Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.”
Wolfgang Amadeus Mozart u lind më 27 janar 1756. Të dhënat e pagëzimit japin emrin e tij si “Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart”. Ai në përgjithësi e quajti veten “Wolfgang Amadè Mozart” si një i rritur , por emri i tij nuk kishte shumë variante, shkruan KultPlus.com
Moxart tregoi aftësi të jashtezakonshme nga fëmijëria e tij e hershme. Ai kompozoi nga mosha pesë vjeçare dhe performoi para familjes mbretërore Evropiane. Në moshën 17 vjeçare, ai ishte angazhuar si një muzikant i gjykatës në Salzburg, por u rrit i shqetësuar dhe udhëtoi në kërkim të një pozitë më të mirë, gjithmonë kompozonte me bollëk.
Ndërsa duke vizituar Vjenën në 1781, ai u shkarkua nga posti i tij Salzburgut. Ai zgjodhi për të qëndruar në kryeqytet, ku ka arritur famë, por pak siguri financiare. Gjatë viteve të tij të fundit në Vjenë, ai i kompozoi shumë nga simfonitë e tij më të njohura, koncerte dhe opera, dhe pjesë të Requiem, e cila ishte në masë të madhe e papërfunduar në kohën e vdekjes së tij. Rrethanat e vdekjes së tij të hershme kanë qenë shumë më të mitologjizuara. Ai e la pas gruan dhe dy bijtë e Constanze.
Ai kompozoi mbi 600 vepra , shumica pranuan si kulme simfonike , koncertante , operës dhe muzikës korale . Ai është ndër më të popullarizuarit të kompozitorëve klasikë, dhe ndikimi i tij mbi të mëvonshëm muzikë artit perëndimor është i thellë; Beethoven i kompozoi veprat e tij të hershme në hijen e Mozart , dhe Joseph Haydn shkroi se ” Pasardhësit nuk do të shihnin një talent të tillë përsëri në 100 vjet”.
Ndër 19 operat me te njohura i dallojmë: ”Rrembimi nga Saraji”,”Dasma e Figaros”,”Don Zhuani”,”Keshtu bëjnë të gjitha”.
Mozart vdiq në shtëpinë e tij më, 5 dhjetor 1791./ KultPlus.com
Disa minuta pas nesnatës, në të cekur të 5 dhjetorit të vitit 1791, pas një lëngimi të beftë hekakeq dhe një vdekje e ngërthyer në mister, ndahet përgjithmonë nga jeta Volfgang Amadeus Moxart, klasiku i zëshëm.
Në 35 vitet e jetës së tij përplot rrëmet dhe ngjitjes për nga apogjeu, Moxarti kompozoi më shumë se 600 punime muzikore, të cilat arritën një nivel të epërm. Shpirti i tij krijues dhe muza e etur e talentit të pazakontë, nuk ndali në asnjë stacion të mëdyshjes, hutimit, trazimit, lëndimit e kacafytjes më veten dhe botën, derisa kaploi kreshtën më të lartë të virtuozitetit.
Kontributi i vyer i këtij gjeniu, “.. këtij fenomeni të pashpegueshëm” siç mëton Gëte, e shtriqi frymëmarrjen e tij të perëndishme mbi krejt çfarë rrokte arti i deri asokohshëm i muzikës. Prej operas deri te koncertet për piano, violinë, frymorët e drurit, masterpjesëve korale e deri te simfonitë, ai i hukati me frymën e yjësisë së gjeniut, duke i’a lënë botës, e rrekur ti qaset asaj, sikundër thotë vetëm 15 vite nga shuarja e tij, një muzikant i oborrit të atokohjes: “… një meteor në horizontin muzikor për daljen e të cilit ne ishim ende papërgatitur”. Gjithqysh të kataloguara në galerinë e Moxart figurojnë 626 kompozime, ndër ta 24 vepra teatrore, 51 simfoni, 19 mesha. Partiturat e tij kërkuan 33 vëllime që të mund të botoheshin. Vetë i madhi Bethoven duke komentuar një piano-koncert të Moxartit në Do minor, shpërtheu: “Ah, ne kurrë nuk do të mund të bëjmë diçka të tillë!”
