Këndimi koral është një nga format më të njohura të pjesëmarrjes në artin skenik, si për të rriturit ashtu edhe për fëmijët, natyrisht. Duke vlerësuar faktin që kultura të ndryshme zhvillojnë muzikën korale në mënyra të ndryshme që përfaqësojnë diversitetin e tyre, sigurisht që çdo vend ka origjinalitetin e tradiconalitetin e ruajtur brez pas brezi, njësoj sikurse e ka edhe Kosova e Shqipëria, shkruan KultPlus.
Mbrëmë është bërë hapja e edicionit të 5-të të Festivalit që promovon muzikën korale, si festivali i vetëm në Kosovë, Prishtina International Vocal Festival, duke sjellur diskutime mbi muzikën vokale shqiptare nga kompozitori i njohur Eriks Esenvalds dhe më pas gjithë këtë diskutim, duke e shfaqur përmes grupit Argjiro nga Shqipëria.
Dardan Noka e bëri hapjen e këtij festivali duke iu uruar të gjithëve mirëseardhje dhe me duartrokitje e pritën edhe kompozitorin e njohur ndërkombëtarisht, Eriks Esenvalds.
Eriks Esenvalds kishte fituar çmimin e kompozitorëve të rinj të konkursit ndërkombëtarë të tribunës në vitin 2006, kur edhe kishte kompozuar këngën “Legend of the ëalled-in ëoman”, pra, pikërisht nga legjenda Rozafa, e cila i dha jetë një femije, me sinqeritetin dhe vetë-flijimin e saj, ajo i dha jetë një qyteti. Mbi të u ngrit një kala, tre vëllezeritë e legjendës gjetën mirëkuptim mbi murosjen e kësaj gruaje.
Së bashku diskutuan më shumë mbi muzikën vokale dhe mënyrën se si Esenvalds është njohur me muzikën vokale shqipe.
Ky i fundit tregon edhe momentin kur është takuar me Nënën Terezë dhe se sa e dashur ishte ajo.
“Unë u takova me të dhe ajo më tha që e gjithë puna ime është vetëm një pike në oqean, por nëse unë nuk do ta bëja këtë punë, atëherë oqeani do të kishte një pike më pak. Unë e dashurova këtë pjesë dhe vendosa që të kompozojë veprën “A drop in the ocean”. Unë i tregova asaj që do të inçizojë një kasetë dhe e panë gjithë atë kasetë që po e mbaja me veti. Një nga motrat aty më la që të hy brenda ku ishte edhe Nëna Terezë, derisa tha se ajo do të vijë për një minutë. Në atë minutë, Nëna Terezë kishte shkuar në një dhomë tjetër dhe ishte lutur për mua, një të huaj që nuk më kishte parë më herët. Kështu, kjo ishte kënga ime e parë e shkruar në një kishë”, thotë ai mes tjerash.
Në anën tjetër, drejtori artistik i këtij festivali, Hajrullah Syla, tha për KultPlus që përkundër faktit që ata janë të ri në aspektin e festivaleve, kanë arritur që të promovojnë muzikën vokale të Kosovës duke sjellur artiste më renome botërore këtu.
“Me të vërtet është kënaqësi e veçantë që të sjellim qysh në edicionin e 5-të emra të mëdhenj të skenës botërore, kështu që ne kemi pasur shumë kujdes që edhe këtë edicion të kemi artistë të tjerë, sigurisht edhe ata vendor”.
Syla thotë se festivali veçse po shkon në rritje, derisa njofton që në të ardhmen skena vendore do të pasurohet edhe më shumë nga artistë të tjerë ndërkombëtarë.
“Ambienti ku jemi ne nuk është hapësirë shumë e madhe që të ketë një numër të madh të publikut, por jam i kënaqur se sa shumë e shijuan të gjithë diskutimin dhe performancën e grupit Argjiro. Ishte mjaftë interesante sepse arritëm ta kuptojmë një kompozitor nga Letonia, i cili ka krijuar muzikë duke përdorur muzikën labe, kështu që kjo është ndjenjë e mirë që ne si shqiptarë ta kuptojmë se si shihet kjo nga një kompozitor që nuk ka idenë për muzikën labe, por që ka krijuar një vepër mjaftë të mire”.
Ai thotë se ansambli Argjiro e pasuroi edhe më shumë këtë program, e gjitha ajo çfarë u diskutua në pjesën e parë, u shfaq në pjesën e dytë përmes Argjiros, pra, qëllimi sipas Sylës ishte që të shfaqnin përpara publikut atë se çfarë diskutuan në fillim.
“Koncerti është menduar nga pjesa e hapjes deri te ajo e mbylljes. Planifikimi ka qenë i tillë që fillimisht të diskutohet për diçka dhe më pas ajo të shfaqet te publiku. Koncerti i radhës do të jetë më date 7 dhe më pas më 10 tetor, ku do të jenë “The Sëinglers”, të cilët kanë fituar edhe 5 çmime Grammy Aëards, të cilat i kanë fituar me meritë. Pas koncertit do të jetë Arta Jashari me këngët e të madhes Nexhmije Pagarushës që janë sjellur në një formë më ndryshe. Nata përmbyllëse do të jetë me Eriks, që do të ndëgjojmë edhe veprën që ai ka krijuar”.
Roland Çeko, udhëheqësi i ansamblit Argjiro, njofton gjithë lexuesit e KultPlus se ai e ka të trashëguar polifininë nga 5 breza.
“Ne si grup kemi marrë çmime të ndryshme dhe po punoj tanimë gati 30 vjet dhe kjo punë nuk do të shterrojë, do lindë e do lindë gjithnjë e më shumë, tërë jetën. Do ta mbajmë më dhëmë gjallë e nuk do ta lëshojmë”.
Sipas Çenkos, çdo herë kur ai vjen në Kosovë, ndjehet sikurse në shtëpninë e tij.
“Unë kam performuar disa herë në Kosovë, është një ndjenjë shumë e madhe dhe ftesën e prita me gëzim. Edhe unë dhe shoktë e mi menxi prisnim. Ky është vendi jonë, prandaj sa herë që më vjen ftesa jam shumë krenar dhe i gëzuar që performoj në këtë vend”.
I gjithë publiku i pranishëm në sallë u emocionua nga performanca e ansamblit “Argjiro”, e këtë gjë më së miri e shfaqën edhe duartrokitjet e shumta që këta të fundit morën.
PriVocalFest do të vazhdojë edhe me netët e tjera, ku sonte do të mbahet nata e dytë e këtij edicioni me performancën “Skena e Re”, ku do të prezantohen në skenë Kori i fëmijëve të shkollës së muzikës së Gjilanit të udhëhequr nga Artan Jerliu dhe në pjesën e dytë të programit do të jetë Martina Lekaj, soprano dhe Ylberinë Avdyli, soprano. Kjo mbrëmje që mbahet më 7 tetor në Amfiteatrin e Bibliotekës Universitare, nga ora 20:00. /KultPlus.com
Lëvizja njerëzore bën të mundur ekzistencën e formave të artit krijues si baleti. Në thelb, baleti ka një ton dramatik, i cili shfaqet para një publiku në një skenë duke përdorur skenografi, kostume dhe ndriçim. Mes tjerash, përmes baletit mund të komunikohet një mesazh ose një ide, ndjenjë ose mënyrë të menduari. Të bërit kërcim balet përfshin pjesën magjepsëse, emocionuese, provokues ose ai mund të jetë ndonjëherë mund të përcjellë edhe emocione të frikshme, shkruan KultPlus.
Baleti Kombëtar i Kosovës shënon 50-vjetorin e themelimit më 9 tetor të këtij viti, ku përgatitjet për këtë përvjetor jubilar janë bërë dhe po vazhdojnë të bëhen në mënyrë të organizuar, pavarësisht problemeve që janë shfaqur në këtë rrugëtim.
Drejtori i BKK-së, Sinan Kajtazi, në një intervistë për KultPlus, bën të ditur se shfaqja e përgatitur për këtë ngjarje madhështore është përzgjedhur në mënyrë të natyrshme të jetë pikërisht ajo e “Halilit dhe Hajrisë”, siç njihet edhe si “baleti i parë shqiptar”.
“Baleti Kombëtar i Kosovës, në vazhdimësi përveç veprave të repertorit botërorë, ka promovuar edhe repertorin kombëtarë, prandaj përzgjedhja e baletit “Halili dhe Hajria”, vjen natyrshëm në këtë jubile, jo vetëm për faktin se është baleti i parë shqiptar, por se edhe është një vepër jashtëzakonisht e mirë”.
Gjatë muajve të fundit në llogarinë zyrtare të këtij institucioni është bërë promovimi dhe falënderimi i njerëzve që e zhvilluan dhe e ngritën në maje baletin e Kosovës.
“Sigurisht se e kemi për obligim të njohim meritat e gjithsecilit për këtë gjysmë dekade jetë të Baletit Kombëtar të Kosovës, e sidomos themeltarëve të institucionit të BKK, të cilët para 50 vitesh, nisën këtë storje suksesi për ta vazhduar edhe gjenerata e re e balerinëve. Më vjen mirë që kjo kampanjë ka pas impakt të mirë tek njerëzit dhe sigurisht se ky ka qenë edhe qëllimi që të gjithë ata që kanë kontribuar në forma të ndryshme për BKK, me e pas parasysh se dikush iu njeh meritat dhe kontributin”, thotë Kajtazi.
Ai gjithashtu njofton se janë në fazën finale të përgatitjeve për shënimin e evenimentit të 50-vjetori të BKK-së.
“Mbyllja e ndërtesës së Teatrit Kombëtar për rinovim, na ka shkaktuar telashe të mëdha. Jemi sistemuar në sallën e AKV Shota, për ushtrimet dhe provat, në ndërkohë kemi siguruar edhe hapësirat e Sallës së Sporteve “1 Tetori” dhe deri në këtë moment, gjithçka duket se po ecë mirë. Përveç premierës së baletit, që do të jetë pjesa kryesore e mbrëmjes së 9 tetorit, sigurisht se do të ketë fjalime e ndarje mirënjohjesh dhe po besoj një befasi të këndshme për audiencën në fund të shfaqjes”.
Kajtazi beson se mbyllja e Teatrit ka kosto të madhe për profesionin e tyre, pasi baleti është art i ndishëm dhe përvec angazhimit të përditshëm, kërkon edhe kushte adekuate.
Në fund, kreu i BKK-së shprehet i bindur që Baleti Kombëtar i Kosovës ka treguar përkushtim e punë të pakompromis.
“Jam i bindur që Baleti Kombëtar i Kosovës, ndër vite ka treguar përkushtim e punë të pakompromis, duke përfaqësuar vlerat e një arti elitarë e universal si në vend, poashtu edhe nëpër Evropë, duke krijuar kështu një respekt të jashtëzakonshëm në komunitetin artistikë ndërkombëtarë”, përfundon ai.
Shfaqjet e baletit, veçanërisht ato klasiket, synojnë t’i tregojnë një histori audiencës. Gjithçka, nga dekorimet e ndërlikuara të skenës deri te kostumet e ndryshme, përfshirë këtu edhe grimin e kërcimtarëve, ndikojnë në përthekimin e duhur të një përralleje baleti dhe efektin e tij të përgjithshëm te audienca. Shfaqjet e baletit janë kulmi i bashkimit të disa elementeve krijuese dhe entuziazmi e emocioni i kërcimtarëve janë qershia në krye. /KultPlus.com
“Muzika është një vepër arti që shkon nga veshi drejt e në zemër”.
Muzika përgjithësisht perceptohet si më universalja nga të gjitha format e artit. Ajo është një lloj arti unik që na stimulon trunin tonë duke na ngjallur përgjigjje nga të gjitha shqisat tona njerëzore. Krijimi i një vepre arti të veçantë dhe origjinale që të dalllohet nga konkurrenca kërkon origjinalitet. Arti nuk është thjesht një shprehje a diçkaje që ndodhë çdo ditë. Ka shumë lloje të ndryshme të artit, por muzika ka ndikuar në jetën e shumë njerëzve dhe është integruar në ekzistencën tonë të përditshme, shkruan KultPlus.
Kurdo herë që flasim për art në Kosovë, artin e muzikës, është e paimagjinueshme të mos e përmendim figuën e madhe të Nexmije Pagarushës. Programi “Mbi Re” i Prishtina International Vocal Festival do të përmbajë këngë të përpunuara dhe të mirëfillta shqipe të Pagarushës.
Këto këngë do të këndohen nga Arta Jashari, si soprano, e përcjellur nga Pranvera Hoxha Bryma në piano, Yllka Simnica në flautë, Astrit Stafai në kitarë dhe në trumpetë do të jetë Avni Krasniqi.
Në një intervistë për KultPlus, Arta Jashari thotë se të performuarit këngë nga Nexhmije Pagarusha i është dashur që të ndjekë shkolla profesionale jashtë vendit për një kohë të gjatë.
“Diva shqiptare e muzikes Nexhmije Pagarusha ishte dhe do mbetet një ndër zërat më unik në historinë tonë, e cila duhet ruhet me zilinë më të madhe si thesar shumë i rëndësishëm i zhvillimit tonë kulturor e artistik si shoqëri. Unë që nga moshat më të hershme kam shkuar në shkollime jashtë vendit, e them këtë sepse më është dashur që të arrij një pjekuri vokale dhe profesionale mjaft të bujshme që të mund të “guxoj” të marr një iniciativë të tillë, shumë të rëndësishme për mua si artiste – të rikthej këngët madhështore të Nexhmije Pagarushës”, thotë ajo.
Tutje, Jashari njofton se në këtë program do të jenë 12 këngë, të cilat janë duke i përshtatur për një format koncertal.
“Kam hulumtuar dhe përzgjedhur afro 12 këngë, të cilat jemi duke i pështatur në format koncertal, pra për piano, vokal dhe instrumentistë mysafirë, të cilët i falenderoj shumë për gadishmërinë e pjesëmarrjës në Koncert”.
Me ndihmën e kolegëve të mij, duke nisur nga aranzhuesi i këngëve kompozitori Kreshnik Aliçkaj, pianistja Pranvera Hoxha-Bryma jemi duke bërë prova dhe pregaditje çdo ditë për këtë program.
Dëshira e përzier me përgjegjësi për të risjellë muzikë të mirëfilltë shqipe
Muzika konsiderohet si shtrirja e së vërtetës së pakufishme; i lejon individët të shprehen në çfarëdo mënyre; është një formë arti mbarëbotërore që nuk mund ta injorojmë; dhe u paraqet interpretuesve mundësi të shumta vendimmarrëse çdo ditë.
“Këngët të cilat jam duke i punuar janë diçka krejtësisht ndryshe prej asaj çfare unë këndoj tash e 17 vite në skenë. Teknika është krejt tjetër, regjistri vokal dhe mund të them që përveq muzikes aq të bukur së Nexhmije Pagarushës, çdo herë e më shumë më duket e jashtëzakonshme për atë çfarë ajo ka krijuar në kohën e saj dhe aftësive të saj vokale”, shprehet Jashari, duke treguar se është një dëshirë e madhe e saj që të risjellë muzikën e mirëfilltë shqipe me një përgjegjësi shumë të madhe profesionale.
Një jetë në skenë bashkë = kombinim energjik
“Pianistja dhe korepetitorja Pranvera Hoxha-Bryma dhe unë kemi pothuajse një jetë të tërë në skenë. Korepetitori është ai apo ajo që përbën boshtin e programit dhe ne jemi nje kombinim energjik, të cilin besoj arrijnë t’a vërejnë publiku patjetër”.
Jashari mes tjerash përmend edhe faktin që ata kanë dëshmuar mirë interesimin e publikut për muzikën klasike.
“Ne i qëndrojmë besnik publikut dhe ardhjes në çfarëdo hapësire të improvizuar që ne si artistë të muzikës klasike mundohemi të iu ofrojmë. Nuk dyshoj as për koncertin në fjalë, meqë është për herë të parë një format i tillë skenik dhe me muzikë shqipe”, përfundon ajo.
Ky koncert do të zë vend në Amfiteatrin e Ri të Bibliotekës Universitare më 11 tetor me fillim nga ora 20:00.
“Pri Vocal Fest” do të fillojë më 6 tetor dhe do të përfundojë më 12 tetor, ku edhe shënohet 5 vjetori i themelimit të këtij festivali. Artistë nga vendi dhe skena ndërkombëtare do të paraqiten përgjatë këtyre gjashtë ditëve. /KultPlus.com
Një ekspozitë arti ndihmon për të sjellë në realitet ato emocione të fshehura në thelbin e shpirtit, përpara njerëzve që i admirojnë dhe i kuptojnë ato. Pra, në thelb, arti i paraqitur në një ekspozitë është një mënyrë komunikimi për të shprehur emocionet e ndjenjat në një mënyrë tjetër, shkruan KultPlus.
Pas një vepre arti të varur në muret e një shtëpie, ka një rrugë, një histori. Një afat kohor që fillon me konceptimin e artistit dhe përfundon me vendimin e galerisë për ta ekspozuar dhe për ta parë publiku.
Një gjë të tillë do ta bëjë edhe artisti nga Kosova, Arianit Beqiri, i cili do të mbajë një ekspozitë personale në Hamburg të Gjermanisë, ku do të prezantojë 9 punime në “Atelier so & Hamburg Kunstgalerie” më 23 shtator.
Beqiri, në një intervistë për KultPlus, ka dhënë detaje të reja sa i përket ekspozitës së tij dhe me temën që ai do të paraqitet aty.
“Mbase nuk mund të vërejmë objekte e kujtime përreth nesh asnjëherë deri atëherë kur ato nuk janë më mes nesh”.
Më tej ai bën të ditur se do të prezantohet me 5 piktura dhe 4 instalacione, ndërsa do të ketë vepra që në thelb flasin për homazhin ndaj kujtesës kolektive.
“Do të ketë piktura dhe instalacione. Janë gjithësej 5 piktura dhe 4 instalacione. Homazh për memorien kolektive. Për atë që na krijon kujtime e ndjenja. Homazh për objektet që na kanë krijuar kujtime e që dora e neoliberalizmit i ka shkatërruar. Homazh për traditat tona që i komercializuam. Homazh për traditat tona që i shitëm për hekër. Homazh për shkatërrimin e qyteteve tona nga ndërtimet paleje”.
Beqiri bën të ditur se kjo ekspozitë do të jetë e hapur për një muaj dhe të gjithë të interesuarit për blerjen e veprave të tij mund ta bëjnë këtë.
Edgar Degas ka thënë se arti nuk është ajo që shihni, por ajo që shohin të tjerët, njësoj po pret edhe Beqiri për të gjithë vizitorët në këtë ekspozitë, të shohin të gjithë punën e veprat e tij nga afër. /KultPlus.com
“Se nuk dua tjetër, vetëm ta marr vesh të vërtetën. Kjo do të ishte drejtësia më e madhe për mua. Vetëm të vërtetën dhe asgjë tjetër! Spse ai fëmijë nuk ka ditur asgjë, nuk i ka bërë keq askujt, as ai, as unë, e as burri”.
23 vjet pas luftës, në mungesë të përgjigjeve, familjarëve u mbetet barra e pyetjeve dhe pikëllimit edhe në varret e të pagjeturve. Besimi i palëkundur se një ditë do të mësojnë për fatin e djalit, të prindit, vajzës, i mban ata të ngushëlluar. E pikërisht, familjet e të zhdukurve kanë nevojë për përgjigje; ndalimi i kërkimit nuk është një opsion dhe nevojat e tyre rëndohen me kalimin e kohës, shkruan KultPlus.
Më 30 gusht në ambientet e Kino ARMATËS, është promovuar edhe libri “Fëmijëri të rrëmbyera: Rrëfime mbi përvojat e fëmijëve në luftë”. “Fëmijëri të rrëmbyera” është libër i rrëfyer nga 10 prindër e familjarë të fëmijëve të vrarë apo të zhdukur në luftë, dhe nga 2 fëmijë të rritur pa prindër si pasojë e luftës së fundit në Kosovë.
Ngjarja u hap me shfaqjen e intervenimit audio-muzikor dedikuar të pagjeturve nga lufta të titulluar ‘The Vanished’ (prodhuar nga forumZFD programi në Kosovë) – me regji të Lum Çitaku, kompozim dhe performim nga Liburn Jupolli, me përcjellje të Arta Jashari në Soprano dhe Edita Pozhegu në recital të poezisë ‘The Vanished’ nga Hans Magnus Enzenberger.
Drejtor ekzekutiv i Qendrës Burimore të Personave të Zhdukur, Bajram Qerkini, përgëzoi gjithë ekipin për punën e madhe që kanë bërë në këtë libër.
“Asnjë pasuri, asnjë dashuri, asnjë sen në këtë botë nuk ka që e gëzon prindin më shumë se fëmija. Nuk ka kush që mundet t’ia jep hakun njerëzor, edukativ, këtij libri, kur shkruhen për më shumë se 1600 persona të pagjetur. Unë i thërras të gjithë njerëzit që të lëshohen një minutë dhe ta shohin se si është t’ia marrin fëmijun nënës prej prehërit, e për ta zbuluar këtë gjë, ju ftoj ta lexoni librin. Ky libër nuk do të vdesë kurrë”, ka thënë Qerkini.
Libri ‘Fëmijëri të rrëmbyera’ është realizuar nga forumZFD programi në Kosovë dhe Qendra Burimore për Persona të Zhdukur, me mbështetje përmes fondeve të Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ) dhe Ambasada Zvicerane në Kosovë.
Ndërkaq, Nehari Sharri, si Drejtor i forumZFD programi në Kosovë, uroi mirëseardhje për të gjithë të pjesëmarrësit në këtë promovim dhe falënderoi gjithë familjarët që ndihmuan në realizimin e këtij libri.
“1024 fëmijë janë vrarë gjatë luftës së fundit në Kosovë, ndërsa 109 prej tyre janë rrëmbyer ose janë të zhdukur. Për gjithë këtë numër, janë mbajtur vetëm tri gjykime për krime ndaj fëmijeve, përtej vrasjeve. Përkundër numrit të madh, fëmijët karakterizohen si viktima pasive dhe rrallë herë kanë qenë të inkuadruar në procese që lidhen me të kaluarën. Në këtë libër përfshihen 12 rrëfime, ku jemi munduar që të kontriboujmë në diskutime kolektive për përfshirjen e këtyre rrëfimeve”, thotë ai.
Ndërkaq, në një panel të përbërë nga hulumtuesja në fushën e të drejtave të njeriut dhe të drejtësisë restorative, aktiviste dhe feministe, Nora Ahmetaj, bashkë me Dr. Mimoza Shahini, specialiste e psikiatrisë së fëmijëve dhe adoleshentëve, dhe ligjëruese ne kolegjin AAB dhe Universitetin e Prishtinës; dhe Korab Krasniqi, forumZFD programi ne Kosovë, diskutuan nën moderimin e Dr. Linda Gusia, Sociologe dhe Profesoreshe ne Universitetin e Prishtinës, se sa e nevojshme është dokumentimi i këtyre vuajtjeve të vazhdueshme, duke thirrur në kërkim të drejtësisë, gjë e cila mungon që 23 vite.
Dhimbja nuk ndalet kurrë dhe shpresa i jep rrugë dëshpërimit kur ne jemi në errësirë, duke mos ditur vendndodhjen e të dashurve tanë. Megjithatë, familjet e prekura nuk dorëzohen pa marrë parasysh sa ju kushton dhe kjo dëshmohet më së miri në librin “Fëmijëri të rrëmbyera”. /KultPlus.com
Filmi “Sharing” me regji të Granit Dragaj, u shfaq në konkurrencën zyrtare në njërin ndër festivalet më të rëndësishme të filmit në Evropë, festivali i dytë në botë për krijmtari kinematografike, konkretisht në “Manaki Brothers”, shkruan KultPlus.
Filmi u shfaq më 20 gusht në kinemanë “Manaki”, në edicionin e 43-të të “The International Cinematographers Manaki Brothers”.
Drejtori i fotografisë, Blerim Gjinovci, e bëri filmin konkurrent me filmat e tjerë në këtë garë.
Gjinovci në një intervistë për KultPlus njofton se ishte një privilegj të qenurit pjesë e këtij filmi.
“Kjo ishte premierë ndërkombëtare e filmit “Sharing”, i cili është realizuar në mars të këtij viti. Audienca prezente gjatë filmit ishte jashtëzakonisht e veçantë, ku kineastët nga mbarë Evropa dhe më gjerë u mblodhën bashkë”, thotë Gjinovci.
Tutje, ai thotë se shkolla e filmit të Kosovë, tërhoqi një vëmendje më të madhe.
