vendi i një kishe të hershme të krishterë, e dekoruar bukur me mozaikë dhe afreske. Amfiteatri është cilësuar si një nga vendet më të rrezikuara të trashëgimisë kulturore në të gjithë Evropën. Amfiteatri i Durrësit mbrohet nga UNESCO që nga viti 1996.Varret Mbretërore të Selcës – Në brigjet e lumit Shkumbin pranë qytetit të Pogradecit, shtrihen rrënojat e qytetit antik të Pelionit. Ky vendbanim ishte një qendër e rëndësishme tregtare dhe rezidenca e mbretërve ilirë të shekujve IV dhe III. Varret mbretërore janë gdhendur në shkëmb. Arkeologët kanë zbuluar një sërë objektesh, duke përfshirë armë, enë bronzi, qeramikë dhe bizhuteri ari. Qyteti filloi të bjerë pasi rruga romake Via Egnatia anashkaloi vendndodhjen e saj dhe u shkatërrua përfundimisht nga sllavët. Varret Mbretërore të Selcës mbrohen nga UNESCO që nga viti 1996./atsh/KultPlus.com
UNESCO rekomandon përfshirjen e Venedikut, qytetin italian të famshëm për kanalet dhe gondolat e tij, në listën e Trashëgimisë Botërore në Rrezik, shkruan trt.net.tr.
Sipas CNN, që Venecia të hyjë në listën e trashëgimisë botërore në rrezik, do të duhet miratimi i shteteve anëtare të mbledhur në një takim të Komitetit të Trashëgimisë Botërore të planifikuar për 10 deri më 25 shtator në Riad të Arabisë Saudite.
Ekspertët shpresojnë se ky regjistrim do të nxisë angazhim më të fortë dhe mobilizim më të gjerë të aktorëve vendorë, kombëtarë dhe ndërkombëtarë për të trajtuar këtë problem të gjatë.
Megjithatë, sipas raportit të Qendrës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, këto masa deri më tani kanë qenë të pamjaftueshme për të luftuar përkeqësimin e situatës në Venecia dhe janë “të pamjaftueshme” veçanërisht për shkak të turizmit masiv që po pushton Serenissima dhe ndaj ndryshimeve klimatike.
Qendra e Trashëgimisë Botërore beson, ndër të tjera, se “ndërtesat” e larta, të cilat mund të “kanë një ndikim të rëndësishëm negativ vizual” në qytetin lagunor, duhet të ndërtohen larg qendrës së Venecias.
Venecia, e cila ka lënë gjurmë të pashlyeshme në kulturën dhe jetën artistike evropiane, ka pritur shumë artistë.
Shkurtin e kaluar, për shkak të thatësirës së madhe, gondolat, taksitë e ujit dhe autoambulancat nuk mundën të lundronin në disa nga kanalet e famshme të saj, ndërsa pas përmbytjeve të nëntorit 2019, disa ndërtesa historike ishin në rrezik./atsh/KultPlus.com
Ekspertët e UNESCO-s kanë rekomanduar që qyteti italian i Venecias dhe laguna e tij të futen në listën e rrezikut të trashëgimisë së organizatës, duke përmendur kërcënime të shumta.
“Efektet e përkeqësimit të vazhdueshëm për shkak të ndërhyrjes njerëzore, përfshirë zhvillimin e vazhdueshëm, ndikimet e ndryshimeve klimatike dhe turizmit masiv kërcënojnë të shkaktojnë ndryshime të pakthyeshme në vlerën e jashtëzakonshme universale të saj”, paralajmëruan dje ekspertët nga agjencia e Kombeve të Bashkuara.
Shpresohet që përfshirja e Venecias në listën e rrezikut do të nxisë më shumë angazhim nga aktorët vendas, kombëtarë dhe ndërkombëtarë për të zhvilluar strategji korrigjuese efektive dhe të qëndrueshme.
Komiteti i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s do ta shqyrtojë rekomandimin në takimin e tij në shtator.
Dy vjet më parë, komiteti hodhi poshtë një rekomandim të ngjashëm ekspertësh për vendosjen e Venecias në të ashtuquajturën listë të kuqe.
Venecia dhe laguna përreth saj janë në Listën e Trashëgimisë Botërore të Organizatës për Arsim, Shkencë dhe Kulturë të OKB-së që nga viti 1987.
Venecia ka parë përmbytje të përsëritura gjatë dekadave, veçanërisht në muajt e vjeshtës dhe të dimrit, megjithëse një sistem mbrojtjeje nga përmbytjet tani po mbron rregullisht qytetin, i cili gjithashtu po lufton kundër turizmit masiv./ atsh / KultPlus.com
OKB caktoi 5 qershorin si Ditën Botërore të Mjedisit për të theksuar se mbrojtja dhe shëndeti i mjedisit është një çështje madhore, e cila ndikon në mirëqenien e njerëzve dhe zhvillimin ekonomik në mbarë botën.