Mozart vdiq duke i ikur botës dhe muzikës si një i dëbuar dhunshëm. Ndahet për të lënë një boshllëk dhe trishtim nga pas. Asokohja ende nuk e kishte kuptuar se do të ndahej përgjithmonë me një magjistar të artit të dehjes shpirtërore, më daltën më të mprehtë që bota e muzikës kishte mëkuar një përmendore kaq shtatlartë, një hyjni tokësore kaq të shëlbyer.
Ceremonitë mortore u mbajtën në pasditen e 6-dhjetorit. Arkivoli u çua përpara Kapelës së Kryqit të Dumos së Shën Stefanit, pranë të ashtuquajturit “Altari i Capistran”. Pati një lloj funerali modest. Lamtumira e fundit i’u dha në varrezat e Shën Markut. Kufoma e tij nuk është gjetur asnjëherë./ Albert Vataj / KultPlus.com
Në kuadër të manifestimit “Ditët e Nënë Terezës” të hënën më 5 shtator 2022 prej orës 20:00 në Qendrën “Bogdani Polis” (Katedralja “Shën Nënë Tereza”) në Prishtinë, Filharmonia e Kosovës organizon koncert në shënim të 25 vjetorit të kalimit në amshim të Nënë Terezës, përcjell KultPlus.
Në koncert do të interpretohen fragmente nga “Rekuiem-i” i kompozitorit Wolfgang Amadeus Mozart dhe vepra tematike nga kompozitorët Genc Tukiçi, Valton Beqiri dhe Kreshnik Aliçkaj.
Hyrja në koncert është e hapur mirëpo duhet të bëni rezervimin përmes platformës ‘eventbrite’. / KultPlus.com
Maria Anna Mozart motra e madhe e Volfgang Amadeus Mozartit, do të kishte qenë emër tjetër i madh i muzikës, nëse nuk do të ishin pengesat që koha ia vinte një gruaje në karrierë atë kohë.
Edhe pse e talentuar, Maria u detyrua ta linte muzikën që të mësonte të gatuante dhe të martohej.
Në rininë e hershme, vëlla e motër luanin së bashku nëpër Evropë dhe shpesh ishte “Nannerl” (pseudonimi i saj) ajo që merrte vëmendjen e madhe të kritikëve.
Por më pas, familja vendosi ta sakrifikojë talentin e saj për të përqendruar gjithçka te djali, Volgang. Paratë nuk ishin të mjaftueshme për të financuar turnetë evropiane të të dyve dhe për këtë arsye, në moshën 18-vjeçare karriera e Maria Annas u ndërpre.
Fati i saj ishte tjetër: të martohej me një baron të pasur, të bëhej grua dhe nënë e mirë. Historinë e motrës së Mozartit, gati dy shekuj pas, e risjell vepra teatrale e shkruaj nga Sylvia Milo me titull “Mozarti tjetër”.
Duke përdorur dokumente dhe letra që i përkisnin familjes Mozart, Milo ka vendosur t’i japë zë “Nanerlit” gruas dhe artistes, muzikantes që ishte dhe asaj që mund të bëhej.
Edhe vetë Volfgangu e kishte të qartë talentin e motrës së tij: “Unë jam i habitur, nuk e dija se ishe në gjendje të kompozoje kaq bukur. Të lutem, bëj më shpesh gjëra si këto” i thoshte ai.
Për fat të keq, gjërat shkuan ndryshe dhe fundi ishte i parashikueshëm. Në atë kohë, vetëm familjet e pasur mund të kishin mundësi të investonin te një pianist. / KultPlus.com
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.”
Një nga gjenitë e muzikës, një nga magjistarët e këtij arti magjepsës, ai që do të mbetet përjetësisht një ëndje e gjeneratave si mjeshtri i mjeshtrave, ai, Wolfgang Amadeus Mozart, iku duke lënë pas më shumë se trishtim. Iku në një rrugë pa kthim dhe humbi në asgjënë e harrimit atë mbasdite të sertë dhjetori.
