193 vite nga vdekja e shkrimtarit gjenial gjerman, Johann Wolfgang Goethe

Johann Wolfgang Goethe (shqiptohet: Johan Volfgang Gëte) lindi më 28 gusht 1749 në Frankfurt am Main dhe vdiq më 22 mars 1832 në Weimar të Gjermanisë. Në vitin 1782 atij ju dha titulli noblesk “Johann Wolfgang von Goethe”. Gëte ishte jo vetëm një penë e zjarrtë e poezisë gjermane, por dhe një dramaturg e publicist i disa veprave letrare me tematikë shkencore. Pas vitit 1776 Gëte mori përsiper edhe detyra politike dhe organizative në oborrin e Weimarit.

Krijimtaria letrare e Gëtes përmban një numër të konsiderueshëm me poezi, drama, tregime e novela. Perveç tyre ai ka publikuar dhe një numër të shumtë dorëshkrimesh autobiografike, estetike, artistiko-letrare, si dhe shkrime me përmbajtje nga fusha e shkencave natyrore. Një rëndësi të konsiderueshme për letërsinë kanë dhe korespondencat apo shkëmbimet e letrave, gjë të cilën ai e bënte me shumë pasion. Ne krijimtaritë fillestare letrare spikasin idetë e tij demokratike të iluminizmit.

Vlerat e tij si shkrimtar i talentuar u thelluan tek romani i shumëlexuar “Stuhi e vrull”, për shkrimin e të cilit Gëte dha kontributin kryesor. Kurse si talent i romantizmit ai u bë gjerësisht i njohur në mbarë Evropën në vitin 1774 me romanin “Vuajtjet e djaloshit Verter”. Më vonë Gëte ndryshoi stilin e shkrimeve të tij duke ju referuar idealeve të antikes. Pas viteve 1790 së bashku me Friedrich Schiller ata u bënë përfaqsuesit më të denjë të epokës klasike të Weimarit. Gëte njihet edhe sot si një nga figurat më të shquara të letërsisë gjermane dhe asaj botërore.

Krijimtaria letrare
Poezi, këngë dhe balada
Geistesgruß (Poezi”Përshëndetje Shpirtit”), 1774 Burg Lahneck
In allen guten Stunden (Në të gjitha orët e mira), 1775
Der Erlkönig (Baladë “Mbreti ERL”), 1782
Xenien (Poezi , së bashku me Friedrich Schiller), 1796
Die erste Walpurgisnacht (Baladë, nga Felix Mendelssohn Bartholdy në formë të kantateve për soli, kor dhe orkestër), 1799
Vom Sänger hat man viel erzählt (Poezi kushtuar një këngëtarit”Për këngëtar tregojn shumë”), 1815
Wenn die Liebste zum Erwidern (Poezi kushtuar heshtjes), 1816
West-östlicher Divan (Poezi”Divani lindor-perëndimor), 1819

Drama
Die Laune des Verliebten, shkruar më 1768, u shtyp më 1806
Die Mitschuldigen , u shkrua më 1769, u shtyp më 1787
Götz von Berlichingen mit der eisernen Hand , 1773
Prometheus (Poezi), 1774
Neueröffnetes moralisch-politisches puppenspiel, 1774
Ein Fastnachtsspiel von Pater Brey, 1774
Jahrmarktsfest zu Plundersweilern, 1774
Götter, Helden und Wieland, 1774
Clavigo , 1774
Egmont, u shkrua më 1775, në shtyp 1788
Erwin und Elmire, 1775
Stella, 177
Der Triumph der Empfindsamkeit , 1777
Iphigenie auf Tauris, formë proze më 1779, u shtyp më 1787
Torquato Tasso, prej 1780, u shtyp më 1790
Faust. Një fragment, 1790
Der Groß-Cophta , 1792
Der Bürgergeneral , 1793
Faust. Një tragjedi ( përputhet me pjesën e parë të Faustit), prej 1797, u shtyp nën këtë titull më vitin 1808
Mahomet, përkthimi dhe përpunimi i tragjedisë nga Volteri më vitin 1802.
Die natürliche Tochter, 1804
Pandora (Festspiel), u shkroi më 1807/08, u shtyp më 1817
Faust II. (Pjesa e dytë e Faustit), 1833

Romane dhe Novela
Die Leiden des jungen Werthers (Roman-letre), 1774, Botimi i dytë 1787
Wilhelm Meisters theatralische Sendung (Roman), prej 1776, u shtyp më 1911
Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten (Kuadër rrëfimi), 1795
Wilhelm Meisters Lehrjahre, 1795/96 (Tekst)
Novelle, prej 1797
Wilhelm Meisters Wanderjahre (Roman), prej 1807, u shtyp më 1821, ribotim më 1829 (Tekst)
Die Wahlverwandtschaften, 1809 (Tekst)