“Tema e filmit dhe personazhi i Medinës i bëri shumë përshtypje. Unë si drejtor i fotografisë vërtet jam i lumtur që përkundër kushteve dhe munësive që kishim në realizim, kemi arritur që të nxjerrim një projekt të qëndrueshëm dhe të vlerësuar nga audienca. Të jem pjesë e këtij filmi është një privilegj për kineastët, ku për bazë vlerësohet puna e xhiruesit dhe kreativiteti visual i kinesatëve”.
“Sharing” është prodhim i shtëpisë filmike Click Producion me producentët: Gani Demaj dhe Orhan Hajrizi. Pas këtij filmi, ekipi vazhdon me prezantim në garën për filmin më të mirë ndërkombëtar në “TIFF ODA Tetova International Film Fest”.
Edicioni i parë i këtij festivali u mbajt në vitin 1979. /KultPlus.com
Në historinë e filmave botërorë është shumë e vështirë të krijosh tre filma të suksesshëm, pra tre filma që në thelb përbëjnë një “trilogji”. Pavarësisht nga shanset e pamundura, regjisorët herë pas here ia dalin të krijojnë jo vetëm një përfundim të madh, por edhe një film të mrekullueshëm final në një trilogji – atë që është, statistikisht, më i vështiri për t’u arritur, shkruan KultPlus.
Gjatë gjithë kohës regjisoru duhet shpresuar që gjithnjë të mbetet aktiv dhe i angazhuar, që kasti të jetë ende i çasshëm dhe i kënaqur, gjithashtu që studioja të vazhdojë t’i ndihmojë ata dhe se çdo episod pasues është financiarisht mjaft i dobishëm për të justifikuar një tjetër. Kështu, regjisori Genc Berisha bashkë me aktorët, skenaristët e producentët po synojnë një gjë të tillë
Pas “Zonjushës” dhe “Diamantit”, ky film tematikë kryesore ka rrëzimin e Adnan Kafazit nga pushteti i një gangsteri, që ka nën kontroll të gjithë qytetin. E janë pikërisht Vuqa, Bulli dhe Zagi, si të vetmit që kanë guxim ta kundërshtojnë, kështu shpjegon regjisori Genc Berisha në një intervistë për KultPlus.
Xhirimet e përfunduara
“Xhirimet kanë përfunduar dhe filmi është në procesin e montazhes. Xhirimet kanë zgjatur rreth 1 muaj në periudhën qershor-korrik. Ky film është vazhdimësi e filmave të kaluar, e të njëjtin e përcjellë zhanri dramë-krim-komedi”, thotë tutje Berisha.
Gratë – risit e reja në këtë film
“Kësaj here në film risi do të jetë pjesëmarrja e madhe e grave, të cilat edhe kalojnë nga rolet dytësore, në role kryesore. Kjo ka qenë edhe gjatë punimit të skenarit dhe ndryshimi i nevojshëm, duke e parë që në filmat e kaluar ka munguar kjo dukuri”.
“Adnan Kafazi” – filmi ideal për të mbushur plot një sallë të kinemasë
“Planet për premierën janë për në janar të vitit të ardhshëm. Edhe ky film, rrugëtimin e ka për në kinema, kështu që premiera e parë do të jetë aty. Poashtu, pritshmëritë i kam shumë të mëdhaja, që ky film ka me sjell një numër të madh të publikut në kineame. Duke e ditur që kemi një kastë të njohur të aktorëve: Armend Baloku, Besart Sllamniku, Muhamet Arifi, Dukagjin Podrimaj, Ylber Bardhi, Edona Reshitaj, Arta Mucaj, Armond Morina, Shkumbin Istrefi, Fatmir Spahiu, Xhejlane Terbunja e shumë të tjerë. Gjithashtu, edhe tema ka risi dhe befasi që presim të pëlqehet nga publiku”, vazhdon ai.
Aktorët e rinj
“Filmi “Adnan Kafazi” e ka një vazhdimësi nga Diamanti, ku përveç roleve që kanë qenë deri tani, mund të përmendi që pjesë e filmit do të jenë edhe Armond Morina në rolin e Adnanit, Arta Muçaj, Shkumbin Istrefi, Fatmir Spahiu, Rita Krasniqi,e po ashtu do të jenë edhe Majk e Dafina Zeqiri”, përfundon regjisori i shumë filmave e serialeve shqip.
Ndërkaq, producentja e skenaristja, Rita Krasniqi, njofton për KultPlus se skenari është shkruajtur nga Besart Sllamniku, Lulzim Bucolli dhe vetë ajo.
“Filmi ka përfunduar xhirimet dhe tash është në procesin e montazhës. Por akoma nuk kemi ndonjë datë të premierës saktësisht”, thotë ajo për KultPlus.
Filmi nga syri i aktorit
Një ndër aktorët kryesor në këtë film, Armend Baloku, ka thënë për KultPlus se filmi është xhiruar nëpër pjesë të ndryshme të Kosovës, por kryesisht i fokusuar në Prishtinë.
“Xhirimet kanë shkuar mirë. Ka qenë një atmosferë pune, ku secili ka qenë në krye të detyrës. Ka qenë gjithashtu një kënaqësi me bashkëpunu me një kastë të tillë të aktorëve, poashtu më është bërë qejfi që kemi bashkëpunuar edhe një herë me Genc Berishën, Besart Sllamnikun, si dhe Rita Krasniqin”.
Finalja e madhe shpresëdhënëse
“Besoj se do të kemi një film interesant, duke u bazuar në imagjinatën e Besart Sllamnikut, i cili mendoj se ka bërë një punë të shkëlqyer. Besoj se njerëzit do ta pëlqejnë. Gjithashtu shpresoj se kur ta shohim premierën të kënaqemi edhe ne duke e shikuar. Shpresojmë për një finale të mirë”, përfundon ai.
Ashtu si struktura me tre akte e një drame, libri ose filmi, një trilogji përfaqëson tre pjesë të një historie në tërësi. Një fillim, një mes dhe sigurisht një fund. Një trilogji, e thënë siç duhet, mund të përmirësojë një histori, të mbajë audiencën në terësi dhe t’i japë më shumë thellësi filmit./KultPlus.com
Në mesin e shumë sukseseve dhe gjërave pozitive që “Sunny Hill” ka sjellë në Kosovë, ata janë munduar edhe të ndihmojnë sa më shumë të rinjtë në Kosovë, të cilët për shkak të mungesës së liberalizimit shpeshherë janë të kufizuar në mundësitë që ofron arena ndërkombëtare, shkruan KultPlus.
Musikmakarna – Akademia e Kantautorëve të Suedisë së bashku me drejtoreshën Ulla Sjöström, përgjatë tre ditëve sa është zhvilluar festivali, kanë punuar me disa të rinj nga Kosova, duke i ndihmuar atyre që të zhvillohen profesionalisht.
Në një intervistë për KultPlus, Sjöström ka bërë të ditur se kishte biseduar me Dukagjin Lipën për të bërë diçka për talentet e rinj në Kosovë.
Sipas saj, Suedia është një nga vendet më të mira në botë sa i përket këngëve “pop”.
Shkolla që ajo drejton tani është themeluar më shumë se 20 vjet më parë dhe ka një reputacion të madh në botë, madje “Forbes” ka shkruar për madhështinë e tyre. Ata kanë arritur shumë në karrierën e tyre, duke punuar vetëm me shumë mund dhe përkushtim.
Musikmakarna synon të zhvillojë kantautorë të ardhshëm në Suedi, si dhe ndërkombëtarisht. Me një përvojë shumëvjeçare si edukator, ata sot bashkëpunojnë me botuesit më të njohur të muzikës në mbarë botën.
“Duke qenë se mundësitë për talentë këtu në Kosovë janë të pakta, ne kemi vendosur të bëjmë diçka për ta, 3 talentëve nga Kosova i kemi premtuar që do t’i dërgojmë në Los Angeles, ku ka edhe një shkollë tjetër sikurse e jonja, në të cilën unë jam anëtare e bordit”, thotë ajo.
Së bashku me kompozitorin Florent Boshnjaku, ata punuan për tre ditë me të rinj të ndryshëm, duke organizuar punëtori të ndryshme me ta.
“Punëtoritë kaluan mbi pritjet tona! Të rinjtë që kishim pjesëmarrës ishin vërtet të interesuar, punëtor, të zgjuar dhe të lehtë për t’u adoptuar. Ne u habitëm gjithashtu që të gjithë flasin aq mirë anglisht! Pjesëmarrësja më e vogël ishte vetëm 12 vjeçe dhe e menaxhonte gjuhën në mënyrë perfekte, si të tjerët. Kështu që komunikimi me grupet ishte i lehtë! Ata krijuan 2 këngë e gjysmë gjatë këtyre pak ditëve, gjë që është shumë e mirë, veçanërisht duke pasur parasysh që shumica prej tyre nuk kanë shkruar këngë të tilla më parë”, tha drejtoresha.
Sa të suksesshme kanë qenë gjatë këtyre tri ditëve ka bërë të ditur edhe Dua Lipa në një postim në “Instagram”, duke thënë se ishte shumë e emocionuar prej tyre.
“SunnyHillFoundation është bashkuar me Musikmakarna, akademinë e kantautorëve në Suedi për të krijuar një program të ri për kantautorët e rinj të talentuar në Kosovë. Unë zbrita në studio sot për të parë se çfarë kanë bërë ata dhe u mahnita plotësisht nga talenti dhe produktiviteti i seancave brenda vetëm disa ditësh nga fillimi. U ndjeva vërtet e frymëzuar dhe jam shumë e emocionuar që ne vazhdojmë të punojmë së bashku për të parë këtë program të rritet në diçka vërtet të bukur”, thuhet në postimin e saj.
E pyetur se sa është dakord me Dua Lipën në këtë drejtim, Sjöström thotë se ata i kanë marrë një pjesë të zemrës.
“Unë mund vetëm të pajtohem me Dua Lipën, ata ishin fantastikë si persona dhe si studentë të seminarit në shkrime dhe prodhime krijuese! Ata thjesht donin të mësonin më shumë dhe dukej se nuk lodheshin kurrë. Nxënësit e mi nga Suedia, producentja Vilma Sunding dhe kantautorja Elise Hedengren, patën të njëjtën përshtypje. Ata na morën një pjesë të zemrës!”.
Sunny Hill Foundation dhe Musikmakarna kujdesen për talentët e rinj nga Kosova
“Sunny Hill dëshiron të organizojë më shumë punëtori, ndoshta në tema të ndryshme, por edhe në shkrimin e këngëve krijuese, dhe të përfshijë më shumë pjesëmarrës të rinj, vitin e ardhshëm në Sunny hill Festival. Ata me të vërtetë kujdesen për talentet e rinj dhe duan t’u japin atyre mundësi për t’u zhvilluar. Me sa kuptoj, më shumë është planifikuar dhe më shumë do të vijnë”.
Kurse intensive, qëllimi kryesor = suksesi
“Përveç kësaj, ata janë duke punuar me shkollën Oak’s Institute of Arts & Innovation në Westlake, Los Angeles, për të përgatitur një kurs intensiv gjatë një muaji pranverën e ardhshme, për tre talentë nga Kosova. Kjo do të jetë një përvojë e shkëlqyer për të zgjedhurit!”
E ardhmja e ndritur
“Ne mendojmë se duhet të bëjmë më shumë për të rinjtë e Kosovës, do të donim ta bënim këtë! Dhe ne kemi ide! Pra, le të shohim se çfarë sjell e ardhmja!”, përfundon ajo. /KultPlus.com
Të performosh përpara një numri të madh njerëzish është gjithnjë e vështirë, sidomos kur ju jeni njeriu kryesor dhe gjithë sytë e publikut janë te ju. Gjatë gjithë kohës duhet të keni prezicitet në matjen e nivelit të energjisë në pistën e kërcimit në mënyrë që të krijoni tranzicionin e duhur. Përkufizimi më i thjeshtë i një “DJ” është se ai luan muzikë. Megjithatë, gjërat janë më komplekse kur je përballë një turme dhe duhet të kontrollosh të gjithë njerëzit. DJ-të duhet të kujdesen deri në pikën e fundit që të përziejnë këngët dhe kështu të krijojnë edhe tranzicione muzikore për të rritur energjinë e audiencës. DJ duhet të ketë aftësinë për të bërë që muzika të rrjedhë natyrshëm dhe pa probleme në veshët e dëgjuesve, shkruan KultPlus.
Me të dalur në skenë, Diplo nuk humbi kohë duke e ngritur volumin, duke filluar një shfaqje të lehtë të tijën dhe duke i ngritur të gjithë në këmbë duke kërcyer. Interaktiviteti me audiencën ishte mjaft i ulët në fillim, por ishte e qartë se njerëzit erdhën për të kërcyer dhe dëgjuar muzikë – dhe Diplo po u jepte atyre atë që dëshironin.
Në mesin e shumë linjave që ai po thoshte gjatë mbrëmjes, Diplo u sigurua që të shfaqte dashurinë për Kosovën, duke bërtitur disa herë “të dua Kosovë”, gjë që ndikoi absolutisht në entuziazmin e publikut. Dukej sikur audienca kishte pritur kaq gjatë për t’u futur në frymën e vallëzimit dhe muzikës së mirë të Sunny Hill Festival- dhe Diplo sigurisht ia doli.
Diplo bëri të gjithë të pranishmit në natën përmbyllëse të Festivalit Sunny Hill të lulëzojnë me energjinë elektrizuese që solli në skenë, si një profesionist i vërtetë.
Ky ishte rikthimi i Sunny Hill pas tre vitesh për shkak të mbylljeve nga COVID-19, i cili ndryshoi tërësisht proceset e jetës, për një kohë relativisht të gjatë. Në këto katër ditë, sa zgjati festivali, të rinjtë e Kosovës përjetuan diçka shumë më ndryshe nga ajo që ishin mësuar.
Gjithashtu, për gjatë gjithë këtyre ditëve, Sunny Hill Festival, në krye me Dua Lipën, u munduan që gjithnjë të shtyjnë përpara kauzën e liberalizimit të vizave për Kosovën, pasi ata e shohin si një diskriminim i madh që po ju bëhet shqiptarëve. “Set Me Free” ishte një ndër thirrjet më të përsëritura në festival.
Ndërkaq, së bashku me kryesorin e natës, aty performuan edhe: Adrian, Rrrron, Bookie, Caboo, Vertigeux, Art Haliti, Jimpong, Labi Ramaj, Romeo Blanco, Burak Yeter dhe Regard. /KultPlus.com
Një prej gjërave më private që njerëzit zotërojnë janë ditarët. Duke qenë se ato supozohen të shihen vetëm me sytë e autorit, ato përfshijnë të gjithë komponentët që hyjnë në përvojën njerëzore pa përjashtuar asnjë prej tyre. Çdo person ka një metodë të veçantë për mbajtjen e një ditari, regjistrimin e ngjarjeve të tyre të përditshme dhe monitorimin e evolucionit të proceseve të veta të veçanta. Ndonjëherë ditari është në fakt një vepër arti në vetvete. E madje, ndonjëherë tjetër, një ditar mund të vijë edhe në formën e ekspozitës, shkruan KultPlus.
Duke shprehur “përsëritjet” e saj të vazhdueshme, artistja Nurhan Qehaja, së fundmi ka hapur edhe një ekspozitë në “Galerinë e Ministrisë së Kulturës”, me titullin “Vizatimet n’letër”, shkruan KultPlus.
Një mbajtëse e flaktë ditarësh, Nurhan Qehaja është gjithmonë në praninë dhe shoqërinë e një fletoreje dhe stilolapsi. Ditarët e saj pamorë janë përplot me vizatime të shpërndara, por shumë sistematike, të rreshtave dhe frazave. Shenja sporadike dhe impulsive karakterizojnë këtë kanal modest estetik. Me një natyrë intime, ditarët e saj janë produkt i nevojës së saj obsesive për të shënuar kohën, bisedat dhe mendimet. Këta ditarë janë themeli i vizatimeve në letër.
Galeria e Ministrisë së Kulturës hapi dyert që të mirëpres ekspozitën e tyre të radhës, ekspozitë që në thelb të saj përmbante “përsëritjen” dhe vizatimet në letër.
Në një intervistë për KultPlus, Nurhan Qehaja, thotë se përsëritja e gjërave ndodhë në jetën tonë natyrshëm dhe shpesh herë ne nuk e dimë që ajo po ndodhë.
“Përsëritja është gjithçka që ne e bëjmë tërë kohën, ne vazhdimisht i përsërisim gjërat dhe kur këto bëhen bashkë atëherë del gjithmonë diçka. Ndodhë edhe në jetën e përditshme që t’i bësh vit pas viti gjërat e njëjta dhe realisht edhe të mos i vëresh. Përsëritja si imazh në fund del diçka, por edhe si proces më përmbush”.
Vizatimet n’ekspozitë (jo vetëm në letër)
“Kjo është ekspozita ime e parë me vizatime, nuk i kam shfaqur asnjëherë. Kam pasur fotografi, performancë e gjëra të tjera, por jo edhe vizatime. Kjo ka qenë hera e parë që po prezantohem me vizatime. Këto kanë filluar si journals dhe janë bërë më të mëdha. Që kur kam qenë në shkollë të artit kam filluar punën me ditare dhe më pas kam menduar që të bëj diçka më të madhe. Ka qenë një pjesë e imja ku jam ndjerë rahat”.
Hapi i “madh”, një ndër sfidat kryesore
“Më së shumti e vështirë është hapi për me vendosë me e hapë një ekspozitë. Me e marr atë guximin edhe me e shfaq punën tënde përpara publikut”.
Puna mes një kuratore dhe artisteje
“Majlinda, si kuratore, ka vendosur që ta bëjë unë këtë ekspozitë. Nuk mund t’i them kurrë asaj jo pasi jem shumë të afërta. Asaj i besoj artistikisht në çdo aspekt dhe menjëherë si ka thënë ajo e kemi vendosur që ta hapim”.
Në anën tjetër, kuratorja Majlinda Hoxha kishte insistuar që nga momenti kur i kishte parë për herë të parë vizatimet n’letër, që ato të ekspozoheshin një ditë.
“Kam qenë shumë insistuese me i tregu punët e Nurhanit. Ajo ka një çasje shumë intime me këto vizatime, është hera e parë që me këto vizatime tregon produktin final të punës së saj. Vizatimet i ka mbajtur të mbyllura në ditaret e saja, vetëm unë që e njoh për një kohë të gjatë kam mundur t’i shoh dhe në fund kam vendosur që ato t’i shoh edhe publiku. Për mua ka qenë rëndësi që ato të plasohen te publiku ashtu si i shoh unë, e kanë edhe një kontekst shumë të veçantë”.
Puna si një kurator/e
Është pak sfiduese por sipas mendimit tim që nëse je me dikë shumë afër dhe e di praktikën e tij, atëherë nuk është e vështirë me e bo këtë gjë. Në këtë rast ka qenë shumë e lehtë, pasi e njoh atë me vite të tëra dhe e di krijmtarinë e saj thelbësisht. Nuk ka qenë shumë e vështirë me vendosë se qysh çka, por më e vështirë ndoshta ka qenë me e bindë atë me thënë po”.
Hapësira e veçantë
“Galeria e Ministrisë së Kulturës më është dukur si hapësirë e duhur dhe me ka pëlqyer Dhurata dhe mënyra se si po funksionon Galeria, e cila ka kaluar në një formë riformimi. Kur kam filluar që ta mendoj ekspozitën, për menjëherë më ka në mend Galeria”.
Drejtoresha ekzekutive e Galerisë së Ministrisë së Kulturës, Dhurata Ramosaj, tregon se ideja e Majlindës dhe artistes është pëlqyer nga fillimi.
“Majlinda ka aplikuar me projekt dhe është përzgjedhur vitin e kaluar. Ideja bashkë me autoren janë pëlqyer dhe kemi planifikuar kohën e “Manifestës” që të jetë si hapje dhe munden që të jenë më afër vizitorëve, me kontaktu me ta dhe me pas tjetër dimension”.
Vite të suksesshme
“Ky projekt e ka zbukuar Galerinë. Ky është projekti i tretë në Galerinë, por deri në fund të vitit janë të menduara 5 ekspozita. Mendoj që vitet e fundit janë më të suksesshmet, për shkak të buxhetit e gjërave të tjera. Ne e shohim që është rritur edhe numri i vizitorëve.
Ditaret prej arti shpresh herë quhen edhe si “lojëra shëruese” Diçka jo e përsosur, por e bukur evoluon përmes shumë fotografive që paraqiten sipas dëshirës, me shumë kujdes dhe ndjeshmëri, derisa për të parë një të tillë nga afër, kjo ekspozitë do të qëndrojë e hapur deri më 20 shtator. /KultPlus.com
Opera ka pësuar ndryshime të vazhdueshme nëpër vite, që nga krijimi i saj në shekullin e 16-të, duke arritur që të bëhet një stil gjithëpërfshirës i artit të cilin e njohim sot. Teksti, i njohur sikurse “libretto”, muzika, këndimi dhe vënia në skenë janë disa prej pjesëve thelbësorë të një opere. Të gjitha këto u vënë bashkë në mënyrë magjike për të shpalosur madhështinë e edicionit të dytë të “Rame Lahaj Opera Music Festiva”, shkruan KultPlus.
Në opera përshkruhen të gjitha ndjenjat njerëzore. Tre temat kryesore të saj janë shpesh dashuria, tragjedia dhe vdekja. Njerëzit ndeshen me rrethana të jashtëzakonshme dhe tërhiqen nga emocionet e tyre të shtuara, shpesh të ndarë midis impulseve dhe detyrimeve të tyre. Të gjitha ekstremet janë të mundshme, duke përfshirë dashurinë me shikim të parë, vetëmohimin, magjepsjen, trimërinë, vetëvrasjen dhe vrasjen. Disa personazhe ndëshkohen për veprimet e tyre, ndërsa të tjerë gjejnë falje ose pendohen dhe herë pas here arrihet një përfundim i lumtur!
Mbrëmë në sheshin “Skënderbeu”, fundi, përveç gëzimit, i mërziti të pranishmit që po shijonin këtë festival të Rame Lahajt, i cili kishte mbledhur miqtë e tij me famë botërore, për t’i sjellë në Kosovë dhe për t’u dëshmuar se Kosova ka një histori të jashtëzakonshme.
I pari për të hapur këtë mbrëmje padyshim që ishte Lahaj, i cili mes tjerash u uroi mirëseardhje të pranishmëve, të cilin ishin në numër të madh.
“Ju falënderoj shumë të gjithëve që keni ndarë kohë për të ardhur këtu dhe për të shijuar këtë ambient. Dua të them se kjo do të ishte e pamundshme pa miqtë e mij, të cilën e bënë të mundur këtë festival. Kemi soprano që kanë udhëtuar 15-16 orë për të ardhur në Kosovë dhe për të performuar këtu. Ndërkaq, planet kanë ndryshuar dhe ka pësuar ndryshim edhe pjesa e performancave”, thotë Lahaj, duke shpjeguar se sopranoja Pretty Yende ka ardhur si rezultat i infektimit me COVID-19 të yllit, Angela Gheorghiu.
Lidhjet e hershme të karrierës mund të jenë përcaktuese për jetën.
“Ramë Lahaj & Friends” mblodhi yjet e mëdha botërore duke filluar nga sopranot e famshëm: Pretty Yende, Anna Bondarenko, Maestro Jean Bernard Thomas, ndërsa Franco Vassallo si bariton, të gjithë të udhëhequr nga dirigjenti dhe miku i kahmotshëm i Ramës, Valerio Galli.
Dirigjenti Maestro Valerio Galli shfrytëzoi fuqinë e tij të jashtëzakonshme sugjestive të muzikës për të hapur në mënyrë të suksesshme natën Gala dhe për të krijuar në anën tjetër atmosferë të veçantë me veprën “Nabucco”, në koordinim total me Filharmoninë e Kosovës, për të cilët Rama ishte shumë falënderues.
Mehmet Murat Ildan ka thënë se nëse doni të përjetoni diçka përtej universit, duhet të shkoni në opera. E këtë për publikun e solli tenori tanimë me famë botërore, Rame Lahaj, me veprën “La Boeheme”, duke shprehur emocione të papërshkrueshme dhe portretizimin total të karakterit të tij.
Radhën për të ngjitur skenën e kishte Pretty Yende, një mike e cila ishte e pranishme për Ramen në momentin kur ky kishte më së shumti nevojë. Paraqitja e saj ishte briliante dhe kaloi pritshmërinë e të gjithëve, me ç ‘rast u përcoll me shumë duartrokitje.
Pas disa veprave solo, Franco Vassallo me Rame Lahaj, bashkuan aftësitë dhe ekspertizën e tyre për të krijuar formën e artit total, ashtu siç edhe përshkruhet shpesh herë opera.
