Xhevat Latifi
I ngjan bririt t’dhisë
Asht njejtë si me pa diellin kur futen n”re
t’zeza
Ay lule e brishtë nga shiu i ftoftë lëshon supet
pa forcë as me kërkue meshirë!
Më pas aroma e rrënjëve nisē me zgjidhë atë nyje prej maje gjilpëre
E ngre ngadale sythin e kaltërt
Ja kjo ēshtē dashuria: Veç një puls i vogël
Nga një kênd-i-ngushtë bahen pesë yje…
( në përkalim të një agu me vesë ) / KultPlus.com
Në nderim të pesëmbëdhjetë vjetorit të Pavarësisë së Republikës së Kosovës, dje u mbajt Festivali i Poezisë “Republika”, i cili bëri bashkë 15 poetë nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Gjermania, Zvicra, Maroku dhe ShBA. Në këtë edicion të pestë me radhë, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës frymuan vargje, zëra, tinguj e kërcime, të cilat u jetësuan në gjuhë të ndryshme, shkruan KultPlus.
Me pjesëmarrjen e poetëve si Curtis Bauer nga SHBA, Anna Hoffmann nga Gjermania, Dalila Hiaoui nga Maroku, Luccila Trapazzo nga Zvicra, Adem Gashi, Primo Shllaku nga Shqipëria, Nerimane Kamberi, Timo Flloko nga Shqipëria, Vlora Konushevci, Ahmet Selmani nga Maqedonia e Veriut, Blerina Rogova Gaxha, Halil Matoshi, Emin Z. Emini, Ndue Ukaj dhe Xhevat Latifi, “Republika” hyri në secilin shpirt të pranishëm.
Ky edicion ka sjell pranë vetes edhe gërshetimin e poezisë me interpretimin e aktores Melihate Qena dhe Avni Dalipit, të cilët dhuruan emocione të jashtëzakonshme që u përcollën nën tingujt e instrumentistit Astrit Stafai. Në anën tjetër, mbrëmja gjeti nisjen fillimisht nga kënga e Vlora Ademit nën interpretimin e Qenës, dhe pjesëmarrjen e balerinës Altina Basha me një kërcim tejet të veçantë nën koreografinë e Robert Nuhës, që i dha hijeshi unike këtij edicioni.
Me fillim nga ora 19:00, BKK u shndërrua në shtëpinë e dytë të poetëve e jo vetëm. Ishin fotografitë abstrakte nga fotografi Fahredin Spahija, ato që këndshëm në prapavijë zunë vend. Gjithsej 45 fotografitë nëpërmjet ekspozitës virtuale së quajtur “odin 45”, e bënë atmosferën akoma më të ngrohtë.
Organizatorja, Vlora Ademi fillimisht falënderoi të pranishmit për pjesëmarrjen e tyre, duke ia lënë hapësirën poezisë që të jehojë.
“Faleminderit shumë që keni ardhur dhe po e nderoni edicionin e pestë të Republikës. Sonte si zakonisht, vetë Republika do të flasë nëpërmjet poezisë, andaj unë po ia jap fjalën poezisë. Uroj që ta shijoni këtë mbrëmje”, tha Ademi.
Ndërkaq, moderatorja Fitore Rexhepi në nderim të figurës së njohur Edi Shkuriu, tregoi se do të interpretohet poezia “Në qiell”, në shenjë respekti.
“Këtë vit e kemi humbur një figurë të rëndësishme të kulturës, Edi Shukriun e cila jo vetëm që ka dhënë kontributin e saj në fushën e arkeologjisë por ajo ka kontribuar shumë edhe në çështje kombëtare, andaj në shenjë respekti dhe nderimi për të, ju ftoj ta dëgjojmë poezinë e saj “Në qiell”, nën interpretimin e aktores Melihate Qena.”
Tutje, poezitë si: “Putini gri”, “Dita e parë dhe e fundit” nga Adem Gashi, “Shën Valentini”, “Fleta e bardhë” nga Primo Shllaku, “Duhet kërkuar dashurinë”, “Ne vajzat, bijat, motrat” nga Nerimane Kamberi, ““Nekrologji”, “Lutja e mbrëmjes” nga Curtis Bauer, “Shën Valentini”, “Kushtetuta” nga Dalila Hiaoui, “Xhelozi e detit”, “Rob i manive” nga Timo Flloko, “Amulli”, “Veprimtare e pabesë” nga Vlora Konushevci, , “Rrno vetëm për me tregue (Pëshpëritja e At Zef Pllumit) nga Ahmet Selmani, “Bota rrotullohet”, “Kasandra në shërbimin tuaj” nga Anna Hoffmann, “Gruaja e dëshmorit”, “Ende harku” nga Emin Z. Emini, “Rekuiem 20/22”, “Në rrethin e hënës” nga Luccila Trapazzo, “Ikja e kalorësit të fundit”, “Pikë tamël në sy” nga Xhevat Latifi, “Listë personale” nga Blerina Rogova Gaxha, “Biletat”, “Ne jemi duke u dënuar për mëkatet tona” nga Ndue Ukaj, “Njeriu mes mjegulle” nga Halil Matoshi, rrumbullakuan këtë natë përgjatë dy orëve, me ç’rast u dëshmua se poezia është e pakrahasueshme në artin e saj, andaj jo rastësisht cilësohet si “mbretëresha e arteve”.