Festimi i kësaj dite na ofron një mundësi për të zgjeruar bazën për një mendim të qartë dhe sjellje të përgjegjshme nga individët, ndërmarrjet dhe komunitetet në ruajtjen dhe përmirësimin e mjedisit.
Viti 1972 shënoi një pikë kthese në zhvillimin e politikës ndërkombëtare mjedisore, me konferencën e parë të madhe për çështjet mjedisore, e njohur si Konferenca për Mjedisin Njerëzor ose Konferenca e Stokholmit.
Më vonë atë vit, më 15 dhjetor, Asambleja e Përgjithshme miratoi një rezolutë duke caktuar 5 qershorin si Ditën Botërore të Mjedisit dhe duke u kërkuar “qeverive dhe organizatave që të ndërmarrin atë ditë, çdo vit, aktivitete mbarëbotërore që rikonfirmojnë shqetësimin e tyre për ruajtjen dhe përmirësimin e mjedisit, me synim thellimin e ndërgjegjësimit mjedisor”.
”Meqë viti 2021 shënon fillimin e Dekadës së Kombeve të Bashkuara për Restaurimin e Ekosistemit, të udhëhequr së bashku nga Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë e Kombeve të Bashkuara (FAO) dhe Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP), dhe me të cilën UNESCO është e lidhur ngushtë, përvoja e grumbulluar deri tani do t’i shërbejë botës”, thotë Audrey Azoulay, drejtoresha e përgjithshme e UNESCO-s.
UNESCO ka një histori të rëndësishme në avancimin e shkencave ekologjike përmes punës pioniere mbi ekosistemet, rezervat e biosferës, ndërtimin e kapaciteteve, vlerësimet shkencore dhe përmbledhjet e politikave për të ndihmuar vendimmarrësit në menaxhimin e qëndrueshëm të burimeve natyrore.
UNESCO mobilizon njohuritë, njohuritë dhe praktikat e komuniteteve lokale dhe popujve indigjenë për të mbështetur përfshirjen e tyre në vendimmarrjen mjedisore. Rrjeti i saj Botëror i Rezervave të Biosferës demonstron mënyra për të mbrojtur ekosistemet natyrore dhe biodiversitetin përmes shkencës, edukimit dhe qasjeve pjesëmarrëse, ndërkohë që promovon zhvillim ekonomik novator që është i qëndrueshëm mjedisor dhe i përshtatshëm nga ana sociale dhe kulturore.
”Strategjia e UNESCO-s për biodiversitetin zbatohet në vendet e saj të caktuara. Mbi 10 milionë kilometra katrore, afërsisht 6% e Tokës, është tashmë nën një ose më shumë përcaktime të UNESCO-s, përmes 1 121 vendeve të Trashëgimisë Botërore (përfshirë 252 zona natyrore dhe të përziera dhe 114 peizazhe kulturore), 714 Rezervatet e Biosferës dhe 161 Gjeoparke. UNESCO beson se është e mundur që ekosistemet të restaurohen”, thotë nga ana e saj Shamila Nair-Bedouelle, zëvendësdrejtoreshë e përgjithshme e UNESCO-s për Shkencat Natyrore./ atsh / KultPlus.com
Ambasadori i Gjermanisë në Kosovë, Jorn Rohde, së bashku me 25 pjesëtarë të UNESCO-s, sot kanë vizituar Manastirin e Deçanit, shkruan KultPlus.
Lajmin e ka bërë të ditur ambasadori Rohde në Twitter.
“Sot shijuam një tjetër vizitë të këndshme në Manastirin e Deçanit, së bashku me 25 kolegë nga UNESCO”.
“Në emër të kolegëve të mi dhe meje, dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të sinqertë për igumenin Sava Janjiq për mikpritjen e tij”, ka shkruar Rohde në Twitter./KultPlus.com
Lufta në Ukrainë ka shkaktuar dëme me vlerë rreth 2,6 miliardë dollarë, në objektet e trashëgimisë dhe kulturore të vendit, sipas organit kulturor të Kombeve të Bashkuara, UNESCO, cituar nga CNN.
Raporti i UNESCO-s, kushtuar kulturës dhe turizmit, i cili përfshin luftën 1-vjeçare në Ukrainë midis 24 shkurtit 2022 dhe 24 shkurtit 2023, është një vlerësim i përbashkët i kryer nga qeveria ukrainase, Banka Botërore, Komisioni Evropian dhe Kombet e Bashkuara.
“Në 24 shkurt 2023, kostoja totale e dëmeve të shkaktuara nga aktivitetet e identifikuara ushtarake vlerësohet në 2,6 miliardë dollarë”, thuhet në raport. /atsh / KultPlus.com
epa10222285 The damaged surroundings of the Sviatohirsk Lavra (cave monastery) in Sviatohirsk, Donetsk area, Ukraine, 03 October 2022 (issued 04 October 2022). Ukrainian forces recaptured the town of Sviatohirsk from Russian troops in September 2022. According to Ukrainian authorities, the major Orthodox Christian monastery of Sviatohirsk Lavra was damaged during Russian shelling on the town in June 2022. Russian troops entered Ukraine on 24 February 2022 starting a conflict that has provoked destruction and a humanitarian crisis. EPA/YEVGEN HONCHARENKO
Që nga 22 marsi 2023, UNESCO ka verifikuar dëmtime në 248 objekte në Ukrainë, sipas unesco.org.