“Nexhmija e madhe”
Që kur ka filluar karrierën e saj muzikore, Erza Muqolli ka pasur përkrahje të vazhdueshme nga tenori Lahaj. Këtë gjë e ka dëshmuar edhe në koncertin e parë, atëherë kur Muqolli ishte prezente. Gjatë prezantimeve të shkurtëra të cilat Lahaj i bënte për njerëzit që po performonin, ai tha për Erzën se është “Nexhmija e madhe”. Të dy performuan bashkë këngën “O moj bukuroshe”.
Opera është në thelb një lloj tregimi vokal dhe muzikor.
Sopranoja nga Ukraina, Anna Bondarenko rrënqethi publikun e pranishëm me performancën e saj. Opera, në thelbin e saj, është një mënyrë për të treguar një histori përmes muzikës dhe këndimit.
Fotografi nga profili i Përparim Ramës
Qershia mbi tortë
Bashkëpunimi i Korit të Zërave të Bardhë “Okarina” dhe Rame Lahajt, të cilët njëzëri performuan këngën “O moj e bukura Arbëri”, ishte pikërisht ajo që i dha kësaj mbrëmje bukurinë dhe shkëlqimin e duhur.
Fotografi nga profili i Përparim Ramës
Lulëzimi përfundimtar
Për të mbyllur në mënyrën më të mirë të mundshme, Rame Lahaj ftojë të gjithë miqtë në skenë dhe të gjithë bashkë e dërguan publikun nga realiteti i përditshëm në një botë e në një dimension tjetër, ku muzika dominon.
***
Në një prononcim për KultPlus, Maestro Jean Bernard Thomas, njoftoi se është hera e parë që po vjen në Kosovë dhe është i lumtur e i befasuar nga numri i talentëve që Kosova ka.
“Jam shumë i befasuar dhe i lumtur që Kosova ka kaq shumë talentë, unë kalova disa ditë me ta dhe u befasova. Shpresoj që një ditë të kthehem dhe të jap edhe më shumë kontributin tim”.
Janë bërë shumë vite që punojmë bashkë me Ramen, mund të them që ne punojmë çdo ditë përkundër faktit që nuk jemi afër me njëri tjetrin. E bëjmë këtë gjë, çdo ditë përmes rrjeteve sociale. Ju duhet të mësoni çdo ditë dhe të mos ndaleni asnjëherë.
Thomas u befasua nga mikpritja e njerëzve në Kosovë dhe njoftoi se do të flas për Kosovën vazhdimisht, kudo që të jetë.
“Njerëzit janë shumë të sjellshëm dhe të mirë këtu, është e jashtëzakonshme se sa të thjesht janë njerëzit këtu. Ejani në Kosovë. Ata janë njerëz të hapur dhe të sjellshëm. Janë njerëzit më të mirë që i kam parë ndonjëherë në jetën time sa i përket sjelljes. Njerëzit këtu duan të bëjnë diçka, duan të bëhen dikush dhe kjo gjë më lumturon mua. Tani unë do të flas për Kosovën ngado që të shkoj”/
Fotografi nga profili i Përparim Ramës
Anna dhe Ninna Krasniqi, anëtaret e korit “Okarina” u shfaqën teper të lumtura pas koncertit.
“Ishte një ndjenjë e mrekullueshme. Të performojmë bashkë me një emër sikurse Rame Lahaj është gëzim i madh dhe shpresojmë që të vazhdojmë sukseset tona”.
FOTO: KultPlus
Ndërkaq, edhe e pranishme në këtë mbrëmje ishte edhe sopranoja Marigona Qerkezi, tha për KultPlus se ishte me të vërtet një mbrëmje magjike.
“U kënaqëm sonte dhe me të vërtet ishte një natë magjike. I përgëzoj të gjithë organizatorët, me Ramën në krye, i uroj një jetëgjatësi festivalit me suksese të njëjta dhe më të mëdha se ky. Festivalet e tilla i duhen edhe më shumë Kosovë”, tha Qerkezi, duke shtuar edhe një herë pjesën se gjithçka ishte e mrekullueshme.
Opera ofron një përvojë të përbashkët, multikulturore dhe magjepsëse që bashkon artin me virtuozitetin, fuqinë, epikën dhe personalen, derisa ajo vazhdimisht po e ripërcakton veten si “ekspozita” më e madhe në botë e arteve interpretuese e potencialit njerëzor. /KultPlus.com
Të gjithë, përfshirë këtu edhe njerëzit, përfundimisht një ditë duhet të vdesin. Të gjitha gjallesat largohen nga ky planet dhe pranojnë vdekjen, por ata që krijojnë art lënë një trashëgimi që ruhet dhe kujtohet nga brezat e ardhshëm, duke i bërë ata të pavdekshëm. Vetëm arti dhe veprat njerëzore që i veçojnë individët si të lartë apo të ulët në jetën e tyre janë të përjetshme në këtë vend. I tillë është edhe rasti i regjisorit, profesorit dhe artistit, Bekim Lumi, i cili u përkujtua në katër vjetorin e vdekjes së tij me ekspozitën “U artësofshi”, e cila në koncept ka artin unik teatror të Lumit. Ekspozita u hap mbrëmë në Lapidariumin e Muzeut Kombëtar të Kosovës, ku miq, familjarë e artdashës u bënë bashkë që të kujtojnë, siç e bëjnë tradicionalisht, edhe një herë tjetër Lumin, shkruan KultPlus.
Përgatitjet për hapjen e ekspozitës kishin nisur prej kohësh, por planet nuk po shkonin ashtu siç duhej, për shkak të motit, i cili në bipolaritet ekstrem ndryshonte nga minuta në minutë. Në momentin që njerëzit po përgatiteshin të uleshin jashtë në amfiteatrin e Lapidariumit, filloi të bjerë shi. Mirëpo, shiu i verës, i cili mbi të gjitha na freskon të gjithëve, u ndal dhe ekspozita nisi siç ishte planifikuar që në fillim.
Ndihmës-kuratori dhe aktori i njohur, Afrim Muçaj, bëri hapjen e kësaj ekspozite, me ç’rast edhe pati një fjalë hyrëse.
“U Artësofshi, ishte shprehja më e dashur e Lumit, prandaj me këtë titull në shënimin e përvjetorit të vdekjes së tij po e hapim edhe këtë ekspozitë të kuruar nga artisti Mentor Berisha”, thotë Muçaj, i cili ftoi dramaturgun dhe kritikun e artit, Arian Krasniqi për një fjalë rasti.
“Vdekja e hershme e regjisorit të teatrit, profesorit dhe artistit, Bekim Lumi (1966-2018), para katër vjetësh, nuk ishte fundi i lojës me jetën dhe teatrin e tij. Siç do ta thoshte shumëkush, vdekja fizike e një artisti është përjetësi dhe shenjtëri, njëkohësisht. Prandaj, që nga ndarja fizike e tij nga kjo botë, kujtimi dhe malli për të nuk zvetënohen. Përkundrazi! Çdo përvjetor i vdekjes së tij është më i veçantë se tjetri, sepse, testamenti krijues artistik i Bekim Lumit është i disallojshëm: shfaqje të jashtëzakonshme teatrore, poezi, shkrime e botime diskursive, e deri te këngët e tij. Për këtë dhe shumë arsye të tjera, jeta dhe vepra e këtij artisti nuk mund të përthekohet me vetëm një ngjarje përkujtimore. Kujtesa për të dhe veprën e tij meriton të jetë e vazhdueshme, sepse ai me artin e tij foli gjithëkohshëm, edhe për brezat, që do të vijnë pas nesh”, thotë Krasniqi.
Ai tregon se në vargun e përkujtimeve për Lumin, ky vit shënon një veçanti të theksueshme.
“Kjo ekspozitë përmban fotografi të përzgjedhura me kujdes dhe kreativitet nga ana e kuratorit. Në thelb të ekspozitës qëndron koncepti për artin unik teatror të Lumit. Fotografitë nuk janë kronologji e jetës dhe veprës së Bekimit, përkundrazi, konceptualisht qëndrojnë mbi idenë e përshfaqjes vizuale, jo vetëm të shfaqjeve teatrore, por edhe të procesit krijues laboratorik, që Lumi e kultivoi, ndër vite, me aq pasion”.
Krasniqi shton se imazhet e sjella këtu reflektojnë një pasqyrim më besnik të krijmatrisë unike dhe të botës artistike të Bekim Lumit.
“Fotografitë e shfaqjeve kapin momentet më të veçanta dhe më kulmore të situatave dramatike, të ekspresivitetit aktorial dhe gjetjeve kreative regjisoriale. Po ashtu, fotografitë e procesit krijues përjetohen si gërmim në thellësinë laboratorike të krijimtarisë së Lumit. Ngjajshëm si në hulumtimet arkeologjike, sa më thellë të gërmohet aq më shumë do të mahnitemi me thesarin artistik e krijues të tij. Këto fotografi dhe shumë të tjera, të pa ekspozuara, e përafrojnë imazhin për profilin krijues të Bekim Lumit si regjisor teatri”.
“U artësofshi!”, është thirrja e kumbueshme e Lumit artist. Këtë thirrje, në formë klithjeje e urate, njëkohësisht, e ndjejmë edhe ne sot! Po, sepse është testamenti i Lumit qiellor”, përfundon dramaturgu.
Liburn Jupolli në kuadër të Ministrisë së Kulturës, adresoi disa fjalë rreth krijmtarisë dhe punës së Bekim Lumit ndër vite.
“Nuk mund të flas vetëm në cilësinë e këshilltarit për të ndjerin Bekim Lumi, për arsye se edhe vetë kam pasur rastin që të jem bashkëpuntor i tij i afërt dhe të ndjej atë energjinë “solare” që e ka pasur për gjithë artin. Fillimisht do të doja që të adresoja si fakt veprimtarinë e tij që është shumë me rëndësi edhe në nivel shtetëror por edhe gjithë trashëgimisë tonë kulturore. Veprimtaria e tij jo vetëm shfaqet, por edhe gjithë procesi i tij, ku kemi rastin ta shohim në këtë ekspozitë, është një shembull vetë figura e Bekim Lumit se si dokumentohet edhe procesi i punës. Në njërën prej shfaqjeve më shumë se gjashtë muaj më ka rastësis që të jem si bashkëpunëtor në kompozim dhe e kam parë se sa shumë i ndjeri e ka dashtë procesin. Ministria e Kulturës do të vazhdojë që të mbështesë të gjitha organizimet e tilla që e shtyjnë përpara dokumentimin e figurave tona artistike, specifikisht Bekim Lumin me tërë pasionin e tij për artin dhe për trashëgiminë tonë shpirtërore”, përfundon ai.
Ndërkaq, kuratori Mentor Berisha, me emocione në fytyrë falënderoi të gjithë të pranishmit për prezencën e tyre.
“Faleminderit që jeni të pranishëm në hapjen e kësaj ekspozite në nderim të Bekim Lumit. Unë vërtet jam shumë i gëzuar që jam kurator i kësaj ekspozite. Kemi përzgjedhur 10 shfaqje të tij e materiale të tjera të veçanta. Kur ke parasysh edhe kur ke pranë vetes një art shumë dimensional si të Bekim Lumit, vërtetë është vështirë që të bësh përzgjedhjen e tyre, sepse secila shfaqje meriton që të ketë një ekspozim në vete. Por në anën tjetër, të gjitha këto që ne i kemi përzgjedhur për shkak të një arti kaq unik të Lumit, funksionojnë si tërësi. Puna ime duhet të prezantohet në ekspozitë”, thotë ai mes tjerash, duke kujtuar edhe një herë krijmtarinë e jashtëzakonshme të Lumit.
Në një prononcim për KultPlus, e mbushur me emocione dhe me lot në sy, Drita Lumi, kujton kohën e momente të ndryshme që ka kaluar së bashku me Bekimin nëpër vite, përfshirë këtu edhe shfaqjen e saj më të preferuar.
Dashuria për teatrin, e pranishme çdo herë
“Bekimi qysh në fëmijërine e hershme ka tregu shumë talent për teatrin. Ai edhe në jetën e përditshme ka qenë gjithmonë artist. Bekimi ka qenë një djalë i saktë, i zellshëm e punëtor qysh si fëmijë, ka qenë shumë preciz. Nuk mendoj që ai ka qenë ndryshe në jetën artistike dhe ndryshe në familje. Mund të them padyshim që Bekimi ndoshta edhe ka lindur artist”.
Shfaqja e preferuar e Dritës sipërfaq talentin e madh të artistit
“Shfaqja më e preferuar. Kur unë e kom vetë se cila shfaqje është e preferuar, ai ka thënë sikur gishtat e dorës. Por për mua më së shumti më pëlqen shfaqja “Nëna dhe fëmija”, kur e kam parë atë shfaqje kam mbetur shumë e impresionume, e prekur, pasi në thelb ka qenë një shfaqje që prek abortin, fëmijët jetim dhe në përgjithësi i ka dhënë kuptim asaj që artistët klithin dhe çojn procese sociale e politike, gjë që Bekimi e ka bërë në çdo shfaqje të tij”.
Msheftësia e “poemës” së Lumit
“Bekimi ka shkruar poezi si i vogël. Ndoshta ka qenë 10-12 vjeç kur vendosëm që të shkruajmë një poemë, ne po prisnim që ai ta shkruante dhe në atë kohë ne lexonim gjëra të ndryshme sikurse milingonat, shpezët e ndryshëm e gjëra të tjera. Unë i thash atij, Bekë boll e zgjate”, ai mu përgjigj “Jo jo, deri sa ta mbyti milingonën, nuk e përfundoj këtë poemë”. Bekimi ka qenë krijues, ka shkruar si fëmijë, ka bërë regji të ndryshme në klasë. Ai çdo gjë që gjente në shtëpi, mbulesë, kapare ose kapela të ndryshme, ato i ka bërë rekuizita dhe ia ka dhënë shokëve e shoqeve për të bërë shfaqje. Ka bërë shfaqje në klasë, prandaj Bekimi jo rastësisht ky që është, me të vërtet ai ka treguar talent gjithnjë, kjo është e vërteta për Bekimin”.
Shumë artistë kërkojnë të krijojnë diçka që i lëviz emocionalisht njerëzit e tjerë, dhe kështu arti është (për ta) një formë bisede në të cilën ata bëjnë një propozim ose bëjnë një pyetje dhe i takon shikuesit të përgjigjet.
Të punosh me “Lumin”
Në një prononcim të shkurtër për KultPlus, Muçaj shpjegoi se si është eksperienca e punës me Lumin.
“Unë kam punuar dy shfaqje me Bekën, “Këmishën e Gjakut” në 2010 dhe shfaqjen e fundit të tij, “arturo ui” në vitin 2018-të. Padyshim që për mua është kënaqësi e madhe dhe jam i lumtur që sot i kemi ekspozuar, fotografitë e rekuizitat që unë personalisht i kam pasur në dorë në vitin 2010. Janë emocionuese kur i shoh e kur i preki këto rekuizita. Më rikthen në kohë dhe më kujton gjithçka, mënyrën se si i kemi përdor e shumë të tjera”.
Ikja e Lumit, varfëroi gjithë Ballkanin
“Në përvjetorin e tij të vdekjes po shoh shumë zbrazëti dhe jam i mërzitur që nuk e kemi në mesin tonë dhe nuk i kemi këto lloj shfaqjes që i shohim në fotografi sonte. Jam i mërzitur që nuk i kemi aktive nëpër teatrot e Kosovës. Unë mendoj që Ballkani në përgjithësi është shumë i varfër prej artistëve, sidomos prej nivelit të Bekimit, e ka varfëru shumë skenën kulturore e teatrore ikja e tij. Ai ka punuar në Kosovë kryesisht, por edhe në Gjermani një kohë. Shfaqjet e tij kanë udhëtuar në Ballkan e në Evropë. Unë personalisht mendoj që jemi të varfur edhe si shtet kulturalisht me mos-prezencën e shfaqjeve të Lumit në arenën ndërkombëtare”.
Bekim Lumi, i njohur zakonisht si “Lumi”, la një numër të madh shfaqjesh pas tij, por më së shumti do të mbahet mend për punën e tij mjeshtërore teatrale, e cila e ngriti në pavdekësi. Artistët dhe puna e tyre janë pjesë e përhershme e njerëzimit. /KultPlus.com
<<Fantashkecna>> si definicion paraqet një formë të trillimeve që merret kryesisht me ndikimin e shkencës aktuale ose të imagjinuar mbi shoqërinë ose individët. Njerëzit e mbledhur në katin e nëntë të Hotelit Grand në Prishtinë, “udhëtuan” në kohë në vitin 1913, atëherë kur më 10 korrik në Luginën e Vdekjes u regjistrua edhe temperatura më e lart e ajrit në planet. Ky kat, mirëpriti një numër të konsiderueshëm njerëzish, të cilët u mblodhën për të parë nga afër performancën e Mette Sterre përmes veprës së saj “Seapussy Power Galore – Abcession (If you don’t know, you don’t grow), shkruan KultPlus.
Edhe pse në Grand Hotel ishin të ekspozuara një numër i madh ekspozitash e veprash të ndryshme, ambienti i shfaqjes “Sea Pussy Power Galore”, dallonte shumë nga të tjerat. Njësoj sikurse që dallonte edhe artistja Mette Sterre, ndryshimi i saj metamorfoizik ishte afër të ndodhte.
Sikurse një drejtëz pingule, thjeshtësia dhe fantastiko-shkencorja po prekeshin në një vijë. As një zë nuk dëgjohej nga artistja e veshur me një fustan të kaltër, e cila filloi që me të hyrë në sallë të ulte publikun në tokë dhe kësisoj të fillonte edhe performancën e saj. Interaktiviteti, si pjesë thelbësore e shfaqjeve, u paraqit edhe këtu, atëherë kur artistja mori një person nga publiku dhe e dërgoi atë në derën e daljes emergjente, e se çfarë ndodhi aty, nuk u bë e ditur.
Menjëherë pas daljes së tij, asistenti i artistes, i paraqitur si mjek, ka dalë nga dhoma dhe ka nisur të lyejë me vaj artisten, e cili ishte vendosur në dyshek.
E gjithë arsyeja pse njerëzit ishin mbledhur po fillonte të dilte në pah, atëherë kur Merre u fut në botën e një sirene, në diçka që nuk është as kostum e as veshje, por kuptimi thelbësor i asaj qënie ka të bëjë me mënyrën se si gratë dhe njerëzit në përgjithësi e shohin veten. Ka disa thumba, disa maja, disa gjëra të tjera të cilat shpesh herë mund të duken edhe të gërrditshme, por janë pikërisht gjëra që na përfaqësojnë.
Krijuesi i Star Trek, film në të cilën artistja tregon se është inspiruar, tregon se e ardhmja që Gene Roddenberry përfaqëson supozohet të jetë utopike. Pra, një faqe bindëse për të vlerësuar ankthet tona për trupat postnjerëzor dhe rolin e gjinisë në një të ardhme të idealizuar. Vizioni i Star Trek për një të ardhme utopike përfshin të drejta të barabarta për të gjithë, përkufizimin e feminizmit. Ndonëse nuk ishte gjithmonë plotësisht i suksesshëm, shfaqja shpërtheu duke i shtyrë vazhdimisht stereotipet e dëmshme dhe duke krijuar gra të fuqishme.
Paraqitja e parë në Kosovë
“Vepra ka të bëjë me gjërat që ia përshtatim ne vetes, përfshirë punën tonë ritmike, trurin tonë dhe përmes tyre edhe e formësojmë veten”, thotë ajo mes tjerash.
Tutje, vazhdon duke treguar se përpos gjërave tjera edhe rrjetet sociale mund të jenë problematike për njerëzit.
“Mund të jenë rrjetet sociale, por edhe gjërat që ne vet i krijojmë, i mendojmë shumë. Për gjërat që ne ndikohemi nga to dhe këtu e shoh një perspektive feministe”, përmend Sterre.
Vepra e “animuar“
“Kam krijuar një masë trupore, s’është kostum, as veshje, por mundëson të qenët nga një botë tjetër”, shprehet ajo për veprën e cila është shumë karakteristike dhe komplekse në pamje. Në të ka shumë utopi dhe distopi. Ka elemente të fantashkencës në të, por më së miri kuvendon ideja e spekulimit të shndërrimit në një qenie tjetër. Është edhe e bukur edhe neveritëse në të njëjtën kohë. E dua atë. Ne mund të mbesim shtatëzëna dhe trupi ynë është i lidhur me hënën dhe detin. Ka shumë gjëra që ndryshojnë brenda nesh”, thotë ajo.
Shfaqje që shikohet vetëm një herë
Marie Rose Frigiere, si pjesë e publikut, thotë se kjo shfaqje mund të shikohet vetëm një herë në jetë.
“Ajo edhe ka aktruar në këtë performancë. Andaj duhet të shihet edhe puna e saj (vepra) por edhe aktrimi për të kuptuar mesazhin”, shprehet turistja nga Franca.
Ajo ndan përvojat e veta me skenat humoristike të viteve 60-ta, të cilat i ka në kujtesë akoma dhe gjithashtu edhe pjesë të “science fiction”, si pjesë e pandashme e jetës së saj.
Aventura e parë në Kosovë, por e dyta në “Manifesta”
Frigiere rrëfen se kjo është hera e saj e dytë rresht që viziton “Manifestën”, derisa tregon edhe dallimet e vështirësitë mes edicionit në Marsej të Francës dhe këtij në Kosovë.
“Këtu është ‘wouw”, thotë ajo për edicionin e 14-të të “Manifestas” në Kosovë. Pranon se ka dallime në organizim prej edicionit paraprak në Marsej. “Kemi pasur shumë probleme nga periudha pandemike. S’ka qenë e lehtë për ta. Është mundësi e mire që përmes ekspozitave të mësohen storjet jo veç për Kosovën por edhe për Ballkanin”.
“E (pa)njohur në një vend të dashur”
Edhe pse ndjehet si e huaj në Kosovë, ajo kujton që në momentin e parë kur ka arritur këtu, një person e ka përshendetur, mes tjerëve, dhe për këtë gjë është ndjerë shumë e lumtur.
“E dua Kosovën, jam duke kaluar kohë shumë të mire, eksperiencë bujare. Njerëzit janë shumë të mire, të gjithë duan të të flasin dhe të kënaqen me ty”, përfundon ajo.
Zhanri i fantashkencës ka shërbyer prej kohësh si shembull i orientimeve seksuale dhe/ose identiteteve gjinore alternative, duke e bërë atë mjetin e përsosur për të shprehur shqetësimet rreth kulturave dhe praktikave të njëanshme gjinore. / KultPlus.com
Arti pamor, kultura dhe edukimi paraqiten në një vijë në Galerinë Kombëtare të Kosovës, e cila si thesar për kombin, shërben si një institucion ku njerëzit mund të vijnë për të parë nga afër ekspozita speciale dhe programe të tjera publike, të gjitha pa pagesë. Galeria Kombëtare e Kosovës, e themeluar në vitin 1979 më 2 shkurt, si institucioni më i shquar në vend ka mision, vizion dhe vlera të rimenduara që synojnë të nderojnë të kaluarën e vendit, t’i përgjigjen të tashmes dhe të frymëzojnë brezat e ardhshëm me një gjuhë të përbashkët, shkruan KultPlus.
Për herë të parë në historinë e saj disa vjeçare, GKK ka hapur një ekspozitë ku paraqet edhe arkivin e saj, me materiale që datojnë nga viti 1960 e tutje, duke rikujtuar e vënë në pah vlerat e pakrahasueshme që kanë sjellë ndër vite artistët nga vendi më i ri në Evropë.
Si në shumë hapësira të tjera publike, edhe GKK është “pushtuar” me vepra të artistëve vendorë e ndërkombëtarë, në kuadër të “Manifesta 14”, e cila synim ka që të rikthejë hapësirat publike te qytetarët, por edhe përmes institucioneve sikurse Galeria, të arrijë që të futet në zemrën e mendjen e secilit, për të rikujtuar se arti është diçka që të bën të marrësh frymë me një lloj tjetër lumturie.
Duke filluar nga artistja e huaj, Selma Selman me veprën e saj “You have no idea”, GKK hap këtë ekspozitë, duke përcjellur mesazhin e artistes, e cila ka të bëjë me atë se njerëzit nuk e dinë se kush është ajo, nuk e dinë për praninë ose mungesën e dhimbjes në jetën e saj dhe tutje zbulon edhe fuqinë e dinamikën e empatisë, duke hedhur dyshime mbi përshtatshmërinë e saj si bazë për takimin politik.
