William Carlos Williams (1883 – 1963), poet dh eprozator amerikan, i afërt me lëvizjet letrare të modernizmit dhe imazhizmit
PËRDORIMI I FORCËS
Nga William Carlos Williams
Ata nuk kishin qenë kurrë pacientë të mi, krejt çka dija ishte emri, Olson. Ju lutemi, ejani poshtë sa më shpejt që të mundeni, vajza ime është shumë e sëmurë.
Kur mbërrita më doli përpara nëna, një grua e madhe e tromkasur, bukur e pastër dhe e përulur, e cila tha prerazi, A jeni ju doktori? dhe më la të hyja brenda. Mbrapa, shtoi ajo. Duhet të na falni, doktor, po e mbajmë në kuzhinë ku është më nxehtë. Ka shumë lagështi këtu nganjëherë.
Fëmija ishte veshur trashë dhe i ati po e mbante në prehër afër tavolinës së kuzhinës. Ai u përpoq të ngrihej, por unë i bëra me kokë të mos e merrte mundin, e hoqa pallton dhe hodha një shikim përreth. Munda të shihja se të gjithë ishin goxha nervozë, duke më parë nga lart poshtë gjithë mosbesim. Siç bën vaki zakonisht në raste të tilla, nuk po më thoshin më shumë se sa që duhej, më përkiste mua ta thosha timen; ja pse ato po harxhonin tre dollarë.
Fëmija po më përpinte me sytë e saj të palëkundur të ftohtë dhe nuk kishte kurrfarë shprehjeje në fytyrë. Ajo nuk lëvizi fare dhe dukej, nga brenda, e qetë; një krijesë e vockël jashtëzakonisht tërheqëse dhe në dukje e fortë si mëshqerrë. Por fytyra e saj ishte e skuqur, po merrte frymë me shpejtësi dhe i rashë në të se kishte temperaturë të lartë. Kishte flokë të verdha të mrekullueshme me bollek. Një nga ato fotografitë e fëmijëve që zakonisht reprodukohen në trakte parlajmëruese dhe në seksionet e fotogravurave në gazetat e së dieles.
Ajo ishte me ethe që prej tre ditësh, mori të thoshte babai i saj dhe nuk e dimë prej nga e ka. Gruaja ime i ka dhënë ca gjëra, e dini edhe ju vetë, siç bëjnë njerëzia, por s’i kanë bërë asnjë të mirë. Dhe ka pasur një mori sëmundjesh këtej rrotull. Kështu që menduam se më ishte më mirë t’ia hidhnit një sy ju dhe të na thoni si është puna.
Siç bëjnë rëndom doktorët bëra një provë të vogël si pikënisje. A mos e ka fytin të gërrithur?
Të dy prindërit u përgjigjen njëherësh. Jo… Jo, ajo tha se nuk ka dhimbje fyti.
A po të dhemb fyti?, pyeti prapë mamaja fëmijën. Por shprehja e vajzës së vogël nuk ndryshoi as nuk i lëvizi sytë nga fytyra ime.
A ia keni shikuar?
Jam përpjekur, tha nëna, por s’mund të shihja gjë.
Siç është e kuptueshme, ne kemi pasur një mori rastesh të difterisë në shkollën në të cilën kishte shkuar ky fëmijë gjatë këtij muaji dhe të gjithë ne, bukur haptazi, po e vrisnim mendjen për këtë, sado që askush ende nuk e kishte thënë asnjë fjalë.
Mirë, thashë, hajt t’i hedhim një sy fytit së pari. Buzëqesha në mënyrën time më profesionale dhe duke pyetur për emrin e parë të fëmijës thashë, hajde de, Mathilda, hape gojën dhe lërmë të shoh fytin tënd.
Punë që s’bëhej.
Au, hajde de, e lajkatova, veç hape gojën krejt dhe lërmë t’i hedh një sy. Shiko, thashë duke i hapur plotësisht të dy duart, nuk kam asgjë në duar. Veç hape dhe lërmë të shikoj.
Sa njeri i mirë, na ndërpreu nëna. Shiko sa i këndshëm është me ty. Hajde, bëj siç të thotë. Ai nuk do të të lendojë.
Këtu unë i kërcëllita dhëmbët me neveri. Sikur të mos e kishin përdorur fjalën “lendim”, do të kisha qenë në gjendje të mbërrija diku. Po nuk mund të lija veten të nxitohesha ose bezdisesha dhe, duke folur ngadalë, u mora përsëri me fëmijën.
Teksa e avita karrigen time pakëz më afër papritur, me një lëvizje si prej maceje, të dy duart e saj instinktivisht u zgjatën drejt syve të mi dhe pothuajse sa s’më kapi. Në të vërtetë i preku syzet e mia fluturimthi dhe ato ranë poshtë, megjithëse nuk u thyen, disa këmbë larg meje në dyshemenë e kuzhinës.
Nëna dhe babai, që të dy, u sprapsën të zënë në siklet dhe kërkuan falje. Ti moj vajzë e ligë, tha nëna, duke e kapur për dore dhe shkundur. Shiko çka bëre. Njeriut të këndshëm.
Për atë zot, iu ktheva. Mos më quaj njeri të këndshëm para saj. Unë jam këtu të shikoj fytin e saj se mos ka difeteri dhe kështu të vdesë prej saj. Por s’ka asgjë të tillë. Shiko këtu, i thashë fëmijës, do të ta shikojmë fytin. Ti je mjaft e rritur që të kuptosh se çka po të them. A do ta hapësh gojën tash vetë, apo do të ta hapim ne?