Që nga 24 shkurti 2022, dita kur Rusia filloi pushtimin e Ukrainës, në ish-republikën sovjetike janë shkatërruar 107 objekte fetare, 21 muze, 89 ndërtesa me interes historik dhe/ose artistik, 19 monumente dhe 12 biblioteka.
UNESCO po kryen një vlerësim paraprak të dëmit për pronat kulturore duke kontrolluar incidentet e raportuara me burime të shumta të besueshme.
Këto të dhëna të publikuara përditësohen rregullisht.
UNESCO po zhvillon gjithashtu, me organizatat e saj partnere, një mekanizëm për vlerësimin e pavarur të koordinuar të të dhënave në Ukrainë, duke përfshirë analizën e imazheve satelitore, në përputhje me dispozitat e Konventës së Hagës të vitit 1954 për mbrojtjen e pronës kulturore në rast konflikti të armatosur./ atsh / KultPlus.com
Rreth 3 mijë nga më shumë se 7 mijë gjuhët që fliten aktualisht në botë janë në rrezik të zhdukjes deri në fund të shekullit të 21-të.
Sot shënohet “Dita Ndërkombëtare e Gjuhës Amtare”, e cila u ratifikua në Konferencën e Përgjithshme të UNESCO-s në vitin 1999 me iniciativën e Bangladeshit dhe festohet çdo vit më 21 shkurt që nga viti 2000.
Sipas të dhënave të UNESCO-s, aktualisht në botë fliten mbi 7.000 gjuhë, nga të cilat 6.700 janë gjuhët e popujve indigjenë, duke i bërë ato gjuhët “më të kërcënuara” në botë, shkruan Anadolu, transmeton Klankosova.tv.
Sipas projektrezolutës së miratuar si pjesë e Vitit Ndërkombëtar të Gjuhëve Indigjene të OKB-së të festuar në 2019, UNESCO u bën thirrje shteteve të krijojnë fonde dhe mekanizma për ruajtjen e gjuhëve indigjene.
Sipas UNESCO-s, megjithëse popullsia indigjene përbën një pjesë të vogël të popullsisë së vendeve, këto komunitete janë pjesa më e madhe e diversitetit kulturor dhe gjuhësor. Zhdukja e gjuhëve mund të nënkuptojë zhdukjen e pakthyeshme të kozmopolitizmit dhe trashëgimisë së përbashkët të njerëzimit.
Sipas OKB-së, humbja e diversitetit gjuhësor ndikon në gjithçka, nga jeta biologjike në jetën kulturore.
Atlasi Botëror i Gjuhëve të Rrezikuara i UNESCO-s
Gjuhët që nuk janë folur nga askush që nga viti 1950 konsiderohen gjuhë “të zhdukura”, sipas Atlasit Botëror të Gjuhëve të Rrezikuara të UNESCO-s.
Gjuhët që nuk fliten më nga fëmijët si gjuhë amtare klasifikohen si “definitivisht nën kërcënim”, ndërsa gjuhët që fliten nga fëmijët, por që nuk fliten kudo, klasifikohen gjithashtu si “të cenueshme”.
Që një gjuhë të konsiderohet “e sigurt”, duhet të flitet nga të gjitha brezat pa asnjë kufizim gjuhësor. Sipas këtij klasifikimi, 4 për qind e gjuhëve të folura deri më sot atribuohen si “të zhdukura”.
Ndërkaq, 10 për qind e gjuhëve që fliten sot në botë klasifikohen si “të rrezikuara në mënyrë kritike”, 9 për qind “të rrezikuara rëndë”, 11 për qind “definitivisht të kërcënuara” dhe 10 për qind “të cenueshme”. UNESCO është e shqetësuar se këto gjuhë mund të zhduken deri në fund të këtij shekulli./ KlanKosova/ KultPlus.com
Liqeni i Ohrit është ndër më të vjetrit në Europë, me një biodiversitet të larmishëm dhe habitat natyror për gati 300 specie endemike. Falë vlerave unike natyrore dhe kulturore, edhe pjesa shqiptare e liqenit iu bashkua listës së trashëgimisë botërore të UNESCO-s në vitin 2019.
Por ekosistemi i liqenit kërcënohet nga mijëra tonelata mbetje minerare, të cilat gjenden ende buzë liqenit apo të shpërndara në kodrat përreth tij.
UNESCO e konsideron aktivitetin e shfrytëzimit minerar të papajtueshëm me trashëgiminë botërore dhe i rekomandoi Shqipërisë gjatë një misioni monitorimi në vitin 2020 që të zhvendoste dhe të rehabilitonte në mënyrë urgjente një dampë minerare buzë liqenit si dhe të siguronte mbylljen e përhershme të çdo aktiviteti minerar me ndikim në këtë pasuri.