Diversitet i veprave
Grupi artistik “HAVEIT” kishte performuar para disa ditëve performancën e tyre me gota, që në thelb tentojnë të paraqesin gratë dhe menyrën se si ato nuk janë të “denja” për të bërë pazarin e mëngjesit me shportën plot gota.
Duke vazhduar tutje në sallën tjetër, kukulla gjigante paraqiten në sytë e vizitorëve, të cilat sipas artistit Dardan Zhegrova, janë një formë e lashtë e rrefimtarisë që kanë udhëtuar përgjatë rrugëve të ndryshme nga Azia në Evropë. Zhegrova, i cili si fëmijë është rritur në frymën e teatrit “Dodona”, teatri i kukullave në Prishtinës, tenton të mbështetet në historinë e pasur me kukullat e tij të mëdha me dy fytyra.
Në mesin e disa veprave në GKK, është edhe pjesa e artistes së huaj Alevtina Kakhidze, me veprën “Pushtimi”, e cila vjen nga Kieve dhe jeton në Muziçi. Ajo e përshkruan veten si artiste dhe kopshtare, derisa si pjesë e ekspozitës janë “bimët”, dhe gjatë dekadës së fundit një pjesë e madhe e hulumtimit të saj është fokusar në vëzhgimin e botës bimore. Ajo thekson se “bimët” në habitatet e veta dhe të huaja, duke trajtuar tema si pushtimi, dominimi dhe përkatësia.
Valentina Bonizzi, nga Milani, e cila jeton në Tiranë, ka prezantuar veprën e saj “Homazhe Kafkës”, vepër që tregon një video të inçizuar në një vend dhe paraqitet rrëfimi i një personi, që mbetet, pambarisht në portat e ligjit, duke pritur t’i jepet qasje, por pa ardhur në një përfundim të tillë. Ashtu si Kafka, Bonizzi reflekton po aq mbi zërin që njerëzit kanë përpara ligjit sa mbi shkallën në të cilën ata e përdorin atë.
Mes shumë ekspozitave, veprave të ndryshme, diversitetit të artistëve, si pjesë e padiskuteshme e artit, Galeria e hapi edhe arkivin e saj. Arkivi mbledh, ruan dhe vë në dispozicion dokumentacione në lidhje me të kaluarën, duke përfshirë veprat e disa prej artistëve më të mëdhenj në histori të Kosovës.
“Thesaret e fshehura” të Galerisë
Një rezervuar i jashtëzakonshëm i krijuesve shqiptarë, dalin nga arkivi sikurse “thesare të fshehura”. Koleksioni i veprave të Galerisë Kombëtare të Kosovës, padyshim paraqet vetëm majën e një ajsbergu.
Vëzhguesi i ekspozitave, Xhevat Rrahimi, njoftoj për KultPlus se “Manifesta 14” është një vlerë e shtuar për Galerinë Kombëtare të Kosovës dhe jo vetëm, duke njoftuar se kanë qenë më shumë se 1 mijë vizitorë që nga hapja e ekspozitave.
Arkivi si thesar i paçmueshëm
“Është hera e parë që arkivi ka dalë si ekspozitë. Në arkivin që e kem na është një thesar i paçmuar që e ruajmë me vite të tëra. Por, nuk mund të them se mund t’i ruajmë si duhet, për shkak të kushteve si janë. Edhe pse niveli i kushteve nga Ministria nuk është në gjendje të mirë, ne shpresojmë që në të ardhmën të bëjmë kushte edhe më të mira”.
Pjesë e (pa)ndashme e Galerisë – arkivi
“Ideja e Ministrisë për një Muze Bashkëkohor daton që nga paslufta, si ide, por ende nuk është e realizueshme. Edhe ne e mirëpresim realizimin e muzeut të artit bashkëkohor, por thesarin e Galerisë, mendoj se më së miri e ruan vetë Galeria dhe njerëzit kompetentë këtu”.
Vizitorët besnik – pjesë e përhershme e Galerisë
“Mund të them që “Manifesta 14″ ia ka shtuar një vlerë Galerisë, por ne i kemi vizitorët e tillë që nuk na braktisin asnjëherë. Kemi vizitorë edhe të nivelit ndërkombëtarë edhe vendorë”.
Kritiku amerikan i artit, Jerry Saltz, thotë se veprat e artit shpesh zgjasin përgjithmonë, ose thuajse shumë gjatë. Por vetë ekspozitat, veçanërisht ekspozitat e galerive, janë si lulet; ato lulëzojnë dhe më pas vdesin, pastaj ekzistojnë vetëm si kujtime, ose të shtypura në revista dhe libra, njësoj sikurse në Galerinë Kombëtare të Kosovës, ku vepra të ndryshme të Lirije Bulliqit, Nusret Salihamixhiqit, Muslim Mulliqit, Ibrahim Kodrës, Gjelosh Gjokajt e shumë artistëve të tjerë, jetojnë brenda mureve të objektit dhe si të tilla, gjithnjë e lënë “aromën” e tyre magjike e të paharrueshme, njësoj si veprat që kanë lënë pas vetes. /KultPlus.com
Të punosh vepra arti është gjë shumë e vështirë, e të kesh një kohë të limituar për ta bërë një gjë të tillë, shpesh herë është edhe e pamundur. Megjithatë, ekspozita e sivjetme e Kosovës “The Monumentality of the Everyday” nga artisti Jakup Ferri në Bienalen e Artit 2022, u paraqit me shumë sukses dhe madje u mirëprit shumë mirë nga gjithë vizitorët aty, duke u përshkruar si diçka që frymëzon lumturi, optimizëm dhe shpresë, shkruan KultPlus.
Mënyra e vetme dhe vendi i vetëm për të marrë një kopje falas të librit “The Monumentality of the Everyday” ishte pikërisht sot në Kino Armata, kur edhe ekipi i Kosovës në Pavijonin e Venedikut u mbledhën bashkë për të ndarë mes tjerash përvojën e tyre në këtë Bienale.
Ekspozita e kuruar nga Inke Arns është një instalim i veprave të Jakup Ferrit, si piktura, qëndisje dhe qilima, të cilat i gjeni të prezantuara në librin e ekspozitës të dizajnuar nga Diellza Veliqi dhe Lira Gjikolli.
E para për të marrë fjalën ishte komisionerja e pavijonit, Alisa Gojani, e cila hapi edhe këtë ngjarje dhe pati disa falënderime për ekipin që e bënë të mundur realizimin me shumë sukses të kësaj ekspozite.
“Ne besojmë se kjo është një mënyrë shumë e mirë për të paraqitur punën tonë dhe atë se çfarë kemi bërë në Bienale. Ne kemi këtu zyrtarë nga Ministria e Kulturës, zyrtarë nga Qeveria dhe gjithashtu edhe artdashës të tjerë të pranishëm, të cilët i falënderojmë shumë”, thotë ajo mes tjerash.
Liburn Jupolli – Këshilltari politik i Ministrit të Kulturës, u shpreh shumë krenar për të arriturat e Kosovës në kulturë këtë vit dhe jo vetëm.
“Kemi nderin që si Kosovë, si Ministri e Kulturës të prezentohemi këtë vit në Bienalen e Artit 2022 nga një artist shumë i veçantë siç është Jakup Ferri. Puna e tij e paraqet një pjesë shumë interesante dhe të veçantë nga pjesa e pas-luftës. Sot do të shohim këtë punë të ndërthurur në një libër, një ekip shumë, shumë punues që kanë bërë të mundur edhe realizimin e kësaj ekspozite. Dua të falënderoj gjithë njerëzit që prezantuan Kosovën në mënyrën më të mirë të mundshme. Ministria e Kulturës qëndron mbrapa shumë aktiviteteve të ndryshme artistike e kulturore, siç është edhe “Manifesta 14″, e ky event le të jetë një monumentum tjetër i një viti kulturor këtu”, thotë ai.
Gojani edhe një herë tjetër, e ftoj me shumë kënaqësi kuratoren Anke Arns, për të ndarë përvoja të ndryshme rreth asaj se çfarë është biseduar, punuar e kaluar nëpër punimin e kësaj ekspozite.
Arns, rikujtoi fillimisht momentin kur edhe ka kontaktuar me Ferrin, ajo fillimisht hezitoi 3 sekonda kur ky i fundit i kërkoi që të jetë kurator i saj.
“Unë kam kontaktuar në dhjetor me Jakup Ferrin dhe më pas jemi pajtuar që të shkojmë bashkë. E kemi përgatitur konceptin dhe kemi hyrë në garë. Ajo se çfarë e bën më interesant këtë rrugëtim është koha e limituar që kemi parë. Gjithçka që ju po shihni këtu, është ndërtuar nga janari në prill, pra, një periudhë e shkurtër kohore”, thotë ajo.
Kuratorja e Pavijonit të Kosovës vazhdon të tregojë edhe histori të tjera, derisa një prej më të veçantave është kur ka takuar një të huaj dhe ka pyetur për vendin.
“Në hapësirën e ndarë për ne, kishim vizitorë të shumtë, e një prej tyre më pyeti se cili shtet është ky? Unë nuk hezitova t’i tregoj që është Kosova dhe ai u habit kur e mësoi një gjë të tillë. E njihte Kosovën si shtet, por nuk ishte mësuar që të shihte gjëra me kaq shumë ngjyrë dhe kaq shumë shpresë në to”.
Siç njofton ajo, shumë njerëz erdhën për të parë nga afër pavijonin e Kosovës dhe ekspozitën e Jakup Ferrit, pasi u ndjen shumë rehat në të.
Arns e përshkroi si një rrugëtim fantastik prezantimin e Kosovës në Bienalen e Artit 2022, duke ftuar të pranishmit që të marrin nga një libër, kopja e vetme që jepet.
Koordinatori i Pavijonit të Kosovës, Engjëll Berisha, ka thënë për KultPlus që një prej pikave kryesore të një Pavijonit është gjithmonë edhe katallogu që bëhet.
“Ka dalë një katallog tepër i bukur dhe kemi dashtë që t’i shpërndajmë edhe këtu librat, pasi kemi pasur dëshirë që shumë njerëz të marrin nga një kopje. Është një periudhë shumë e shkurtër që realizohet puna dhe përzgjedhja e ekipit zakonisht bëhet nga vetë artisti”, njofton Berisha.
Ai gjithashtu ndanë edhe përvoja nga turistët që kanë vizituar Pavijonin e Kosovës aty.
“E kemi pa shumë të veçantë pjesën ku një numër i madh i njerëzve vijnë me u relaksu, me u shtri pak e kështu me radhë. Si diçka që ndodhë rrallë, njerëzit që kanë ardhur aty, e kanë komentuar ekspozitën si shumë pozitive dhe që po i bën të ndjehen më mirë”, shprehet Berisha.
Ndërkaq, shumë prej të pranishmëve u mblodhën në radhë për të marrë librin “The Monumentality of the Everyday”, i cili përpos dizajnit të bukur që pati, brenda kishte edhe vepra të artistit Jakup Ferri. /KultPlus.com
Komunitetet përbëjnë një nga pjesët më integrale të shoqërisë dhe romët kanë vazhduar ta bëjnë këtë për shekuj me radhë në Evropë. Edhe pse ka pasur përpjekje të vazhdueshme, si në nivel vendor ashtu edhe në atë ndërkombëtar, për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtave të tyre themelore dhe veçanërisht avancimin e grave rome në shoqëri, ato vazhdojnë të përballen me paragjykime, intolerancë dhe diskriminim të vazhdueshëm nga shoqëria në përgjithësi. Ndërkohë kushtet e banimit dhe shëndetit kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë të kufizuara. Barra e tyre është shtuar me kalimin e viteve dhe përkundër diskriminimit dhe vështirësive me të cilat ballafaqohen në jetë, ata ende kanë arritur të bëjnë gjëra të mëdha, siç është hyrja në histori të Bienales “Manifesta”, shkruan KultPlus.
Artistja Fahrija Mehmeti, ka arritur që për herë të parë të paraqes kulturën rome në një ekspozitë në Manifesta “14” në Prishtinë. Duke filluar nga Rotterdami i Holandës në vitin 1996 (edicioni i parë), e deri te Franca para dy viteve, Manifesta ndër vite nuk e ka pasur asnjëherë të përfshirë në planin e saj kulturën rome, e për herë të parë një gjë e tillë ndodhi pikërisht në kryeqytetin më të ri në kontinentin e vjetër, në Prishtinë.
Në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, Daniel Baker dhe Farija Mehmeti kanë shkruar histori, duke u bërë njerëzit e parë që paraqesin një kulturë rome në “Manifesta”.
E përbërë nga 150 libra artistike dhe kulturore mbi trashëgiminë letrare bashkëkohore rome, rritja e koleksionit të bibliotekës e pasqyron këtë trashëgimi të pasur rome, ndërkohë merr në pyetje kritike dhunën dhe shtypjen ndaj romëve në Evropë.
Qëndrimi i kësaj biblioteke, RomaMoMa, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, shoqërohet nga Farije Mehmeti, e cila është munduar që përmes porterteve shumëngjyrëshe të përfshijë gratë rome me veshjet e stilit të tyre, me shamia me ngjyra dhe disa prej tyre që bartin edhe stoli të çmuara në qafë. Të gjitha këto gra janë të krijuara nga imagjinata e artistes dhe qëndrimi i tyre tregon një vendosshmëri të thellë në brendësi, duke dëshmuar se janë të afta për të bërë gjithçka.
Kultura rome shkruan histori në Manifesta
Avni Mustafa nga organizata ERIAC ka bërë hapjen e këtij eventi, duke prezantuar në pikë të shkurtëra për çfarë ishin mbledhur gjithë të pranishmit aty.
“Unë jam këtu për të prezantuar të gjithë folësit në këtë event dhe gjithashtu është një kënaqësi e madhe që e kemi këtu edhe ambasadrorin gjerman, Jan-Axel Voss, i cili do t’iu urojë mirëseardhjen gjithë juve këtu”, tha Mustafa.
“Jam shumë i kënaqur që jam pjesë e këtij prezantimi të Bibliotekës RomaMoMA këtu në Prishtinë, me Farija Mehmetin dhe Daniel Baker, përpara hapjes zyrtare të Manifesta 14 në Prishtinë nesër. Ky event i “Manifestës” është i veçantë, pasi ka një sërë lidhjesh me Gjermaninë, duke përfshirë kuratorin që jeton në Berlin dhe artistë nga Berlini të përfshirë fuqishëm në disa nga ngjarjet këtu. Ngjarja jonë këtu ka gjithashtu një lidhje gjermane sepse një nga dy zyrat e ERIAC është edhe në Berlin. Me përpjekjet e ERIAC, kultura rome, për herë të parë në historinë e Manifestit, do të marrë pjesë në mënyrë eksplicite me ekspozitën e saj.
Sipas tij, ky hap është i mirëpritur: kultura rome është pjesë integrale e kulturës evropiane, e kulturës së Ballkanit Perëndimor dhe e kulturës së Kosovës.
“Sot do të mund të shohim, po ashtu për herë të parë në Kosovë, Bibliotekën RomaMoMA, këtu në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës. Ai përmban libra në anglisht, me fokus historinë e artit rom dhe historinë kulturore rome.Mezi pres të shoh edhe punën e artistes kosovare, Farija Mehmeti. Veprat e saj shumëngjyrëshe të artit po na ofrojnë një qasje të fortë vizuale në jetën e grave rome në Kosovë, diçka që ne si qytet rrallë e shohim dhe vlerësojmë”, tha ambasadori gjerman, duke falënderuar institutin ERIAC gjithë të pranishmit dhe duke i uruar atyre shikim e qëndrim të këndshëm.
Fjalimet emocionale, të veçanta për Gazmen Salijevic
Pas tij e mori fjalën Zëvendësministër për Komunitete dhe Kthim, Gazmen Salijevic, i cili falënderoi të gjithë të pranishmit aty dhe tregoi mënyrën se si përgatitet për fjalime emocionale.
“Zakonisht ekipi im më përgatit një fjalim përpara një ngjarjeje, por kësaj radhe unë i thash atyre që mos ta bëjnë një gjë të tillë pasi është një ditë historike për kulturën rome. Për mua, si një rom dhe pjesë e Kosovës, e mbështeti këtë hap të madh të promovimit dhe mbrojtjes së kulturës rome. Unë pres që të vazdhojmë këtë promovim dhe të japim kontributin tonë për aktivitetet e ardhshme. Kjo ngjarje do të jetë vetëm një hap i yni për hapat e tjerë që do t’i bëjmë në të ardhmen”, u shpreh ai mes tjerash.
100 ditë Manifesta, 100 ditë mundësi e njohjes me njëri-tjetrin
Edhe Zëvendësministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Sylejman Elshani, pati disa fjalë për këtë ngjarje të madhe, për të cilën Avni Mustafa përktheu.
“Ndihem i privilegjuar dhe i lumtur që e shoh organizimin e këtij eventi në Kosovë. Ky është një event unik ku mund të shihni piktura të ndryshme të artistëve të ndryshëm. Çdo kornizë në këtë event po tregon një histori të Farijes. Shpresojmë që të mësojmë nga njëri tjetri në këto 100 ditë të Manifestës”, u shpreh Elshani.
Platformë bashkëpunimi ndër-rajonal, nga Sarajeva në Sofje dhe Podgorica në Shkup
Në vrazhdën e disa fjalimeve, edhe Emilia van Lynden nga zyra e Marketingut, Komunikimit dhe Publikimeve të Manifesta 14, tha se Biblioteka RomaMoMA është një projekt i jashtëzakonshëm, derisa falënderoi disa partnerë që e bënë të mundur realizimin e kësaj.
Në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, një nga ndërtesat më të veçanta dhe depot më të rëndësishme të librave në Ballkan, Manifesta 14 prezanton me krenari Bibliotekën RomaMoMA, si pjesë e Projektit Manifesta 14 Prishtinë – Ballkani Perëndimor. Projekti i Ballkanit Perëndimor është iniciuar nga Manifesta e Fondacionit Ndërkombëtar me 11 partnerë në të gjithë rajonin e Ballkanit. Si pjesë integrale e Manifesta 14, Projekti i Ballkanit Perëndimor synon të zgjerojë shtrirjen e kohëzgjatjes së Bienales Evropiane Nomade duke zhvilluar një platformë bashkëpunimi ndër-rajonal, nga Sarajeva në Sofje dhe Podgorica në Shkup.
Sipas saj, si një bibliotekë dinamike dhe nomade, e përfshirë me kontekste lokale kudo që udhëton, Biblioteka RomaMoMA është një projekt i jashtëzakonshëm për Maniestën, Bienalen Evropiane Nomade. I përbërë nga rreth 150 libra mbi trashëgiminë letrare, artistike dhe kulturore bashkëkohore rome, koleksioni në rritje i bibliotekës tregon trashëgiminë e pasur rome, ndërsa merr në pyetje në mënyrë kritike dhunën dhe shtypjen ndaj romëve në Evropë, RomaMoMA është një projekt arti bashkëkohor që nis një forum për reflektim bashkëpunues mbi një Muze të ardhshëm të artit rom bashkëkohor.
“Dëshiroj të falënderoj Bashkimin Evropian dhe Ambasadën Gjermane për mbështetjen e tyre për Libarinë RomaMoMA. Shumë faleminderit për artistët dhe ekspertët romë që e kanë bërë këtë të ndodhë. Kjo është shtëpia e artit dhe artistëve romë”, përfundon fjalimin e saj van Lynden, duke thënë se kjo është shtëpia e artit dhe artistëve romë.
Këmbëngulja e familjes, shkas për sukses të madh
Në anën tjetër, artistja Farija Mehmeti në hapjen e fjalimit të saj pati një falënderim të veçantë për familjen e saj, veçanarisht vëllaun që e ka mbështetur që nga fillimi i rrugëtimit të saj.
“Unë jam Fahrije Mehmeti, jam një rome nga Kosova dhe artiste nga familja Mehmeti. Unë kam filluar që të vizatojë në 2001-tën dhe jam inspiruar nga vëllau im, Bajrami, dhe ai është gjithashtu një artist i madh sa jam unë. Unë dua që të promovojë sa më shumë kulturën dhe historinë rome të Kosovës. Jam falënderuese ndaj Zotit për këtë talent që më ka dhënë. Vizatimet e mia përfshijnë gratë rome. Me talentin tim unë dua që të kujtoj historinë dhe kostumet e bukura që janë të veshura nga gratë rome në kohët e kaluara. Me vizatimet e mia gjithashtu dua që të ngrisë vetëdijën për të drejtat e grave dhe t’i promovojë ato. Dua gjithashtu që të shpreh edhe vështirësitë që përballen gratë rome në Kosovë, të gjejnë një punë, problemet me shkollim etj. Gratë rome janë shumë të forta dhe janë sot këtu me ne, e kjo është mënyra se si ato duhet të jenë, të kenë mbështetje nga shoqëria”, përfundoi Mehmeti, duke vazhduar që të falënderojë edhe një herë të gjithë ata që e bënë të mundur realizimin e kësaj ekspozite.
Pas gjithë fjalimeve dhe shikimit nga afër të portreteve dhe librarisë RomaMoMA, ishte edhe një “befasi” e përgatitur për fund, ku grupi Gipsy Groove, në përbërje prej: Arsim Baftiu – bass, Grant Pacarada – drums, Faruk Banjska – guitar, Ivan Ivanov – sax, Igor Ivanov – klarinet, Kafu – vocal, patën një performancë në hyrjen e Bibiliotekës Kombëtare të Kosovës. /KultPlus.com
“Kori nuk është thjesht një hobi apo aktivitet pas shkollës, është një mënyrë jetese”, thotë një shprehje. Një gjë e tillë shihet edhe në performancat magjike të korit “Siparantum”, të cilët u rikthyen në DAM Festival, aty ku edhe filluan rrugëtimin e tyre, për të dëshmuar se madhështia vjen nga fillimet e vogla. Pas pushtimit të skenave më të njohura botërore, “Siparantum” në krye me Memli Kelmendin, vazhdoi në mënyrë unike afirmuese të ndezë shqisat dhe të qetësojë nervat e njerëzve të pranishëm në kishën “Shën Ndou” të mbushur plot, të cilët brohoritën në mënyrë spektakolare për njërin ndër koret më të suksesshëm në Kosovë dhe jo vetëm, shkruan KultPlus.
Mes shumë sfidave, DAM Festival e përmbylli edicionin e 17-të duke ofruar një programacion të pasur dhe gjithashtu edhe rikthimin e korit “Siparantum”.
Për të folur më shumë rreth asaj se çfarë kaluan gjatë këtij edicioni, organizatorja Rreze Kryeziu, tha për KultPlus se mungesa e një salle të duhur për të shtrirë në mënyrë të duhur performancat e tyre, po i përcjellë ata vit pas viti.
“Secili edicion i ka padyshim të mirat e veta, sepse në të kundërtën nuk do ta realizonim, por padyshim këtu përfshihen edhe sfidat. Ne vazhdojmë në edicionin e 17-të me radhë që të kemi mungesë të kushteve elementare, sikurse që është mungesa e një salle përkatëse dhe jo më kot është evidentuar edhe lëvizja e koncerteve prej një salle në sallën tjetër. DAM-i në edicionet e kaluara i ka realizuar sepse kemi pasur qëllim që të eksplorojmë hapësirat e ndryshme në mënyrë që të realizojmë koncertet tona, por kësaj radhe ky nuk ka qenë qëllimi pasi ka munguar një sallë përkatëse”, tha Kryeziu duke falënderuar edhe një herë tjetër të gjitha institucionet të cilat kanë ndihmuar në realizimin e këtij koncerti.
E pyetur në rikthimin e korit “Siparantum”, Kryeziu thotë se e tërë shoqëria e pret me entuziazëm rikthimin e tyre. “Kjo është evidentuar edhe sot, kur pyetëm publikun pas shfaqjes dhe gjithashtu edhe i kërkuam falje për temperatura të larta, thanë se nuk e kanë vërejtur një gjë të tillë pasi ata morën një freski shpirtërore nga performancat e korit”.
Në anën tjetër, kompozitori Memli Kelmendi tha për KultPlus se është shumë i kënaqur që janë rikthyer në përmbylljen e edicionit të 17-të, por kjo nuk do të thotë se do të përmbyllet edhe rrugëtimi i korit “Siparantum”.
