Etiketë: Yll rugova

Promovohet ‘Tipografia shqiptare 1555-1912’ nga Yll Rugova, sjell historinë e shkronjave, shtypshkronjave dhe alfabeteve të gjuhës shqipe

Posted on by Kult Plus

Historia e shkronjave, shtypshkronjave dhe alfabeteve të gjuhës shqipe që nga viti 1555 deri në vitin 1912 tani mund të gjenden të ndërthurura në librin ‘Tipografia shqiptare, 1555  – 1912’ të Yll Rugovës, libër ky që dje u promovua në Prishtinë, përcjell KultPlus.

Ndonëse autori ka synuar që në fillim të gjurmoheshin vetëm gjurmët tipografike të botimeve të hershme shqipe, studimi i tij na dërgon në një rrugëtim që nis nga viti 1555 e vazhdon deri më 1912.

Libri është i ndarë në tre pjesë kryesore. Në pjesën e parë prezantohen veprat dhe autorët e hershëm, duke filluar me Mesharin e Buzukut, pastaj me Budin, Bardhin e Bogdanin, të gjithë me vepra të shtypura në Itali. Për të vazhduar më pas në anën e Adriatikut, së pari me shtypshkronjën e Voskopojës, të udhëhequr nga Grigori i Durrësit, shpikës i një alfabeti origjinal të shqipes, e deri tek viti 1824 kur është shtypur një libër i parë i njohur në gjuhën shqipe në Ballkan, në ishullin e Korfuzit.

Në pjesën e dytë trajtohet më në detaje çështja e fenomenit të shpikjes së alfabeteve origjinale të shqipes, duke filluar nga alfabeti më i hershëm nga Kozma i Durrësit, për të kaluar përmes Theodhor Haxhifilipit, Jan Vellarait, Naum Veqilharxhit e deri te Hasan Tahsini në fundin e shekulli të 19-të.

Në pjesën e tretë shfaqen iniciativat e para kombëtare për ngritjen e shtypshkronjave, për të vazhduar me Shoqërinë e Stambollit që ka shtypur veprat e veta të kroatit Anton Zeliç në Stamboll, e ku siç mëtohet Sami Frashëri vetë ka gdhendur shkronjat e alfabetit në Stamboll. Pastaj vazhdohet me shtypshkronjën shqiptare në Bukuresht, me Mbrothësinë e Kristo Luarasit në Sofje e me shtypshkronjat shqiptare në Korçë e Shkodër.  

Në këtë promovim foli vetë autori Yll Rugova i cili u shpreh se ky libër trajton historinë e tipografisë shqiptare deri në vitin 1912, kurse pas këtij viti, do të duhen edhe 2-3 kërkimet për të cilat ai do të vazhdojë të kërkojë më tutje.

“Në periudhën në të cilën e kam trajtuar unë këtë libër, tipografia dhe shtypshkrimi kanë qenë të lidhura me njëra-tjetrën sepse tipografia nuk është realizuar jashtë shtypit. Në këtë kontekst qëllimi ka qenë që të identifikohen të gjithë librat që janë në gjuhën shqipe edhe të mund të gjenden burimi i secilës prej shkronjave që janë përdorur e që nuk është një punë shumë e lehtë sepse nuk ka shumë njohuri jo vetëm për tipografët shqiptarë por në përgjithësi tipografët nuk janë rrënjësisht duke hulumtuar e megjithatë në librat që i kemi ne disa informata i kemi gjetë.”, u shpreh Rugova.

Duke folur për librin, Rugova shton se gjatë hulumtimeve ka vënë re se tek Meshari i Gjon Buzukut, shkronjat janë sipas modelit  të Nicolas Jenson, i cili ka jetuar dhe vepruar në Francë dhe ka vizatuar Rotundën veniciane ku më pas 50-vjet pas vdekjes së Jensonit ka përfunduar shtypshkronja në punishten ku është ‘Meshari’.

“Tek Meshari ato shkronja janë krejt të vjetruara, kështu e dimë që ajo shtypshkronjë duhet me qenë diçka jo shumë e pasur dhe jo shumë e zhvilluar.”, thotë Rugova.

I pranishëm në këtë promovim ishte edhe albanologu dhe historiani, Jahja Drançolli i cili u shpreh se sot në Evropë dhe në botë bëhen shumë diskutime dhe shkruhen shumë studime për problemin e tipografisë.

“Në këtë kuadër, monografia që po promovojmë sot si e para e këtij lloji te ne, ofron risi me vlerë të veçantë dhe hap shtigje të reja kërkimi në shumë fusha shkencore jo vetëm albanologjike. “, u shpreh Drançolli duke shtuar më tutje se problemi qëndron që trajtohet në këtë libër është tipografia arbërore-shqiptare.