Dy vjet pas këtij rekomandimi, autoritetet shqiptare vazhdojnë të bëjnë një sy qorr.
Gani Bego, specialist i administratës së zonave të mbrojtura në Pogradec e konsideroi çështjen e mbetjeve minerare një problem të mbartur ndër vite, ndërsa theksoi se katër kompani vazhdojnë të kryejnë aktivitet minerar në vijën e liqenit të Pogradecit.
“Ky aktivitet fatmirësisht vitet e fundit ka pësuar rënie, por ka ende disa subjekte që vazhdojnë aktivitetin. Janë subjekte që shfrytëzojnë në karrierë dhe sigurisht që nga reshjet e shiut, metalet e rënda të këtij aktiviteti përfundojnë lehtësisht në liqen”, tha zoti Bego.
“Ne si Administratë e Zonave të Mbrojtura kemi ushtruar dhe kontrolle, kemi mbajtur aktet e konstatimit në disa subjekte dhe kjo është detyra jonë, të mbajmë aktet e konstatimit”, shtoi ai.
Sipas ekspertit të mjedisit, Arjan Merolli, mbetjet minerare kanë shkaktuar ndotje ekstreme të liqenit, me norma shumë herë më të larta se ato të Bashkimit Europian. Zoti Merolli shton se mbetjet e metaleve të rënda gjenden tashmë në organizmin e tre peshqve më të njohur komercialë të këtij liqeni –koranit, belushkës dhe krapit.
“Në rast se nuk marrim masa me këto mbetje minerare në formë shllamesh, që janë shumë të rrezikshme, do të humbasim me kalimin e kohës kriteret për të cilat ky rajon është shpallur si trashëgimi natyrore botërore. Duke qenë në dimensione shumë të vogla, këto masa e dëmtojnë shumë faunën e liqenit, sepse bëhen ushqim për llojet e ndryshme të peshqve në liqenin e Ohrit”, thotë zoti Merolli.
Bashkia e Pogradecit pretendon se po punon për zbatimin e rekomandimeve të UNESCO-s dhe sipas saj, pjesa më e madhe e mineraleve është pastruar.
“Një ndër problematikat e listuara nga UNESCO është dampa e mineraleve në Gurin e Kuq, një vend-depozitim mineralesh që është prej shumë kohësh atje. Pjesa më e madhe e saj është evaduar dhe pastruar dhe jemi në bashkëpunim me Ministrinë e Energjitikës për të hequr dhe pastruar edhe pjesën tjetër të kësaj mase materialesh”, tha nënkryetari i Bashkisë së Pogradecit, Paskalino Zyko.
Megjithatë, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjetikës tha në përgjigje të një kërkese për të drejtë informimi se dampa të tjera në zonën e liqenit janë duke u shfrytëzuar nga dy kompani koncesionare përmes lejeve të shfrytëzimit, që pritet të zgjasin deri në vitin 2026.
“Këto dy leje minerare përcaktojnë se nuk shfrytëzohet mineral në vendburim, por përdoret gjendja e stokut. Lejet e dhëna kanë si objekt shfrytëzimin e dampave, pasi ato kanë mineral hekur-nikeli. Sipas kontratës, detyrimi i kompanive për të pastruar dampat përfundon në momentin që ju përfundon leja e shfrytëzimit”, u përgjigj ministria.
Eksperti i mjedisit, Arjan Merolli thotë se e ka ndjekur nga afër procesin dhe ka vërejtur shkelje të tjera mjedisore.
“Ajo që është më shumë shqetësuese është që heqja e mineralit nuk ka respektuar asnjë nga nga ato rregulla që të ketë garanci që asnjë nga ato sasi të mineralit të hekur-nikelit mos kalojë përmes shirave apo faktorëve të tjerë atmosferikë në liqen. Përkundrazi, është muri rrethues i saj dhe nëpërmjet mjeteve të ngarkimit është hequr minerali pa respektuar asnjë nga ato rregulla”, përfundoi ai./VOA/ KultPlus.com
Në kuadër të 30-vjetorit të Butrintit në UNESCO, në muzeun arkeologjik është vendosur një ekspozitë fotografike. Në të shfaqen gjithë etapat e zhvillimit të Butrintit si qendër arkeologjike.
Fotot paraqesin vitet ’30 ku u ndërmorën gërmimet e para arkeologjike e në vazhdim. Ekspozita sjell edhe foto të ndërhyrjeve konservuese të monumenteve, si dhe pamje nga mjedisi mbresëlënës që kjo pasuri botërore ka.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri në datën 14 dhjetor, data që përkojnë me sesionin e 16-të të Komitetit të Trashëgimisë Botërore në vitin 1992.
30 vite më parë në Santa Fe të Nju Meksikos, u mblodh sesioni i 16-të i Komitetit të Trashëgimisë Botërore. Komiteti analizoi dhe përditësoi listën e pasurive botërore prej datës 7-14 dhjetor të 1992, duke klasifikuar për herë të parë qytetin antik të Butrintit pjesë e Trashëgimisë Kulturore Botërore sipas kriterit (C III).