Përkthime
Das Leben des Benvenuto Cellini (Përkthim), 1797
Mahomet, Përkthim dhe përpunim të tragjedisë nga Volteri, 1802

Përkthime në shqip
Vuajtjet e djaloshit Verter, (Die Leiden des jungen Werthers) Onufri, 2004
Fausti, INFOBOTUES
Kënga e udhëtarit në shtërngatë, (The Song of Walker on the Storm), Johan V. Gëte, TOENA

Shënime dhe aforizma
Maximen und Reflexionen, 1833

Shkrime estetike
Über Kunst und Altertum (6 Vëllime, së bashku me Johann Heinrich Meyer), 1816–32

Shkrime shkencore
Über den Zwischenkiefer der Menschen und der Tiere, 1786
Beiträge zur Optik (2 Vëllime), 1791/92
Zur Farbenlehre , 1810

Fjalime
Einleitung zu den Trauerreden (freimaurerische Trauerrede zum Ableben des Meisters vom Stuhl Ridel), 1821
Rede zum brüderlichen Andenken Wielands (freimaurerische Trauerrede), von Goethe vorgetragen am 18.
Februar 1830
Dem würdigen Bruderfeste: „Fünfzig Jahre sind vorüber“ (poetischer Dank für eine Ehrenurkunde seinesfünfzigjährigen Maurerjubiläums), 1830

Proza autobiografike
Aus meinem Leben. Dichtung und Wahrheit (4 Vëllime), 1811–33
Italienische Reise, 1816/17
Kampagne in Frankreich (Raport), 1822

Të tjera
Römische Elegien, 1788–90
Venezianische Epigramme, 1790
Die guten Weiber, 1817/ KultPlus.com

‘Njerëzit janë të gatuar në mënyrë të tillë që secili bën atë gjë ku një tjetër ka pasur sukses, pavarësisht nëse ai ka prirje apo jo’

Thënie nga Johann Wolfgang von Goethe:

Njeriu i madh nuk bën gabime të vogla.

Njeriu gabon për sa të marrë frymë.

Bëhet budalla, i mençuri që diskuton me budallain.

Koha nuk na kthen më fëmijë, por na zbulon që ende jemi fëmijë.

Askush nuk i adresohet lirisë së shtypit përveç atij që ka ndër mend të abuzojë me të.

Gjykatësi që nuk di të dënojë me drejtësi bëhet i njëllojtë me keqbërësin.

Që të mund të shërohemi duhet t’i paguajmë shtrenjtë gabimet tona. Vetëm më pas mund të ndihemi me fat.

Njeriu që krenohet se nuk ndryshon kurrë mendim është një tutkun që beson se është i pamposhtur.

Kujdesu fort për shëndetin tënd. Shpirti yt e sheh botën përmes syve të tu; e nëse sytë e tu janë të mjegulluar, e gjithë bota të duket e mjegulluar.

Forca e një gjuhe nuk shprehet përmes zhdukjes së fjalëve të huaja, por përmes asimilimit të tyre.

Shqisat nuk gënjejnë, gënjen gjykimi.

Kush gabon vjegëzën e parë nuk korrigjohet duke u mbërthyer.

Njerëzit janë të gatuar në mënyrë të tillë që secili bën atë gjë ku një tjetër ka pasur sukses, pavarësisht nëse ai ka prirje apo jo.

Po të kishim një zemër të hapur për të shijuar të mirat që Zoti na dhuron çdo ditë, do të kishim edhe forcën e mjaftueshme për të përballuar të keqen kur vjen.

Vështirësitë më të mëdha gjenden aty ku ne nuk i kërkojmë.

Një jetë e shkapërderdhur është një vdekje e parakohshme.

Urtësia gjendet vetëm tek e vërteta.

Shoqëritë më të mira janë ato tek të cilat mbizotëron një respekt reciprok i hareshëm.

Vegjëlia nuk druan gjë më shumë se mençurinë, por do të duhej të druante budallallëkun po të kuptonte se sa i frikshëm është ai.

Emocioni është gjëja më e mirë e njerëzimit.

Mund të kuptohet nevoja e një ideje, pa ia gjetur mënyrën se si të shfrytëzohet më së miri.

Gëzimi më i pastër që mund të ndihet për një person të dashur është kur konstaton se ai lumturon edhe të tjerë.

Gjithsesi, vendimet duhet të merren. Edhe mosmarrja e vendimit është një vendim.

Njeriu fisnik tërheq njerëz fisnikë dhe di si t’i mbajë pranë ata.

Çdo libër është një kapital që rri i heshtur përbri nesh, por që prodhon interesa të pallogaritshëm.

Frikacaku kërcënon vetëm kur ndihet i sigurt.

Ka njerëz që nuk gabojnë kurrë ngaqë kurrë nuk parashtrojnë asgjë të arsyeshme.