“Rrugëtimi jonë besoj edhe duhet të jetë më i gjatë edhe pas nesh, kjo pasi muzika gjithmonë mbijeton. Ne sot kemi shpalosur një program kolosal dhe kemi shpalosur suksesin e festivalve që kemi përmendur disa herë. Veprat të cilat kemi qenë pjesëmarrës në skenat më të njohura botërore. Publiku mendoj që ka pasur rastin të përcjellë dhe të shijojë disa prej pikave të cilat ne i kemi interpretuar në festivale të ndryshme, e sonte i kemi paraqitur përpara publikut të Prishtinës. Një energji ndryshe, na ka munguar kjo atmosferë. Ne u rikthyem në Prishtinë pas dy viteve dhe të them të drejtën më ka marrë malli shumë dhe sonte jam ndjerë tamon si pjesë e shtëpisë sime. Dua të falënderoj Dardanin, Rrezen dhe gjithë stafin e Festivalit DAM për ftesën edhe për organizimin e tyre fantastik që kjo mbrëmje të jetë në shpirtin e secilit prej audiencës”, tha Kelmendi.
Veçantia e jashtëzakonshme e korit “Siparantum”
“Të gjithë njerëzit në korin “Siparantum” janë vullnetarë, edhe unë jam vullnetar edhe Agroni gjithashtu. As kryetari i korit nuk paguhemi për punën që e bëjmë. Shpërblimi më i madhi, pagesa më e madhe që ne e kemi është suksesi të cilin ia kemi sjellë vendit tonë, mendoj që kjo gjë nuk mund të blehet me pare. Do të thotë, mendoj që shpesh herë puna kur bëhet me pare është ndryshe, ajo punë që bëhet vullnetare dhe bëhët me shpirt, jehon ndryshe. Ne jemi duke e bërë punën me shpirt dhe jemi shumë të etur dhe e shohim se sa e nevojshme është prezantimi i kulturës dhe vendit tonë ndërkombëtarisht. Prandaj, këtë atmosferë po ia japim edhe vendit tonë”, tha ai, duke njoftuar se kori “Siparantum” ka ftesa të shumta, madje i ka të siguruar ftesat deri në vitin 2025.
Në shtator dhe tetor, kori “Siparantum”, siç njofton Kelmendi, do të paraqitet në dy skena të njohura të botës, derisa për shkak të konfidencialitetit nuk mundi të zbulojë diçka konkrete.
Pianisti kosovar, Agron Shujaku, i cili ka një bashkëpunim të ngushtë me korin “Siparantum”, tha për KultPlus se ky është festivali më i veçantë i korit ndonjëherë.
“Bashkëpunimi im me Memlin ka filluar në vitin 2019 kur kemi pasur një koncert dhe unë kam qenë një mysafir i ftuar në një pikë dhe që nga atëherë kemi qenë të pandashëm. Unë mendoj që kemi mbajtur koncerte shumë, por ky ka qenë më i miri që e kemi bërë, ndoshta sepse ka qenë edhe një finalizim i punës. Disa prej veprave i kemi performuar edhe nëpër Evropë dhe ato janë pjekur e janë ngritur çdo herë më mirë e më mirë, ky koncert ka qenë kulminacioni i kësaj pune, sidomos punës dy vjeçare prej pandemisë e deri në ditët e sotme”, tha Shujaku, duke shtuar pjesën se kori “Siparantum” është në një prej 6 koreve më kontribuese të këtij viti.
Baritoni Shaban Behramaj, korist dhe njëherish edhe solist i mbrëmjes, ka thënë për KultPlus se përveç tjerash, fakti që pas një mori koncertesh jashtë vendit, garave e fitoreve, kthimi në Kosovë ka një përgjegjësi më të madhe.
“Njerëzit janë mësuar të të shohin duke fituar nëpër gara të ndryshme, prandaj përgjegjësia tek ne është rritur dhe për këtë aryse kemi ardhur me këtë koncert siç ishte sonte. Jam shumë i lumtur dhe i nderuar që përveç si korist, në skenën e Filharmonisë së Berlinit, kam performuar edhe veprën e Memli Kelmendit si solist, kjo gjë më ka nderuar dhe jam shumë i lumtur që e interpretova edhe sonte këtu. Duartrokitjet kanë qenë të jashtëzakonshme, ngrohtësia e publikut shumë e madhe dhe pritja e tyre gjithashtu shumë e madhe, e për këtë gjë jam shumë falënderues”, tha ai.
Përmes tingujve të lavdishëm nga të gjithë anëtarët e korit, u shpreh edhe muzika si emocion, për të treguar edhe një herë fuqinë dhe madhështinë e një orkestre botërore. /KultPlus.com
Ndonjëherë, bota reale ofron narrativat më bindëse. “E vërteta është më e çuditshme se trillimi”, dhe skena mund të jetë vendi i përsosur për të treguar këto histori, pasi gjallëria shpesh shton një legjitimitet dhe element personal në shfaqje. Vitet e fundit, një numër i konsiderueshëm i historive të vërteta kanë hyrë në botën e teatrit, si dhe histori që pyesin se çfarë do të thotë të imagjinosh të vërtetën. Shfaqja “Ora e vdekjes” i ofroi publikut të mbledhur në Burgun Muze të Prishtinës një realitet të trishtë të të burgosurve politikë nga Shqipëria dhe Kosova nga vitet e 70-ta, deri në kohën e burgut të Dubravës, nga torturat e përditshme deri në vrasjet masive të njerëzve, shkruan KultPlus.
Njerëzit po pritnin që për herë të parë të vizitonin e të shihnin nga afër një shfaqje në Burgun Muze të Prishtinës, për të cilin para dy viteve ishte marrë vendimi që të shndërrohet në një muze.
Errësira, rikthimi në kohë dhe emocionet e frikës, si të ngulitura në kokën e shqiptarëve pushtuan të gjithë të pranishmit në muze, kur edhe nga hyrja e burgut u dëgjuan zërat e aktorëve të vendosur në qeli që po kërkonin ujë, njëri kërkonte bukë dhe madje kishte nga ata që donin të goditeshin me grusht, sepse kishte mall të rrihej dhe i dukej e çuditshme të kalonte një kohë të gjatë pa u rrahur.
Dy botë, shumë burgje e akoma më shumë shqiptarë të vrarë.
Gjatë diktaturës në Shqipëri, burgjet janë cilësuar pa dyshim si “hyrje në portat e ferrit”, një realitet i trishtë, rrëqethës dhe plot tragjedi mizore që paraqet edhe krimet e mëdha të asaj kohe kundër njerëzimit. E këto histori, aktorët Adrian Morina, Albulena Bokshi, Arben Derhemi dhe Kushtrim Sheremeti nën regjin e Ilir Bokshit dhe dramaturgët Ulpianë Maloku dhe Agnesa Mehanolli i prezantuan në mënyrë brilante me humor që në brendësi prezantonte torturat më të çuditshme, por që në realitet ato ndodhën, tortura që në rend të parë lanë pasoja të pariparueshme, dhe plagë që dhembin edhe kur qëllimi juaj i vetëm është përkëdhelja e tyre.
Edhe në Kosovë, gjatë kohës së pushtimit serb, në burgun e Dubravës vazhdimisht ideja parësore ishte transferimi i të burgosurve në burgjet e Serbisë, me arsyetimin se nuk kishte siguri tashmë në Kosovë (rreth viteve 1998, atëherë kur edhe NATO po bombardonte çarqet serbe). E gjitha kjo ndodhi pasi Serbia planifikonte gjithnjë që të burgoste sa më shumë të rinj shqiptarë nëpër burgje dhe të gjithë ata që ishin kundër regjimit, të vdisnin me pretekstin se nuk ishin të sjellshëm në burg, thyen rregullat ose edhe u lanë aty përgjithmonë, pasi ideali i tyre e lufta për liri përkonte në kundërshtim me atë që Serbia kishte në plan, e që ishte pikërisht pushtimi i Kosovës.
Pamja nga jashtë, e rrejshme nga brenda
Gjatë shfaqjes, Fatmiri nga Kosova (Adrian Morina) dhe Fatmiri nga Shqipëria (Arben Derhemi) gjenden në një situatë jetë a vdekje, në një urë që po gjuhej me armë nga pushtuesi serb, e Fatmiri nga Shqipëria kërkonte që të gjuhej në urë, ndërsa Fatmiri nga Kosova, i cili nuk dinte notë, i siguronte “homologut” të tij që kërcimi është ide e gabuar dhe në ujë është më lehtë të vdesësh.
Fatmiri nga Kosova dhe dashuria e pashtershme dhe shpesh herë e lindur natyrshëm për liderin e asaj kohe, Enver Hoxhën, e kishte detyruar atë që të vinte në Shqipëri vetëm e vetëm për të plotësuar ëndrrën e tij më të madhe, ta shihte nga afër dhe të besonte se figura e “ndritshme” e kombit shqiptar, Enver Hoxha ekziston në të vërtet.
Këtu fillon edhe polemika e madhe, kjo pasi Fatmiri nga Shqipëria ishte larguar nga ai vend, pasi aty po ndodhnin krime kundër njerëzimit për të gjithë ata që ishin kundër partisë së punës, madje edhe për ata që princip të jetës kishin punët e veta. Me shumë të shara, me shumë polemika, të dy u kapën nga regjimi serb, për të përfunduar në burg.
“Molla e ndaluar”
Një tjetër rast i pashpjegueshëm dhe ideja se ka ndodhur në të vërtet, të bën të çmendësh me atë se çfarë kanë kaluar shqiptarët nëpër kohë, e sidomos torturat që kanë kaluar të burgosurit nëpër burgje të regjimit.
Tefta Tasi e luajtur mjeshtërisht nga Albulena Bokshi, paraqet historinë e vërtet të një mësuese shqiptare, e cila ishte dënuar për arsye se kishte sharë mollat e “shtetit”, mollat e “Enverit”, e ky paraqet një krim, që sipas trupit gjykues, duhet të dënohet me 45 vjet, 35 në qoftë se pranon “fajësinë”.
“Fakti që kemi ardhur në burg e ka bërë shumë të veçantë shfaqjen. Fillimisht ka qenë e vështirë për tu ambientuar, për shkak të ndjenjës që ta jepte burgu, teatri është i vështirë por kjo është tjetër nivel”, thotë aktorja Albulena Bokshi në një intervistë për KultPlus, derisa rrëfen edhe gjithë procesin e provave, kalimit nga “kutia e teatrit” te realiteti i burgut.
“Këtu të kap një far tmerri. Ditën e parë kur kemi ardhë ka qenë edhe z. Emin, i cili ishte gjithashtu një ish i burgosur politik dhe na tregonte rrëfimet që kishte përjetuar, jo vetëm ai, por edhe shokët. E kam pasur problem ta kapërcej këtë tmerr për të ardhur deri te loja që e kemi sjell sonte. Ndjenjë me të vërtet e veçantë të performosh e të merresh me tema tona që shumë shpesh i kemi lënë pas dore. Nuk mund të them që nuk janë bërë shfaqje, por është bërë pak në drejtimin e tmerreve e historive të shqiptarëve”, thotë ajo.
Tutje, Bokshi foli edhe për rolin e saj, atë të Tefta Sasit.
“Personazhi im është një mësuese në Shqipëri, e cila është dënuar për një mollë. Ky është një rol që e veçojë shumë, sepse është barrë e madhe kur e ke historinë e vërtetë. Ne, artistët, bëhemi zëra të atyre që kanë kaluar këto përjetime. Gjatë procesit të provave, kur flitej edhe për Dubravën, personalisht e kam humbur axhën atje, dhe ka qenë shumë e vështirë ta kaloj këtë gjë. Ka momente kur kam qarë, në një far forme, plaga hapej përsëri. Gjithçka për rreth këtij burgu, të krijonte idenë se ka shumë histori brenda, ka shumë shpirt brenda këtij burgu dhe po shpresoj që shumë shpejt të hapet për vizitorët, dhe ata të vijnë e të kuptojnë se çfarë tmerre kanë ndodhur në qendër të Prishtinës”, shprehet ajo.
Bokshi thotë se ishte e kënaqur me audiencën, edhe pse ishin disa ndërhyrje nga lartë, ku u shpërthyen disa fishekzjarre nga stadiumi, të cilat nuk ishin të planifikuar. “Po besoj që edhe publiku e kuptoj këtë gjë, edhe pse disa në fillim kishin menduar se janë pjesë e shfaqjes, ajo zgjati bukur shumë, por prap publiku nuk e humbi durimin. Po besoj që është bërë një punë e mirë ekipore, është bërë një dramë e re që ndoshta i ka munguar dramaturgjisë kombëtare”, përfundon ajo.
Në anën tjetër, regjisori Ilir Bokshi tha se vështirësitë nëpër të cilat kanë kaluar, kanë qenë të mëdha, por dëshira për të sjellë te publiku këto histori të cilat kanë ndodhur, ishte gjithashtu shumë e madhe.
“Burgu i Prishtinës akoma nuk është akomoduar si muze, të gjitha këto që i shihni, nga pastërtia e burgut e deri te sjellja e ulëseve për t’u ulur sonte është dashur t’i bëjmë vetë, sigurisht me ndihmën e institucioneve në anën materiale. Gjërat në teatër bëhen më lehtë, sepse jemi të thirrur për ta bërë këtë punë. Tema e luftës dhe të burgosurve shqiptarë në periudha prej 1970 e tutje, e deri te burgu i Dubravës”, thotë ai, duke treguar se teksti është punuar me dy dramaturge të reja, me të cilat ai është shumë i kënaqur.
I pyetur nga KultPlus për vështirësitë dhe jetën jashtë habitatit normal, Bokshi tregon se profesionistët janë për këtë punë, duke shtuar se kishte shumë vështirësi nëpër të cilat kaluan.
“Jemi profesionistë dhe e përballojmë vështirësinë, por neve na ka ra shi çdo natë dhe e kemi pasur të vështirë këtë. Kemi qëndruar deri në 3 të mëngjesit dhe më të vërtet kishim frikë në qoftë se edhe mund të dështojë e gjithë shfaqja, kemi pritur edhe sot që të bie shi. Më (24 qershor) është premiera jonë, e sot e kemi quajtur si lloj para-premierë. Të gjitha ankesat që po i them, ose ato që munden me qenë vështirësi për ne, janë për faktin që kemi hyrë në një ambient të ri për ne. Kemi bërë punë fizike për tela, e shumë gjëra të tjera. Ka një kohë të gjatë që nuk kam qenë më i lumtur, kjo për shkak të stresit që kemi pasur si ekip. Gjithashtu, me këtë kastë të aktorëve kam punuar edhe më herët, por për herë të parë jam duke punuar me kompozitorin Memli Kelmendi dhe është një ndjenjë shumë e veçantë, ka bërë punë të jashtëzakonshme”, thotë regjisori i shfaqjes “Ora e Vdekjes”.
Aktori tjetër, Adrian Morina, i cili vazhdon të jetë në skenë për një kohë të gjatë, rrëfen për KultPlus se emocionet janë gjithnjë të pranishme përkundër viteve që kalojnë.
“Përpara, kur më thoshin se Istref Begolli ka shumë tremë në premierë, thosha si student se është e pamundur, ai ka më shumë se 40 vite në skenë, hala me emocione! Tani pas sa kohe që merrem me këtë punë, e shoh që për shkak të përgjegjësisë e punës që e ke bërë, është rrezik i madh që me punën e ardhshme mundesh me i rrëzu gjitha ato se çfarë i ke ndërtuar deri tani. Gjithmonë rritet përgjegjësia, emocionet, e gjithashtu gjithmonë edhe eksperienca e bën të vetën. Ti duhet të mundohesh që t’i kanalizosh të gjitha këto dhe t’i rikthesh në favor të shfaqjes. Unë provoj që të kryej detyrën time, si aktor, me përgjegjësi dhe të prezantoj punën e gjithë ekipit në formën më të mirë të mundshme. Emocionet janë të njëjta si në premierë, si në reprizën e 100-të”, thotë Morina.
Ambienti ndryshe dhe kalimi nga teatri në një vend tjetër, nuk është punë të cilën Morina nuk e kishte bërë më herët.
“Ishim të vetëdijshëm për ambientin ku kemi dalë. Kemi punuar deri vonë gati për çdo natë dhe për pjesën e ambientit kemi qenë të vetëdijshëm. Teatri nuk ka lind, në teatrin kuti qysh e shohim. Teatër bëhet kudo, në rrugë, në sofër, e gjithçka që të duhet është ekipa e mirë. Jam jashtëzakonisht i lumtur që e kemi bërë këtë shfaqje. Gjithashtu, ne jemi aktiviteti i parë që është bërë në këtë ambient, e për këtë gjë jam shumë i gëzuar. Në Prishtinë e Kosovë ka shumë hapësira të cilat mund të kthehen në të mirë të kulturës. Ministria dhe Komunat duhet të jenë më zemërgjerë, dhe t’i ofrojnë aktorëve hapësira të tilla”, thotë Morina, duke shpresuar se në të ardhmen ambienti i Burgut Muze të ofrojë edhe ekspozita e shfaqje të ndryshme për gjithë vizitorët.
Puna me njerëzit që i njeh për një kohë të gjatë, sipas Morinës, është një gjë e mirë pasi mund të komunikosh me vetëm një shikim.
“Ka qenë kënaqësi e madhe që të punojmë me Benin për herë të parë, bashkëpunimet tona mes Kosovës dhe Shqipërisë po mungojnë shumë në aspektin e teatrit. Unë preferoj të punoj me regjisorë të cilët ndjehem, pasi ata tentojnë që të shtyjnë më përpara rolin tënd dhe nuk të lënë të mërzitesh. Puna me dramaturget ka qenë kënaqësi e madhe, kjo pasi ne vazhdimisht kemi pasur ankesa për dramën shqipe dhe mungesën e teksteve. Sot, përpos kësaj shfaqje ne sot e kemi të shkruar një dramë të re shqipe që mund të inskenohet nga të tjerët. Nëse ankohemi vazhdimisht, edhe nuk investojmë absolutisht në dramën tonë shqipe, atëherë e ardhmja e teatrit do të jetë mjaft e varfër”, thotë Morina, duke lavdëruar edhe ai punën e Memli Kelmendit, që solli një muzikë të jashtëzakonshme.
Ndërkaq, vetë kompozitori Memli Kelmendi për KultPlus tha se ishte ndjenjë shumë e mirë pjesëmarrja në këtë shfaqje, ku edhe na njoftoi me disa prej prapaskenave të shfaqjes.
“Puna që unë po e zhvilloj aktualisht sigurisht që ka ndikuar pozitivisht në suksesin dhe zhvillimin e rrugëtimin tij profesional. Mbi të gjitha unë kam shkruar shumë muzika për teatër, janë mbi 30 shfaqje teatrale. Kam shkruar gjithashtu muzika për film të metrazhit të shkurtër dhe atij të gjatë. Fillimisht kur më ka ftuar ekipi, kemi dalur e kemi diskutuar me Ilirin. E kam parë që është një shfaqje delikate dhe për këtë gjë duhet të mendoj, pasi është një gjë që nuk e kam bërë deri tani. Natyrisht që në fillim kam shkruar muzikën, pastaj disa skica të tjera, por në momenti kur kam ardhur këtu te Burgu Muze, e kam parë që duhet të shkruhet krejt diçka tjetër, atmosfera këtu ka ndikuar që të vihet deri te ky rezultat e kjo muzikë, që nuk ka qenë e lehtë. Jam munduar që si kompozitor t’i plotësoj siç duhet detyrat e mija, e bashkërisht e kemi ndërtuar gjithë shfaqjen”, thotë Kelmendi.
Ai gjithashtu pati një falënderim të veçantë për Donika Rushitin dhe gjithashtu njoftoi se do të vazhdojë të shkruaj muzikë, atë që realisht di ta bëjë më së miri.
“Dua ta falënderoj një person që më ka ndihmuar shumë, janë vokalet e Donika Rushitit, të cilës i falënderohem përzemërsisht që brenda një periudhe të shkurtër ka ndikuar që ato të jenë kryesoret brenda shfaqjes. Unë do të vazhdoj që të punoj, detyra ime si kompozitor i pavarur është që të shkruaj muzikë. Jam tepër i lumtur që më është besuar puna ime si kompozitor në këtë shfaqje dhe gjithashtu më është lejuar përdorimi dhe veprimi i elementeve kompozicionle që unë kam dashtë e i ndërtu në bashkëpunim me regjisorin, e besoj që audienca sonte e ata që do të vijnë më pas po besoj që do ta shohin punën tonë që kemi ndërtuar”.
Shumësia e këndvështrimeve në këtë shfaqje u trajtua me rëndësinë që kërkohet, ku të gjithë aktorët u bënë bashkë për skenën e fundit të mbrëmjes dhe sollën me delikatesën më të madhe të mundshme, realitetin e hidhur të shqiptarëve nëpër burgjet e ndryshme ku kanë qenë, përfshirë këtu edhe Shqipërinë dhe Kosovën. /KultPlus.com
Një punë ekipore dhe patjetër e ndërsjellë, mes dirigjentëve dhe muzikantëve që e ndjekin atë, e ka arritur me sukses kori “Siparantum” i drejtuar nga dirigjenti Memli Kelmendi. Edhe pse arti i dirigjimit ekziston prej shekujsh, në Kosovë nuk vlerësohet dhe diskutohet për të sa duhet. Dirigjimi përpos përgjegjësisë fillimisht, është një punë që në radhë të parë kërkon besim, inteligjencë dhe aftësi të shkëlqyera si njerëzore ashtu edhe muzikore. Kosova është ngritur në majat më të larta në botë sa i përket muzikës klasike përmes korit “Siparantum”, të udhëhequr nga Kelmendi, shkruan KultPlus.
Dirigjenti Memli Kelmendi ka arritur që të korr suksese të mëdha me korin që ai udhëheq dhe realisht, suksesi ishte gjëja për të cilën ai kishte punuar më së shumti.
I rritur në një familje muzikantësh, Kelmendi rrëfen për KultPlus se muzikën e ka të trashëguar nga babai i tij, Xhevat Kelmendi (kantautor), i cili mes tjerash ishte edhe kritiku më i madh në këtë fushë, derisa ai flet edhe për jetën e tij në fëmijëri, studimet në fushën e muzikës, punën e tij të parë, puna si një profesor dhe sukseset e jashtëzakonshme që ka arritur.
KultPlus: Memli, ju jeni një dirigjent i suksesshëm, i pëlqyer nga publiku dhe keni fituar çmime të shumta, a do të thotë kjo se edhe në kohën e fëmijerisë jeni shquar për muzikë?
Memli Kelmendi: Muzikën e kam trashëgim nga babai im, Xhevat Kelmendi (kantautor). Me muzikë jam rritur, babai im ka qenë çdoherë kritikuesi më i madh (në kuptimin pozitiv). Daja im i ndjerë, Refik Çakolli ka qenë këngëtar poashtu. Si fëmijë kam qenë pjesëmarrës në festivale të ndryshme, kjo ka bërë që unë të vazhdoj pikërisht muzikën. Dashuria për muzikën lindi që nga fëmijëria.
KultPlus: Cili mendoni se ka qenë momenti kyç kur ju keni filluar që të merreni me muzikë dhe realisht edhe ta studioni si lemi?
Memli Kelmendi:Siç e potencova më lartë, unë që në fëmijëri jam rritur nën ndikimin e muzikës së së bukur shqipe, serenatave korçare, këngëve arbëreshe, muzikës së lehtë. Muzikën klasike e kam pelqyer dhe kjo është dëgjuar në shtëpinë tonë, ndonëse në familjen time askush nuk ka studiuar për muzikën klasike. Regjistrova fakultetin e muzikës dhe muzika gjithnjë e më shumë bëhej pjesë e jetës.
KultPlus: A janë sfiduese studimet në fushën e muzikës?
Memli Kelmendi: Mendoj që po, veçanërisht këtu në vendin tonë. Kur isha student mendoja krejtësisht ndryshe, sot sigurisht që mendoj edhe më ndryshe. Ndoshta përvoja e ka bërë të veten apo kontakti me njerëz të fushës profesionale. Unë shpesh bisedoj me nxënësit apo me studentët për tema të tilla dhe të ndryshme të cilat lidhen me sfidat studimore. Pavarësisht jetës studentore, ne duhet të kërkojmë rrugë, rrugë të cilat na shpien drejt suksesit. Ato janë të shumëta!
KultPlus: Kur keni diplomuar, në atë kohë Kosova ishte e re si shtet dhe realisht mundësitë që të kyceshit në punë ishin më ndryshe. Kur dhe ku keni filluar punën tuaj të parë?
Memli Kelmendi:Pasi përfundova fakultetin, unë u punësova në Shkollën e mesme të muzikës “Halit Kasapolli” (2010) në Pejë. Në fillim ligjërova lëndët Teknologji muzikore dhe Lexim partiturave pastaj më vonë më është dhënë këndimi koral. Natyrisht që 12 vite më parë kishte më pak të diplomuar prandaj mundësia e punësimit ishte më afër.
KultPlus: Ka vite që tanimë po udhëhiqni korin “Siparantum”, por si ka qenë karriera juaj përpara këtij kori, çfarë keni bërë në profesion konkretisht?