Iku për të mbetur pa varr. I’u dha një lamtumire aspak dinjitoze. Gjithçka e madhështisë së tij ishte katandisur në një asgjë 5 dhjetorin e vitit 1791, atë ditë kur kortezhin e përmortshëm e shpartalloi stuhia duke lënë pa zot arkivolin me trupin e pajetë të gjeniut.
Plot 118 diagnoza vdekjeje u përpiluan dhe krijuan panoramën morte të fundit të këtij gjeniu. Asnjëra prej tyre nuk u bë provë më shumë se sa ajo për të cilën shtypi vjenez pëshpëriti, ditë e vite më pas.
Ai që kishte mrekulluar e magjepsur një shekull të tërë kishte përfunduar në një varr të përbashkët. Një vdekje e mbetur mister, pas të cilës ngrihet alibia e një helmimi nga rivali dhe armiku i tij i përjetshëm, Antonio Salieri. Një lamtumirë e ndëshkuar nga moti dhe një pasvdekje që rrit famën e muzikës së tij, dhe bën me faj gjithçka që gëloi më pas, ndoshta më shumë se askënd bashkëshorten e tij.
Ishte ajo, Kostanca, e cila u nda jo me aq dhimbje nga bashkëshorti i saj, se sa me merakun për të përfituar nga emri dhe nga pasuria muzikore që Mozart kishte lënë. Pasi kishte përfituar pension, kishte hequr qafe fëmijët duke i degdisur ata të rriteshin pa prindër, plot 18 vite nga vdekja e bashkëshortit ajo kujtohet të shkojë në varrezat e Shën Markut ku gjeniun e muzikës, të nesërmen e ceremonisë mortore, varrmihësi e kishe hedhur arkivolin me trupin e tij në një gropë të madhe e të thellë. Ishte ajo gropë ku zakonisht varroseshin vrasës, lypsarë e të pastrehë që ngrysnin ditët e mjera të agonisë në shtretër spitalesh apo shtëpi bamirësie.
Kostanca Mozart ishte kujtuar shumë vonë për varrin e të shoqit. Kishin kaluar kaq vite. Kujdestari plak që atë mëngjes të 6 dhjetorit të vitit 1791 së bashku me arkivolet e tjerë të pjesës mjerane të shoqërisë kishte hedhur në gropën e përbashkët gjeniun e muzikës, nuk jetonte. Ajo, gruaja që u nda së gjalli e së vdekuri me njeriun që e bëri atë të pavdekshme, e kishte të pamundur mes atyre kockave, të gjente ato të bashkëshortit, atë grusht eshtra që ajo i kishte bluar dhe ngrënë për 18 vite pa u brejtur në ndërgjegje as si nënë, as si bashkëshorte.
Dhe kështu, historia e artit, bota e muzikës, kujtesa e kohërave u ndanë me Wolfgang Amadeus Mozart kaq tragjikisht, për të mbetur përgjithnjë të mbështjellë nga aureola e famës së tij, nga magjikja e muzikës që la testament njerëzimit.
Nata misterioze
Në vitin 1791 një i panjohur i tha Mozartit:
– Shkruamëni një Rekuim.
Tha këto fjalë misterioze dhe i panjohuri iku, pa u dukur fare sikurse edhe kishte ardhur dhe nuk u pa më.
Mozarti pati një mbresë të thellë nga ky takim. E shkroi Rekuimin me një forcë misterioze dhe pak ditë më vonë vdiq.
Ditën që vdiq Mozarti ishte një furtunë e madhe që vazhdoi edhe të nesërmen. Kjo pengoi edhe njerëzit më të afërm që të merrnin pjesë në varrim. Të vdekurin e çuan në varreza të pashoqëruar puthuaj nga asnjeri.
Tri ditë më vonë e shoqja shkoi në varreza për të parë vendin ku ishte varrosur burri i saj.
– Wolfgang Amadeus Mozart? – pyetën varrmihësit.- Nuk e kemi dëgjuar këtë emër dhe nuk kemi varrosur njeri me këtë emër.
