Letrat më të famshme të dashurisë: Nga Tolstoy deri te mbreti Henry VIII i Anglisë

Vincent Van Gogh, artisti i famshëm holandez i shkruan Theos, vëllait të tij, duke i përshkruar dashurinë për kushërirën e tij Kee, e cila nuk e pranoi kurrë, 1881.

I dashur Theo. Jeta është bërë shumë e dashur për mua, dhe jam shumë i lumtur që kam rënë në dashuri. Jeta ime dhe dashuria ime tani janë një. “Por ti je përballur me një ‘kurrën e kurrës’, më përgjigjesh ti. Përgjigjja ime për ty është: “Çunak i vjetër, tani për tani unë shikoj në ‘kurrën e kurrës’ një bllok akulli, të cilën zemra ime mund ta shkrijë.

Mark Twain, letër për Olivia Langdonin – bashkëshorten e tij të ardhshme, 1869

Përtej thellësive të zemrës sime të lumtur rrjedh një rrymë dashurie dhe lutjeje për këtë thesar të paçmuar që i është lënë në mirëbesim gjithë jetës sime. Ti nuk mund t’i shohësh valët e saj të pakapshme që rrjedhin drejt teje, e dashur, por në këto rreshta ti do ta dëgjosh valëzimin e largët të sipërfaqes.

***

Shkrimtari rus, Leo Tolstoy,, për të fejuarën e tij Valeria Arsenev, 1856

Tashmë unë dashuroj bukurinë tënde, por ky është vetëm fillimi i dashurisë në ty në atë çfarë është e përjetshme në zemrën dhe shpirtin tënd. Për bukurinë, njerëzit mund të bien në dashuri brenda një ore, dhe po aq shpejt kjo dashuri mund të mbarojë. Por shpirtin, njerëzit duhet të mësojnë ta njohin.
Besomë, asgjë në botë nuk fitohet pa punë, madje as dashuria, ndjenja më e bukur dhe më e natyrshme.

Johann Wolfgang von Goethe u njoh me Charlotte von Steinin, në vitin 1775, teksa jetonte në Vajmar. Ajo u bë frymëzimi për shumë heroina të veprave të tij, si dhe bashkëshortja e tij, 1784

Letrat e mia duhet të kenë treguar se sa i dashuruar jam. Nuk drekoj, takoj pak njerëz dhe për shëtitje dal vetëm dhe çdo vend i bukur që shoh ma shton dëshirën që ti të ishe aty. Nuk mund të mos të të dashuroj më shumë se sa duhet. Do të ndjej gjithë lumturinë kur të të shoh sërish. Jam gjithmonë i ndërgjegjshëm për afërsinë ndaj teje, prezenca jote nuk largohet asnjëherë.

Në ty, unë kam masën e çdo gruaje, për çdo njeri. Në dashurinë tënde, kam masën e gjithçkaje. Jo në kuptimin që pjesa tjetër e botës është një libër i madh e i mugët, përkundrazi, dashuria jote ma qartëson. Kuptoj qartë se si janë burrat dhe çfarë planifikojnë, dëshirojnë, bëjnë dhe çfarë i kënaq ata. S’i kam zili për çfarë kanë dhe duke i krahasuar me veten, është një gëzim i fshehtë për mua që kam një thesar aq të madh. Ti, në shtëpinë tënde, duhet të ndjehesh ashtu siç ndihem unë në punët e mia. Ne shpesh nuk i vëmë re disa sende, sepse nuk zgjedhim t’i shikojmë ato.

Por gjërat marrin kuptim, sa më shpejt të kuptojmë qartë mënyrën se si janë të lidhura me njëra-tjetrën. Ne na pëlqen gjithmonë t’i bashkohemi një grupi, dhe një burrë i mirë ka kënaqësi kur rregullon, përshtat të drejtën dhe drejtimin e tij të paqtë. Mirupafshim, ty të cilën të dashuroj me mijëra herë.

***

James Joyce i shkruan të dashurës që do të bëhet gruaja e tij, disa muaj takimit, 1904

E dashura ime Nora. Thjesht, më ka goditur. Erdha në 11 e gjysmë. Që atëherë jam i ulur në një karrige të thjeshtë si i budallepsur. S’mund të bëj asgjë. Nuk dëgjoj asgjë tjetër, përveç zërit tënd. Jam si një budalla duke të dëgjuar ty që më thua “i dashur”. Ofendova dy burra sot, duke i lënë në të ftohtë.

Doja të dëgjoja zërin tënd, jo të tyrin. Kur jam me ty e lë mënjanë natyrën time përçmuese dhe dyshuese. Do të doja të ndjeja kokën tënde në shpatullat e mia. Besoj tani do shkoj në krevat. Kam gjysmë ore duke shkruar këtë letër. Do të më shkruash diçka? Shpresoj që po. Si do ta nënshkruaj emrin tim? Nuk do ta nënshkruaj fare, sepse nuk di çfarë të nënshkruaj.

***

Shkrimtari francez Honore de Balzac, letër për konteshën polake Ewelina Hanska, 1836

Engjëlli im i dashur. Po çmendem për ty, aq sa një njeri mund të çmendet. Nuk mund t’i bëj bashkë dy ide pa qenë ti në mes të tyre. Tashmë s’mendoj dot asgjë për ty. Pavarësisht nga dëshira ime, imagjinata më sjell tek ty. Të shtrëngoj, të puth, kujdesem për ty, një mijë përkujdesje dashurie më kapin. Sa për zemrën time, aty do jesh gjithmonë. Kam një ndjesi të këndshme të të pasurit ty atje.

Por, Zot, çfarë do të bëhet me mua, tani që ti më ke privuar nga arsyeja? Kjo është mania që më ka terrorizuar këtë mëngjes. Çohem çdo moment duke i thënë vetes: “Hajde të shkojmë atje”. Më pas, ulem përsëri nga detyrimet e mia. Është një konflikt i frikshëm. Kjo s’është jetë. S’kam qenë kurrë më parë kështu. Ti ke gllabëruar gjithçka. Ndjehem i budallepsur dhe i lumtur sapo mendoj për ty. Sillem vërdallë në një ëndërr të këndshme në të cilën në një moment jetoj mijëra vjet. Çfarë situate e tmerrshme!

I mbuluar me dashuri, duke ndjerë dashuri në çdo gjë, por, duke jetuar vetëm për dashurinë, duke parë veten të konsumuar nga brengat, e gjej veten të kapur në njëmijë rrjeta merimangash. O, Evë e dashur, ti nuk e di. E mora kartolinën tënde. Është këtu para meje dhe unë flas me ty sikur t’i të ishe aty. Të pashë ty, si dje, të bukur, mahnitërisht të bukur. Dje, gjatë gjithë mbrëmjes i thashë vetes sime “ajo është e imja!” Ah! Engjëjt nuk janë aq të lumtur në parajsë, siç isha unë dje!

***

Mbreti Henry VIII i Anglisë u divorcua nga bashkëshortja e tij Chatherine, për t’u martuar me Anne Boleyn, 1528

E dashura dhe shoqja ime. Unë dhe zemra ime e vendosim veten tonë në duart e tua, duke t’u lutur që ti të kujdesesh për ne me mirësinë tënde dhe të mos lesh mungesën të zvogëlojë dashurinë tënde për ne. Për mua sëmbimi që më shkakton mungesa është shumë i madh, dhe kur mendoj për rritjen e asaj që më bën të vuaj, do të ishte krejt e patolerueshme nëse s’do ishte shpresa ime e vazhdueshme për të pandryshueshmen dashurinë tënde.

***

Shkrimtari i famshëm francez, Gustave Flaubert. i shkruan bashkëshortes së tij, Louise Colet, 1846

Do të të mbuloj me dashuri kur të të shoh herën tjetër. Me përkujdesje, me ekstazë. Dua të të mbush me gjithë gëzimet e mishit, aq sa ty të të bjerë të fikët e të vdesësh. Dua që ti të mahnitesh nga unë, dhe t’i thuash vetes tënde që as nuk i ke ëndërruar ngazëllime të tilla… Kur të plakesh, dua që ti t’i kujtosh ato pak orë. Dua që kockat e tua të thata të mbushen me gëzim kur të mendosh për to.

***

Dramaturgu irlandez, George Bernard Shaw, aktores Beatrice Campbell së cilës i drejtohet me pseudonimin “Stella”, 1913

Për Stelën,
Dua vagabondin zuzar brenda meje,
Dua zonjën time të errët
Dua engjëllin tim, joshjen time
Dua dritën e shtatë llambave: të bukurisë, të nderit, të qeshurës, të muzikës, të dashurisë, të jetës dhe të pavdekshmes…
Dua frymëzimin tim, marrëzinë time, gëzimin tim
hyjninë brenda meje, çmendurinë time, egoizmin tim
mendjen time të shëndoshë, shenjtërimin tim,
shpërfytyrimin tim, purfifikimin tim,
dritën time në mes të detit,
palmën time në mes të shkretëtirës
kopshtin tim me lulet e dashura
një mijë gëzimet e mia të paemërta
dërdëllitjet e mia të ditës,
ëndrrat e mia të natës
të dashurën time dhe yllin tim… Filzofial.al / KultPlus.com

Vincent van Gogh, jeta e stuhishme dhe shpirti i drobitur i gjeniut të post-impresionizmit

“Për të vepruar në këtë botë, duhet të vdesësh brënda vetes… Njeriu nuk gjendet përmbi tokë vetëm për të qenë i lumtur, as dhe për të qenë thjesht i ndershëm. Gjendet për të realizuar gjëra të mëdha për shoqërinë, për të arritur fisnikërinë e shpirtit e për t’u hedhur përtej vulgaritetit, në të cilin hiqet zvarrë egzistenca e pothuaj të gjithë individëve”. Kështu i shkruan Vincent van Gogh vëllait të tij Theo. Ky është botëkuptimi i një gjeniu dhe kjo mbetet bota që ai e skaliti me pasionin e një të çmenduri.