Memli Kelmendi: Kori i shkollës së mesme të muzikës “Halit Kasapolli” ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e muzikës korale në Pejë. Janë mbajtur 7 edicione të muzikës korale, koncerte me vepra stilistike të periudhave të ndryshme, që nga renesanca deri tek muzika bashkëkohore. Çdo herë kam qenë insistues në përzgjedhjen e repertorit, stileve të ndryshme të repertorit koral botëror. Në vitin 2014 u nis një iniciativë vulletare në formimin e korit “Peja” (2014) , një frymë e re artistike për qytetin e Pejës. Me përkrahjen e Qendres Rinore “Atë Lorenc Mazreku” dhe Drejtorisë për Kulturë, Rini dhe Sport, menjëherë kori bëri lëvizjen e parë duke prekuar “Basilica di San Marco” Venecia, që ndryshe njihet si Pasuria e Njerëzimit, pastaj një koncert tjetër në “Mestre” dhe “San Lio” në Venezia. Në vitin 2017, u formua Kori Siparantum, gjithnjë duke u bazar në formë vullnetare me ide të promovimit të kulturës dhe muzikës korale shqiptare në vende të ndryshme të botës. Ide e cila rezultoi me shumë sukses.
KultPlus: A mund të na tregoni ndonjë rast vështirësie ose veçantie qe lidhet me punen tuaj si dirigjent? Njerëzit që merren me muzikë në Kosove kryesisht përballen me situata të vështira, a ju ka ndodhur juve që të përballeni me ndonjë situatë të veshtire ose diçka të ngjashme?
Memli Kelmendi: Hmmm, vështirëssitë janë të ndryshme, të natyrave të ndryshme. Profesioni i dirigjentit në vendin tonë është vërtetë i vështirë. Kërkon punë, sakrificë dhe sigurisht që është sfiduese. Kushtet dhe rrethanat që ne rrethohemi si shoqëri, sigurisht që është vështirë. Nganjëherë është më vështirë të dëpërtosh këtu (në Kosovë) se kudo tjetër në botë. Puna është se ne jetojmë të rrethuar me gjëra të vogla ndërsa bota është vërtetë e madhe. Sigurisht që ballafaqohem me sfida të ndryshme. Fokusi im/ynë është që duke e ditur që ky profesion kërkon përkushtim dhe sfidë, ne duhet punuar maksimalisht pavarësisht problemeve të cilat mund të paraqiten gjatë rrugëtimit me qëllim të promovimit, zhvillimit të kulturës sonë në vende të ndryshme të Evropës. E përmenda më lartë, jeta e artistit në Kosovë është vërtetë e vështirë. Duhet punuar disa punë, disa projekte për të bërë një jetë solide. Mbi të gjitha rëndësi ka që shpirtësisht jeta e artistit është e pasur, me ide për të sjell dicka të bukur për shoqërinë tonë.
KultPlus: Ju keni arritur që të fitoni shumë çmime nëpër festivale të ndryshme nëpër Evropë dhe jo vetëm, a keni menduar se do ta arrini gjithe këtë sukses ndonjë ditë?
Memli Kelmendi: Me punë, sakrificë dhe përkushtim arrihet çdo gjë. Unë besoja në suksesin, puna sjell sukses. Nuk do të besoja që brenda një periudhe kaq të shkurtër do të prekim suksese të tilla sepse problemet me të cilat rrethohemi shpeshherë vështirësojnë rrugëtimin e suksesit, që nga procesi i vizave deri tek gjëra të tjera. Ky rrugëtim nuk ka qenë aspak i lehtë. Kemi punuar vërtetë shumë, shumë, shumë! Pjesëmarrja e korit në festivale të ndryshme ka ndikuar vërtetë shumë (për të mirë), kemi mësuar shumë nga kjo përvojë përgjatë këtyre viteve, megjithatë ne ende jemi të rinj.
KultPlus: Kori “Siparantum”, po vazhdon që t’i sjell Kosovës çmime të ndryshme, a keni marrë mbështetje të mjaftueshme nga Qeveritë e Kosovës ndër vite?
Memli Kelmendi: Do të thoja që tani është më mirë se herave të tjera. Qasja ndaj korit është shumë më mirë, njerëzit kanë kuptuar rëndësinë e punës që ne bëjmë, në formë vullnetare. Kori Siparantum tashmë ka hyrë në rrjetin e koreve evropiane, botërore. Për të realizuar një projekt jashtë vendit, duke marrë parasysh që në korin tonë janë mbi 45 persona, atëherë vërtetë kjo kërkon fonde të mëdha. Falë përkrahjes institutionale dhe duke mos harruar sponzorëve dhe artdashësve, ne po arrijmë që ëndërrat tona t’i bëjmë realitet.
KultPlus: Cili është çmimi më i madh që e keni fituar të cilin ju e veçoni dhe nuk do ta harroni asnjëherë?
Memli Kelmendi: Ndonëse ne kemi dal të paret me pikët maksimale në festivalin “Zlatna Lipa Tuhlja” në Kroaci në mesin e 16 koreve pjesëmarrëse, së fundi në Europian Festival for Young People – EMJ në Neerpelt ne kemi fituar Kategoritë (vendin e parë) G dhe F (kategoria më e vështirë), për neve çmimi më emocional dhe më i rëndësishëm mbetet fitorja në kategorinë “Musica Contemporanea” në WORLD CHOIR GAMES 2021. Sigurisht, vet pjesëmarrja qe një rezultat i madh për ne, muzikën korale dhe shtetin tonë. Ishim tejet të lumtur që për herë të parë në historinë e muzikës korale ne arritëm të vendosim shtetin tonë përbrenda garës më të madhe korale në botë. Të gjithë e donim suksesin, kjo vërehej në fytyrën e secilit anëtarë të korit. Ne donim që vendit tonë t’i sjellim fitore, kështu ndodhi. Jam tejet i lumtur që puna jonë është vlerësuar shumë nga kritikë të shumtë të muzikës që ishin nga mbarë bota, kjo tregonte rëndësinë e punës që ne po bëjmë. Kemi punuar gjatë, e në fund ezultuam me suksese. Ne kemi hyrë në Top 1000 best choirs of the world të INTERKULTUR dhe akutalisht ne renditemi në pozitën 460. Vërtetë ky është një sukses tepër i madh për vendin tonë! Duhet cekur poashtu rëndësinë e pjesëmarrjes së Korit Siparantum muajin e kaluar në sallën më të njohur me akustikën më të mirë në botë, Berlin Philharmonie e cila konsiderohet ëndërr e çdo artisti. Jemi tejet të lumtur që arritëm të prekim njëren prej skenave më të rëndësishme të muzikës, skenë në të cilën kanë kalaur artistët më të mëdhenj botërorë.
KultPlus: Në korin “Siparantum” ka anëtarë të shumtë dhe performancat e juaja gjithnjë sjellin dicka të re, e energji të madhe te publiku, sa është e veshtirë që të punosh me shumë njerëz dhe si e vlerëson suksesin e këtij kori?
Memli Kelmendi: Me formimin e korit Siparantum, ideja ishte që të bëjmë diçka më ndryshe, diçka që do të ngacmonte audiencën. Kjo ka funksionuar. Kori tashmë identifikohet me levizje koreografike, gjëra të papritura të cilat ndodhin gjatë përformancës. Muzika në fakt duhe të prek emocionin, nese këtë e arrijmë të bëjmë përmes tingullit atëherë mendoj që kemi arritur sukses. Programi ynë është laramani stilesh të ndryshme, ne duam që të gjithë të marrin dicka nga paraqitja jonë. Kështu në këtë formë ne aplikojmë edhe kur jemi në festivale garuese, ne tashmë kemi ndërtuar stilin tonë. Për korin kjo pjesë është vërtetë e lodhshme sepse fokusi nuk është vetëm vokali, por koristët këtë e bëjnë me shumë dashuri.
KultPlus: Tutje, përpos punës suaj si një dirigjent, ju jeni edhe profesor në universitetin AAB, si është të edukosh kolegët e tu të ardhshëm?
Memli Kelmendi: Ne u referohemi literaturave, hulumtimeve të ndryshme por gjithnjë ne diskutojmë dhe analizojmë edhe përvojat tona këtu. Puna me studentë është vërtetë impresionuese. Për mua është një përgjegjësi sepse profesioni i të qenurit dirigjent është vërtetë dicka komplekse, prandaj unë cdoherë mundohem maksimalisht që të bazohem në praktika të ndryshme me qëllim që studentët të përfitojnë prej këndvështirmeve të ndryshme. Sot kemi vërtetë gjenerata të mira, por ajo që unë insistoj është që atyre të ju japim shpresë dhe t’u tregojmë që sukseset kulminante mund të prekën edhe nga këtu, vetëm duhet punë!
KultPlus: A mendon se shkollat e muzikës po sjellin kuadro mjaftueshëm të kualifikuar në Kosovë?
Memli Kelmendi: Unë mendoj që shkollat e muzikës duhet të punojnë më shumë në zhvillimin e muzikës korale dhe vecanërisht krijimin e orkestrave dhe kuadrove të reja të cilat janë në nevojë. Çdo qytet potencialisht do të duhej të ketë një orkestër, asnjëherë nuk është vonë. Unë e di që në shkollat e muzikës punohet maksimalisht por mendoj që fokus kryesor do të ishte zhvillimi i kuadrove në nevojë, drejtime të reja të cilat janë në mungesë në vendin, e qytetin tonë.
KultPlus: Në fund, por jo nga rëndësia, cilat janë planet e tua të ardhshme që mund t’i ndash me lexuesit e KultPlus, çfarëdo qoftë edhe nga koncertet e radhes apo edhe karriera jote?
Memli Kelmendi: Me datën 18 qershor në Pejë ne kemi koncertin që shenon 5 vjetorin e themelimit të Korit Siparantum. Jemi duke punuar shumë dhe gjatë për këtë koncert. Pastaj, në fillim të muajit të ardhshem do të jemi në Prishtinë, në fillim të muajit korrik.
Dirigjentët janë profesionistë që nuk lavdërohen kurrë siç duhet për punën që bëjnë. Në hap me muzikantët, dirigjentët jo vetëm veprojnë si udhërrëfyes, por edhe zgjedhin punën që bëjnë këta të fundit. Lajmet si “Kori Siparantum nga Kosova merr çmimin e parë/kryesor” në festivale të ndryshme prej kohësh tradicionalisht janë bërë të pranishme muaj pas muaji e festival pas festivali nëpër portalet e vendit, e gjithë kjo falë punës dhe suksesit të madh që ky kor ka arritur dhe po arrin ndër vite. Në anën tjetër, promovimi i vlerave kulturore të Kosovës në skenat më të mëdha botërore, mbetet misioni kryesor i tyre. /KultPlus.com
Filmat mund të prekin emocionet dhe kujtimet më të thella të audiencës. Ata krijojnë një përvojë të përbashkët që mund të ngjallë të qeshura, lot, zemërim dhe madje edhe frikë, duke komunikuar ide ndryshe nga çdo mjet tjetër tradicional i artit të bukur. Historia e filmit i përket shekullit të 19-të, e historia e suksesit të Kosovës në këtë fushë daton në shekullin e kaluar, por në vitin 2021 kinematografia e Kosovës arriti kulmin më të lartë të suksesit ndonjëherë, me arritje të jashtëzakonshëm në mbarë botën.
Nën patronazhin e Ministrisë së Kulturës, në ambientet e Kino ARMATËS është organizuar edhe ndarja e çmimeve vjetore të kinematografisë.
I pari që hapi këtë ceremoni ishte Berat Miftari, i cili falënderoi të pranishmit në sallë dhe gjithë komunitetin e kineastëve që ngriten në piedestalin më të lartë emrin e Kosovës.
“Ja ku jemi në ndarjen e çmimeve për kinematografi. Ngjarje që bën bashkë njerëzit që përgjatë gjithë vitit mblidhen dhe nëpërmes ekranit të madh i japin botës tregimet më të mira që vijnë nga Kosova dhe të njëjtat fluturojnë kudo në botë. Sot është e pamundur që në një festival me renome në botë të mos jenë edhe kineastët edhe nga Republika e Kosovës, të cilët përmes rrëfimeve të tyre, jo vetëm që janë pjesëmarrës, por në shumicën e tyre nga këto festivale edhe kthehen me çmime. Është kjo ceremoni që shpërblen më të mirët në artin e shtatë siç njihet, natyrisht është arkitektura, piktura, skulptura, vjen muzika, është poezia, është vallëzimi e të gjitha këto arte me një mjeshtëri të jashtëzakonshme inkorporohen brenda shiritit filmik, e jo rastësisht thuhet se bota është e paimagjinueshme të jetojë pa filmin, të jetojë pa ju për fjalë të tjera.
Kryeministri Albin Kurti në një fjalim të veçantë gjatë kësaj ceremonie, tha se kinematografia e Kosovës ka arritur majat në vitin e fundit, dhe detyrë e tyre është që të ushqejnë talentin e kineastëve, të rinjëve dhe të rejave të vendit,
“Çdo vit shteti i Republikës së Kovoës nderon me çmimin lauretët e shumë fushave artistike. Sonte jemi mbledhur këtu për t’i nderuar e kremtuar këta kinematografë me dy çmime. Çmimin për Vepër Jetësore në Kinematografi dhe Çmimin Vjetor në Kinematografi. Gjatë vitit të kaluar por edhe gjatë këtij viti, kinematografia jonë arriti në majat më të larta që ka arritur ndonjëherë. Përfaqësimi ndërkombëtar gjithëandej planetit, çmime të jashtëzakonshme dhe të panumërta të fituara na treguan edhe një herë se talentin e kemi brenda shtëpisë dhe se ne duhet të punojmë me të e për të. Talenti pa punë është pothuasje asgjë, vetëm puna e madhe dhe e vazhdueshme do të shfaq horizonte të reja. Detyra e jonë është që ta ushqejmë këtë talent dhe ta hapim e t’ia hapim e t’ia lehtësojmë rrugët drejt sukesit e t’i mbështesim jo vetëm kur të arrihet suksesi”.
FOTO: MKRS
Kurti përmend edhe marrëveshjet që janë arritur në kinematografi, duke përmendur atë të bashkëprodhimit kinematografik me shtetin e Izraelit dhe atë të Francës.
“Këto marrëveshje hapin rrugë dhe ofrojnë mundësi për prodhime të reja, që nënkupton më shumë financim, më shumë shkëmbim të stilave dhe gjëra të tjera të filmbërjes. Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit aktualisht po punon edhe në Ligjin për Kinematografi, i cili do të përcillet për diskutim në Kuvendin e Kosovës. Do të ketë edhe shumë insentime dhe jetësime të tjera të shumta për fushën e filmit. Me shpalljen e filmit si interes i veçantë shtetëtor i yni, do t’i jipet vëmendje dhe rëndësi procesit të bërjes së filmit në vend.
I pari i ekzekutivit shton edhe pjesën e rritjes së interesimit për të shikuar filma në Kosovë, duke përmendur statistika në shitjen e biletave nëpër kinematë e vendit, me ç’rast është shtuar interesimi për të shikuar filma vendor.
“Prandaj, filmi te ne po shikohet shumë më shumë se më parë, e krahas kësaj është rritur edhe kritika për të. Edhe prodhimi i filmit po shtohet, sepse imagjinata po thellohet. Të rejat e të rinjtë tanë kanë imagjinatë të madhe, këtu nuk mund pa i përmendur gratë që janë emri i suksesit tonë të Kosovës, e këtë e kemi parë në film, pikturë e gjithëandej. Këtë e kemi parë edhe në poezi, e shkënce e sport. Ne jemi këtu për asgjë tjetër vetëm për të punuar që imagjinatën tuaj ta bëni për të gjithë neve”.
FOTO: MKRS
Regjisorja Blerta Zeqiri, si pjesë e jurisë ka lexuar edhe arsyetimin për çmimin vjetor për kinematografi për vitin 2021.
“Çmimi Vjetor për Kinematografi i jepet regjisores për suksesin e jashtëzakonshëm të filmit të saj debutues të quajtur “Zgjoi”. I vlerësuar dhe i shpërblyer ndërkombëtarisht, përfshirë 3 çmimet kryesore në Sundance 2021, “Zgjoi” tërhoqi përsëri vëmendjen e botës në pjesën e dhimbshme të historisë së Kosovës, duke promovuar kinematografinë dhe shtetin tonë përmes distribuimit në të gjitha kontinentet. Në vitin 2021, Blerta Basholli ishte shembull për regjisorët, e sidomos për regjisoret e reja se si me përkushtim dhe vizion mund të sfidohej izolimi i kineastëve tanë dhe të deportohet në qarqet më prestigjioze filmike botërore”, tha Zeqiri.
FOTO: MKRS
Ndërkaq, Blerta Basholli me shumë emocione në fytyrën e saj, u shpreh e lumtur që mori këtë çmim dhe falënderoi gjithë ekipin për punën e madhe.
“Ky çmim për mua është shumë i veçantë, sepse po e marrim në Kosovë, po e marrim prej një kryeministri e ministri që përveç që janë filmdashës, i kanë dhënë një fokus të veçantë kinematografisë nga fillimi. Ky çmim nuk më takon vetëm mua, por gjithë njerëzit që kanë marrë pjesë. Kemi punuar shumë e kemi marrë mbështetje për t’u bërë ky film. Filmi “Zgjoi”, si çdo film tjetër, ka kërkuar punë e përkushtim që të arrijmë këtu. Sot po e marrë një çmim vetëm unë, por jemi një grup i madh i njerëzve që punuam shumë që të arrijmë këtu”.
Basholli vlerësoi bashkëpunimin si shumë të këndshëm, nga producentët, aktorja Yllka Gashi, e gjithë të tjerët që ndihmuan në realizimin e këtij filmi.
“Kam kaluar kohë shumë të mirë gjatë realizimit të filmit “Zgjoi” për shkak të punës dhe përkushtimit të secilit. I falënderoi të gjithë”.
Ajo nuk harroi që të përmend edhe kolegët e saj nga Kosova që kanë arritur sukses të jashtëzakonshëm, e nuk duhet vetëm që të marrim shembull nga kinematografia e huaj.
“Për mua janë shumë më inspirim kolegët e mi, përfshirë Blerta Zeqirin që lexoi arsyetimin e saj. Kur Blerta ka shkuar në Festivalin e Filmit “Sundace”, isha në Amerikë në studime dhe thash se si arriti të shkojë atje. Inspirimi për mua ka qenë shumë më shumë prej kolegëve sesa nga regjisorët e mëdhenj, sepse ne shpesh herë harrojmë me i përmend kolegët tonë që janë sa më afër nesh e kanë korrur suksese të mëdha. Jo vetëm filmi “Zgjoi”, por edhe shumë filma të tjerë kanë arritur majat vitin e kaluar”.
Blerta Basholli falënderoi gjithë të pranishmit, përfshirë edhe familjen e saj, e gjithashtu përmendi edhe pjesën e buxhetit dhe mbështetjes së institucioneve.
“Uroj që bashkë edhe institucionet edhe komuniteti të punojmë bashkë që të zhvillojmë tutje industrinë e filmit, sepse kemi korrur shumë suksese por kemi nevojë që sa më shpejt të shtyjmë përpara me ligj, me lehtësira financiare, me krejt sa më shpejt që të ruajmë kuadrot që i kemi kriju, që mos të na hupin kuadrot që i kemi. Shpresoj që shumë shpejt të bëhet ligji për kinematografi dhe kjo industri e filmit të rritet shumë e më shumë”.
Ndarja e Çmimit për Vepër Jetësore “Bekim Fehmiu” i është ndarë aktorit post-mortem, aktorit të madh kosovar, Abdurrahman Shala.
Edhe një herë tjetër, Blerta Zeqiri lexoi arsyetimin duke thënë se aktori Shala ka dhënë kontribut të jashtëzakonshëm në fushën e kinemasë si atë vendore dhe atë botërore.
“Me rolet e tij të paharrueshëm, Abdurrahman Shala ka krijuar një opus artistik gati të pakrahasueshëm në historinë e kinematografisë kosovare. Nuk ka film të rëndësishëm të asaj periudhe kohore që nuk ka pasur Shala. Roli i tij i fundit ishte ai i Zekirit, të filmit “Para shiut”, film fitues të Luanit të Artë në Fesitvalin e Venedikut dhe film i nominuar për çmimin “Oscars”. Shala ka dhënë kontribut edhe në krijimin e shtëpisë së parë filmike të Kosovës “Kosova Film”, drejtor i parë i të cilit ishte, dhe më vonë edhe në krijimin e unionit të artistëve të filmit të Kosovës, duke lënë gjurmë të pashlyera dhe duke trazuar rrugët për zhvillimin e një industrie sado të vogël të filmit në Kosovë. Duke marrë parasysh gjithë këto, dhe duke kuptuar madhështinë dhe veçantinë e një njeriu dhe artisti si Abdurrahman Shala, juria është unanime në vendimin e ndarjes së këtij çmimi. Gjithnjë me shpresë se gjeneratat e reja do të gjejnë inspirim nga veprat e tij.
I pranishëm për të marrë çmimin ishte familjari Genc Shala, çmimin të cilin ia dhuroi Ministri Hajrulla Çeku.
“Shala ka pasur ëndrra që nuk ka arritur t’i realizojë. Në vitet 70-ta qytetin e filmit në Veterrnik por nuk iu është mundësuar një gjë e tillë. Ka dashur gjithashtu të bëjë një produksion të kasetave dhe të pllakave që mos bëjnë regjistrime në Beograd, por nuk arriti”, tha Shala duke falënderuar të gjithë për këtë çmim.
Të bëhesh regjisor kërkon pasion, vizion dhe përkushtim të pakrahasueshëm, që të tria janë virtyte për t’u kanalizuar në filma me cilësi të lartë. Regjia është një punë me presion të lartë dhe kërkon udhëheqje të fortë dhe imagjinatë të pazbutur. Një regjisor duhet të dijë si të menaxhojë njerëzit, si dhe të dijë të menaxhohet, dy aspekte të punës nga të cilat varet suksesi i një filmi.
“Shkolla e filmit ka të bëjë me zbulimin se kush je, nuk ka të bëjë vetëm me marrjen e një sasie të caktuar njohurish apo teknikat më të fundit. Duhet të mësosh se kush je, çfarë përfaqëson dhe sa i mirë je” (Geuens). Blerta Basholli me filmin e saj “Zgjoi”, mësoi se është një yll i madh dhe mund të arrijë suksese të jashtëzakonshme, të tilla sikurse shkrimi i historisë në njërin prej festivale më të mëdha në botë “Sundance Film Festival”, duke fituar për herë të parë në historinë e këtij filmi tre çmimet kryesore, e gjithë këto të arritura me filmin e saj të parë.
FOTO: MKRS
Debutim i ëndrrave
Në një interevistë për KultPlus, Blerta Basholli tregoi se asnjëherë nuk e kishte pritur që filmi të arrinte gjithë këtë sukses dhe të fitonte gjithë ato çmime.
“Nuk e kom mendu nashta as në andrrën më të mirë nuk e kom imagjinu fillimisht me u pranu në “Sundance”, e pastaj me bo edhe histori aty. Shteti na ka mbështet shumë mirë edhe në kampanjë, por ne kemi pasur fatin të gjejmë mirëkuptim dhe njerëz që e dojnë kinematografinë dhe na kanë mbështet deri në fund. Ky çmim i dhuruar nga institucionet e Kosovës është çmim shumë i rëndësishëm për mua, e kjo ndoshta është edhe kulmi i ëndrrave”.
Shkrimi i historisë, larg horizontit
“Për të qenë e sinqertë, nashta pse e kemi pas plan gjatë gjithë kohës për t’u pranu në “Sundance”, nuk e kom prit që të fitojmë çmime e të shkruajmë histori në “Sundance”, i veçoi si çmime më të veçanta. Por edhe medalja presidenciale nga presidentja Vjosa Osmani është i veçantë, edhe ky sot gjithashtu. PriFest, si festival nga Prishtina ku fituam çmim është shumë i veçantë dhe secili ka ndjenjën e vet”.
Puna e madhe dhe xhirimet e shumta gjatë procesit të bërjes së një filmi, detyrimisht të largojnë nga filma dhe qëndrimi larg tyre asnjëherë nuk është diçka e mirë, megjithatë Basholli vlerëson se puna e saj herë pas here ia mundëson që ndonjëherë ta kalojnë shumë kohë me fëmijët, dhe ndonjëherë të mos i shohin për një kohë të gjatë.