Edicioni i pestë i Festivalit të Poezisë “Republika”, këtë vit u mbështet nga Komuna e Prishtinës dhe Instituti Goethe në Prishtinë. Ndërsa sponsor medial është gazeta online për art dhe kulturë, KultPlus.
Fotografitë: Ferdi Limani/ KultPlus.com
Xhevat Latifi
1.
Nuk e kujtoj moshën kur kam mundur të dalë nga shtëpia dhe të kem përfunduar duke luajtur më ujin e çezmës në anën tjetër të rrugës. Një gyp çeliku, në mes gurësh të mëdhenj ngjyrë argjendi që dikur nxirreshin, nga bedenat për të bërë dhe katet e para të shtëpisë, të radhitur me mjeshtri më vonë dhe ishin mbuluar çimento. Uji që kishte rrjedhur për vite duke i zbardhur pjesën e poshtme të gypit, e kishte gërryer ngadalë dhe në qetësi. Një gojë me dhëmbë të bardhë mbetej e buzëqeshur në rrezet e diellit, kur loja me ujë mbaronte dhe këmbët e qullura në pus të bënin me u largu me mornica në trup. Edhe sonte kur e dëgjoj zhurmën e rrjedhës nga ballkoni, më behet se çdo njeri ka në qiell një yll dhe një krua ku mund të fshehësh ëndrrat.
2.
Ditën që mësuesja, një grua me origjinë nga Ohri na dha për detyrë shtëpie të mësonim përmendsh poezinë e Lasgush Poradecit “Kroi i fshatit tonë”, në mbrëmje në ekranin bardhë e zi, B.P. një tenor dibran po performonte po ato vargje të kompozuara nga një muzikant kosovar në emisionin muzikor të Radio Televizionit të Prishtinës. Nuk është se ndjehesha i afërt me atë lloj muzike lirike, që s’di pse atëherë e quanin “muzikë serioze”, por në shpërqendrim dhe mos durim për ta shikuar, ai tenori po këndonte pikërisht vargjet të cilat i kisha për detyrë ti mësoja përmendsh. Më shumë se vargjet dhe muzika e këngës, më pat bërë përshtypja e atij momenti një në miliardë që të këngëtari dhe poeti njësoheshin në një dimension të tretë, sa që prej atij momenti në imagjinatën time këngëtari dhe Lasgushi u bënë një simbiozë. Poezia futej në dimensione të tjera dhe bashkë me muzikën po bëhej magji. Magji kjo që do të zgjaste aq shumë, aq që sa herë të takoja më vonë diku Lasgushin, imazhet gjestet e duarve dhe frymëmarrjet e këngëtarit ishin aty. Imazhe që kurrë nuk i kisha humbur, televizioni bardhë e zi dhe liqeni tek dimëron me krahnezë pemësh e bardhësi e llahtarshme. Koha tjetër të mësimit të poezisë atë natë, natyrshëm ishin ecejake e përpjekjeje prej amatori të muzikës, që duke u munduar të imitojë këngëtarin, për tu bërë njësh me të, e që më së shumti kisha problem me gojën, nuk arrija të merrja qëndrimin e Ooo-së, deri vonë natën, sa që ndonjë herë merrja vërejtjen e Nanës “Mos bëjë potere!” Edhe të nesërmen. Rrugës për në shkollë loja më duar vazhdon, dhe kur lëshoja zërin “..ujë i kulluar”, përcillej në kor nga të qeshurat e shokëve! Në klasë të gjithë besoj të kenë pritur që unë t’i futesha recitimin të vjershës si një tenor, por këtë nuk e bëra. E thashë poezinë, shpesh herë duke u gjuajtur nga bankat me “ujë të kulluar” . Mësuesja, ajo që aq bukur na kishte përshkuar liqenin që kishte frymëzuar Lasgushin, u detyrua të ngritej në këmbë dhe të kërkonte qetësi!
3.