Vincent van Gogh u lind më 30 mars 1853. Piktori holandez, post-impresionisti më i zëshëm pas Rembrandit dhe themeltar i modernizmit, vdiq 29 korrik 1890 kur ishte vetëm 37-vjeç. Gjithëçfar qaset të ravijëzojë këtë profil të tjetërllojtë nuk është gjithçka ai skaliti me penel e pasion, në këtë përplotësim yshtet edhe tharmi i asaj vetvete të artistit, krejtçka shkroi me zhgitje e përmjerrje në baltën e vesit dhe devocionit, pluhurin e hutimit dhe yryshit. Erdhi dhe iku si një rast i pazakontë.

Nuk mund të mos kishte në jetën e tij të zgriptë, gjithnjë me ekuilibra të prishur, një goditje fatale si ajo që zanafillon edhe të mbramin e udhës së tij toksore. Ishte 27 korriku i vitit 1890 kur Vincent van Gogh shkon tek çifti i pronarëve të hanit ku jetonte. Ndihej shumë keq. U tregon se kishte qëlluar veten me një revolver në një fshat aty pranë varrezave në Auvers-sur-Oise, ndërsa pikturonte veprën e tij të fundit. Vdiq më 29 korrik dhe u varros një ditë më pas në po atë varrezë ku u qëllua. Në funeralin e tij ishin të pranishëm i vëllai Theo, doktor Gachet dhe shumë artisë. Arkivoli mbulohet i gjithi me luledielli. Pak muaj më pas, më 25 janar 1891, vdiq i vetëvrarë edhe i vëllai, Theo, i cili u varros krah Vincentit, ku prehen në varre identike.

Një artist që lëkundet mes predikuesit të zellshëm, pikturës që përpëlitet mes ngjyrave të diellta e penelatat e dhunshme të haresë, dashurisë marroke dhe çmendurisë që e mbajti gjithnjë mes resh diellin e tij flakatar të famës. Një jetë në zgrip të varfërisë dhe një vdekje e papritur e mbetur mister, për t’u vulosur me përjetësi veprat absolutisht e përsosur dhe vetanake përnga stili, tonaliteti i ngjyrave, kumtimi dhe depërtimi në thellësi të përjetimit. Kur flitet për Van Gogh, nuk mund të mos flitet edhe për dikotominë gjeni-çmenduri, mishëruar më së miri në këtë motor të pikturës origjinale, këtë mjeshtër të okrës, mylmyesi të violentit të kobaltit, këtij kolori të epshëm.

Vepra e Van Gog me përdorimin e dhunshëm të ngjyrës, u çel rrugën ekspresionistëve dhe cyt emocione të potershme në brendinë e shpritrave të etur për lojën e zjarrit dhe dritës. “Në vend që të jap besnikërisht atë që kam para syve, unë përdor ngjyrën arbitrarisht, që të mund kësisoj të shprehem më fuqishëm” kumtonte ai.

Për shkak të ngjarjeve të potershme të Van Gogh, një marrëdhënie cingëritëse me Paul Gauguin, gjymtimi i veshit të tij të majtë, dhe vetëvrasjes, të cilat ngasën harbimin e një rrëfimtarie apokrife dhe anektodave, u rrekën të ravijëzonin një realitet paralel të molepsur me grotesk e cinizëm, por pa mundur ta zhbëjnë shtresimin e mitit ku ngjishet humusi i përtëritjes së gjenialitetit të tij në kohëpaskohje, derimtash kur rreth emrit të Van Gogh gjithnjë shndrin një breror fame.

Megjithatë, nga më shumë se 800 piktura në vaj dhe 700 vizatimet që përbëjnë galerinë e krijimtarisë që la, ai mundi të shiste gjatë jetës një të vetme. Erdhi dhe iku nga jeta si një ngjarje e përplotur me episode të gjithëfarësojshëm. Ashtu si dhe në punët që mbetën trashëgimi e paçmuar e gjeneratave, përditshmërinë e mbushi plot të papritura, shumë prej të cilave rrjedhonin nga shëndeti i drobitur mendor, varfëria dhe harbimi dashuror.

Bota e krijuesve deri asokohe nuk mund të ketë perceptuar me qartësinë një tragjikeje një vikamë më të potershme se ajo e jetës përplot trazim e gjeniut të tablosë. Nuk kishte mbërritur deri atëherë nga kalorësia e penelit kaq e potershme kjo thyerje e qiejve, kjo ngasje përnga e andshmja amshuese e koloristikës dhe thellësisë së penetrimit shpirtëror. E veçme do të mbetej gjithçkaja e të zakonshmes dhe të rëndomtes së këtij mjeshtri. Vincent Van Gogh është padyshim një rast emblematik. Pakkush mbruhej me atë vërshim ndjeshmërie dhe aftësi krijuese.  Egzistenca e tij ka qenë një udhëtim në “vuajtjen e izolimit”, i pakuptuar e vetmitar në perceptimin acarues të dhimbjes, i pafuqishëm e prapë i kthjellët e i vetëdijshëm për sëmundjen e tij që ishte edhe fizike, po mbi të gjitha shpirtërore.

Studimet psikiatrike moderne, i kanë zhvilluar  edhe më tej hipotezat që Van Gogh vuante nga sëmundje bipolare apo sindroma maniako-depresive, e trashëguar genetikisht nga familja, gjë që brengoste edhe vëllanë e tij Theo. Po përtej kësaj sëmundjeje genetike, është e sigurtë se çmenduria i qe manifestuar mbi të gjitha sepse Vincent e kishte filluar ta shihte artin e tij të dashur, si instrument për të arritur atë që është esenciale. Ose sepse tashmë kishte kuptuar tiraninë e vuajtjes mbi qenien njerëzore, por nuk dinte se si ta kapërcente dhe as se pse duhej kapërcyer. Pra Van Gogh është shembulli tipik i konstatimit të së  të Vërtetës së Parë Fisnike e të mundimit të pashprehshëm që ajo lind, nëse nuk arrin të besosh se mund të kapërcehet, e aq më pak të shquash një mënyrë, një rrugë për ta kapërcyer. / Albert Vataj / KultPlus.com

AI sjell në jetë Vincent van Goghun në ekspozitën e re të Parisit

Krijimet e fundit të Vincent van Gogh gjatë betejës të tij sfiduese me shëndetin mendor është fokusi i ekspozitës së re në Musée d’Orsay të Parisit, e cila po ofron një përvojë inovative të realitetit virtual.

Duke shfaqur koleksionin më të pasur në botë të artit impresionist dhe post-impresionist, Musée d’Orsay ka bashkuar rreth 40 piktura të Van Gogh dhe rreth 20 vizatime nga dy muajt e tij në Auvers-sur-Oise.

Ekspozita përmban një përvojë unike të realitetit virtual, duke i lejuar vizitorët të zhyten në pikturat e piktorit holandez.

Pas një viti qëndrimi në një spital psikiatrik, në të cilin hyri vullnetarisht disa muaj pasi preu veshin e majtë, Van Gogh u vendos në Auvers-sur-Oise.

Ai gjatë qëndrimit të tij në spital, punoi piktura me një ritëm të jashtëzakonshëm më shumë se një në ditë – 74 gjithsej, mes tyre disa nga kryeveprat e tij, si dhe më shumë se 50 vizatime.

Presidenti i Musee D’Orsay, Christophe Leribault shpjegon “ajo që ne po tregojmë në të vërtetë janë veprat e tij dhe mënyra në të cilën ai me të vërtetë luftoi deri në fund për të pikturuar gjëra të jashtëzakonshme”, shkruan “euronews”, transmeton KlanKosova.tv.

Ekspozitat përfshijnë 11 vepra që Van Gogh pikturoi në kanvaca të pazakonta të zgjatura, duke eksperimentuar me efekt mahnitës. Dimensionet e tyre – 1 metër i gjerë, 50 centimetra i gjatë – u japin pikturave një pamje dramatike me ekran të gjerë dhe panoramik.

Të huazuara nga tetë muze dhe koleksione, është hera e parë që të 11-at shfaqen së bashku.

Ato përfshijnë “Rrënjët e pemëve”, që mendohet të jetë piktura e fundit e Van Gogh. /KultPlus.com

Jeta e artistit ikonik holandez Vincent van Gogh

Lehtësisht një nga holandezët më të famshëm që ka jetuar ndonjëherë, Vincent van Gogh është një artist jashtëzakonisht me ndikim dhe me famë botërore, i njohur kryesisht për goditjet e tij të guximshme dhe dramatike të penelit, të cilat mund të gjenden në shumë nga pikturat e tij më të njohura, duke përfshirë ‘Sunflowers’ dhe ‘The Starry Night’, transmeton KultPlus.

Por sa dini për njeriun që qëndron pas veprës së famshme artistike? Për nder të ditëlindjes së tij të 169-të, le të zhytemi në jetën e trazuar të Vincent van Gogh.