Prej këtij sesioni e në vazhdim kufijtë e hartës së Butrintit si Pasuri Botërore e UNESCO-s kanë ardhur duke u zgjeruar, e në vitin 2007 gjithë territori i Parkut Kombëtar Butrint aprovohet si zonë buferike për pasurinë botërore. /atsh /KultPlus.com
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrullah Çeku, deklaroi se Kosova në vjeshtën e vitit të ardhshëm do aplikojë për tu bërë anëtare e UNESCO-s.
Sipas tij, nga anëtarësimi në UNESCO do dëshmohet edhe më shumë pavarësia e sovraniteti i Kosovës.
“Unë besoj që në mundësinë e radhës duhet të aplikohet.E ajo mundësi është në vjeshtën e vitit të ardhshëm, kjo për shkak se konferenca e përgjithshme e UNESCO-s takohet çdo 2 vjet dhe kjo është mundësia për aplikim. Aplikimi në Këshillit e Evropës në Bashkimin Evropian, NATO e shumë shpejt edhe në UNESCO,janë veprime të natyrshme për ta konfirmuar sovranitetin dhe pavarësinë e Kosovës”, deklaroi Çeku në Tëvë1.
Ai tutje përmendi edhe aplikimin e Kosovës për statusin e kandidatit për anëtar në Bashkimin Evropian, e që do ndodhë gjatë këtij muaji.
“Besoj që në të njëjtën logjikë duhet të vazhdojmë edhe me UNESCO-n dhe me organizatat tjera institucionale e ndërkombëtare”, tha ai tutje.
Kujtojmë se kërkesa e Kosovës për t’iu bashkuar organit kulturor të OKB-së në vitin 2015 nuk ka marrë mjaftueshëm vota nga shtetet anëtare të UNESCO-s, për shkak të kundërshtimit të fortë nga Serbia dhe aleatët e saj. /KultPlus.com
Sot është Dita Botërore e Kafes Turke, e cila është regjistruar në listën e trashëgimisë botërore jomateriale të UNESCO-s që prej vitit 2013.
Ishte një nismë e shtetit turk, për të nderuar metodën më të vjetër të të bërit të kafes, pija më e famshme në të gjithë botën. Kafja turke nisi të bëhej në shekullin e 16-të dhe sot mban histori, rituale, por dhe është kthyer në një mënyrë të jetuari.
Përveç aromës më të fortë, kafja turke ka një mënyrë të vecantë përgatitjeje dhe shërbimi. Pasi piqet, bluhet shumë imët dhe zihet në xhezve (enë në formë konike me një bisht të gjatë).
Ndryshe nga shumë versione të tjera ajo nuk filtrohet dhe shërbehet në filxhanë të vegjël. Sa më shumë shkumë të ketë, aq më shumë vlerësohet kafja turke. Krahasuar me mënyra të tjera të përgatitjes së kafesë, ajo turke është më e shëndetshme dhe nëse konsumohet pa sheqer është një antioksidues i fuqishëm.
Pija e vlerësuar nga UNESCO, për të gjithë ata që e konsumojnë është më tepër se vetëm një pije. Ajo është një mjet i fuqishëm për të bërë bashkë njerëzit dhe për të përmirësuar lidhjet mes tyre. Siç thotë dhe një shprehje e vjetër në Turqi “Një kafe e mirë turke, do të kujtohet edhe pas 40 vitesh”./atsh/ KultPlus.com
File Kola ishte 8 vjeçe kur nisi të mësonte nga e ëma dhe tezja se si bëhej xhubleta, ndërsa si 10-vjeçare u ul të punonte në tezgjah.
Xhubleta është një veshje e punuar me dorë, që vishej nga gratë dhe vajzat malësore në Shqipërinë e Veriut, por edhe në një pjesë të Malit të Zi dhe Kosovës.
Është kryesisht e zezë, e punuar në masë të madhe me pëlhurë leshi dhe me motive të qëndisura shumëngjyrëshe. Karakteristikë e saj është pjesa e poshtme në formë të kambanës.
Filja, sot 70 vjeçe, kujton ende në detaje gjithçka nga procesi i bërjes së një xhublete.
“E zgjidhnim leshin e deles ku ishte më i miri, e shprishnim, e lënurnim dhe e tirrnim. Mjetet që duheshin për ta përgatitur xhubletën, ishin: koshi i spikut, veku dhe vajanica. Tirku bëhej në vek [tezgjah] dhe kur përfundonte, e çonim në vajanicë, që ka qenë një vegël prej druri… Ishin si dy çekiçë prej druri që komandoheshin nga forca e ujit, godisnin tirkun dhe krejt copa ngjeshej”, kujton Filja për Radion Evropa e Lirë.
Javën e kaluar, Agjencia e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) e mori nën mbrojtje xhubletën.