Në një festival të poezisë në Pogradec, miqtë që kisha njohur i kisha mërzitur duke ju kërkuar që të shkonim të vizitonim Kroin e Lasgushit. Liqeni me piklat e zogjve të bardhë që po lahej në dritë, korani dhe ngjalat, dollia për poezitë e lexuara, mbeteshin nën hijen e bronztë të Lasgushit me Cucin e vogël që po i bënte roje. Pleqtë me bastun pinin kafen e mëngjesit dhe nga një teke si e do zakoni, krejt afër është edhe një krua me ngjyr’ ergjënd i lyer, do të shkruante Lazër Sotir Gusho. Një trajtë e bukurisë ishte shndërruar në kult të imazheve. Ai dhe do ta quante bukuri e llahtarshme për atdheun, për njeriun, për dashurinë. Unë i dalë nga vetja në heshtje që prishej nga gurgullima po kërkoja Vdekjen e Nositit,Yllin e Dritës, ku muzat, Ora e Mirë, zanat apo engjëjt e kaltër, u japin poetëve ose u marrin fjalët për të përshkuar pankohësinë. Në ujin që po rridhte me laryshi po shihja Çenar Qeshmën time, një krua që kisha para shtëpisë! Duke qenë se kroi gjendet në udhëkryq rrugësh, shpesh herë dilemat gjate jetës sime këtu kanë marrë përgjigjen: Shko rrjedhës së ujit, me pas mirë e mbarë!
Kallnor 2022./ KultPlus.com
Poezi nga Xhevat Latifi
2022
Do të të tregoj të gjitha vjershat
Dhe ato të pa këndumet
Do bejmë më pas një pikturë puplash
që ka muzgun dhe agminë bashkē
do jetë njejtë si nje trup i dale nga mjegulla
Njē kalë i bardhë i harbuar që ikën e para dhe pas e ndjek drita!
Mund tē jetë libër i mire
Nuk e di!
Pse kush i mësoi të gjitha!
Kallnor
XL./KultPlus.com
Poezi nga Xhevat Latifi
(Sërish me nanën)
Nana, vonë binte me fjetë
mbulonte fëmijte e më pas babës, i vinte dhe xhup.
Te e vona shkrifte flokët
E para fytyrë në mëngjes që shihja ishte nana:
-Zgjohu me shkue n’shkollë, mos vono!
Kështu kaluen shumë vjet
Nana mbulonte çdo zhurmë, çdo mungesë, mbulonte fëmijët edhe nga frika
Dhe nga nji shtet që vriste e hahej me botën se ishte i drejtë.
Nji ditë në gjykatën e Gjilanit,
nana përgjigjej për armën që kurrë s’e pamë,
ishte sajesë regjimi!
Nanë,- a frigohesh i thashë,
për me mund frikën time!
Nuk frikohet Nana!-dhe mbylli butë derën e gjykatës së pakuptimtë!
Çfarë arme ishte mbulesa e nanës
sall flakrat e nositit- gji i thellë…
*
Pas luftës nanës i ra nuri i paqes,
sërish binte vonë duke mbuluar fëmijët,
tash në katër anët e botës!
Pa shkuar kurrë në shkollë dinte përmendsh kohën
si matet në meridiane kohore
E ndante pensionin e pleqërisë me nipa dhe mbesa
luante lojën “një ty, një mua”
Gjersa një ditë drita ju ndal në qerpik!
*
Nanën kurrë s’e kam kuptuar pse aq shpejt ndizte zjarrin,
Nji ffyyyyy dhe zjarri bëhej murlan
Prushi i zjarrit t’nans m’vjen tash n’gji
Kur unë mbuloj fëmijët në dhomë,
a nga larg, nëpër qoshet e botës.
Zjarri i nanës gjithmonë rri ndezur! / KultPlus.com
Poezi nga Xhevat Xh. Latifi
*Pentza ose dashuria për ujin
Unë të flas për ujin e egër
Ku ëndrra ka fjetur me faqe në tokë dymijë vjet
Në një rrasë guri vija rrudhash
gjama e burrave shtatë herë pështjellë rreth kokës
e sytë, sytë mbetën me pa shpatën.
Është malli i nënës që nuk njohu gjogun e Konstandinit
të larë në djersë të ftohta.
Epo, mund të jetë dhe nga malli i Ajkunës
me cep floku qullë lot udhëkryqin Egnatia
udhën për Shkodër tutje për Risanin e Teutës
( i ngjanë kthimit në Itakë)
Askush nuk mund me nëmë bjeshkën
Alpet e luleborës që u këndon lahutar Shkreli
Pse nuk bahesh burrë me pranue
Se me dashtë vendin tand është me pas nishan diellin në sy
Bjeshka do ujkun e vet!