Jeta e hershme e Van Gogh në Holandë

I lindur në fshatin Zundert në Brabant më 30 mars 1853, jeta e hershme e Van Gogh ishte e mbushur me familje, natyrë dhe dashuri. Si djali i madh i ministrit protestant Theodorus van Gogh dhe Anna Carbentus, ai kishte tre motra më të vogla dhe dy vëllezër.

Duke u larguar nga shtëpia në moshën 11-vjeçare për të ndjekur shkollën me konvikt në Zevenbergen, Van Gogh nuk premtonte shumë si artist apo si student. Ai u transferua në një shkollë të mesme në Tilburg në moshën 13 vjeçare, përpara se ta braktiste në gjysmë të vitit të dytë.

Kur ishte 16 vjeç, xhaxhai i tij arriti t’i siguronte një punë si praktikant në Goupil & Cie, një tregtar ndërkombëtar arti me qendër në Hagë. Katër vjet më vonë, në 1873, ai u transferua në zyrat e kompanisë në Londër.

Vitet pa qëllim në Francë, Angli dhe Belgjikë

Van Gogh kaloi disa vite në Londër, ku vizitoi muze dhe galeri të ndryshme dhe mundi të admironte punën e një numri artistësh të njohur. Në 1875 ai u transferua në Paris, por megjithë dashurinë e tij në rritje për artin e të gjitha llojeve, ai luftoi për të gjetur ndonjë gëzim në punën e tij në Goupil & Cie. Ai u pushua nga detyra në 1876 dhe u kthye në Angli, ku punoi në shkollat në Ramsgate dhe Isleworth.

Duke u ndjerë pa qëllim, Van Gogh u kthye në Holandë në 1877 dhe kaloi disa muaj duke punuar në një librari afër Roterdamit përpara se të regjistrohej si student i teologjisë në Amsterdam – edhe pse kjo nuk zgjati shumë. Ai u largua nga Amsterdami, duke u zhvendosur në Belgjikë ku punoi si predikues laik. Devotshmëria dhe përkushtimi i tij ndaj besimit të tij e panë atë të mbiquajtur Krishti i Minierës së Qymyrit.

Fillimi i karrierës artistike të Van Gogh

Pikërisht pas kësaj, Van Gogh vendosi të ndiqte këshillën e vëllait të tij Theo dhe të ndiqte aftësinë dhe interesin e tij për vizatim, duke u bindur se mund t’i shërbente Zotit si artist. Ai kaloi vitet e para të karrierës së tij artistike duke përsosur teknikat e tij dhe duke takuar piktorë të tjerë, duke u kthyer në Brabant në 1881. Pas një debati shpërthyes me të atin, Van Gogh u transferua në Hagë ku ndoqi klasa pikture me Anton Mauve, një artist i famshëm dhe burri i një prej kushërinjve të Van Gogh.

Theo e mbështeti financiarisht vëllain e tij të madh gjatë gjithë kësaj periudhe, edhe kur, në 1882, Van Gogh ra në dashuri me Sien Hoornik, një ish-prostitutë dhe nënë e dy fëmijëve. Kjo lidhje ishte jetëshkurtër dhe Van Gogh u largua nga Haga për të udhëtuar nëpër fshatra në provincën e Drenthes për tre muaj përpara se të kthehej në shtëpinë e prindërve të tij në Nuenen në 1883.

Van Gogh punoi si “piktor fshatar” për shumë vite, duke marrë me qira një studio në fshatin Brabant. Pikërisht gjatë kësaj periudhe ai filloi punën për një nga pikturat e tij më të famshme: “Patato Eaters”. Në vitin 1885, ai u largua për herë të fundit nga Holanda, duke u regjistruar në akademinë e artit në Antwerp – të cilën e la pas vetëm disa muajsh. Ai vendosi të transferohej në Paris, ku vëllai i tij Theo e prezantoi atë me punën e artistëve të ndryshëm modernë.

Jeta e tij në Paris pati një ndikim të rëndësishëm në stilin e Van Gogh-ut, pasi ai hoqi ngjyrat më të errëta dhe tonet e zymta që preferonte në “The Potato Eaters” dhe i ndërroi ato me nuanca më të ndritshme. Ndikimi i artit modern bëri që Van Gogh të zhvillonte stilin e tij të pikturës; goditjet më të shkurtra të penelit për të cilët është i famshëm tani.

Vitet e fundit të Vincent van Gogh

Pas dy vjetësh në kryeqytetin francez, Van Gogh hoqi dorë nga ngutja dhe rrëmuja e qytetit për paqen e jetës në fshat, duke u zhvendosur në qytetin Arles në Francën jugore në 1888, ku jetoi me kolegun e tij artist Paul Gaugin. Ky ishte vendi ku, në vitet e fundit të jetës së tij, Van Gogh përsosi më tej stilin e tij dhe krijoi disa nga veprat e tij më me ndikim.

Marrëdhënia midis Gaugin dhe Van Gogh ishte e tensionuar, me Van Gogh duke u bërë gjithnjë e më i shqetësuar dhe i pakënaqur. Një debat mes të dyve rezultoi në përfundimin se Van Gogh ia preu veshin, e mbështolli me një copë gazetë dhe ia paraqiti një prostitute vendase. Pas kësaj, Van Gogh u shtrua në një spital lokal.

Pasi u lirua në janar 1889, Van Gogh vazhdoi të punonte, pavarësisht nga shëndeti i tij i dobët mendor. Disa muaj më vonë, ai u pranua në spitalin psikiatrik Saint Paul de Mausole. Gjatë 12 muajve që kaloi atje, Van Gogh përfundoi 150 piktura, duke përfshirë Lulëzimin e Bajames, të cilat ia dërgoi Theos pas lindjes së fëmijës së tij të parë me gruan Jo: Vincent Willem van Gogh.

Ai u lirua në maj 1890 dhe vendosi të transferohej në fshatin Auvers-sur-Oise në periferi të Parisit. Këtu, nën inkurajimin e mjekut të tij, Paul Gauchet, Van Gogh përfundonte një pikturë në ditë. Edhe pse, për njëfarë kohe, dukej sikur shëndeti i tij po përmirësohej, shqetësimet financiare bënë që ai të shqetësohej gjithnjë e më shumë për të ardhmen e tij të pasigurt. Më 27 korrik 1980, pasiguria u bë e tepërt për t’u duruar dhe Van Gogh qëlloi veten në gjoks, duke iu nënshtruar plagëve të marra dy ditë më vonë.

Trashëgimia e Vincent van Gogh si një artist me famë botërore

Statusi i Vincent van Gogh si një artist me famë botërore nuk mund të diskutohet. Deri në kohën e vdekjes së tij, Van Gogh përfundoi mbi 850 piktura dhe pothuajse 1.300 vepra të tjera në letër. I nënvlerësuar gjerësisht gjatë jetës së tij, ai shiti pikturën e tij të parë vetëm disa muaj para vdekjes së tij në një ekspozitë në Bruksel. Që atëherë, vlerësimi publik për aftësitë e Van Gogh ka vazhduar të rritet.

Muzeu Van Gogh në Amsterdam

Pas vdekjes së vejushës së Theos, Jo në 1925, nipi i Van Gogh, Vincenti i huazoi pikturat e xhaxhait të tij në Muzeun Stedelijk në Amsterdam në vitin 1930. Kërkesat për një muze kushtuar artistit u rritën, megjithatë, dhe në vitin 1962, Vincent transferoi pronësinë e veprave të xhaxhait të tij te Fondacioni Vincent van Gogh. Qeveria holandeze filloi punën për muzeun, i cili u hap përfundimisht nga mbretëresha Juliana më 2 qershor 1973. Një nga muzetë më të famshëm në Holandë, nëse jo në botë, Muzeu Van Gogh në Amsterdam tani mirëpret dy milionë vizitorë çdo vit./ KultPlus.com

Vincent van Gogh, jeta e stuhishme dhe shpirti i drobitur i gjeniut të post-impresionizmit

“Për të vepruar në këtë botë, duhet të vdesësh brënda vetes… Njeriu nuk gjendet përmbi tokë vetëm për të qenë i lumtur, as dhe për të qenë thjesht i ndershëm. Gjendet për të realizuar gjëra të mëdha për shoqërinë, për të arritur fisnikërinë e shpirtit e për t’u hedhur përtej vulgaritetit, në të cilin hiqet zvarrë egzistenca e pothuaj të gjithë individëve”. Kështu i shkruan Vincent van Gogh vëllait të tij Theo. Ky është botëkuptimi i një gjeniu dhe kjo mbetet bota që ai e skaliti me pasionin e një të çmenduri.

Vincent van Gogh u lind më 30 mars 1853. Piktori holandez, post-impresionisti më i zëshëm pas Rembrandit dhe themeltar i modernizmit, vdiq 29 korrik 1890 kur ishte vetëm 37-vjeç. Gjithëçfar qaset të ravijëzojë këtë profil të tjetërllojtë nuk është gjithçka ai skaliti me penel e pasion, në këtë përplotësim yshtet edhe tharmi i asaj vetvete të artistit, krejtçka shkroi me zhgitje e përmjerrje në baltën e vesit dhe devocionit, pluhurin e hutimit dhe yryshit. Erdhi dhe iku si një rast i pazakontë.