Kjo veshje, e vjetër 4 mijë vjet, dikur përdorej në jetën e përditshme.
Megjithatë, përdorimi dhe prodhimi i saj ka qenë në rënie gjatë dekadave të fundit, si për arsye socio-politike, ashtu edhe për arsye ekonomike.
Filja kujton se në kohën e rinisë së saj nuk kishte bojëra për të ngjyrosur leshin e deles, por se ato bëheshin duke zier lëvozhga verri, gjethe frashri, si dhe një gur me ngjyrë blu që thotë se quhej karaboj.
Tetë xhubleta në pajë
“Unë jam martuar me xhubletë dhe kam pasur tetë xhubleta në pajë. Më e mira ishte ajo që vesha kur u bëra nuse dhe e përdorja kur kishim festa. Xhubleta pas së mirës ishte ajo që e vishja kur të afërmit na ftonin në dreka dhe darka, ndërsa të tjerat i kisha për t’i mbajtur përditë”, thotë Filja.
Me keqardhje, ajo tregon se sot i ruan vetëm dy prej tyre.
“Ishin kohë të vështira, varfëri… Të besohet që gjashtë xhubleta i kam prishur dhe me to kam bërë qilima, apo shtrojë, apo mbulojë? Më vjen të qaj kur e kujtoj. Më janë dhimbsur shumë kur i kam prishur se i kisha bërë me këto duar, por nuk kam pasur rrugë tjetër”, thotë Filja.
Ajo nuk jeton më në fshatin e saj të lindjes, Vermosh, ku edhe mësoi zanatin, por në Shkodër – qytet në pjesën veriore të Shqipërisë.
Për ta ruajtur këtë traditë, por edhe për të siguruar të ardhura për veten dhe bashkëshortin, Filja, në shtëpinë e saj, vazhdon të qepë xhubleta dhe tirq – veshje që dikur përdornin burrat malësorë.
Ajo thotë se numrin më të madh të porosive e ka nga emigrantët në Shtetet e Bashkuara.
“Ata i duan xhubletat dhe tirqit ashtu siç kanë qenë dikur, origjinale. Është një punë që merr shumë kohë. Një xhubletë e shes 3 mijë dollarë, por kjo shifër është qesharake, krahasuar me punën që bëj. Më duhet t’i blej stolitë, t’i mbledh nëpër zona të ndryshme, dikush shet një varëse, dikush hajmalinë, dikush postavën, apo brezin e hekurit që kanë mbajtur gratë dikur…”, rrëfen Filja.
Ajo thotë se më së shumti punon imitime të xhubletës, pasi kështu mund t’ia dalë për të siguruar më lehtë të ardhura. Për ta qepur atë në formën origjinale, thotë se i duhet mbështetje edhe nga institucionet.
Xhubleta për raste të ndryshme
Rita Kalaj Shkurtaj, kryetare e Shoqatës Kulturore “Xhubleta e Alpeve Shqiptare”, ka intervistuar rreth 150 gra të moshuara në zonën e Malësisë së Madhe dhe në Mal të Zi për teknikën e punës së bërjes së xhubletës.
Dhe, gjithçka që ka të bëjë me të, e ka dokumentuar në një botim.
Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ajo tregon se për të punuar një xhubletë dasme apo festash, janë dashur gjashtë deri në nëntë muaj kohë.
Xhubletat e përditshme, thotë ajo, kanë kërkuar më pak kohë, sepse nuk kanë pasur punime të veçanta dhe qëndisje.
“Xhubleta e ‘vdekjes’ [që ruhej dhe vishej kur varrosej një grua] gjithashtu ka kërkuar kohë, sepse ka pasur shumë punime në pjesën e përparme të saj”, thotë Kalaj Shkurtaj, studiuese dhe sipërmarrëse në ruajtjen dhe kultivimin e xhubletës. Një prej grave që ka intervistuar ajo, ka qenë edhe Age Vuktilaj, sot 94 vjeçe.
Ajo ka treguar në detaje dijen e saj dhe është ndër të rrallat që mban gjallë teknikat më të hershme të bërjes së xhubletës.
Kalaj Shkurtaj thotë se ajo dhe shumë gra të tjera të zonës së Kelmendit të Malësisë së Madhe, që dinë të bëjnë xhubleta, kanë emigruar në SHBA.
Shumë artizane e kanë rikthyer këtë traditë, por një pjesë e tyre nuk punojnë me material origjinal – ose riciklojnë xhubleta të vjetra, ose bëjnë imitime të tyre.
Rikthehet tradita e daljes së nuses me xhubletë
Në zonën e Kelmendit, pjesa veriore e Shqipërisë, shumë familje i ruajnë xhubletat e hershme.
Dilë Vaçaj, 69 vjeçe, nga fshati Vermosh, ruan ende xhubletën e nënës së saj, si dhe pjesët që e shoqërojnë: bohçja e kuqe, pështjellaku i zi, kraholi, gryksa, kapica me ruba, çorapet e qëndisura e të tjera.