Duke folur për atë çka trajton Tipografia, thotë se kjo shkencë e cila shpjegohet si një kompozitë e përbërë nga fjala typos – vulë dhe grafien për të shkruar.

“Përkufizohet ndryshe edhe si shkenca e shkronjave, arti i përdorimit të shkronjave tipografike, aftësia për të rregulluar, krijuar, formësuar dhe përdorur në mënyrë funksionale shkronjat. Për të shpjeguar më hollësisht këtë term dhe objektin e këtij studimi, autori Yll Rugova ka shfrytëzuar burime të ndryshme historike të ruajtura në arkiva e biblioteka të Europës, si dhe literaturë relavante, fjalorë, enciklopedi, leksikone, etj.”, u shpreh ndër të tjerash profesori Drançolli.

Tutje, Drançolli thotë se pjesa e parë e e këtij libri ofron njoftime duke filluar me shtypshkronjat e para ndër shqiptare, tipologjinë e shkrimeve dhe influenca latine, venete, greke dhe sllave, duke spikatur gotikën e Italisë Veriore, rotundën venete, rotunda e Mesharit, germat e veçanta, inicialet, si dhe botimet e realizuara në vitet 1592-1824.

“Pjesa e dytë e librit i sillet njoftimeve të detajizuara lidhur me germat ekskluzivisht shqip duke u ndalui- edhe në raste konkrete specifike, siç janë “Shtypi i Evetareve”, “Gdhendja e alfabetit te Vithkuqit”, “Gdhendja e germave në Rumani””, u shpreh ndër të tjera Drançolli duke shtuar se pjesa e tretë përfshin njoftime historike për tipografinë në periudhën e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, njoftime të cilat plotësojnë në mënyrën më domethënëse temën qendrore të kësaj pjese, që është tipografia e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe periudha e Pavarësisë së Shqipërisë.

Ndërkaq, fjalën në këtë promovim e mori edhe profesori Shyqri Nimani i cili vlerëson se botimet e tilla janë të rralla dhe jepen shumë rrallë gjatë jetës së njeriut.

Sipas Nimanit, Yll Rugova këtë libër e ka bërë me të gjithë ato parametrat e domosdoshme shkencore dhe estetike dhe kjo është një gjë të cilën sipas tij nuk mund ta mohojë askush.

“Është shumë e rëndësishme që Ylli ka vjelë të gjithë që ka mundur të vjelë të gjitha dëshmitë të cilat janë apo gjenden sot e kësaj dite në arkivat e Shqipërisë sidomos dhe në arkivat jashtë shtetit apo hapësirave shqiptare’, u shpreh Nimani.

Botimi i librit bëhet nga “Trembelat”, nën siglën botuese “Varg” për librin e shtypur në Prishtinë, kurse për formatin digjital botimin e ka marr përsipër “Berk” në Tiranë. Botimi digjital në formatin “e-book” është i qasshëm për publikun nga muaji gusht, kurse libri i shtypur do të jetë këto ditë nëpër libraritë në Prishtinë e Tiranë.

Botimi i librit është mbështetur pjesërisht nga subvencionet e Komunës së Prishtinës. / KultPlus.com

“Tipografia shqiptare 1555-1912” e autorit Yll Rugova sjell në dritë historinë për shtypshkronjat, alfabetet dhe tipshkronjat shqiptare

Posted on by Kult Plus

Era Berisha

Libri “Tipografia shqiptare 1555-1912” nga autori Yll Rugova është një kërkim dy vjeçar mbi historinë e shkronjave, shtypshkronjave dhe alfabeteve të gjuhës shqipe. Ndonëse autori ka synuar që në fillim të gjurmoheshin vetëm gjurmët tipografike të botimeve të hershme shqipe, studimi i tij na dërgon në një rrugëtim që nis nga viti 1555 e vazhdon deri më 1912, shkruan KultPlus. 

Libri është i ndarë në tre pjesë kryesore. Në pjesën e parë prezantohen veprat dhe autorët e hershëm, duke filluar me Mesharin e Buzukut, pastaj me Budin, Bardhin e Bogdanin, të gjithë me vepra të shtypura në Itali. Për të vazhduar më pas në anën e Adriatikut, së pari me shtypshkronjën e Voskopojës, të udhëhequr nga Grigori i Durrësit, shpikës i një alfabeti origjinal të shqipes, e deri tek viti 1824 kur është shtypur një libër i parë i njohur në gjuhën shqipe në Ballkan, në ishullin e Korfuzit. 