Nuk mund të mos kishte në jetën e tij të zgriptë, gjithnjë me ekuilibra të prishur, një goditje fatale si ajo që zanafillon edhe të mbramin e udhës së tij toksore. Ishte 27 korriku i vitit 1890 kur Vincent van Gogh shkon tek çifti i pronarëve të hanit ku jetonte. Ndihej shumë keq. U tregon se kishte qëlluar veten me një revolver në një fshat aty pranë varrezave në Auvers-sur-Oise, ndërsa pikturonte veprën e tij të fundit. Vdiq më 29 korrik dhe u varros një ditë më pas në po atë varrezë ku u qëllua. Në funeralin e tij ishin të pranishëm i vëllai Theo, doktor Gachet dhe shumë artisë. Arkivoli mbulohet i gjithi me luledielli. Pak muaj më pas, më 25 janar 1891, vdiq i vetëvrarë edhe i vëllai, Theo, i cili u varros krah Vincentit, ku prehen në varre identike.

Një artist që lëkundet mes predikuesit të zellshëm, pikturës që përpëlitet mes ngjyrave të diellta e penelatat e dhunshme të haresë, dashurisë marroke dhe çmendurisë që e mbajti gjithnjë mes resh diellin e tij flakatar të famës. Një jetë në zgrip të varfërisë dhe një vdekje e papritur e mbetur mister, për t’u vulosur me përjetësi veprat absolutisht e përsosur dhe vetanake përnga stili, tonaliteti i ngjyrave, kumtimi dhe depërtimi në thellësi të përjetimit. Kur flitet për Van Gogh, nuk mund të mos flitet edhe për dikotominë gjeni-çmenduri, mishëruar më së miri në këtë motor të pikturës origjinale, këtë mjeshtër të okrës, mylmyesi të violentit të kobaltit, këtij kolori të epshëm.

Vepra e Van Gog me përdorimin e dhunshëm të ngjyrës, u çel rrugën ekspresionistëve dhe cyt emocione të potershme në brendinë e shpritrave të etur për lojën e zjarrit dhe dritës. “Në vend që të jap besnikërisht atë që kam para syve, unë përdor ngjyrën arbitrarisht, që të mund kësisoj të shprehem më fuqishëm” kumtonte ai.

Për shkak të ngjarjeve të potershme të Van Gogh, një marrëdhënie cingëritëse me Paul Gauguin, gjymtimi i veshit të tij të majtë, dhe vetëvrasjes, të cilat ngasën harbimin e një rrëfimtarie apokrife dhe anektodave, u rrekën të ravijëzonin një realitet paralel të molepsur me grotesk e cinizëm, por pa mundur ta zhbëjnë shtresimin e mitit ku ngjishet humusi i përtëritjes së gjenialitetit të tij në kohëpaskohje, derimtash kur rreth emrit të Van Gogh gjithnjë shndrin një breror fame.

Megjithatë, nga më shumë se 800 piktura në vaj dhe 700 vizatimet që përbëjnë galerinë e krijimtarisë që la, ai mundi të shiste gjatë jetës një të vetme. Erdhi dhe iku nga jeta si një ngjarje e përplotur me episode të gjithëfarësojshëm. Ashtu si dhe në punët që mbetën trashëgimi e paçmuar e gjeneratave, përditshmërinë e mbushi plot të papritura, shumë prej të cilave rrjedhonin nga shëndeti i drobitur mendor, varfëria dhe harbimi dashuror.

Bota e krijuesve deri asokohe nuk mund të ketë perceptuar me qartësinë një tragjikeje një vikamë më të potershme se ajo e jetës përplot trazim e gjeniut të tablosë. Nuk kishte mbërritur deri atëherë nga kalorësia e penelit kaq e potershme kjo thyerje e qiejve, kjo ngasje përnga e andshmja amshuese e koloristikës dhe thellësisë së penetrimit shpirtëror. E veçme do të mbetej gjithçkaja e të zakonshmes dhe të rëndomtes së këtij mjeshtri. Vincent Van Gogh është padyshim një rast emblematik. Pakkush mbruhej me atë vërshim ndjeshmërie dhe aftësi krijuese.  Egzistenca e tij ka qenë një udhëtim në “vuajtjen e izolimit”, i pakuptuar e vetmitar në perceptimin acarues të dhimbjes, i pafuqishëm e prapë i kthjellët e i vetëdijshëm për sëmundjen e tij që ishte edhe fizike, po mbi të gjitha shpirtërore.

Studimet psikiatrike moderne, i kanë zhvilluar  edhe më tej hipotezat që Van Gogh vuante nga sëmundje bipolare apo sindroma maniako-depresive, e trashëguar genetikisht nga familja, gjë që brengoste edhe vëllanë e tij Theo. Po përtej kësaj sëmundjeje genetike, është e sigurtë se çmenduria i qe manifestuar mbi të gjitha sepse Vincent e kishte filluar ta shihte artin e tij të dashur, si instrument për të arritur atë që është esenciale. Ose sepse tashmë kishte kuptuar tiraninë e vuajtjes mbi qenien njerëzore, por nuk dinte se si ta kapërcente dhe as se pse duhej kapërcyer. Pra Van Gogh është shembulli tipik i konstatimit të së  të Vërtetës së Parë Fisnike e të mundimit të pashprehshëm që ajo lind, nëse nuk arrin të besosh se mund të kapërcehet, e aq më pak të shquash një mënyrë, një rrugë për ta kapërcyer. / Albert Vataj / KultPlus.com

“Sa më shumë e mendoj aq më shumë e kuptoj që s’ka asgjë më artistike se sa të duash të tjerët”

Thënie të njohura

• Nuk mund të shkelësh dy herë në të njëjtin lumë (Herakliti)

• Nuk ka njeri, sado i zgjuar, që në një periudhë kohore të rinisë së tij të ketë thënë gjëra, ose të ketë jetuar në një mënyrë që ndërgjegjes së tij të tashme mos t’i pëlqejnë më (Marcel Proust)

• Nëse s’mund të fluturosh, vrapo, nëse s’mund të vraposh, ec, nëse nuk ecën, kacavjerru, por si do që të jetë, vazhdo të ecësh përpara (Martin Luther King)

• Kënaqu me atë që ke, dhe lëri gjërat ashtu siç janë. Kur të kuptosh që s’mungon asgjë, e gjithë bota do të përkasë (Lao Tzu)

• Sa më shumë e mendoj aq më shumë e kuptoj që s’ka asgjë më artistike se sa të duash të tjerët (Vincent Van Gogh)

• A nuk është interesante se si jemi të gjithë të krijuar nga Zoti, dhe prapë dallojmë kaq shumë. (Desmond Tutu)

• Integriteti nuk ka nevojë për rregulla (Albert Camus)

• Ajo që dimë është një pikë, ajo që nuk dimë është oqean (Isaac Newton)

• Shkenca pa fenë është e çalë, feja pa shkencën është e verbër (Albert Einstein)

• Njeriu ndjehet i frikësuar vetëm nëse nuk është në harmoni me veten (Hermann Hesse)

• Një shoqëri delesh me kohë lind një qeveri ujqërish (Bertrand de Jouvenel)

• Librat janë për njerëzit që urojnë të ishin diku tjetër (Mark Twain)

• Gjithkush dëshiron të jetojë në kurriz të shtetit. Ata harrojnë se shteti jeton në kurriz të të gjithëve (Frederic Bastiat)

• Mos qaj për të shkuarën, mos ëndërro për të ardhmen, përqendro mendjen tek e tashmja (Buda)

• Mos i bëj të tjerëve atë që s’të pëlqen të ta bëjnë ty (Sokrati)

• Jeto sikur do vdesësh nesër, mëso sikur të duhet të jetosh gjithmonë (Mahatma Gandhi)

• Bëj punën që do, dhe nuk do të të duhet të punosh kurrë (Konfuçi)

• Mendoj, prandaj jam (René Descartes)

• Vdekja s’duhet të na shqetësojë pasi kur ne ekzistojmë vdekja nuk ekziston, dhe kur vdekja ekziston, ne s’do të jemi më (Epikuri)

• Shpata nuk vret njeri; ajo është mjet në duart e vrasësit (Seneka)

• Jeta është shumë e shkurtër për të shpenzuar kohën duke lexuar një libër të keq (James Joyce) /KultPlus.com

Autoportreti i rrallë i Van Gogh u gjet i fshehur pas një pikture tjetër

Një autoportret i panjohur më parë i Vincent Van Gogh është zbuluar pas një prej pikturave të artistit, tha Galeria Kombëtare e Skocisë të enjten, njofton AP.

Autoportreti u gjet në anën e pasme të pikturës “Koka e një fshatareje” të Van Gogh-ut, kur ekspertët në galerinë e Edinburgut punan në terren me rreze X. Puna besohet se ka qenë e fshehur për më shumë se një shekull, e mbuluar nga shtresa ngjitëse dhe kartoni duket se është kornizuar në fillim të shekullit të 20-të.

Van Gogh ishte i njohur për rrotullimin e kanavacave dhe pikturimin në anën tjetër për të kursyer para, transmeton KultPlus.

Portreti tregon një fëmijë me mjekër me një kapele me buzë. Ekspertët thanë se subjekti u dallua menjëherë si vetë artisti dhe mendohet se është nga puna e tij e hershme. Veshi i majtë është qartë i dukshëm dhe Van Gogh e preu atë në 1888.

Frances Fowle, një kuratore e lartë në Galerinë Kombëtare të Skocisë, tha se zbulimi ishte “mohues”.