“Puna jonë e ka një të mirë dhe një të keqe, kur je prind dhe punon në industri të filmit mundesh me pas më shumë kohë me kalu me fëmijët, sesa një prind që punon në orar të rregullt, sepse je gjithë ditën në shtëpi, mundesh me planifiku pushime më të gjata. Gjatë kohës kur është realizuar filmi, unë kam qenë edhe drejtoreshë e kulturës dhe masdite isha në montazh, kështu që fëmijët e mij për disa muaj më kanë parë shumë pak, falë nanës sime e cila u kujdes, sepse as Artani nuk ishte në shtëpi. Gjatë kohës kur nuk jemi të zënë, i marrim gjithë kohën me veti dhe kalojmë shumë kohë me ta”.
FOTO: MKRS
Filmi i dytë, jeta e rinisë së Bashollit në vitet e 90-ta
“Jom mundu pak a shumë me paraqitur pjesën gjatë kohës së okupimit. Kom kontaku me familjarët dhe shoqërinë, por hala s’kom kontaktu me ta rreth të drejtave të emrave. Duhet me lyp të drejtën për emra, sidomos nga familja jem, e sigurisht për të gjithë të tjerët”, përfundoi ajo.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, beson se Kosova do të arrijë edhe suksese të tjera më të mëdha sa i përket pjesës së filmit.
“Unë besoj që në raport me talentin dhe potencialin që e kemi si shoqëri në fushën e kinematografisë, nuk e kemi arritur akoma kulminacionin sepse ka shumë e shumë për t’u arritur.. Por ajo që është arritur deri tani, është rezultat i punës vetëmohuese i filmbërësve të Kosovës. I përkulem suksesit të tyre që ka ardhur nga puna e palodhshme dhe përkushtimit të jashtëzakonshëm në vitet e fundit. Suksesi i tyre është obligim për institucionet, dhe ne përveç që e kemi dyfishu buxhetin për filmin dhe do të vazhdojmë rritje progresive në vitet e ardhshme, tanimë po hartojmë ligjin e ri për kinematografinë, po ofrojmë insentiva të reja për të atrakuar investime të reja për film në Kosovë.
Mobilizimi i institucioneve për filmin = sukses i garantuar
“Kemi nënshkruar marrëveshje për bashkëprodhim kinematografik me Izraelin e Francën, shumë shpejt do të vazhdojmë edhe me disa shtete të tjera evropiane. Po negociojmë anëtarësimin e Kosovës në Euro Imazh, që është fondi më i madh evropian i filmit, pjesë e Këshillit të Evropës. Shumë shpejt në pjesën e dytë të këtij viti do të kemi çasje në programin “Media” të Komisionit Evropian, që është edhe në fond tjetër ku filmbërësit tanë mund të aplikojnë dhe të përfitojnë. Një angazhim e mobilizim i madh i institucioneve, i nxitur nga sukseset e artistëve tanë, që është i madh e i jashtëzakonshëm, sukses për të cilin jam i bindur që do të jetë edhe më i madh vitet në vazhdim.
Ligji i Kinematografisë, jetik për të ardhmen e filmit
“Ne tash po e përmbyllim koncept-dokumentin për art dhe kulturë, ky koncept-dokument po na i rekomandon disa ligje të reja, ligji i përgjithshëm për kulturën, një ligj i veçantë ai për kinematografinë, do të kemi edhe një për muzetë dhe veprimatinë botuese. Ligji për kinematografinë unë besoj shumë që si të përfundon faza e miratimit të koncept-dokumentit në qeveri, nga ai moment do të fillojë hartimi dhe gjatë vjeshtës ligji i ri për kinematografi duhet të jetë në procedurë parlamentare.
Ne kemi një fond të veçantë dhe një çasje të veçantë, shpesh edhe të jashtëzakonshme edhe kur nuk kemi fonde dhe e dijmë se një film ka potencial për sukses në ndonjë fesitval për të marrë çmim, ne mobilizojmë fonde shtesë, kështu ka ndodhë edhe me “Zgjoin”. Është rezultat shumë i madh suksesi i tij, po përgjigjja e shkurtë është se edhe atëherë kur fondi hargjohet, ne gjithmonë gjejmë mundësi të reja, sepse të rinjtë tanë dhe artistët tanë, e sidomos e veçanarisht ata të artit të 7-të, janë një potencial i jashtëzakonshëm për promovimin e shtetit tonë, janë një potencial i jashtëzakonshëm për të krijuar dhe për të mbështetur zhvillimin ekonomik të Kosovës, kështu që ne nuk na takon asgjë vetëm të krijojmë kushte më të mira”.
FOTO: MKRS
Përpos yjeve nga fusha e kinematografisë, në këtë mbrëmje kori “SIPARANTUM” mori një vëmendje më të veçantë, duke patur paraqitje briliante të kohërave moderne, ku bëri të gjithë publikun për veti dhe dëshmoi talentin e madh që Kosova ka edhe në fushën e muzikës. Në përfundimin e kësaj cereonie është organizuar edhe një koktej rasti, derisa më vonë është shfaqur edhe filmi “Era dhe Lisi”, me aktorë të mëdhenj të skenës shqiptare, Abdurrahman Shala, Faruk Begolli, Xhevat Qorraj etj. E gjithashtu, kinematografia e Kosovës po vazhdon të lulëzojë dhe sukseset po vijnë në mënyrë të natyrshme. /KultPlus.com
Muzeu është një institucion i përhershëm në shërbim të shoqërisë dhe zhvillimit të saj, ai përvetëson, konservon, hulumton por mbi të gjitha komunikon me publikun rreth trashëgimisë së njerëzimit e gjithashtu edhe për historinë e një vendi, shkruan KultPlus.
Me rastin e 18 Majit – Ditës Ndërkombëtare të Muzeve, në Lapidariumin e Muzeut Kombëtar të Kosovës, është organizuar punëtoria për Programin Kombëtar të muzeve në Kosovë.
Punëtorja profesionale në Muzeun Kombëtar të Kosovës, Dafina Morina, e hapi këtë punëtori.
“Sot jemi mbledhë përveç se me zhvillu punëtorinë për programin kombëtar të muzeve në Kosovë, gjithashtu shënojmë edhe Ditën Ndërkombëtare të Muzeve, që ka nisur si një iniciativë që ka nisur që nga viti 1977”.
Më pas, Morina ka ftuar edhe drejtorin e Muzeut Kombëtar të Kosovës, Ajet Lecin, i cili tregoi edhe për agjendën e ditës së sotme dhe një ekspozitë që do të hapet në ora 19:00.
“Sot është Dita Ndërkombëtare e Muzeut, dhe Muzeu Kombëtar i Kosovës i bashkëngjitet këtij organizimi. Ne kemi parë një agjendë për ditën e sotme, ku do të fillojmë me këtë punëtori e më pas do të nënshkruajmë edhe një marrëveshje me Ministrinë e Mbrojtjes, e për të vazhduar në mbrëmje me hapjen e një ekspozite me fotografitë e artefakteve të Kosovës që po mbahen në Serbi. Dua të përgëzojë edhe Komisionin që kanë të bëjnë me konceptin e Muzeut që kanë filluar punën në këtë drejtim”, përfundoi Leci duke falënderuar të gjithë për pjesëmarrje dhe duke uruar edhe Ditën Ndërkombëtare të Muzeut.
Morina tutje bisedoi edhe për pjesën e punëtorisë dhe aktivitetet që kanë zhvilluar ky komision, që në përbërje ka katër persona.
“Punëtoria, grupi që është themeluar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për të zhvilluar përkrahjen e muzeve në Kosovës ka filluar që nga muaji i kaluar dhe ky grup e ka një përbërje prej katër personave. Deri tash kemi zhvilluar disa prej aktiviteteve në kuadër të përmbledhjes së materialit, sfidave, problemeve dhe të mirat që Muzetë i kanë”.
Dita Ndërkombëtare e Muzeve me temën “Fuqia e Muzeve” i ka dy objektiva të caktuara përmes fuqisë së të arritur të qëndrueshmërisë, fuqisë së inovacionit në digjitalizim dhe në qasje, si dhe fuqia e ndërtimit të komunitetit nëpërmjet komunikimit.
Këto objektiva, siç thotë Morina, gjithashtu ndërlidhen edhe me qëllimin e programit kombëtar për zhvillimin e projekteve, ku synohet fuqizimi i institucioneve të muzeve dhe të zhvillimit të një vizionit të përbashkët për ruajtjen, interpretimin dhe promovimin e veprimtarisë krijuese nga e kaluara deri për gjeneratat e ardhshme.
“Në kuadër të këtij programit, gjatë viteve 2022/23 janë paraparë edhe hapat që do të ndikojnë në krijimin e një baze stabile, legjislative, programore dhe kapitale për zhvillimin e muzeve në territorin e Kosovës. Në kuadër të këtij grupi ne kemi menduar që ta zhvillojmë punëtorinë e sotit në ndarjen e disa grupeve dhe katër grupe do të fokusohen në tema të caktuara në kuadër të kësaj punëtorie. Përzgjedhja e temave dhe ndarja e tyre si grup punues ka të bëjë me legjislacionin, interpretimin dhe ekspozimin, programet edukative dhe metodat e ruajtjes edhe invertarisë”, u shpreh punëtorja profesionale e këtij muzeu.
Në këtë konferencë u diskutua edhe për pjesën e hartimit të dokumentit, që vjen si rrjedhojë e kërkesave dhe nevojave të përbashkëta të punonjësve profesional të muzeve dhe avancimin e fushës së muzeologjisë në përgjithësi.
“Deri më tani grupi punues ka hartuar një pyetësor që i trajton veprimtarinë muzeale dhe ka ndarë me përfaqësuesit e muzeve në Kosovë, si dhe ka filluar edhe punën në terren për të dokumentuar gjendjen aktuale të muzeve qendror dhe atyre lokal, ku janë shfaqur problematikat e ngjashme gjithandej, si mungesë e stafit profesional, mungesë e buxhetit, objekte jo-adekuate, mungesë e trajtimit adekuat e trajtimit të koleksioneve si rrjedhojë e një problemi kryesor që vjen si rrjedhojë e mungesës së infrastrukturës ligjore në Kosovë”, përfundoi ajo.
Ndërkaq, Kryetarja e Këshillit për Trashëgimi Kulturore, Zanita Halimi, theksoi se është një hap shumë i mirë formimimi i grupit punues për të dokumentuar gjendjen ekzistuese të muzeve në Kosovë.
“Ndoshta është një gjë jo shumë e mirë që ende nuk kemi një dokumentim të mirë se sa koleksione ose sa lloje të muzeve ka në Kosovë, e aq më tepër pjesën legjislative kanë statut të akt-themelimit e shumë çështje të tjera. Është shumë e vërtetë që muzetë në përgjithësi, edhe vetë prej definicionit të muzeve, edhe rolit e fuqitë të cilat i kanë muzetë. Gjithmonë në kemi menduar që muzetë janë vende të ftohta, të cilat në një lloj forme e arkivojnë një pjesë të kaluar, ku mund ta vizitosh një muze vetëm një herë, pasi herave të tjera nuk do të jetë më interesante”.
Halimi pati disa fjalë edhe për pjesën që vizitat në Muze duhet të jenë më të shpeshta, për arsye se gjithmonë mëson diçka të re.
“Në fakt, ajo ka po shkon vetë muzeu edhe ideja që muzetë janë edhe vende ku ti mundesh me i vizitu shumë më shumë se një herë dhe çdo herë me mësu diçka të re, dhe kjo falë interaktivitetit dhe metodologjisë së re që përdoret nëpër muze, d.m.th. që përmendet digjitalizimi, interaktiviteti e çështje të tjera. Po ashtu është e rëndësishme që edhe vetë definicioni i muzeve, nuk e di cili do të jetë këtë vit, zgjidhet vetë, për të ndërruar e për t’i parë muzetë në qendra polifonike që përveç arkivimit, mund të bëjnë edhe një farë forme çështje të tjera që kanë të bëjnë, për atë arsye është edhe fuqia e muzeve, që edhe muzetë mund të përdoren si institucione për ndryshime shoqërore. Vetë muzeu është një institucion që ngërthen në vete dhe nxitë pyetje”, tha Halimi duke i ofruar përkrahjen e departamentit të cilit ajo udhëheq.
Në anën tjetër, drejtori i Muzeut, Ajet Leci, ka thënë për KultPlus se ka bashkëpunim të mirë mes muzeut që ai drejton dhe atyre qendror e rajonal.
“Muzeu Kombëtar i Kosovës i bashkëngjitet datës 18 maj me aktivitete të ndryshme. E kemi filluar me një punëtori me një përbërje të komisionit për konceptit e muzeve, aty ndërlidhet edhe puna mes muzeve rajonal e qendror. Me Muzeun Kombëtar Historik kemi një kalendar të përbashkët me aktivitete të paraparë që kemi filluar t’i realizojmë disa ekspozita, ku njëra është mbajtur në fund të marsit që është mbajtur së fundmi. Ne kemi shtyrë për shkaqe teknike deri në qershor”.
Ai tutje tregon se ka bashkëpunime edhe me muzetë në Maqedoninë e Veriut, ku së shpejti Leci beson se do të ketë edhe një memorandum bashkëpunimi me këto institucione.
Sa i përket pjesës së digjitalizimit, Leci thotë se njëri ndër planifikimet për këtë vit është edhe pasurimi i ekspozitës bazë.
“I kemi dy ekspozita të përhershme në këtë institucion që jemi. Ekspozitën e arkeologjisë dhe historisë që përfshijnë të gjitha periudhat historike. Në planifikime bënë pjesë edhe digjitalizimi”.
Muzeu Kombëtar i Kosovës në vartësi të veten ka kompleksin “Emin Gjiku” dhe shtëpinë e pavarësisë Dr. Ibrahim Rugova.
I pyetur se cila është fuqia e muzeut, sipas mendimit të tij, Leci thotë se ndërgjegjësimi i shoqërisë është fuqia kryesore e një muzeu.
“Domethënë, vetë fakti i emërtimit Muze Kombëtar i Kosovës ka një fuqi të madhe. Fuqia kryesore e muzeut është ndërgjegjësimi për të vizituar këtë pasuri që e kemi këtu. Sot e kemi edhe një ekspozitë ku i kushtohet një koleksioni të gjerë, rreth 1247 artefakte që i kemi, të cilat janë marrë nga Serbia gjatë luftës së fundit.
Një nga vendet më udhëzuese dhe edukative për të mësuar nga shtizat parahistorike te mumiet egjiptiane, nga skulpturat e lashta greke te armatura mesjetare dhe shumë e shumëçka tjetër janë pikërisht muzetë, që posedojnë artefakte madhështore të historisë. E pikërisht Muzeu Kombëtar i Kosovës ka rreth 50 mijë artefakte. /KultPlus.com
Në pamje të parë, realizimi i një filmi mund të duket si një gjë shumë e lehtë për t’u bërë. Gjithçka që duhet të bëni është të mendoni për një ide, të shkruani skenarin, të kontaktoni aktorët dhe të rregulloni gjithçka nga xhirimet deri tek realizimi. Megjithatë, shkopi magjik nuk është i pranishëm kur ju bëni gjëra komplekse, siç është edhe pjesa e realizmit të një filmi. Regjisori dhe producenti, Arben Kastrati, ka arritur t’i rikthehet xhirimeve të filmit të tij “Thank you Hague” përkundër vonesës 3-vjeçare që ndodhi si pasojë e pandemisë, e cila ka ndryshuar nga protokollet e zakonshme deri në rutinën e përditshme, shkruan KultPlus.
Fytyrat e të famshmëve nga bota e industrisë së filmit, kulturës dhe politikës po mblidheshin për të kaluar kohën së bashku dhe për të festuar rikthimin e xhirimeve të këtij filmi.
Regjisori Arben Kastrati deklaroi për KultPlus se si rezultat i pandemisë, është shtyrë pjesa e mbetur e filmit, pasi disa prej xhirimeve veçse janë realizuar.
“Është një film të cilin e kam filluar para 3 viteve, por për shkak të pandemisë është shtyrë pjesa e mbetur e filmit, e tani po e vazhdoj, xhirimet me Sir Tony Robinson, e më pas edhe me emra të tjerë të mëdhenj si John Rhys-Davies, Sir Tony Robinson, Claudia Gerini, Patsy Kensit. Po besoj që xhirimet do t’i përfundojmë deri në korrik, ndërsa më pas të vazhdojmë edhe me montazh”, deklaroi ai.
Filmi flet për një periudhë të pas luftës në Kosovë, e tema kryesore ka të bëjë me lindjen e një heroi aksidental, e në film luajnë edhe aktorë vendor, siç janë: Blerta Syla, Xhevdet Doda, Ylber Bardhi, Adriana Matoshi etj.
Sa i përket pjesës se kur do të jetë i gatshëm për t’u paraqitur nëpër kinema të ndryshme botërore, Kastrati beson se viti i ardhshëm do të jetë edhe viti kur ky film do të dalë në publik.
“Nuk e kam me rëndësi në çfarë date të dalë filmi, sigurisht nuk del këtë vit, por po shpresoj që të jetë i gatshëm vitin e ardhshëm të kompletohet. Qëllimi kryesor është që filmi të shfaqet në arenën ndërkombëtare, në Kosovë ekziston pak optimizëm që do të shfaqet. Nuk kam mbështetje e as nuk kam marr ndonjë mbështetje nga institucionet këtu, unë dua që t’i bëjë Kosovës një nder pasi është shteti i imi”.
Ndërkaq, një nga protagonistët e filmit dhe aktori i njohur britanik, Sir Tony Robinson, është shprehur shumë krenar për bashkëpunimin e tij me Kastratin.
“Këta janë munduar që të më sjellin në Kosovë për një kohë të gjatë, njësoj edhe realizimi i filmit pati shtyerje për shkak të pandemisë. Kohë pas kohe mendoja se kjo gjë do të dështojë por ishte pikërisht Beni që insistoi që filmi të bëhej, nuk e kam njohur atë që nga fillimi. Megjithatë, besimi ynë te njëri tjetri po shtohej dhe pritshmëritë për realizimin e filmit gjithashtu po rriteshin”.
Kjo është hera e parë që Robinson viziton Kosovën, derisa ai ndanë me KultPlus edhe histori se si njerëzit në Mbretëri të Bashkuar kanë paragjykime për njerëzit nga Ballkani.
“Kjo është hera e pare që unë po vizitoj Kosovën dhe ndjehem shumë mirë për këtë gjë. Në përgjithësi ne këtu në Mbretërinë e Bashkuar kemi një lloj injorance për Ballkanin, gjë të cilën e kemi ndjerë qysh nga shekulli 19-të. Ne dimë shumë pak për Kosovën, e dimë vetëm pjesën e luftës, e kjo gjë është shumë e keqe. Nuk dimë asgjë tjetër, kemi bërë gjithçka që të ndihmojmë Kosovën por si një shtet ne kemi humbur kujtesën tonë dhe ta shohësh Kosovën duke bërë emër të madh nëpër botë është ndjenjë e mrekullueshme”.
Aktori britanik ka shtyrë regjisorët kosovar që të realizojnë sa më shumë filma për të treguar historitë e tyre të jashtëzakonshme të cilat ky vend i ka.
“Sipas mendimit tim, artistët kosovarë kanë një qëllim të përbashkët, ta paraqesin historinë e shtetit të tyre sa më mirë që mundën. E di që është e vështirë që të sigurojnë fondet, të realizojnë filmin, por neve na duhen filma që paraqesin historinë e këtij shteti. Njerëz nga e gjithë bota janë të interesuar që të dëgjojnë histori të reja. Njerëzit sot nuk dijnë se çfarë marrëdhënie ka Kosova dhe Mbretëria e Bashkuar, rolin e Tony Blair në luftë dhe shumëçka tjetër”.
I pyetur në qoftë se filmi do të udhëtojë nëpër botë, Robinson thotë se në qoftë se regjisori nuk e mendon këtë gjë nga fillimi atëherë kjo gjë është e kotë, për çfarë po e bën filmin atëherë.
“Unë mendoj që për një aktor, më e rëndësishmja është ta shohësh skenarin dhe të thuash se, po unë mund ta bëjë këtë në mënyrën më të mirë të mundshme, e di se aftësitë e mia përkojnë me këtë skenar dhe do ta luajë si duhet. Është një bonus shtesë që me këtë projekt, përpos rolit, kam dashur që të ngre zërin e Kosovës nëpër botë. Është e kotë që unë të jap ndonjë mesazh të veçantë për kineasit në Kosovë, por ajo se çfarë mund të them është që në qoftë se jeni duke kërkuar një aktor britanik atëherë unë jam super i gatshëm për t’iu ndihmuar”.
Ai premton se do të angazhohet pafundësisht që të ngrijë edhe më shumë zërin se Kosova është një vend i veçantë dhe nuk ka si tregim vetëm pjesën e luftës.
“Sot po shijojmë një natë të mirë, kam takuar njerëz të veçantë dhe është ndjenjë e mirë të rrethohesh me njerëz të tillë. Jam gjithashtu shumë i impresionuar dhe i inspiruar nga njerëzit këtu. Pjesa tjetër që do të bëjë në vazhdim është se, në fund do të kthehem në Angli dhe do t’iu them njerëzve wow, unë vizitova Kosovën, le të vazhdojmë të bëjmë më shumë filma”.
Aktorja e cila shënoi rikthimin e saj në film, Blerta Syla Surroi, ka thënë për KultPlus se ndjehet shumë e lumtur që po merr pjesë në një projekt kaq të madh.
“Unë isha pjesë e xhirimeve të pjesës së parë të filmit që fatkeqësisht na u ndërpre për shkak të pandemisë, e sot ndjehem shumë e lumtur që jam këtu duke festuar rifillimin e xhirimeve të skenave të mbetura”.
Të punosh me një njeri me renome botërore sikurse Sir Tony Robinson, sipas aktores, është një tjetër nder i madh.
“Ndjehem edhe shumë e nderuar që të jem këtu edhe me aktorin Anthony Robinson. E përgëzoj Benin për punën shumë të lodhshme që ka bërë, jam e lumtur për projektin e gjithashtu edhe për Benin. Uroj që xhirimet të shkojnë në mënyrën më të mirë dhe i uroj filmit suksese nëpër festivale botërore”.
Sarah Walkin, si pjesë e stafit të Sir Tony Robinson, thotë për KultPlus se kjo është hera e parë që ata bashkëpunojnë me dikë nga Kosova.
“Kosova ka famë të madhe nëpër botë sa i përket pjesës së kinematografisë, kështu e shoh unë. Ka shumë histori të cilat janë paraqitur edhe në televizor, Kosova ka qenë nëpër televizion shumë shpesh”.
Walkin rrëfen se pjesa e skenarit është momenti kyç kur edhe ata vendosën që të merrnin pjesë në këtë film.
“Arbeni na gjeti neve dhe na dërgoi skenarin, ne na pëlqeu ajo se çfarë pamë dhe vazhduam që të bashkëbisedojmë. Në fakt, ne mendonim se ky film nuk do të ndodhte, por në fund megjithatë ai do të realizohet. Pandemia goditi gjithë botën dhe sigurisht në Britani çdo gjë u mbyll të paktën për një kohë, askush nuk mund të punonte. Me kalimin e kohës, projektet vazhduan që të realizoheshin. Të gjithë njerëzit duhej që të bënin lëshime, nuk ishte as faji i producentëve, ne duhej të ishim të durueshëm në kohë të tilla dhe në fund arritëm edhe bashkëpunimin. Në qoftë se nuk do të ndodhte ky bashkëpunim në kohëra të jashtëzakonshme, shumë projekte do të dështonin”, tha ajo mes tjerash.
Aktori tjetër nga Kosova, Xhevdet Doda, është gjithashtu pjesë e këtij projekti që nga fillimi i xhirimeve të para.
“Jam prej fillimit në këtë projekt dhe kur e kam lexuar skenarin fillimisht e rolin që më është ofruar jam ndjerë i gatshëm që të punojë menjëherë. Puna me Benin është e jashtëzakonshme, ky rol gjithashtu më ka mundësuar që të takohem me aktorë me renome botërore”, tha ai për KultPlus.
Arsyeja kryesore pse ky film është vonuar ka të bëjë pikërisht me pjesën se pandemia e ka penguar zhvillimin e tij, e për këtë Doda thotë se pjesën e karantinës dhe pandemisë në përgjithësi e ka shfrytëzuar duke shikuar filma, e sidomos filma të cilat brenda tyre kanë aktorë të rinj dhe jo shumë të njohur nëpër botë.
“Unë mendoj që kinematografia e Kosovës është një lloj “turshie” që po vjen. Sukseset e saja nuk janë si pasojë e fatit ose diçka e tillë, sukseset janë të natyrshme pasi është bërë punë e madhe. Megjithatë, vazhdoj të besoj se suksese edhe më të mëdha do të vijnë së shpejti”.