Është më mirë të lejosh që të ndodhin padrejtësi sesa t’i ndalosh ato duke kryer padrejtësi.

Pasionet janë të meta ose virtyte vetëm nëse çohen në ekstreme.

A mos vallë duhej që pikërisht gjëja që përbën lumturinë e njeriut të ishte edhe burimi i shkatërrimit të tij?

Njerëzit i përngjajnë njëri-tjetrit: të gjithë argëtohen duke përgjuar mbi fatkeqësitë e fqinjit të vet.

Jeta është tejet e shkurtër për të pirë verë të keqe.

Aty ku interesi shpërfillet edhe kujtesa shpërfill.

Ligjvënësi mendon gjithnjë se është më i shquar e më i pushtetshëm nga ç’është në të vërtetë.

Jeta tokësore është fëmijëria e përjetësisë sonë.

Përjetësia është e pranishme kudo.

Vetëm nëse e konsiderojmë të mundur të pamundurën, mund të zbulojmë ndonjë gjë të re.

Për njeriun mediokër nuk ka ngushëllim më të madh se mendimi që gjeniu nuk është i pavdekshëm.

Një femër e një gotë verë përmbushin çdo dëshirë. Kush nuk pi e nuk puth është më keq se i vdekur.

Dashuria jote është për mua si yjet e mëngjesit e të mbrëmjes, perëndon pas diellit e para diellit rilind.

Roma është kryeqyteti i botës.

Edhe nëse i flakim tutje, nuk lirohemi dot nga gjërat që na përkasin.

Faktet e jetës sonë kanë vlera jo ngaqë janë të vërteta, por ngaqë kanë domethënie për ne.

Disa libra janë shkruar jo që të mësohet diçka duke i lexuar, por që të kuptohet se autori diçka e dinte.

Janë pikërisht gabimet që e bëjnë njeriun të pëlqyeshëm.

Vetëm njerëzit e dobët kanë frikë se mos kushtëzohen.

Gjëja që shpejt shkëlqen, shpejt zbehet; por gjërat e thjeshta e të sinqerta ruhen për ardhmërinë.

Dashuria dhe dëshira janë krahët e synimeve të mëdha.

Më mirë të bëjmë gjënë më të vogël në botë sesa të konsiderojmë një gjysmë ore të kohës sonë si hiçgjë.

Fjala e drejtpërdrejtë është e tmerrshme, kur për një çast shpreh se çfarë bluan zemra që me kohë.

Natyra nuk njeh pushim në progres e në zhvillim, dhe lëshon mallkimin e saj mbi çdo mosveprimtari.

Po të studioheshin të gjitha ligjet nuk do të mbetej më kohë për t’i shkelur.

Kush i përkushtohet vetmisë, shpejt gjendet i vetëm.

Talenti zhvillohet në qetësi, ndërsa karakteri zhvillohet në rrjedhën e rrëmbyeshme të jetës njerëzore.

Jemi të aftë të sakrifikojmë gjëra të mëdha, por jo gjëra të vogla.

Njeriu dëshiron shumë, ndërkohë që i nevojitet fare pak.

Të komunikojmë e të shkëmbejmë informacione është pjesë e natyrës sonë. Të kemi parasysh informacionet që na jepen është kulturë.

Duket sikur nuk e vëmë re kurrë që fati dhe merita janë të lidhura ngushtë.

Shkenca dhe arti i përkasin gjithë botës; përballë tyre kufijtë e kombeve zhbëhen.

Kush dëshiron të udhëheqë të tjerët, duhet të jetë i gatshëm të heqë dorë nga shumë gjëra.

Sa më shumë të ndihesh njeri, aq më shumë u afrohesh hyjnive.

Të gjitha mendimet e zgjuara janë menduar tashmë, mijëra herë, por në mënyrë që ne t’i përvetësojmë, duhet t’i rimendojmë ndershmërisht, derisa t’i kthejmë në mësime mbi përvojat tona.

Mjafton që të fillosh e mendja nis nxehjen. Bëj përpara, dhe puna do të kryhet.

Që një njeri të realizojë gjithçka që pritet prej tij, duhet që ai ta konsiderojë veten më të arritur nga ç’është.

Një përmbledhje anekdotash dhe aforizmash është pasuria më e madhe për një njeri, nëse të parat arrin t’i fusë brenda bisedave në vendet e duhura, e të dytat t’i kujtojë në çastet e duhura.

Toleranca është e vetmja ndërmjetëse e paqes për të gjitha forcat e të gjitha situatat.

Atij që nuk i duken dhunti të metat e personit të dashur, nuk dashuron.

Çdo sekondë ka një vlerë të pafundme, pasi është përfaqësues i një përjetësie të plotë.

Mos fajëso yjet për dështimin tënd, por puno me përkushtim.