Në pjesën e dytë trajtohet më në detaje çështja e fenomenit të shpikjes së alfabeteve origjinale të shqipes, duke filluar nga alfabeti më i hershëm nga Kozma i Durrësit, për të kaluar përmes Theodhor Haxhifilipit, Jan Vellarait, Naum Veqilharxhit e deri te Hasan Tahsini në fundin e shekulli të 19-të. 

Në pjesën e tretë shfaqen iniciativat e para kombëtare për ngritjen e shtypshkronjave, për të vazhduar me Shoqërinë e Stambollit që ka shtypur veprat e veta të kroatit Anton Zeliç në Stamboll, e ku siç mëtohet Sami Frashëri vetë ka gdhendur shkronjat e alfabetit në Stamboll. Pastaj vazhdohet me shtypshkronjën shqiptare në Bukuresht, me Mbrothësinë e Kristo Luarasit në Sofje e me shtypshkronjat shqiptare në Korçë e Shkodër.   

Ballina me germat e Todrit dhe Vithkuqit.

Autori Yll Rugova në një intervistë për KultPlus ka treguar se ka edhe shumë autorë e shtypshkronja tjera që janë ndjekur si hulli më vete në këtë libër. Ai përmend edhe të dhënat që tregojnë se shtypshkruesi i parë arbër është Bernard Vitali në Venedik, i cili ka vepruar të paktën nga viti 1496 deri më 1539 kur edhe besohet të ketë vdekur.  

“Te Vitali janë shtypur edhe Rrethimi i Shkodrës e edhe Historia e Skënderbeu nga Marin Barleti. Në një botim të hershëm nga viti 1498 Vitali e shënon vetën si shqiptar. Asnjë vepër e tij nuk është shtypur në gjuhën shqipe. Qysh dihet mirëfilli libri i parë i shtypur shqip vjen pak më vonë në vitin 1555, megjithatë, vepra e Vitalit mund të konsiderohet me rëndësi për tipografinë shqiptare”, ka thënë Rugova. 

Përveç pjesës tipografike, libri trajton edhe çështjen e shpikjes së alfabeteve origjinale të shqipes, që është një shtresë shumë e veçantë e historisë së popullit shqiptar.   

Kur në vitin 2020 pandemia COVID-19 e paralizoi gjithë rruzullin, për autorin janë krijuar rrethanat për të ndjekur gjurmët tipografike të botimeve të hershme shqipe. Në fillim, synimi i tij qe të gjurmohej ndonjë rast si ai i Buzukut e ai i Bardhit, por në fund të gjitha janë lidhur me njëra tjetrën asisoj saqë autori ka përfunduar me një studim që nis nga viti 1555 me botimin e Buzukut në Venedik e deri në vitin 1912 kur nisin më ngjeshur punën shtypshkronjat e para shqipe në Shqipëri. 

“Gjatë dizajnimit të tipshkronjave kam hasur në vazhdimësi në hendeqe sa i përket të dhënave historike jo vetëm për shkronjat e botimeve në shqip, por edhe për të dhëna të tjera në lidhje me shtypin e tyre. Për shembull te Fjalori i Bardhit, përveç që është shtypur në Romë në vitin 1635, s’kam pasur ndonjë të dhënë tjetër. Më është dashur ta dizajnoj si tipshkronjë germat e Frang Bardhit në mungesë të këtyre të dhënave. Të dhëna të tilla kishte tepër pak edhe për autorë të tjerë si Buzuku, Budi e Bogdani. Ani pse të gjithë këta autorë janë hulumtuar mjaft dendur për nga aspekte të tjera, si gjuhësia, e jetëshkrimet. Duke u marr tash e sa vjet me dizajnimin e tipshkronjave (fonteve), ky hendek e ka vështirësuar shumë punën, duke qenë se disa prej këtyre tipshkronjve kanë si bazë elemente tipografike edhe të historisë sonë”, shpalos Rugova. 

Inicialet e Mesharit në libra të tjerë në Venedik

Nga viti 1555 deri më 1912, në libër përfshihen histori të ndryshme të veprimtarisë tipografike dhe puna e hulumtimit ka qenë me të vërtetë një sfidë më vete për autorin.  