Mozartin e madh, në atë stuhi të tmerrshme të natyrës e kishin varrosur shpejt e shpejt në një varr të zakonshëm ku shiu i zhduku shenjat e grumbullimit të dheut. Edhe sot nuk dihet me saktësi vendi se ku pushojnë eshtrat e kompozitorit të shquar. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Wolfgang Amadeus Mozart u lind më 27 janar 1756. Të dhënat e pagëzimit japin emrin e tij si “Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart”. Ai në përgjithësi e quajti veten “Wolfgang Amadè Mozart” si një i rritur , por emri i tij nuk kishte shumë variante, shkruan KultPlus.com
Moxart tregoi aftësi të jashtezakonshme nga fëmijëria e tij e hershme. Ai kompozoi nga mosha pesë vjeçare dhe performoi para familjes mbretërore Evropiane. Në moshën 17 vjeçare, ai ishte angazhuar si një muzikant i gjykatës në Salzburg, por u rrit i shqetësuar dhe udhëtoi në kërkim të një pozitë më të mirë, gjithmonë kompozonte me bollëk.
Ndërsa duke vizituar Vjenën në 1781, ai u shkarkua nga posti i tij Salzburgut. Ai zgjodhi për të qëndruar në kryeqytet, ku ka arritur famë, por pak siguri financiare. Gjatë viteve të tij të fundit në Vjenë, ai i kompozoi shumë nga simfonitë e tij më të njohura, koncerte dhe opera, dhe pjesë të Requiem, e cila ishte në masë të madhe e papërfunduar në kohën e vdekjes së tij. Rrethanat e vdekjes së tij të hershme kanë qenë shumë më të mitologjizuara. Ai e la pas gruan dhe dy bijtë e Constanze.
Ai kompozoi mbi 600 vepra , shumica pranuan si kulme simfonike , koncertante , operës dhe muzikës korale . Ai është ndër më të popullarizuarit të kompozitorëve klasikë, dhe ndikimi i tij mbi të mëvonshëm muzikë artit perëndimor është i thellë; Beethoven i kompozoi veprat e tij të hershme në hijen e Mozart , dhe Joseph Haydn shkroi se ” Pasardhësit nuk do të shihnin një talent të tillë përsëri në 100 vjet”.
Ndër 19 operat me te njohura i dallojmë: ”Rrembimi nga Saraji”,”Dasma e Figaros”,”Don Zhuani”,”Keshtu bëjnë të gjitha”.
Mozart vdiq në shtëpinë e tij më, 5 dhjetor 1791./ KultPlus.com
Një nga gjenitë e muzikës, një nga magjistarët e këtij arti magjepsës, ai që do të mbetet përjetësisht një ëndje e gjeneratave si mjeshtri i mjeshtrave, ai, Wolfgang Amadeus Mozart, iku duke lënë pas më shumë se trishtim. Iku në një rrugë pa kthim dhe humbi në asgjënë e harrimit atë mbasdite të sertë dhjetori.
Iku për të mbetur pa varr. I’u dha një lamtumire aspak dinjitoze. Gjithçka e madhështisë së tij ishte katandisur në një asgjë 5 dhjetorin e vitit 1791, atë ditë kur kortezhin e përmortshëm e shpartalloi stuhia duke lënë pa zot arkivolin me trupin e pajetë të gjeniut.
Plot 118 diagnoza vdekjeje u përpiluan dhe krijuan panoramën morte të fundit të këtij gjeniu. Asnjëra prej tyre nuk u bë provë më shumë se sa ajo për të cilën shtypi vjenez pëshpëriti, ditë e vite më pas.
Ai që kishte mrekulluar e magjepsur një shekull të tërë kishte përfunduar në një varr të përbashkët. Një vdekje e mbetur mister, pas të cilës ngrihet alibia e një helmimi nga rivali dhe armiku i tij i përjetshëm, Antonio Salieri. Një lamtumirë e ndëshkuar nga moti dhe një pasvdekje që rrit famën e muzikës së tij, dhe bën me faj gjithçka që gëloi më pas, ndoshta më shumë se askënd bashkëshorten e tij.