Industritë e filmit në të gjithë botën kanë shënuar ulje e ngritje të vazhdueshme në dy vitet e fundit, e bashkë me to kanë ndodhur edhe shumë dështime, por jo në këtë rast.
Të bësh filma nuk do të thotë që thjesht të lidhësh një aparat fotografik mbi një aktor, dhe ta drejtosh atë në fytyrën e tyre e t’i ndjekësh gjatë filmit, nuk është ajo çfarë është krijimi i filmave, nuk është ajo për të cilën bëhet fjalë. Regjisori, skenaristi dhe kinematografi amerikan, William Eubank, ka thënë se të bësh një film është sikurse të ndërtosh një orë, sepse një orë është kaq e vogël dhe mund të vendosësh shumë gjëra brenda saj dhe të gjitha pjesët duhet të punojnë vërtet së bashku. /KultPlus.com
Mbrëmë në Bibiliotekën Kombëtare të Kosovës është shënuar Dita e Evropës, me ç’rast Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovës i ka ndarë edhe çmimin tradicional “Evropiania e Vitit”, Fahrije Hotit, ku fillimisht ishte bërë një thirrje që të votohet një individ apo instuticion që ka kontribuar më së shumti në promovimin e vlerave evropiane në Kosovë gjatë vitit të fundit, andaj dhe Fahrije Hoti është votuar më së shumti për këtë emërtim, shkruan KultPlus.
Shefi i Zyrës së Bashkimit Evropian dhe Përfaqësuesi Special i BE-së në Kosovë, Tomas Szunyog, e hapi këtë mbrëmje me një fjalim shumë të veçantë kushtuar Ditën së Evropës dhe rëndësisë që vendet e Ballkanit Perëndimor kanë për BE-në.
“9 maji është dita e kremtimit të unitetit dhe fatit të përbashkët të Unionit tonë dhe partnerëve tanë në Ballkanin Perëndimor. Në këtë frymë, këtë vit duam të shprehim mirënjohjen ndaj evropianëve të shumtë që na ndihmuan ta kapërcejmë krizën e koronavirusit dhe që çdo ditë punojnë për ruajtjen e paqes dhe prosperitetit në Evropë. Siç ka thënë Robert Schuman: Evropës i duhet një shpirt, një ideal, dhe vullenti politik për t’i shërbyer këtij ideali. BE-ja i ka vënë në jetë këto fjalë, duke u përballur e bashkuar me krizën e shkaktuar nga pandemia COVID-19 dhe agresionin aktual rus kundër Ukrainës”.
Szunyog e falënderoi Qeverinë e Kosovës për rrështimin e kësaj të fundit me BE-në, duke vendosur sanksione ndaj Rusisë dhe gatishmërisë së tyre për të mirëpritur e strehuar efugjatë dhe gazetarë nga Ukraina.
“Dua të theksoj se kjo ditë na përket të gjithëve. Kjo ditë u përket kosovarëve po aq sa u përket qytetarëve të BE-së dhe përfaqëson kremtimin e vlerave tona të përbashkëta, duke përfshirë unitetin, solidaritetin, paqen, demokracinë dhe sundimin e ligjit dhe respektimit të të drejtave të njeriut. Këto nuk janë fjalë të zbrazëta, por vlera themelore të përbashkëta për të gjithë popujt e Evropës, që i kanë sjellë kontinentit tonë prosperitet të padëgjuar më parë në historinë tonë.
Ambasadori theksoi se e ardhmja e Kosovës është në BE dhe nuk ka alternativë tjetër.
“Pa Ballkanin Perëndimor BE-ja nuk do të jetë e plotë, ndërkohë që agresioni rus kundër Ukrainës i ka bërë edhe më të rëndësishme përpjekjet tona të përbbashkëta për avancim në rrugën evropiane të Kosovës dhe Ballkanit Perëndimor”.
Ai u shpreh krenar për progresin që ka arritur Kosova me mbështetjen e Bashkimit Evropian dhe shteteve të tjera anëtare.
Shefi i Zyrës së BE-së në Kosovë e mbylli këtë fjalim duke uruar Ditën e Evropës.
Pas tij, kryetari i Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca, u ftua për një fjalim rasti, ku edhe bëri thirrje të vazhdueshme që tani është momenti më i përshtatshëm që Kosova të bashkohet në familjen e madhe evropiane.
“Pikërisht sot në këtë përvjetor po ballafaqohemi poashtu me një realitet të ri i cili është shumë ndryshe prej asaj që jemi mësuar, së paku qe dy dekada ta kemi në Evropë. Që nga 24 shkurti i këtij viti kur presidenti rus Vladimir Putin urdhëroi ushtrinë e tij ta pushtojë Ukrainën, jemi duke jetuar një realitet të ri shumë të rrezikshëm dhe me plotë dhimbje nga ajo se çka po shohim dhe ajo që po e përjeton populli ukrainas sot”, deklaroi Konjufca.
Konjufca bashkëndjeu me Ukrainën, duke kujtuar edhe luftën e fundit në Kosovës.
“Siç e dini, populli dhe Republika e Kosovës ende i kanë të hapura plagët, e të freskëta dhimbjet dhe të paharrueshme traumat e përjetuara nga agresioni i Serbisë, si dhe nga pushtimi që u manifestua me gjenocid, prandaj mund të them se ne për së afërmi mund të bashkëndjejmë me përjetimet nëpër të cilat po kalon në këtë kohë të vështirë populli i Ukrainës. Unë dua të ritheksoj dhe t’iu bëjë thirrje përfaqësuesve evropianë se jemi në një moment përcaktues të integrimit evropian për Republikën e Kosovës, andaj pikërisht në këtë ditë duhet të zotohemi bashkë për ta mbrojtur e për ta përshpejtuar konsolidimin e projektit të Bashkimit Evropian duke e integruar edhe Kosovën, por së bashku edhe me 6 vende të tjera të Ballkanit Perëndimor në mesin e vendeve të Bashkimit Evropian”.
I pari i Kuvendit përmendi edhe pjesën e orientimit të Kosovës përkrah vendeve të BE-së sa i përket sanksioneve ndaj Rusisë dhe adresimin e institucioneve të Kosovës me veprime konkrete në këtë drejtim.
“Ju ftoj që së bashku të kontribuojmë të gjithë që qytetarët e Kosovës sa më shpejt të gëzojnë liberalizimin e vizave, për të cilën të drejtë aq shumë kemi punuar së bashku dhe jemi angazhuar për reforma sipas standarteve të nivelit evropian. Pa Kosovën, mozaiku i familjes së bashkuar të Evropës nuk mund të quhet i plotësuar, si dhe vetë ideja mbi të cilën qëndrojnë të fuqishme themelet e BE-së’, përfundoi ai.
Në anën tjetër, pas dy fjalimeve erdhi edhe te momenti për të cilin ishin mbledhur të gjithë njerëzit në sallë, e që kishte të bënte me ndarjen e çmimit “Evropiania e Vitit” për Fahrije Hotin. Fillimisht u bë prezantimi i të nominuarve të tjerë dhe më pas u bë edhe dorëzimi i çmimit.
Hoti këtë çmim ia kushtoi gjithë grave të Kosovës, e sidomos ato që humbën më të dashurit e vetë, humbën burrat, humbën fëmijët dhe janë bërë model për të tjerët.
“Unë ndjehem shumë e privilegjuar sot këtë çmim. Ky çmim i dedikohet të gjitha grave të Kosovës. Të gjitha ato që humbën më të dashurit e vetë, humbën burrat, humbën fëmijët dhe janë bërë model për të tjerët. Sakrifica e grave të Krushës, bashkë me mua, ka qenë një rrugëtim i suksesit, nuk e kemi mendu dhimbjen për të kaluarën por të ardhmën e fëmijëve tanë. Faleminderit të gjithëve, ata që iu bashkuan këtij rrugëtimi, më votuan dhe më përkrahën, e unë sot jam e ndershme që jam pranë juve këtu”, përfundoi ajo duke falënderuar edhe një herë të pranishmit dhe mbështetësit.
Të izoluar në zemër të Evropës, qytetarët e Kosovës duhet të mbledhin dokumente për të cilat nuk kanë dëgjuar kurrë më parë, në mënyrë që të rrisin shpresën e tyre për të aplikuar për vizë. Përkundër faktit se shteti më i ri në Evropë mund të udhëtojë pa viza vetëm në katër shtete, më pak se çdo shtet tjetër në botë, megjithatë kjo nuk e pengon Kosovën që ta festojë vit pas viti 9 majin, Ditën e Evropës
Rruga e Kosovës drejt liberalizimit të vizave filloi në vitin 2012 kur Komisioni Evropian dorëzoi Udhërrëfyesin për Liberalizimin e Vizave për Kosovën. Por edhe pse vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor kanë arritur që të marrin mbështeteje për liberalizimin e Kosovës, një premtim i tillë nuk i është plotësuar edhe Kosovës. /KultPlus.com
Është krahasuar me piktorin Pablo Picasso, i cili konsiderohet si një nga artistët më të mëdhenj të historisë, por kjo nuk e pengoi që shprehja më e perdorshme e artistit shqiptar, Nusret Salihamixhiq të jetë “kjo është e thjeshtë si një lojë” në çdo vepër që ai punonte, vepra që në radhë të parë përfshinin guximin në kohën kur po pikturonin dhe që përfshinin vlera shumëdimensionale, ngjyra voluminoze dhe piktura që lënë gjurmë në kohë që autori të mos harrohet kurrë, shkruan KultPlus.
Mbrëmë në Galerinë e Ministrisë së Kulturës u hap ekspozita pikërisht me emrin “Loja” e artistit të shquar, Nusret Salihamixhiq, ku edhe në përpikmëri dhe vëndosshmëri u prezantuan veprat e autorit nëpër etapa të ndryshme të jetës, ekspozitë e cila është kuruar nga artisti tjetër i njohur, Jakup Ferri.
Planifikimi kërkon kohë dhe ekspozita të tilla nuk realizohen brenda muajve, gjithashtu kërkohet edhe punë e madhe, një punë që bëhet çdo ditë dhe gjithashtu gjatë gjithë këtij procesi ekziston frika se gjithë mundi dhe puna e bërë, madje edhe mund të dështojë. Por vendosmëria e të gjithë atyre që morën pjesë në këtë proces, rezultoi suksesshëm dhe Galeria po mirëpriste njerëzit që po vinin në tufë për të parë e për të mësuar më shumë rreth veprave të artistit Salihamixhiqit.
Në një linjë me gëzimin, mungesa për të shfaqej natyrshëm
Gruaja e Nusret Salihamixhiqit, Mybera Ferizi, kujtimet për burrin e saj i mbanë në një vend të veçantë, derisa mungesa për të është e madhe.
“Unë të gjitha kujtimet me Nusretin i kam të mira. Gjithë kohën që kemi kaluar bashkë, ai ka qenë duke punuar natë e ditë. Ka punuar si profesor, është rikthyer në shtëpi dhe ka kërkuar që buka të jetë gati, mund të them që deri në shtratin e vdekjes e ka mbajtur brushën në dorë. Ka lënë piktura që nuk ka askush, mund të them që askush në botë nuk ka lënë piktura sa ka lënë Nusreti. Ai ka punuar sikurse me qenë fabrikë. Secila pikturë e tij është unikat në stilin e vet, nuk ka bërë asnjëherë një të njëjtë”, u shpreh ajo për KultPlus.
E pyetur mbi hapjen e kësaj ekspozite, Mybera me emocione në fytyrë tha se ndjehet shumë e lumtur për këtë gjë. “Nuk e di se a mundet të bëhet më madhështore. Një gëzim tepër i madh, e gjëja e vetme që më mungon është ai, emocionet gjithmonë janë të pranishme”.
(Mos)gatishmëria për ekspozitë dhe synimi për të rinjtë
Edhe djali i tij, Fatos Salihamixhiqi, rrëfen për KultPus se nuk ndjeheshin të gatshëm si familje për të hapur një ekspozitë të tillë, jo sepse mungojnë veprat, nuk ishin të përgatitur e në fund vedosën të sipërfaqin punën, guximin dhe pasionin e madh që ka pasur babai i tyre për artin.
“Kjo është hera e parë që veprat e tij po prezantohen në publik pas vdekjes së tij. Këto punime janë punime që janë punuar në faza të ndryshme, në etapa të ndryshme. Këtë seleksionim e ka bërë Jakup Ferri, në bazë të përzgjedhjes së tij e ka bërë për veprat që artisti ka realizuar në vitet 1960-70-80. Unë jam shumë falëndrues ndaj Dhuratës, e cila me një punë të palodhur ka bërë të pamundurën të mundurën. Unë nuk kam qenë i interesuar që në këtë kohë të hap këtë ekspozitë, nuk kam qenë unë i pëgatitur jo pse nuk kemi pasur vepra. Por e kam pasur të pamundur që t’i them jo Dhuratës dhe Jakupit”.
Sa i përket pjesës në qoftë se këto piktura janë në shitje apo jo, Fatosi thotë se për këtë gjë nuk është biseduar akoma asgjë, pasi qëllim kryesor dhe si mision kanë t’ia mundësojnë studentave, artistëve e njërëzve të ndryshëm t’i shohin ato dhe të mësojnë prej këtyre veprave.
“Këtu do të shihet guximi se si një artist si Nusreti në vitet 60-ta ka pas guximin që të bëjë vepra që vështirë është të bëhen në ditët e sotme. Për atë kohë ka qenë guxim, kështu që është shembull për gjeneratat e reja që të mos ketë paragjykime por të kenë lirinë e shprehjes në punën e tyre”.
Ideja, bashkëpunimi dhe realizimi
Drejtoresha ekzekutive e Galerisë së Ministrisë së Kulturës, Dhurata Ramosaj, tregon se si erdhi nga ideja e deri te bashkëpunimi me familjarët për të risjellë veprat e Nusretit.
“Ideja ka ardhur nga ne si udhëheqës të Galerisë së Ministrisë së Kulturës, Jakup Ferri ka qenë i ftuar. E kemi ftuar para dy viteve që të jetë pjesë e programit, pasi ekziston një procedurë e gjatë që shkon nga ftesa, pranimi e pastaj deri te ekspozita. Kemi pasur shumë kënaqësi që fillimsiht familja ka pranuar që të ekspozojë profesorin i cili nuk jeton më, e gjithashtu edhe Jakupin, i cili me qef e ka pranuar këtë obligim të ri si kurator. E deri sot i kemi vendour bashkarisht të gjitha se si do të vendosen pikturat, si do të prezantohet, si do të bëhet PR, të gjithë bashkë kemi ardhur te ideja finale”.
Ramosaj gjithashtu njofton se data 5 maj është vendosur bashkarisht me familjen dhe gjithë të tjerët
“Data, ka qenë vjet e vendosur që të mbahet në maj. Ne kemi fatin që kjo ekspozitë të jetë e hapur edhe nga vizituesit e Manifestas, e ne jemi munduar që të jemi edhe pranë artistëve të rinj, studentëve por pse jo edhe turistat me pa një autor sikurse Nusreti. Kjo ekspozitë do të jetë e hapur deri më 26 korrik të këtij viti.Sa i përket mënyrës së shitjes duhet të vendosë familja, ne e kemi hapur si promovim dhe familja duhet të vendosë për një gjë të tillë”.
Kujtime pozitive nga fëmijëria, të përhershme në sirtar
Për kryetarin e Prishtinës, Përparim Rama, vizita në këtë ekspozitë e ka rikthyer në kohë, atëherë kur atelia e babait të tij vizitohej shpesh herë nga axha Nusret, siç e quan ai, e përveç bisedës, arti e pikturat shtoheshin takim pas takimi.
“Kjo është një ekspozitë shumë e rëndësishme. Ne duhet t’i çmojmë vlerat e artistëve tanë, të cilat janë legjenda të kryeqytetit dhe jo vetëm. Nusret Salihamixhiqi është një piktor i veçantë me karakter botëror, e unë kam pasur fatin që ai dhe babai im të jenë miq të mirë. Unë jam rritur me pikturat e tij, ne e kemi thirrur atë axha Nusret e sot jam shumë i emocionuar sepse një numër të madh të pikturave që po i shoh unë janë të kohës kur unë nuk kam lindur dhe po e shoh atë ndërlidhshmërinë e fillesave të pikturimit të Nusretit, e deri te pikturat e tij të mëvonshme. Një kohë ai është thirrur edhe piktor më i madh se Pikaso, këto janë legjendat e kryeqytetit tonë, ky është Nusreti me të cilin duhet të mburremi ne të gjithë”, tha ai për KultPlus.
Kujtimet me artistin, Rama i ka në memorie si një gjë pozitive që do t’i mbajë me vete gjithmonë.
“Unë e mbaj mend shumë herë edhe në atelenë e babait kur vijke axha Nusret. Ai tërë kohën pinte cigare dhe mbante një brushë në dorë. Gjatë gjithë kohës ka qenë duke punuar, duke bërë skica, duke bërë art e kritika konstruktive. Babai im, Kadrush Rama dhe Nusreti kanë pasur një miqësi të mirë. Era e ngjyrave të ndryshme, buzëqeshja e shakatë që kanë bërë me njëri tjetrin, i kam në memorie si një gjë pozitive që i mbaj në vete gjithmonë”.
“Rikthimi” i Nusret Salihamixhiqit
Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, ndau me lexuesit e KultPlus emocionet e veçanta për rikthimin e Salihamixhiqit në Galerinë e Ministrisë, pas afër 11 vitesh kur ai ishte në një ekspozitë në Galerinë Kombëtare.
“Jam shumë i lumtur që Galeria e Ministrisë pas një kohe shumë të gjatë, e pas ekspozitës së fundit të Nusret Salihamixhiqit, pra, pas afër 11 vitesh e kemi edhe një herë në Galerinë e Ministrisë një nga emrat më të mëdhenj të artit bashkëkohor e pamor në vendin tonë. Ai është një figurë emblematike, të paktën për mua personalisht ndër më të mirët e vendit tonë dhe jo vetëm. Nusreti është një artist i botës shqiptare, por me përmasa ndërkombëtare, i vlerësuar edhe nga kritikët ndërkombëtarë”.
Vëllimin e madh të veprave të artistit e veçon edhe Çeku, që thotë se kjo e bën të dallueshëm nga të tjerët.
“Nusreti përpos që ka ekspozuar shumë, ka krijuar edhe shumë. Nuk dallohet vetëm për nga stili i tij shumë i veçantë, ka qenë shumë i guximshëm në kohën kur ka punuar, por dallohet edhe për nga vëllimi i krijmtarisë, ka lënë shumë vepra mbrapa”.
Blerja e veprave të artit nga artistët vendor
Çeku njofton se ka filluar cikli i parë i blerjes së veprave nga artistët vendor, derisa shumë shpejt do të aktivizohet edhe një formë tjetër e blerjes së këtyre veprave.
“Ne në Galerinë Kombëtare kemi një pjesë të vogël, por familja e cila vazhdon me shumë zell ta ruajë e t’i mirëmbajnë veprat e tij, po vazhdojnë të bëjnë një kontribut të jashtëzakonshëm. Ne tashmë e kemi nisur ciklin tonë të parë të blerjes së veprave nga artistët tanë vendor, pas vendimit të Qeverisë së Kosovës për t’i ndarë mbi 1 milionë euro për blerjen e veprave. Tashmë konkursi për blerje është i hapur dhe artistët mund të aplikojnë. Shumë shpejt do të aktivizohet edhe forma tjetër e blerjes së veprave që është përmes blerjes direkte dhe unë besoj që Salihamixhiqi dhe emra të tjerë duhet të jenë pjesë e koleksionit të shtetit me vepra të reja, sepsa disa i kemi në Galerinë tonë”.
Çeku lartësoi edhe një herë tjetër figurën madhështore të artistit, duke thënë se së shpejti do të botohet edhe një monografi me të gjitha veprat e Salihamixhiqit.
“Numri i madh i njerëzve të pranishëm këtu, anëtarë të familjes së tij, kritikët dhe fakti që ekspozita është kuruar nga artisti ynë Jakup Ferri e bën shumë madhështore këtë ngjarje. Prandaj unë besoj që kjo duhet të ketë vazhdimësinë e saj dhe një vazhdimësi që ne veçse e kemi nisur para ca kohësh me një vendim të Ministrisë, është botimi i monografisë së Nusret Salihamixhiqit, Galeria jonë e Ministrisë është duke punuar në këtë monografi me disa nga artistët, dizajnerët dhe fotografët më të mirë dhe shumë shpejti do ta kemi monografinë e të gjitha veprave të Salihamixhiqit të botuar”.
Muezu i Artit Bashkëkohor
Rama deklaroi se ekziston një bashkëpunim i mirëfillt me Ministrinë e Kulturës, e ata bashkë po punojnë edhe në Muzeun e Artit Bashkëkohor.
“Ne kemi një bashkëpunim të mirëfillt me Ministrinë e Kulturës, e pikëriht sot po bisedonim që piktorët e kryeqytetit e legjendave të tjera të artit, ju duhet një muze që t’i kemi të mbrojtura në mënyrë institucionale në galeri, nëpër muze të kryeqytetit. Jemi duke punuar në këtë aspekt, i kemi vendos zonat e jemi pajtu me MKRS-në për pikat, në këtë rast të Teatrit të Operas dhe Baletit. Tani jemi pajtuar edhe pikat edhe të Muzet të Artit Modern, gati janë termat e referencës dhe shumë shpejti do të kemi konkurse ndërombëtare për dizajnimin, e më pastaj dikur në vitin e ardhshëm edhe fillimin e ndërtimit të tyre”.
Ndërkaq, i pari i Kulturës njoftoi për KultPlus se janë në fillet e para të konceptimit të Muzeut të ardhshëm të Artit Bashkëkohor, i cili është një institucion që Kosova nuk e ka dhe duhet ta ketë.
“Është një institucion kombëtar i kulturës për të cilin ne si ministri e kemi për detyrë që ta iniciojmë, por gjithsesi edhe me Komunën e Prishtinës për shkak të lokacionit ku duhet të ndërtohet ky muze. Tashmë e kemi konceptin fillestar dhe në ditët në vijim do të ngritet Këshilli Inicues i Muzuet të Artit Bashkëkohor, ku do të përbëhet nga emrat më eminent të artit tanë bashkëkohor, të emrave që i kemi edhe me karrierë ndërkombëtare dhe nga të tjerë. Besoj që ky këshill do t’i vëjë themelet e këtij koncepti edhe përmbajtësor se çfarë muzeu bashkëkohor të artit duhet të kemi, por edhe të konceptit arkitektonik se çfarë ndërtese duhet të bëhet. Ky institucion i ri i artit pamor duhet të jetë hapësira e re e shtetit tonë për të sigurar edhe një vend për mirënjohjen që duhet t’ia bëjmë emrave sikurse Nusret Salihamixhiqi, por jo vetëm. Ky muze do të shërbejë parasegjithash në komunikimin ndërkombëtar në sferën e artit, prandaj këtu jemi në hapat e parë por unë jam shumë optimist që gjatë mandatit tonë qeverisës do të jemi shumë afër e ndoshta edhe afër realizinit përfundimtar të këtij muzeu”, deklaroi Çeku.
Pikturat e Nusretit të japin një ndjenjë se ju po kaloni në një botë paralele, apo edhe dimension tjetër. Përmes ngjyrave, skicave, vijave, ideve të menduara, domosdo të “detyrohet” të vish në përfundim se kjo vepër është diçka jashtë kornizës së mendjes, pra, vërtetohej se imagjinata e njeriut mund të kalojë çdo kufi njerëzor.
Momenti kulminant ishte atëherë kur me shkronja të vogla dhe stil të veçantë shiheshin edhe 4 numra që kishte shkruar Nusreti, e që ishin pikërisht vitet në të cilat kishte realizuar këto vepra (1953,1960, 1973 etj), atëherë gjithçka ndryshonte dhe udhëtimi i njerëzve nëpër kohë dukej gjithnjë më i besueshëm, vepra që sipërfaqnin diçka që i përket së ardhmes, prandaj gjithsesi arti është gënjeshtra që na mundëson të kuptojmë të vërtetën.
E njohur si kërcimtare dhe koreografe moderne amerikane, Martha Graham kishte thënë se asnjë artist nuk është përpara kohës së tij. Artisti është në kohën e tij, vetëm se të tjerët janë pas kohës, prandaj neve na duhen vite të arrijmë në kohën e Nusretit dhe ai do të na presë me brushë në dorë dhe vepra të reja.
Ekspozitën “Loja” mund ta vizitoni deri më 26 korrik 2022 në Galerinë e Ministrisë së Kulturës. /KultPlus.com