Bjeshka ka këngën e vet!
Ka një tjetër zjarr që ngrohë cepat
Borë mbi borë n’maje kuvend nimfash
Është koha me i lëshue za lutjes së fundit
O Zot, ma hjek nëmën!
Mallkimi le t’u bjerë atyre që deshën me kallë
Çfarë deshën ata në bjeshkën tonë!?
Në kohën e ikjes së madhe këtu na shpëtoi
Uji i bardhë tamël
*
Pergamenë me bojë kanë
vajza magjike Pentza shkruan urtësinë
Alkimi dritë yjesh vizatohen qiellit
*
N’behar uji i egër e bartë farën ( si Varkën e Noas) në fushë
Uluni, edhe në gjumë kur merrni frymë
Bjeshka ruan farën tonë!
Kjo është poezia fituese në edicionin e XVII-të të takimeve letrare “Azem Shkreli”./KultPlus.com
Xhevat Latifi
Është dimri i parë që je jashtë shtëpisë
M’bahesh se je rritë je ba ujk
shikon nga larg shtëpinë e mbuluar me borë
pështjell shallin…
Shikon…
Atlantiku ka ngjyrën e syve tu
( i thellë, i madh pikëtakohet në qiell)
E sheh si e rrah era e rrinë mes nesh si peshkop me bastun!
Ki kujdes ajsberg ( duket se është femër ) ta mbyll syrin
por brenda ka bjeshkë te ftoftë akulli që e rrëzoi Titanikun
Papush!
Titaniku s’ka qene gjë tjetër sall ai pampuri i zi i këngëve te moçme
Si Qeraxhiu Grebenesë, që ka bart burra tutje në kontinent
(gratë kanë lënë përgjysmë gatimin tuj prek me duart e miell flokët e shprishura)
Amerika ka dimrin e egër Atlantikun e trishtuem
Shtëpi gazetash si kulla prej letre
ëndrrat dhe dashuritë i fusin në kronikë të zezë!
Ti ke me pa në Bronx të rinj që këndojnë (shqip) rreth zjarrit
Që fërkojnë duart për ëndrrën e lirisë
E ëndrra e lirisë duket se fluturon bashkë me xixat që dalin nga boritë.
Ke me pa njerëz qe flenë trotuareve të mbuluar me gazetë e plastmas
Nuk di nëse i kanë lexuar apo e kuptojnë botën me të tjerë sy.
Kujdes: Statuja e Paqes, ka një tjetër kuptim
nga çfarë kishte natën 30 dhjetorit 1998
Bora ishte mbi kulm e flaka e luftës mbi Drenicë
Kujto: Nga Amerika ka nisë ëndrra për çlirimin e atdheut
Janë kthyer djalëria në Luftën e Parë Botërore me luftu për Shqypni
Nga aty Brigada Atlantiku e UCK-së
u nisë për Kosovë me 1999 si F-117 Stealth Fighters e NATO-s
Vogëlush në Boston tek Kisha e Shën Gjergjit
At Artur Liolin, ka të ruajtur bibliotekën e Fan Nolit
Shko gjej aty vjershën “Mbahu Nanë, se ke djemtë në Amerikë”
Është himn i frymës që na mban gjallë tash e njëqind mote.
(ok lets go,fuck this winter!)
Pa merak vogëlush, kemi diellin në shpind e dritën e saj në ballë
Është dimër vogëlush, po s’ka borë që ngrin lisin te varret
ulurimë ujku vjen zani i babës, i kaçakëve që hanë buke me një zjarr përreth!
(si një grumbull reperesh N’Bronx që nuk përtojnë me shikua vëngër)
Mban mend këngët e kreshnikëve Ajkunën e Omerin?
Nuk ka qa jo Ajkuna, po ka pas mall!
Me pas për rreth oxhakut Omerin e ri, me ulë në prehër me i k’nue ninullë
Me pa se si i bahet kreshnik me i kthye ninullat në legjendë!
Euuu vogëlush shiko në shkallët e Theatre District Manhattan
luhet drama e ujkut Alpha dhe rruga e dritës për t’u kthyer në shtëpi
Në hukamë xhami të shoh se si e lëviz dorën tuj e vizatue Bablokun
një plis bardhë me ruajt për motin e aty ka pikë zanafilla e jetës në Illyria!
Të rrahurat e zemrës të behën flamur që ka në kujtesë ujin e rrënjëve
( Je më i fortë se sa dukesh, më jee me i forte nga çmendon )
Na duhen ujqër të rinj
që malet mos mbesin pashkelur!/KultPlus.com
