Ndër pasuritë arkeologjike në veri të vendit veçohet vendbanimi tarracor i Grunasit në Theth, monument kulture i kategorisë së parë prej vitit 2007.
Vendbanimi tarracor prehistorik i Grunasit në Theth u gjurmua për herë të pare nga ekspedita shqiptaro-amerikane drejtuar nga M.Galaty, Ols Lafe në vitin 2005. Ai shtrihet në një sipërfaqe prej 2 hektarësh ku ruhen porta hyrëse dhe një seri strukturash murale në formë tarracimi ndërtuar në të thatë në stilin primitiv.
Hyrja për në vendbanim ka një gjerësi 3.40 me ndërtuar me gurë ciklopik në të thatë. Gurët kanë gjerësi që variojnë nga 1 deri në 1.45 m. Ngjitur me hyrjen ruhen gjurmët e një banese deri në lartësinë 1.40 m.
Gjatë gërmimeve arkeologjike në këtë vendbanim u zbuluan kulturë materiale e mjaftueshme, kryesisht fragmente enësh balte duke ndihmuar në datimin e tij, shek VIII pr.erës sonë.
Këto ndërtime ngritur mbi platforma tarracore në një territor kaq të thellë të luginës së Shalës, janë tregues për një aktivitet të dendur bujqësor e blegtoral të njeriut dhe trashumances që në periudhat parahistorike./atsh/ KultPlus.com
Në fillim të këtij viti, studiuesit zbuluan vendbanimin më të vjetër në Evropë, të gjetur buzë një liqeni, pikërisht në Ohër, afër Linit në Pogradec.
E quajtur si “Perla e Ballkanit” supozohet të jetë 8000 vjet i vjetër.
“Është disa qindra vjet më i vjetër se vendbanimet e liqeneve të njohura më parë në rajonet e Mesdheut dhe Alpine,” i tha AFP profesori Albert Hafner i Universitetit të Bernës. “Sipas njohurive tona, është më i vjetri në Evropë”, shtoi ai.
Por ndërsa zbulimi është mbresëlënës, studiuesit shpejt dolën me pyetje të reja rreth vendbanimit. Domethënë, pse është ndërtuar mbi shtylla për të qëndruar mbi sipërfaqen e liqenit dhe pse është i rrethuar me hunj.
Studiuesit vlerësuan se ndoshta ishte i rrethuar nga 100,000 hunj. Secila prej këtyre hunjve u fut në fund të liqenit dhe u përdor si një barrikadë mbrojtëse. Studiuesit vlerësuan se fshati ndoshta kishte 200-500 njerëz, kështu që kjo arritje ndoshta nuk ishte një detyrë e lehtë.
“Për të mbrojtur veten në këtë mënyrë, ata duhej të prisnin pyllin,” tha Hafner. Gjithashtu nuk është e qartë pse një fshat i vogël e ndiente të nevojshme të ndërtonte fortifikime kaq të gjera për t’u mbrojtur.
“Ndërtimi i fshatit të tyre mbi shtylla ishte një detyrë komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe është e rëndësishme të kuptojmë pse këta njerëz e bënë këtë zgjedhje”, tha Adrian Anastasi nga Instituti Shqiptar i Arkeologjisë.
Vetë liqeni konsiderohet si një nga më të vjetrit në botë dhe ka ekzistuar për më shumë se një milion vjet. Zhytësit profesionistë, eksploruesit dhe arkeologët duhet të marrin masa paraprake për të mos dëmtuar vendin parahistorik.
“Për të kuptuar strukturën e këtij vendi parahistorik pa e dëmtuar atë, ne po bëjmë kërkime shumë të përpikta, duke ecur shumë ngadalë dhe me shumë kujdes”, shtoi Anastasi.
Hafner gjithashtu përsëriti rëndësinë e vendndodhjes sepse analiza e zonës mund të ndihmojë në sigurimin e një pasqyre të kushteve klimatike dhe mjedisore në atë kohë.
“Këto janë vende kyçe prehistorike që janë me interes jo vetëm për rajonin, por edhe për të gjithë Evropën Jugperëndimore,” shtoi ai.
Studiuesit që punojnë në këtë vend kanë gjetur tashmë një shumëllojshmëri farash, bimësh dhe eshtrash të kafshëve të egra dhe shtëpiake. Megjithatë, besohet se do të duhen edhe dy dekada për të kuptuar plotësisht rajonin dhe për të arritur një përfundim përfundimtar për komunitetin, shkruan Unilad./alsatm/KultPlus.com