“Duke mos qenë i trajnuar si historian kërkimi ka qenë një sfidë. Për më shumë, mes viteve 2020 dhe 2022 isha në shumicën e kohës në Bruksel, pa qasje në bibliotekat e arkivat e Kosovës e Shqipërisë. Jemi me fat që në ditët tona një pjesë e madhe e këtyre materialeve e punimeve të mëhershme janë edhe në formën e skanuar që mund edhe të sigurohen online. Ishte fat i madh për mua që një iniciativë digjitalizimi kishte ndjekur edhe Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, e edhe Arkivi Qëndror i Shtetit në Tiranë. Një pjesë e madhe e materialeve janë siguruar aty. Pastaj materiale janë siguruar edhe nga bibliotekat e digjitalizuara në Paris, Vjenë, Zagreb, Athinë e Berlin. Për një pjesë të materialeve më është dashur të udhëtoj edhe fizikisht në Prishtinë e Tiranë, e të kërkoj edhe ndihmën e kolegëve, shokëve e familjarëve, të cilët i falënderoj përzemërsisht”, thotë ai për KultPlus.

Janë disa fragmente të historisë në libër, ato për të cilat autori është përkujdesur më në detaje, e disa të tjera janë trajtuar më në kalim, kushtëzuar nga burimet në dispozicion, por edhe nga vetë rrjedha që libri ka marr. Edhe pse konsiderohet se disa çështje që trajtohen në libër meritojnë edhe kërkime të veçanta, e disa prej tyre mund të ishin edhe tema më vete për ndonjë botim monografik, këtë herë autori është mjaftuar me të dhënat që janë botuar aty, të cilat shpesh janë të përcjellura edhe me ilustrime konkrete nga skanimet apo fotografitë relevante. 

Sipas tij, edhe pse e vështirë, ai si veçantinë e librit apo edhe pjesën më të rëndësishme e konsideron procesin e vazhdueshëm të hulumtimit të të dhënave, që për të ka qenë tejet befasuese.  

Për të, me rëndësi është ndoshta që në libër për herë të parë ngushtohet perimetri i mundësive sa i përket shtypshkruesit të Mesharit. Autori na tregon se duket shumë e mundur që libri më i hershëm shqip të jetë shtypur te punishtja e vëllezërve Scotto në Venedik. Pra, në libër janë shtuar ca të dhëna mbi punën e rëndësishme të historianes Luçia Nadin në kërkimin e inicialeve dekoruese nga botimet e kohës. 

“Ndoshta mund të jenë me interes për publikun edhe gjurmët e një doktoranti në Padovë me emrin Gjon Buzuku në vitin 1567. Ky Gjon që vinte nga Friuli afër Venedikut, si duket ishte biri i një Martini, pra nuk duket të jetë Gjon Bdek Buzuku i Mesharit. Megjithatë, është një gjurmë e rrallë me këtë emër në shënimet arkivore të kohës, dhe besoj meriton të ndiqet më tutje. Në libër për herë të parë e vërtetojmë pa mëdyshje edhe se Ëvetari i Naum Veqilharxhit është shtypur në Bukuresht. Përveç kësaj kemi gjetur edhe emrin e litografit, Georg Wenrich, që ka bërë litografimin e kësaj vepre në vitin 1844. Kjo është një gjetje me rëndësi që mbyllë një debat tashmë njëshekullor mbi këtë temë. Ka edhe informata të tjera me rëndësi për Voskopojën, Grigorin e Durrësit, Theodhor Haxhifilipin, e pastaj edhe për Kristo Luarasin, e Dhori Kotin. Për këdo që ka interesim në këto tema, besoj se libri do të jetë me interes”, tregon Rugova. 

Germat e alfabetit të Todhrit të gdhendura nga Alois Auer në vitin 1850

Ndërkaq, promovimi i librit “Tipografia shqiptare 1555-1912″ vjen më 2 tetor 2022, (ditë e diel), duke filluar nga ora 14:00, në qendrën për kulturë alternative “Defy Them” në Bregun e Diellit në Prishtinë. Dhe për suksesin që potencialisht do të ketë libri, autori Yll Rugova potencon se interesimi më i madh pritet të vijë nga studiuesit e librit, bibliografistët, dizajnerët grafikë, arkivistët e gjuhëtarët. Por, shpresat ai i mban edhe tek kureshtja e lexuesve të tjerë që i përkasin edhe fushave të tjera. 

Krejt në fund, autori Yll Rugova na shpalos edhe vlerësimin e tij rreth literaturës tipografike dhe punës që po bëhet në këtë fushë. 