“Momente si ky janë tepër të rralla,” tha ajo. “Kemi zbuluar një vepër të panjohur të Vincent Van Gogh, një prej artistëve më të rëndësishëm dhe më të njohur në botë.”

Galeria tha se ekspertët po vlerësojnë se si të heqin ngjitësin dhe kartonin pa dëmtuar “kokën e një gruaje fshatare”.

Vizitorët në një ekspozitë të ardhshme impresioniste në Akademinë Mbretërore Skoceze në Edinburg mund të shohin një imazh me rreze X të autoportretit përmes një kutisë me dritë.

“Një shije për impresionizmin” fillon nga 30 korriku deri më 13 nëntor. /KultPlus.com

I fshehur në pjesën e pasme të një pikture tjetër, zbulohet autoportreti i rrallë i Van Gogh

Një autoportret i panjohur më parë nga Vincent Van Gogh është zbuluar i fshehur në anën e pasme të një pikture tjetër.

Ekspertët në Galerinë Kombëtare të Skocisë e bënë zbulimin kur telajo u rrezatua me rreze X përpara një ekspozite, transmeton KultPlus.

Autoportreti i fshehur ishte i mbuluar nga shtresa ngjitëse dhe kartoni në anën e pasme të një vepre të mëparshme të quajtur Koka e një gruaje fshatare.

Konservatorja e vjetër e galerisë Lesley Stevenson tha se ajo ndjeu “tronditje” kur gjeti artistin “duke shikuar nga ne”.

Ajo tha: “Kur pamë rreze X për herë të parë, sigurisht që ishim jashtëzakonisht të emocionuar.

“Ky është një zbulim domethënës sepse i shton asaj që ne tashmë dimë për jetën e Van Gogh.”

Artisti holandez shpesh ripërdorte kanavacat për të kursyer para, duke i kthyer ato dhe më pas duke punuar në anën tjetër./ KultPlus.com

Jeta e artistit ikonik holandez Vincent van Gogh

Lehtësisht një nga holandezët më të famshëm që ka jetuar ndonjëherë, Vincent van Gogh është një artist jashtëzakonisht me ndikim dhe me famë botërore, i njohur kryesisht për goditjet e tij të guximshme dhe dramatike të penelit, të cilat mund të gjenden në shumë nga pikturat e tij më të njohura, duke përfshirë ‘Sunflowers’ dhe ‘The Starry Night’, transmeton KultPlus.

Por sa dini për njeriun që qëndron pas veprës së famshme artistike? Për nder të ditëlindjes së tij të 169-të, le të zhytemi në jetën e trazuar të Vincent van Gogh.

Jeta e hershme e Van Gogh në Holandë

I lindur në fshatin Zundert në Brabant më 30 mars 1853, jeta e hershme e Van Gogh ishte e mbushur me familje, natyrë dhe dashuri. Si djali i madh i ministrit protestant Theodorus van Gogh dhe Anna Carbentus, ai kishte tre motra më të vogla dhe dy vëllezër.

Duke u larguar nga shtëpia në moshën 11-vjeçare për të ndjekur shkollën me konvikt në Zevenbergen, Van Gogh nuk premtonte shumë si artist apo si student. Ai u transferua në një shkollë të mesme në Tilburg në moshën 13 vjeçare, përpara se ta braktiste në gjysmë të vitit të dytë.

Kur ishte 16 vjeç, xhaxhai i tij arriti t’i siguronte një punë si praktikant në Goupil & Cie, një tregtar ndërkombëtar arti me qendër në Hagë. Katër vjet më vonë, në 1873, ai u transferua në zyrat e kompanisë në Londër.

Vitet pa qëllim në Francë, Angli dhe Belgjikë

Van Gogh kaloi disa vite në Londër, ku vizitoi muze dhe galeri të ndryshme dhe mundi të admironte punën e një numri artistësh të njohur. Në 1875 ai u transferua në Paris, por megjithë dashurinë e tij në rritje për artin e të gjitha llojeve, ai luftoi për të gjetur ndonjë gëzim në punën e tij në Goupil & Cie. Ai u pushua nga detyra në 1876 dhe u kthye në Angli, ku punoi në shkollat në Ramsgate dhe Isleworth.

Duke u ndjerë pa qëllim, Van Gogh u kthye në Holandë në 1877 dhe kaloi disa muaj duke punuar në një librari afër Roterdamit përpara se të regjistrohej si student i teologjisë në Amsterdam – edhe pse kjo nuk zgjati shumë. Ai u largua nga Amsterdami, duke u zhvendosur në Belgjikë ku punoi si predikues laik. Devotshmëria dhe përkushtimi i tij ndaj besimit të tij e panë atë të mbiquajtur Krishti i Minierës së Qymyrit.

Fillimi i karrierës artistike të Van Gogh

Pikërisht pas kësaj, Van Gogh vendosi të ndiqte këshillën e vëllait të tij Theo dhe të ndiqte aftësinë dhe interesin e tij për vizatim, duke u bindur se mund t’i shërbente Zotit si artist. Ai kaloi vitet e para të karrierës së tij artistike duke përsosur teknikat e tij dhe duke takuar piktorë të tjerë, duke u kthyer në Brabant në 1881. Pas një debati shpërthyes me të atin, Van Gogh u transferua në Hagë ku ndoqi klasa pikture me Anton Mauve, një artist i famshëm dhe burri i një prej kushërinjve të Van Gogh.

Theo e mbështeti financiarisht vëllain e tij të madh gjatë gjithë kësaj periudhe, edhe kur, në 1882, Van Gogh ra në dashuri me Sien Hoornik, një ish-prostitutë dhe nënë e dy fëmijëve. Kjo lidhje ishte jetëshkurtër dhe Van Gogh u largua nga Haga për të udhëtuar nëpër fshatra në provincën e Drenthes për tre muaj përpara se të kthehej në shtëpinë e prindërve të tij në Nuenen në 1883.

Van Gogh punoi si “piktor fshatar” për shumë vite, duke marrë me qira një studio në fshatin Brabant. Pikërisht gjatë kësaj periudhe ai filloi punën për një nga pikturat e tij më të famshme: “Patato Eaters”. Në vitin 1885, ai u largua për herë të fundit nga Holanda, duke u regjistruar në akademinë e artit në Antwerp – të cilën e la pas vetëm disa muajsh. Ai vendosi të transferohej në Paris, ku vëllai i tij Theo e prezantoi atë me punën e artistëve të ndryshëm modernë.

Jeta e tij në Paris pati një ndikim të rëndësishëm në stilin e Van Gogh-ut, pasi ai hoqi ngjyrat më të errëta dhe tonet e zymta që preferonte në “The Potato Eaters” dhe i ndërroi ato me nuanca më të ndritshme. Ndikimi i artit modern bëri që Van Gogh të zhvillonte stilin e tij të pikturës; goditjet më të shkurtra të penelit për të cilët është i famshëm tani.

Vitet e fundit të Vincent van Gogh

Pas dy vjetësh në kryeqytetin francez, Van Gogh hoqi dorë nga ngutja dhe rrëmuja e qytetit për paqen e jetës në fshat, duke u zhvendosur në qytetin Arles në Francën jugore në 1888, ku jetoi me kolegun e tij artist Paul Gaugin. Ky ishte vendi ku, në vitet e fundit të jetës së tij, Van Gogh përsosi më tej stilin e tij dhe krijoi disa nga veprat e tij më me ndikim.

Marrëdhënia midis Gaugin dhe Van Gogh ishte e tensionuar, me Van Gogh duke u bërë gjithnjë e më i shqetësuar dhe i pakënaqur. Një debat mes të dyve rezultoi në përfundimin se Van Gogh ia preu veshin, e mbështolli me një copë gazetë dhe ia paraqiti një prostitute vendase. Pas kësaj, Van Gogh u shtrua në një spital lokal.

Pasi u lirua në janar 1889, Van Gogh vazhdoi të punonte, pavarësisht nga shëndeti i tij i dobët mendor. Disa muaj më vonë, ai u pranua në spitalin psikiatrik Saint Paul de Mausole. Gjatë 12 muajve që kaloi atje, Van Gogh përfundoi 150 piktura, duke përfshirë Lulëzimin e Bajames, të cilat ia dërgoi Theos pas lindjes së fëmijës së tij të parë me gruan Jo: Vincent Willem van Gogh.

Ai u lirua në maj 1890 dhe vendosi të transferohej në fshatin Auvers-sur-Oise në periferi të Parisit. Këtu, nën inkurajimin e mjekut të tij, Paul Gauchet, Van Gogh përfundonte një pikturë në ditë. Edhe pse, për njëfarë kohe, dukej sikur shëndeti i tij po përmirësohej, shqetësimet financiare bënë që ai të shqetësohej gjithnjë e më shumë për të ardhmen e tij të pasigurt. Më 27 korrik 1980, pasiguria u bë e tepërt për t’u duruar dhe Van Gogh qëlloi veten në gjoks, duke iu nënshtruar plagëve të marra dy ditë më vonë.

Trashëgimia e Vincent van Gogh si një artist me famë botërore

Statusi i Vincent van Gogh si një artist me famë botërore nuk mund të diskutohet. Deri në kohën e vdekjes së tij, Van Gogh përfundoi mbi 850 piktura dhe pothuajse 1.300 vepra të tjera në letër. I nënvlerësuar gjerësisht gjatë jetës së tij, ai shiti pikturën e tij të parë vetëm disa muaj para vdekjes së tij në një ekspozitë në Bruksel. Që atëherë, vlerësimi publik për aftësitë e Van Gogh ka vazhduar të rritet.