“Është e vështirë ta mbash dhe ta veshësh. Xhubleta duhet palosur me kujdes që konet e saj të rrinë në pozicionin e duhur. Jo kushdo di ta ruajë dhe ta veshë. Jam shumë e gëzuar që po rritet interesi për këtë veshje të mrekullueshme. Sivjet, një vajzë në Kelmend erdhi dhe kërkoi xhubletë që të dilte nuse me këtë veshje”, thotë Dilja.
“Ta shohësh një nuse nga afër me xhubletë, ishte shumë bukur”, shprehet ajo. Një prej stolive që ruan, është edhe varësja e mashave.
“Xhubleta ka pasur shumë qëndisje dhe shumë stoli. Peshonte rreth 14-15 kilogramë si veshje. Një prej stolive ishte edhe varësja e mashave, që gruaja malësore e mbante varur në qafë. Në fund të varëses është një si gërshërë e vogël. Me të, gruaja merrte një gacë nga oxhaku dhe ndizte çibukët e burrave në odë”, rrëfen Dilja.
Ajo thotë se një tjetër pjesë e stolive ka qenë edhe hajmalia, ku nuses i hidheshin napolona ari gjatë kërcimit.
Roli i institucioneve
Luljeta Dano është një prej anëtarëve të ekipit që dorëzoi dosjen e xhubletës dhe të bërjes së saj në UNESCO.
Pranimi në këtë organizatë, thotë ajo, nënkupton “obligim për realizimin e disa detyrave nga institucionet qendrore dhe lokale”.
“Duhet të ndërtojnë politika se si të rijetëzohet xhubleta në jetën kulturore, në politikat e turizmit. Më pas vjen përfitimi prej këtij vendimi. Do të prodhohen më shumë xhubleta me teknikën origjinale, do ta shohim këtë kryekostum të etnografisë shqiptare më të pranishëm në festa familjare, në tregun e turizmit etj.”, thotë Dano, koleksioniste dhe drejtore e Qendrës Antropologjike “Xhubleta”.
Më 29 nëntor, kur ka bërë publik lajmin për pranimin e xhubletës në UNESCO, ministrja e Kulturës e Shqipërisë, Elva Margariti, ka thënë se xhubleta nuk do të mbetet një relikt i së shkuarës, por se do ta ketë mbështetjen e institucioneve.
Në ueb-faqen e UNESCO-sshkruan se xhubleta përfaqëson një trashëgimi të kulturës nga ilirët te shqiptarët. Kështu, xhubleta është veshja më e hershme në Shqipëri dhe Ballkan. / KultPlus.com
Një xhubletë e ekspozuar në Muzeun Kombëtar të Kosovës. Kjo veshje shqiptare, e vjetër 4 mijë vjet, tashmë është nën mbrojtjen e UNESCO-s.
Ambasadorja e SHBA-ve në Tiranë, Yuri Kim, ka reaguar pas lajmit se xhubleta është shqiptare është regjistruar në UNESCO.
Nëpërmjet një postimi në Twitter, Yuri Kim uron ministren e kulturës në Shqipëri, Elva Margariti, ndërsa thotë se xhubleta shqiptare është një fustanet më të bukur në botë.
“Xhubleta është një nga fustanet më të bukur në botë. Është e mrekullueshme të shohësh trashëgiminë kulturore të njohur, të mbrojtur dhe të promovuar. Urime Elva Margariti”, shkruan Yuri Kim në Twitter.
Veshja shqiptare katër mijë vjeçare, xhubleta është pranuar në listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale nën mbrojtjen e UNESCO-s. Veshja simbol e trashëgimisë tonë është tashmë pasuri e gjithë njerëzimit. Ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cilësoi si dhuratë për 110-vjetorin e pavarësisë.
Xhubleta njihet si veshje tradicionale e grave të Malësisë. Dosja e dijebërjes artizanale të xhubletës u dorëzua në UNESCO vitin e kaluar, për shkak se veshja tradicionale unike po rrezikonte të humbiste. / KultPlus.com
Përfaqësues nga 44 shtete, më 16 nëntor të vitit 1945, u mblodhën në Londër për të “ndërtuar paqe në mendjen e njerëzve”, për të krijuar një organizatë që do të mishëronte një kulturë të mirëfilltë paqeje, mbështetur në solidaritetin intelektual dhe moral të njerëzimit për të parandaluar shpërthimin e një lufte tjetër botërore.
Nga kjo konferencë lindi UNESCO, akronim në anglisht për Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë.
Kushtetuta e UNESCO-s, nënshkruar më 16 nëntor 1945, hyri në fuqi një vit më vonë, pas ratifikimit nga njëzet vende: Australia, Brazili, Kanadaja , Kina, Çekosllovakia, Danimarka, Republika Dominikane, Egjipti, Franca, Greqia, India, Libani, Meksika , Zelanda e Re , Norvegjia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut , Turqia, Britania dhe Shtetet e Bashkuara.