Ishte ajo, Kostanca, e cila u nda jo me aq dhimbje nga bashkëshorti i saj, se sa me merakun për të përfituar nga emri dhe nga pasuria muzikore që Mozart kishte lënë. Pasi kishte përfituar pension, kishte hequr qafe fëmijët duke i degdisur ata të rriteshin pa prindër, plot 18 vite nga vdekja e bashkëshortit ajo kujtohet të shkojë në varrezat e Shën Markut ku gjeniun e muzikës, të nesërmen e ceremonisë mortore, varrmihësi e kishe hedhur arkivolin me trupin e tij në një gropë të madhe e të thellë. Ishte ajo gropë ku zakonisht varroseshin vrasës, lypsarë e të pastrehë që ngrysnin ditët e mjera të agonisë në shtretër spitalesh apo shtëpi bamirësie.
Kostanca Mozart ishte kujtuar shumë vonë për varrin e të shoqit. Kishin kaluar kaq vite. Kujdestari plak që atë mëngjes të 6 dhjetorit të vitit 1791 së bashku me arkivolet e tjerë të pjesës mjerane të shoqërisë kishte hedhur në gropën e përbashkët gjeniun e muzikës, nuk jetonte. Ajo, gruaja që u nda së gjalli e së vdekuri me njeriun që e bëri atë të pavdekshme, e kishte të pamundur mes atyre kockave, të gjente ato të bashkëshortit, atë grusht eshtra që ajo i kishte bluar dhe ngrënë për 18 vite pa u brejtur në ndërgjegje as si nënë, as si bashkëshorte.
Dhe kështu, historia e artit, bota e muzikës, kujtesa e kohërave u ndanë me Wolfgang Amadeus Mozart kaq tragjikisht, për të mbetur përgjithnjë të mbështjellë nga aureola e famës së tij, nga magjikja e muzikës që la testament njerëzimit.
Nata misterioze
Në vitin 1791 një i panjohur i tha Mozartit:
– Shkruamëni një Rekuim.
Tha këto fjalë misterioze dhe i panjohuri iku, pa u dukur fare sikurse edhe kishte ardhur dhe nuk u pa më.
Mozarti pati një mbresë të thellë nga ky takim. E shkroi Rekuimin me një forcë misterioze dhe pak ditë më vonë vdiq.
Ditën që vdiq Mozarti ishte një furtunë e madhe që vazhdoi edhe të nesërmen. Kjo pengoi edhe njerëzit më të afërm që të merrnin pjesë në varrim. Të vdekurin e çuan në varreza të pashoqëruar puthuaj nga asnjeri.
Tri ditë më vonë e shoqja shkoi në varreza për të parë vendin ku ishte varrosur burri i saj.
– Wolfgang Amadeus Mozart? – pyetën varrmihësit.- Nuk e kemi dëgjuar këtë emër dhe nuk kemi varrosur njeri me këtë emër.
Mozartin e madh, në atë stuhi të tmerrshme të natyrës e kishin varrosur shpejt e shpejt në një varr të zakonshëm ku shiu i zhduku shenjat e grumbullimit të dheut. Edhe sot nuk dihet me saktësi vendi se ku pushojnë eshtrat e kompozitorit të shquar. /albertvataj/ KultPlus.com
Një prej portreteve të rralla të kompozitorit të njohur Wolfgang Amadeus Moxart, është shitur për 14 milion euro në një ankand në Paris, ku sipas mediave franceze kjo shifër ka kaluar të githa pritshmëritë, shkruan KultPlus.
Në këtë portret shfaqet kompoziori austriak, në moshën 13 vjeçare, duke luajtur në një instrument muzikor gjatë një turneu në Itali, në janar të vitit 1770. Në këtë periudhë kompozitori dhe babai i tij, kishin qëndruar në Verona, me Pietro Lugiatin, një zyrtar i lartë në Republikën e Venecias. Dhe thuhet se portretin e Moxartit e porositi një admirues i tij
Kjo pikturë i atribuohet një artisti nga Verona, emri i të cilet nuk dihet me siguri.
Për aq sa dihet, Moxarti gjatë gjithë jetës së tij ka pasur vetëm pesë portrete. Përndryshe, Moxarti njihet si një nga të paktët që tregoi aftësi të jashtezakonshme nga fëmijëria e tij e hershme. Ai kompozoi nga mosha pesë vjeçare dhe performoi para familjes mbretërore Evropiane. / KultPlus.com