Muzeu Van Gogh në Amsterdam

Pas vdekjes së vejushës së Theos, Jo në 1925, nipi i Van Gogh, Vincenti i huazoi pikturat e xhaxhait të tij në Muzeun Stedelijk në Amsterdam në vitin 1930. Kërkesat për një muze kushtuar artistit u rritën, megjithatë, dhe në vitin 1962, Vincent transferoi pronësinë e veprave të xhaxhait të tij te Fondacioni Vincent van Gogh. Qeveria holandeze filloi punën për muzeun, i cili u hap përfundimisht nga mbretëresha Juliana më 2 qershor 1973. Një nga muzetë më të famshëm në Holandë, nëse jo në botë, Muzeu Van Gogh në Amsterdam tani mirëpret dy milionë vizitorë çdo vit./ KultPlus.com

Kur Van Gogh i shkruante vëllaut: Për të vepruar në këtë botë, duhet të vdesësh brenda vetes

Disa nga mendimet mbi artin dhe jetën që Van Gogh i ndante përmes letrave me vëllaun e tij, Theo.

Për të vepruar në këtë botë, duhet të vdesësh brenda vetes…Njeriu nuk gjendet përmbi tokë vetëm për të qenë i lumtur, as dhe për të qenë thjesht i ndershëm. Gjendet për të realizuar gjëra të mëdha për shoqërinë, për të arritur fisnikërinë e shpirtit e për t’u hedhur përtej vulgaritetit në të cilin hiqet zvarrë ekzistenca e pothuaj të gjithë individëve.

Për çfarë mund të jem i dobishëm, për çfarë duhem? Ka diçka brenda meje, por çfarë është?

Njeriu është i huaj përmbi tokë dhe jeta e tij është një udhëtim i shkundulluar nga stuhitë.

Ç’është të pikturuarit? Si arrihet? Është akti i shpalosjes së një peizazhi, nëpërmjet një muri të padukshëm prej hekuri, që me gjasë gjendet mes asaj që ndjen e asaj që mundesh.

Më pëlqen më shumë të pikturoj sytë e njerëzve se sa katedralet, sepse në sytë e njerëzve egziston diçka që nuk gjendet në katedralet, sado madhështore e hijerënda që të jenë.

Do të doja të pikturoja burra e gra me nuk di se ç’gjë të përjetshme, për të cilën, dikur, simboli ishte aureola që ne e kërkojmë në rrezatimin e brendshëm e në regëtimën e koloritit tonë.

Gjithçka është në të njëjtën kohë, simbol dhe realitet.

Të vuajturit pa u ankuar, është i vetmi mësim që mund të marrësh në këtë jetë.

Ngandonjëherë, ashtu si dallgët e dëshpëruara që thërrmohen ndër shkëmbinj, unë ndjej dëshirën turbulluese për të përqafuar diçka…

Në ethen time trunore apo në çmendurinë, nuk di si ta çuaj, mendimet e mia kanë lundruar në shumë dete.

Është e vështirë të largohesh nga një vend, përpara se të kesh treguar në një farë mënyre se e ke ndjerë dhe e ke dashur.

A e di ti, Theo, këtë shprehje të një poeti holandez: “jam lidhur me tokën me fije më shumë se tokësore”?

Nuk jetoj për veten, po për brezin që do të vijë.

Natyra është mënyra më e mirë për të kuptuar artin; piktorët na mësojnë që të shikojmë.

Nëse do të vlej diçka në të ardhmen, vlej edhe tashti, sepse gruri është grurë, edhe pse qytetarët në fillim e pandehnin bar.

E kështu, për punën time rrezikoj jetën dhe kam humbur gjysmën e arsyes.

Njeriu është i huaj përmbi tokë, dhe jeta e tij është një udhëtim I tronditur nga stuhitë.

Jeta jonë është si çapitja e një pelegrini. Një herë pashë një pikturë të shkëlqyer, paraqiste një peisazh mbrëmësor. Në të djathtë, në largësi, një rresht kodrinash që dukeshin si blu në lagështirën e mbrëmjes. Përmbi këto kodrina, vezullimën e perendimit, retë gri të përvijuara me argjend, me ar e me purpur. Peisazhi është një rrafshinë e mbuluar me bar e me shkurre dhe aty- këtu me lëvoret e bardha të mështeknave, gjethet e së cilave janë të verdha, sepse është vjeshtë. Mespërmes peisazhit gjarpëron një rrugë që të çon kah një mal i lartë, shumë, shumë të largët, e mbi majën e malit, një qytet mbi të cilin dielli që perendon lëshon një dritë lavdie.

Mbi rrugë ecën një pelegrin që në dorë ka një bastun. Ai tashmë është duke ecur që prej shumë kohe dhe është i lodhur. Takon një grua, një figurë krejt në të zeza që të sjell ndërmend fjalët e Shën Palit: “Edhe pse e trishtë, prapëseprapë gjithnjë e hareshme. Ky engjëll i Zotit është vënë aty për t’i dhënë zemër pelegrinit e për t’iu përgjigjur pyetjeve të tij; dhe pelegrini e pyet: “A shkon gjithnjë përpjetë kjo rrugë?”. Dhe përgjigja është: “Po, deri në fund”. E pelegrini pyet sërish: “A do të vazhdojë gjithë ditën udhëtimi?” Dhe përgjigja: “Nga agimi deri në mbrëmje, miku im”. Dhe pelegrini vijon rrugën e tij, i trishtë e prapëseprapë gjithë hare.

Në pranverë, një zog në kafaz e di mirë se ka diçka së cilës mund t’i shërbejë, e ndjen shumë mirë se ka diçka që do mund ta bënte, por nuk mund të bëjë asgjë, e çështë kjo? Nuk i kujtohet mirë, ka ide të vagullta dhe thotë: “Të tjerët bëjnë foletë e tyre, nxjerrin jashtë të vegjëlit e tyre dhe i ushqejnë”, e mandej përplas kokën e tij të vockël në telat e kafazit. Por kafazi nuk tundet dhe zogu çmendet prej dhimbjes. “Shiko çfarë bjerraditësi”, thotë një tjetër zog që kalon aty pranë, “ai është një tip që jeton me të falur”. E megjithatë, i burgosuri vazhdon të mbahet, nuk vdes. Jashtë nuk duket asgjë prej asaj që ai ka brënda. Ka shëndet të mirë e kohë më kohë, ndjehet i gëzuar nën rrezet e diellit. Po mandej vjen koha e dashurive. Dallgë depresioni. “Por, a ka me të vërtetë gjithçka që i nevojitet?”- thonë fëmijët që kujdesen për të e për kafazin e tij. E ai, rri i palëvizur me vështrimin e ndehur kah qielli,  ku vërehet kërcënimi i një shtërngate, e brenda vetes ndjen rebelim ndaj fatit  të tij. “Rri në kafaz, rri në kafaz, e nuk më mungon asgjë, budallenj! Kam gjithçka që më nevojitet! Por ju lutem, liri, lermëni të jem një zog si të tjerët!”. Kështu, ndonjëherë, një njeri që nuk bën asgjë, i ngjan një zogu që nuk bën asgjë. /albertvataj/ KultPlus.com

Vincent van Gogh, piktori gjenial hollandez

Niçe, tha një herë: “Në dashuri ka gjithmonë një grimcë çmendurie, siç ka gjithmonë një grimcë logjike në çmenduri”.

S’do mend që kishte të drejtë, pasi gjithnjë hasim vështirësi në identifikimin e caqeve në aspekte të shumta të jetës njerëzore. Ku mbaron gjenialiteti dhe çmenduria? A na shtyn dashuria në çmenduri? Pse shumica e artistëve të mëdhenj ishin të pajisur me atë çuditshmëri, që shpesh rezultonte në sëmundje mendore? Le të sjellim ndërmend skizofreninë e Edvard Munch, autori i “Ulërima”, apo krizat paranojake të gjeniut Dali, të dy personalitete të shquara që gjetën në art shprehjen perfekte për demonët dhe mrekullitë e mendjeve të tyre të privilegjuara, por njëherazi të vuajtura. Fare pak artistë e kanë gjetur vërtet lumturinë në artin e tyre, aq më pak në kanavacën e rrugëtimit të jetës. Shembulli i Vinsent Van Gogut është absolutisht më i rëndësishmi.

Piktori modest, i cili nuk arriti kurrë famë në të gjallë, vuante nga sëmundje të ndryshme: epilepsi, sindroma Menier dhe psikoza maniako-depresive. Pati një jetë të shënuar nga dhimbja dhe vetmia, ku e vetmja dashuri e vërtetë ishte ajo e të vëllait, Teos. Një jetë e shkurtër dhe e trazuar, kryevepra që të lënë pa frymë nga bukuria dhe forca e shprehjes, të tilla janë të dhënat e mitit Van Gog. Njeri me temperament mistik, i përnjëhershëm në lartësim, si fetar, ashtu edhe estetik. Si piktura, edhe feja shfaqet në zemër të ekzistencës së Van Gogut, një ekzistencë shënuar nga ndjeshmëria dhe dhembshuria karshi të përulurve. Nisur nga ky këndvështrim, piktura e Van Gogut fiton lehtësisht një karakter shoqëror, dëshmues dhe empatik.