Sesioni i parë i Konferencës së Përgjithshme të UNESCO-s u mbajt në Paris nga 19 nëntor-10 dhjetor 1946 me pjesëmarrjen e përfaqësuesve nga 30 vende me të drejtë vote.
Përndryshe, Kosova në vitin 2015 ka aplikuar për t’u anëtarësuar në këtë organizatë, por nuk ka arritur të futet në UNESCO për tri vota./ KultPlus.com
Muaji nëntor konsiderohet si muaji i isopolifonisë pasi në 25 nëntor të vitit 2005 kjo mrekulli e kulturës shqiptare është përfshirë në listën e pasurive gojore të njerëzimit, të mbrojtura nga UNESCO.
DRTK Gjirokastër si një ndër promotoret, mbështetëset e kulturës dhe elementeve kulturore, organizoi sot një takim me mjeshtrin e isopolifonisë, Roland Cenko, i dekoruar me titullin “Mjeshtër i Madh i Isopolifonisë” si dhe me fëmijë të shkollës “Naim Frashëri”, si një ndër shkollat që ka nxjerrë ndër vite breza të cilët e duan isopolifoninë.
Në fjalën e tij, drejtuar të rinjve, mjeshtri u shpreh se isopolifonia është e vjetër sa vetë historia jonë. “Është folur e përmendur nga shumë njerëz që e kanë dashur vendin tonë. Është studiuar nga gjuhëtarë e mbledhës folklori, dhe sot mund të themi se është një ndër krenaritë dhe pasuri e rrallë e jona”, tha mjeshtri Cenko, duke bërë thirrje që brezat ta çojnë para me punë, vullnet dhe dashuri.
“Isopolifonia popullore shqiptare” është në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO. Juria Ndërkombëtare e mbledhur në Paris nga data 21-24 nëntor 2005, shqyrtoi mbi 60 kandidatura të propozuara për t’u përfshirë në listën “Kryevepër e njerëzimit”, propozime të bëra në rrugë zyrtare nga shtete të ndryshme në çdo anë të botës duke plotësuar dosjet dhe kriteret e shpallura për këtë qëllim. /atsh / KultPlus.com
Në raportin, i cili u përgatit duke shqyrtuar të dhënat satelitore, u trajtua shkrirja e akullnajave, që pranohet gjerësisht si fillimi i ndryshimeve klimatike.
Në raport theksohet se në 50 zona që janë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s gjenden 18 600 akullnaja, një e treta e të cilave do të zhduken në mënyrë të pashmangshme.
Raporti tërheq vëmendjen se akullnajat do të shkrihen pavarësisht nga lufta e njerëzve kundër ndryshimeve klimatike, duke theksuar se nuk do mbetet gjurmë nga disa akullnaja në Afrikë, Evropë dhe Amerikë.
Akullnajat në malin më të lartë në Afrikë, në Kilimanxharo të Tanzanisë, Alpet zvicerane, Dolomite si dhe parku kombëtar ”Yellowstone” dhe ai ”Yosemite” në SHBA janë në mesin e akullnajave që do të shkrihen deri në vitin 2050, thekson raporti./atsh/ KultPlus.com
Duke përdorur imazhet satelitore para dhe pas, OKB-ja ka dokumentuar dëmtimin ose shkatërrimin e plotë të 207 vendeve kulturore në Ukrainën e shkatërruar nga lufta.
Të dhënat po mblidhen në një platformë online të krijuar posaçërisht, e cila fillimisht do të jetë e aksesueshme vetëm për ekspertët, por së shpejti do të hapet edhe për publikun, njoftoi dje Krista Pikkat nga agjencia arsimore dhe kulturore e OKB-së (UNESCO),në Gjenevë.
Shtatë vendet e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Ukrainë deri më tani nuk janë dëmtuar si rezultat i pushtimit të plotë të Rusisë tetë muaj më parë, tha ajo.
Vende të tjera, si teatri i dramës në Mariupol, nuk kanë pasur të njëjtin fat. Qindra civilë kërkuan strehim atje menjëherë pas fillimit të luftës në mars. Më 16 mars, bombat ruse shkatërruan pjesën më të madhe të ndërtesës. Imazhet e vlerësuara nga UNESCO janë të 9 marsit dhe 12 majit.
Nga 207 vendndodhje, 88 janë objekte fetare, 15 janë muze, 76 janë ndërtesa me interes historik ose artistik, 18 janë monumente dhe 10 janë biblioteka.
UNESCO po punon me Qendrën Satelitore të Kombeve të Bashkuara me bazë në Gjenevë (UNOSAT) për vlerësimet e fotografive.
Kur UNESCO merr informacion rreth dëmtimit, UNOSAT blen imazhe satelitore nga shitësit komercialë të marra sa më afër që të jetë e mundur, para dhe pas sulmit.
Sipas UNOSAT, imazhe të tilla kushtojnë midis 250 euro (251 dollarë) dhe më shumë se 1000 euro, në varësi të mënyrës se si janë marrë. Ekspertët përpunojnë imazhet satelitore për të treguar shkatërrimin e saktë./atsh / KultPlus.com