Asnjë lëvizje. Madje as çehrja s’i kishte ndryshuar. Frymëmarrja e saj megjithatë po bëhej gjithnjë e më rëndë. Dhe prapë përleshja. Më duhej ta bëja. Më duhej të kisha një mostër fyti për mbrojtjen e saj. Por së pari u thashë prindërve se kjo varej plotësisht prej tyre. Ua shpjegova rrezikun, por thashë se nuk do të këmbëngulja në ekzaminimin e fytit derisa të mos e merrnin përgjegjësinë.
Nëse nuk bën çfarë po të thotë doktori, atëherë do të të çojmë në spital, e paralajmëroi nëna rreptësisht.
Ashtu, ë? M’u desh të buzëqeshja me vete. Pas së gjithash, tashmë kisha rënë në dashuri me shejtanken e egër, ndërsa prindërit e saj ishin të përbuzshëm. Në përleshjen që vijoi ata u bënë seç herë e më të neveritshëm, të dërrmuar, të rraskapitur ndërkohë që ajo s’do mend arriti majat e mahnitshme të furisë së marrë të sforcimit të shkaktuar nga tmerri që ndiente prej meje.
Babai bëri më të mirën e tij dhe ai ishte një burrë i madh, por fakti se ajo ishte bija e tij, turpi i tij nga sjellja e saj dhe droja mos po e lëndonte, e bënë ta lëshonte atë pikërisht në kohën kur pothuajse kisha korrur sukses, për çka desha ta vrisja. Por droja e tij se po ashtu mund të kishte difteri e bëri të më thoshte të vazhdoja tutje, të vazhdoja tutje sado që ai vetë ishte duke u ligështuar, ndërsa nëna lëvizte para e mbrapa nesh duke i ngritur dhe ulur duart në një agoni lemerie.
Vendose para vetes në prehrin tënd, e urdhërova, dhe mbaje për kyçeve të duarve.
Por posa e bëri këtë, fëmija nxori një britmë. Mos, po më lëndon. Mos m’i prek duart. Lëri, po të them. Pastaj piskati tmerrësisht, histerikisht. Ndalu! Ndalu! Po më vret!
A mendon se mund ta përballojë, doktor! tha mamaja.
Ti dil jashtë, i tha i shoqi gruas së vet. A mos po dëshiron që kjo të vdesë nga difteria?
Hajde tash, mbaje, i thashë.
Atëherë e kapërtheva kokën e fëmijës me dorën time të majtë dhe u mundova të fusja shpatullen e drunjtë mes dhëmbëve të saj. Ajo luftoi, me dhëmbë të shtrënguar, dëshpërimisht! Po edhe unë tashmë isha tërbuar – ndaj atij fëmije. U mundova ta mbaja veten, por nuk munda. Di si të hap fytin për inspektim. Dhe bëra më të mirën. Kur më në fund vura shpatullën e drunjtë mbrapa dhëmbëve të fundit dhe futa vetëm majën e saj në zgavrën e gojës, ajo e hapi për një çast, por para se unë të mund të shihja ndonjë gjë ajo e mbylli prapë, e shtrëngoi tehun e drunjtë mes dhëmballave të saj dhe e bëri cifla-cifla para se unë të mund ta nxirrja.
A nuk po të vjen marre, iu sul e ëma e saj. Si nuk po të vjen marre të sillesh ashtu para doktorit?
Ma sill një lug të lëmuar me bisht a diçka të tillë, i thashë së ëmës. S’do të ndalemi me kaq. Goja e fëmijës tashmë ishte duke nxjerrë gjak. Gjuha e saj ishte prerë dhe ajo po bërtiste me piskama të egra histerike. Me gjasë duhej të isha ndalur dhe të kthehesha pas një ore a më vonë. S’do mend se do të kishte me qenë më mirë. Por unë i kam parë të paktën dy fëmijë të dergjur të vdekur në shtrat nga neglizhenca në raste të tilla dhe duke e ndier se mund të gjeja një diagnozë tash ose kurrë më bëri të vazhdoja tutje. Po më e keqja qe se edhe unë e kisha humbur arsyen. Mund ta kisha bëra copa gjatë tërbimit tim dhe ta kisha shijuar. Ishte kënaqësi t’i sulesha. Fytyra im po më digjej nga dëshira.
Shejtanka e vockël e mallkuar duhej të mbrohej nga idiotësia e saj, themi në momente të tilla. Të tjerët duhet të mbrohen prej saj. Është nevojë shoqërore. Dhe të gjitha këto gjëra janë të vërteta. Por agjentët janë një tërbim i verbër, një ndjesi e turpit të të rriturit, të lindur nga një dëshirë e zjarrtë për çlirim muskulor. S’ka të ndalur pastaj.
Në mësymjen e mbrame të paarsyeshme e mbërtheva fort qafën dhe nofullën e vajzës. E shtyva fort lugën e rëndë të argjentë mbrapa dhëmbëve të saj teposhtë fytit derisa e mbylli gojën. Dhe ja ku ishte – të dy bajamet e mbuluara nga membrana. Ajo kishte luftuar trimërisht të më zbonte të mos e zbuloja sekretin e saj. Ajo e kishte fshehur këtë fyt të lënduar për tri ditë të paktën dhe i kishte gënjyer prindërit e vet me qëllim që thjesht t’i shpëtonte një rezultati si ky.
Tash ajo ishte përnjëmend e tërbuar. Kishte qenë në mbrojtje deri tash, por tash ishte vënë në sulm. U mundua të shkëputej nga prehri i të atit dhe të fluturonte drejt meje ndërkohë që lotët e disfatës po ia vishnin sytë.
/Marrë nga Norton Anthology of Short Stories, W.W. Norton & Company, 1987/Gazeta Express/ KultPlus.com