Vinsent Van Gogu lindi në Zundert, Hollandë, më 30 mars 1853 dhe vdiq në Auvers-sur-Oise më 29 korrik 1890. Një nga piktorët më të famshëm të të gjitha kohërave, me gati nëntëqind piktura, më shumë se njëmijë vizatime dhe skicat e panumërta të cilat mbanin firmën e tij. Gjithsesi, nuk ishin numrat që e bënin të madh, por ndjeshmëria e tij karakteristike. Lulediellit emblematike, veshi i prerë legjendar, prapëseprapë ai nuk u njoh në të gjallë dhe konsiderohej si dështak. Imagjinoni një botë pa “Lulediellit”, apo “Nata me yje”?

Botë gati inekzistente.

Fillimisht, Van Gogu ishte i destinuar për priftërinë dhe punoi si predikues laik në rajonin e Borinage të Belgjikës. Kur u pushua nga puna, vendosi që e ardhmja e tij do të lidhej me pikturën. Van Gogu filloi të pikturonte veçse në moshën 27-vjeçare dhe nuk ndoqi asnjë seancë mësimore. Gjeniu kishte aftësinë të hidhte në telajo ndjenjat që përjetonte, duke përzier ngjyrat me penelatat e fuqishme. Jeta e tij karakterizohej nga vetmia dhe dhimbja, çrregullimet mendore dhe izolimi, çka i konsumonin mundësinë e një jete të lumtur. Mirëpo, fuqia piktoreske është edhe falë këtyre mundimeve, që e shoqëruan përgjatë tridhjetë e shtatë viteve të jetës së tij të shkurtër. “Kur vështroj yjet gjithmonë më fut në ëndërrime […] a nuk mund ta marrim vdekjen për të shkuar te një yll?”.

Letrat që Van Gogu i shkroi Teos (të mbledhura në librin “Letra për Teon”) janë një dëshmi e gjallë e ndjeshmërisë së pabesueshme të piktorit. Marrëdhënia me të vëllanë ishte mbase më autentikja e jetës së tij. “Kështu kalon jeta, koha nuk kthehet. Por unë jam i paepur në punën time […]. Sidomos në rastin tim, ku një krizë më e fortë mund të më shkatërrojë aftësinë për të pikturuar njëherë e përgjithmonë. Gjatë krizës, ndjehem frikacak me ankth dhe vuajtje – më frikacak se sa do të kishte kuptim të ndjeja”. Dhimbja dhe mundimi që gllabëroi piktorin del qartë në letra: “Do të doja të të shkruaja shumë gjëra, por e ndiej të padobishme”. Për rrjedhojë, ndjenjat u rikrijuan me penel. Piktura më e famshme është “Fusha e grurit me fluturimin e sorrave”, 1890, ku e verdha e shndritshme dhe e gjallë e grurit takohet me qiellin e zymtë të mbushur me sorra të zeza kërcënuese. Kanavacë që paralajmëronte fundin e artistit, që pikturoi me lot zemre. Burimet e frymëzimit të Van Gogut janë të larmishme, ato përfshijnë pikturën e zhanrit holandez dhe piktura realiste nga Millet apo bashkëkohësit, por u influencua shumë edhe nga gdhendjet e drurit japonez. Madje, bëri edhe kopje, duke ruajtur stilin shumë ekspresiv dhe idiosinkratik, të gdhendjeve nga Hiroshige, Kesai Eisen etj.

Edhe pse punoi vetëm 10 vjet, nga 27-37 vjeç, Van Gogu qe jashtëzakonisht i frytshëm, duke prodhuar mbi 900 piktura dhe shumë vizatime dhe skica, të cilat barazohen me një vepër të re çdo 36 orë. Përveç krijimit të qindra pikturave, shkroi thuajse po aq letra dhe kartolina, të cilat përfshinin skicat e para të disa prej kryeveprave më të famshme.

Gjeniu kishte marrëdhënie të ngushta me piktorin Paul Gauguin. Madje, Van Gogu, Gauguin dhe Emile Bernard planifikuan të formonin një komunitet të ngushtë artistësh në jug të Francës, ku synonin të jetonin dhe të pikturonin së bashku. Me nxitjen e Van Gogut, tre artistët shkëmbyen autoportrete. Kur pikturoi të famshmen “Nata me yje”, nuk mendoi aspak për të. Në fakt, e konsideronte veten dështak, kurse shumë prej pikturave si dështime, aq sa thashethemet thonë se shiti vetëm një pikturë gjatë jetës. Sikur të ktheheshim në kohë dhe t’i tregonim se sa i famshëm do të ishte mbi 150-vjet më vonë!

Van Gogu preu veshin në 1888, por a e dini pse? Rrethanat nuk dihen saktë, por mjaft ekspertë besojnë se ngjarja ndodhi pas një debati të ashpër me kolegun, piktorin Paul Gauguin në Shtëpinë e verdhë në Arles.

Van Gogu vuante nga çrregullimet mendore, aq sa në prill 1889, shkoi vullnetarisht në spitalin psikiatrik Saint-Paul-de-Mausole, në Saint-Remy, ku qëndroi për një vit. Disa prej pikturave më të njohura i pikturoi nga dritarja e spitalit, përfshi “Nata me yje”. Pasi la azilin, u vendos në Auvers, një fshat afër Parisit, për të qenë pranë të vëllait, Teos. Mirëpo, shëndeti mendor vazhdoi të përkeqësohej dhe, më 29 korrik 1890, ai u vetëvra. Vdiq dy ditë më vonë, duke i drejtuar të vëllait fjalët: “mjerimi nuk do të mbarojë kurrë”./ Konica.al / KultPlus.com

Vincent van Gogh, piktori gjenial hollandez

Niçe, tha një herë: “Në dashuri ka gjithmonë një grimcë çmendurie, siç ka gjithmonë një grimcë logjike në çmenduri”.

S’do mend që kishte të drejtë, pasi gjithnjë hasim vështirësi në identifikimin e caqeve në aspekte të shumta të jetës njerëzore. Ku mbaron gjenialiteti dhe çmenduria? A na shtyn dashuria në çmenduri? Pse shumica e artistëve të mëdhenj ishin të pajisur me atë çuditshmëri, që shpesh rezultonte në sëmundje mendore? Le të sjellim ndërmend skizofreninë e Edvard Munch, autori i “Ulërima”, apo krizat paranojake të gjeniut Dali, të dy personalitete të shquara që gjetën në art shprehjen perfekte për demonët dhe mrekullitë e mendjeve të tyre të privilegjuara, por njëherazi të vuajtura. Fare pak artistë e kanë gjetur vërtet lumturinë në artin e tyre, aq më pak në kanavacën e rrugëtimit të jetës. Shembulli i Vinsent Van Gogut është absolutisht më i rëndësishmi.

Piktori modest, i cili nuk arriti kurrë famë në të gjallë, vuante nga sëmundje të ndryshme: epilepsi, sindroma Menier dhe psikoza maniako-depresive. Pati një jetë të shënuar nga dhimbja dhe vetmia, ku e vetmja dashuri e vërtetë ishte ajo e të vëllait, Teos. Një jetë e shkurtër dhe e trazuar, kryevepra që të lënë pa frymë nga bukuria dhe forca e shprehjes, të tilla janë të dhënat e mitit Van Gog. Njeri me temperament mistik, i përnjëhershëm në lartësim, si fetar, ashtu edhe estetik. Si piktura, edhe feja shfaqet në zemër të ekzistencës së Van Gogut, një ekzistencë shënuar nga ndjeshmëria dhe dhembshuria karshi të përulurve. Nisur nga ky këndvështrim, piktura e Van Gogut fiton lehtësisht një karakter shoqëror, dëshmues dhe empatik.

Vinsent Van Gogu lindi në Zundert, Hollandë, më 30 mars 1853 dhe vdiq në Auvers-sur-Oise më 29 korrik 1890. Një nga piktorët më të famshëm të të gjitha kohërave, me gati nëntëqind piktura, më shumë se njëmijë vizatime dhe skicat e panumërta të cilat mbanin firmën e tij. Gjithsesi, nuk ishin numrat që e bënin të madh, por ndjeshmëria e tij karakteristike. Lulediellit emblematike, veshi i prerë legjendar, prapëseprapë ai nuk u njoh në të gjallë dhe konsiderohej si dështak. Imagjinoni një botë pa “Lulediellit”, apo “Nata me yje”?

Botë gati inekzistente.

Fillimisht, Van Gogu ishte i destinuar për priftërinë dhe punoi si predikues laik në rajonin e Borinage të Belgjikës. Kur u pushua nga puna, vendosi që e ardhmja e tij do të lidhej me pikturën. Van Gogu filloi të pikturonte veçse në moshën 27-vjeçare dhe nuk ndoqi asnjë seancë mësimore. Gjeniu kishte aftësinë të hidhte në telajo ndjenjat që përjetonte, duke përzier ngjyrat me penelatat e fuqishme. Jeta e tij karakterizohej nga vetmia dhe dhimbja, çrregullimet mendore dhe izolimi, çka i konsumonin mundësinë e një jete të lumtur. Mirëpo, fuqia piktoreske është edhe falë këtyre mundimeve, që e shoqëruan përgjatë tridhjetë e shtatë viteve të jetës së tij të shkurtër. “Kur vështroj yjet gjithmonë më fut në ëndërrime […] a nuk mund ta marrim vdekjen për të shkuar te një yll?”.

Letrat që Van Gogu i shkroi Teos (të mbledhura në librin “Letra për Teon”) janë një dëshmi e gjallë e ndjeshmërisë së pabesueshme të piktorit. Marrëdhënia me të vëllanë ishte mbase më autentikja e jetës së tij. “Kështu kalon jeta, koha nuk kthehet. Por unë jam i paepur në punën time […]. Sidomos në rastin tim, ku një krizë më e fortë mund të më shkatërrojë aftësinë për të pikturuar njëherë e përgjithmonë. Gjatë krizës, ndjehem frikacak me ankth dhe vuajtje – më frikacak se sa do të kishte kuptim të ndjeja”. Dhimbja dhe mundimi që gllabëroi piktorin del qartë në letra: “Do të doja të të shkruaja shumë gjëra, por e ndiej të padobishme”. Për rrjedhojë, ndjenjat u rikrijuan me penel. Piktura më e famshme është “Fusha e grurit me fluturimin e sorrave”, 1890, ku e verdha e shndritshme dhe e gjallë e grurit takohet me qiellin e zymtë të mbushur me sorra të zeza kërcënuese. Kanavacë që paralajmëronte fundin e artistit, që pikturoi me lot zemre. Burimet e frymëzimit të Van Gogut janë të larmishme, ato përfshijnë pikturën e zhanrit holandez dhe piktura realiste nga Millet apo bashkëkohësit, por u influencua shumë edhe nga gdhendjet e drurit japonez. Madje, bëri edhe kopje, duke ruajtur stilin shumë ekspresiv dhe idiosinkratik, të gdhendjeve nga Hiroshige, Kesai Eisen etj.

Edhe pse punoi vetëm 10 vjet, nga 27-37 vjeç, Van Gogu qe jashtëzakonisht i frytshëm, duke prodhuar mbi 900 piktura dhe shumë vizatime dhe skica, të cilat barazohen me një vepër të re çdo 36 orë. Përveç krijimit të qindra pikturave, shkroi thuajse po aq letra dhe kartolina, të cilat përfshinin skicat e para të disa prej kryeveprave më të famshme.

Gjeniu kishte marrëdhënie të ngushta me piktorin Paul Gauguin. Madje, Van Gogu, Gauguin dhe Emile Bernard planifikuan të formonin një komunitet të ngushtë artistësh në jug të Francës, ku synonin të jetonin dhe të pikturonin së bashku. Me nxitjen e Van Gogut, tre artistët shkëmbyen autoportrete. Kur pikturoi të famshmen “Nata me yje”, nuk mendoi aspak për të. Në fakt, e konsideronte veten dështak, kurse shumë prej pikturave si dështime, aq sa thashethemet thonë se shiti vetëm një pikturë gjatë jetës. Sikur të ktheheshim në kohë dhe t’i tregonim se sa i famshëm do të ishte mbi 150-vjet më vonë!

Van Gogu preu veshin në 1888, por a e dini pse? Rrethanat nuk dihen saktë, por mjaft ekspertë besojnë se ngjarja ndodhi pas një debati të ashpër me kolegun, piktorin Paul Gauguin në Shtëpinë e verdhë në Arles.

Van Gogu vuante nga çrregullimet mendore, aq sa në prill 1889, shkoi vullnetarisht në spitalin psikiatrik Saint-Paul-de-Mausole, në Saint-Remy, ku qëndroi për një vit. Disa prej pikturave më të njohura i pikturoi nga dritarja e spitalit, përfshi “Nata me yje”. Pasi la azilin, u vendos në Auvers, një fshat afër Parisit, për të qenë pranë të vëllait, Teos. Mirëpo, shëndeti mendor vazhdoi të përkeqësohej dhe, më 29 korrik 1890, ai u vetëvra. Vdiq dy ditë më vonë, duke i drejtuar të vëllait fjalët: “mjerimi nuk do të mbarojë kurrë”./ Konica.al / KultPlus.com

Piktura e pa ekspozuar më parë e Vincent van Gogh, del në ankand publik

Një vepër e madhe në Paris e Vincent van Gogh që ka qenë pjesë e koleksionit privat të së njëjtës familje franceze për më shumë se një shekull, do të dalë në shfaqje publike për herë të parë që kur u pikturua, në pranverën e 1887.

‘Scène de rue à Montmartre’ është pjesë e një serie shumë të rrallë që përshkruan Moulin de la Galette të famshëm, në majën e kodrës me pamje nga kryeqyteti, pikturuar gjatë dy viteve që artisti holandez kaloi, duke ndarë apartamentin me vëllain e tij Theo, në rrugën Lepic.

I blerë nga një koleksionist francez në vitin 1920, ai ka mbetur në të njëjtën familje që atëherë dhe nuk është shfaqur kurrë në publik, pavarësisht se ishte i shënuar në shtatë katalogë. Ai do të ekspozohet në Londër, Amsterdam dhe Paris përpara se të shitet nga Sotheby’s në Mars kur pritet të arrijë midis 5 milion (4,3 milion and) dhe 8 milion Euro.

“Shumë pak piktura nga periudha Montmartre e Van Gogh mbetën në duar private, shumica janë në koleksionet e muzeve prestigjioze në të gjithë botën,” tha Aurélie Vandevoorde e departamentit të artit modern dhe impresionist të ankandit në Francë. “Shfaqja në treg e një pikture të këtij kalibri, nga një seri kaq ikonike, padyshim shënon një ngjarje të madhe”.

Claudia Mercier e shtëpisë së ankandeve Mirabaud Mercier, e cila është e lidhur me shitjen, tha se puna ishte “magjepsëse”.

Piktura tregon Moulin Dubray ose Moulin à Poivre, një mulli me erë në Montmartre, i shkatërruar në vitin 1911, së bashku me hyrjen e mbylljes së Moulin de la Galette në krye me fenerë dekorativë dhe një karusel pas gardhit prej druri.

Montmartre, i njohur gjithashtu si La Butte, po shndërrohej me shpejtësi në atë kohë nga një zonë rurale në një zonë argëtuese, të popullarizuar nga parizianët për kafenetë e saj dhe me një brez artistësh, intelektualësh dhe shkrimtarësh për atmosferën e saj bohem.

Dy vitet e Van Gogh në Paris nga 1886 deri në Shkurt 1888, kur u largua për në Arles, shihen gjerësisht si hedhja e themelit për stilin e tij të mëvonshëm unik, duke e ekspozuar atë ndaj ndikimit të impresionistëve si Monet dhe Pissarro por edhe një brez i ri artistësh. përfshirë Paul Signac, Émile Bernard dhe Henri de Toulouse-Lautrec.an/ KultPlus.com

Piktura e Van Gogh del edhe në formë të LEGO-s

Piktura e famshme e Van Goghut, ‘Nata e Yjeve’ tanimë ka dalur edhe në formë të LEGO-s.

Tanimë ekziston mundësia që kjo pikturë e famshme, të jetë në duart e gjithësecilit si një lodër dore.
Kjo pasi që është aprovuar ideja për të krijuar LEGO me formën e kësaj pikture.
Seti për ndërtimin e kësaj pikture përbahet nga 1.552 pjesë LEGO, me forma dhe ngjyra të ndryshme.
Ky set i LEGO-s po cilësohet se do të jetë një nga më të lezetshmit që kjo kompani ka në treg. / KultPlus.com

Kryevepra e Van Gogh, zbulohet se piktura tregon historinë e orëve të fundit të artistit

Pamja e një kartoline ka ndihmuar në gjetjen e zonës së mundshme ku Vincent van Gogh pikturoi kryeveprën e tij të fundit, thonë ekspertët e artit. Zbulimi është bërë nga Wouter van der Veen, drejtor shkencor i institutit Van Gogh.

Sipas tij kartolina që i përket periudhës 1900-1910 ka ngjashmëri të shumta me “Rrënjët e pemëve”, piktura e famshme e Van Gogh-ut. Kartolina tregon pamjet e disa pemëve mbi një kodrinë në Auvers-sur-Oise në Francë. Kjo zonë është vetëm 150 metra larg nga Auberge Ravoux, bujtina ku Van Gogh qëndroi për 70 ditë para se të vetëvritej në 1890-ën.

Ka pasur debate të shumta se cila ka qenë vepra e fundit e realizuar nga piktori. Në një letër Andries Bonger, kunati i Theo van Gogh, përshkruan se si artisti pikturoi pamje nga një pyll plot diell dhe jetë, mëngjesin para se të vdiste.

Të dhënat e kësaj letre janë përdorur për të mbështetur pretendimet se “Rrënjët e pemëve” është vepra e fundit e realizuar nga Van Gogh. Bazuar në teorinë e tij që lindi prej kartolinës, Van der Veen mendon se Van Gogh ka qenë duke punuar mbi këtë pikturë deri në orët e fundit të jetës së tij.  / KultPlus.com

Publikohet traileri i filmi të piktorit Van Gogh (VIDEO)

Është publikuar traileri i “At Eternity’s Gate”, filmi biografik për Vincent van Gogh, që interpretohet nga aktori Willem Dafoe.

Filmi me regji të Julian Schabel ndjek piktorin e famshëm në ditët e tij të fundit të jetës.

Pasi është shfaqur në Festivalin e Filmit të Venecias, ky film do të mund të shikohet nga audienca e gjerë duke nisur nga 16 nëntori.

Van Gogh ka qenë subjekt i disa filmave, ku spikasin “Lust for Life” (1956) me Kirk Douglas dhe “Van Gogh: Painted with Words” (2010), me Benedict Cumberbatch. /KultPlus.com