“Mbase është mirë të sqarohet dallimi mes dorëshkrimit dhe tipografisë së pari. Përderisa të dyja kanë si bazë shkronjat, kjo e dyta është më e re historikisht dhe vjen vetëm pas shpikjes së shtypshkrimit nga Johannes Gutenberg në mesin e shekullit të 15-të. Germat tipografike janë të punuara, vizatuara e dizajnuara përpara se ato të vihen në përdorim, kurse shkronjat që i përdorim në kaligrafi apo dorëshkrim janë të aty-për-atyshme, të menjëhershme, pa ndonjë kontemplim paraprak për formën e tyre. Së këndejmi, te germat tipografike kemi gjithmonë përsëritje të shenjave të njëjta grafike, përderisa në germat e dorëshkruara ato në vazhdimësi dallojnë nga njëra-tjetra në madhësi e formë. Për dorëshkrimet dhe kaligrafinë më shumë merren paleografët, kurse me tipografinë bibliografët e tipografët”, thotë ai. 

Sipas tij, pas vitit 1912, ka pasur një zhvillim të ndjeshëm të bibliografisë ndër shqiptarë me qendrat kryesore Tiranën dhe Prishtinën. Por që në lëminë e interesimeve bibliografike shkronjat dhe shtypshkronjat rëndom nuk kanë qenë subjekte të kërkimeve serioze. 

“Së këndejmi, për tipografinë ka shumë pak hulumtime e shumë pak informata në literaturën shqiptare. Kjo vërehet edhe nga mungesa e terminologjisë shqip sa i përket shtypshkrimit. Ka pasur një interesim më serioz në fund të viteve të 80ta në Prishtinë e Tiranë nga profesorët e nderuar Shyqri Nimani e Vasil Konomi që kanë botuar mbi tematikën që trajtojmë, por ato nuk janë përcjell tutje edhe nga studiues të tjerë. Në aspektin historik për tipografinë ndoshta ndër tekstet më të hershme është ajo e Kostandin Kristoforidhit në vitin 1885, e mbajtur si ligjëratë në Elbasan ku flitet për Gutenbergun dhe pak për shkronjat. Pas kësaj ka pasur edhe tekste të tjera mbi tipografinë dhe shtypshkrimin nga Mit’hat Frashëri e Milto Guro, por ka munguar një kërkim sistematik i kësaj lëmie në lidhje me botimet shqiptare. Se tipi i shkronjave është me rëndësi mund ta shohim te përpjekjet e suksesshme të studiuesit frëng Mario Roques që të përdorte pikërisht shkronjat si argument për të mëtuar Venedikun si vend shtypi të Mesharit të Gjon Buzukut”, përfundon Rugova. 

Padyshim, tek libri “Tipografia shqiptare 1555–1912” nuk janë shteruar të gjitha informatat që lidhen me këtë tematikë, por autori shpreson që janë vënë disa pika themelore për të nisur një diskutim të mirëfilltë. 

Alfabeti i Stambollit sipas gdhendjeve në Stamboll. Këto tipshkronja mëtohet se i ka gdhendur vetë Sami Frashëri

Botimi i librit bëhet nga “Trembelat”, nën siglën botuese “Varg” për librin e shtypur në Prishtinë, kurse për formatin digjital botimin e ka marr përsipër “Berk” në Tiranë. Botimi digjital në formatin “e-book” është i qasshëm për publikun nga muaji gusht, kurse libri i shtypur do të jetë këto ditë nëpër libraritë në Prishtinë e Tiranë. 

Botimi i librit është mbështetur pjesërisht nga subvencionet e Komunës së Prishtinës. / KultPlus.com

“Tipografia shqiptare 1555-1912” i Yll Rugovës promovohet në Prishtinë dhe Tiranë

Posted on by Kult Plus

Libri “Tipografia shqiptare 1555-1912” i Yll Rugovës do të promovohet në Prishtinë dhe Tiranë në muajin tetor, përcjellë KultPlus.

Dy vjet izolim të COVID-19 kanë liruar hapësirë për një hulumtim të veçantë mbi historinë e shkronjave, shtypshkronjave e botimeve shqiptare. Histori që mbase fillon edhe para botimit të Mesharit në vitin 1555, me inkunabulat e familjes Vitali, e që na është dashur ta ndërpresim më 1912 kur numri i shtypshkronjave dhe shtypshkronjësve shqiptar shumëfishohet.

Në libër diskutohet, përveç tjerash, për germat rotunda të Nichola Jensonit që përdoren te Meshari, për tipshkronjat e Alois Auerit të alfabeteve origjinale shqipe të Todhrit e të Veqilharxhit në mesin e shekullit të 19të, për gdhendjen në çelik të alfabetit të Stambollit nga vetë Sami Frashëri, e për shtypshkronjën prodhimtare të Kristo Luarasit. Kërkimi trajton të gjitha shtypshkronjat a shtypshkronjësit që kanë vepruar në viset shqiptare, e të gjithë librat në gjuhën shqipe nga kjo periudhë.

Promovimi do të mbahet më datë 2 tetor në Prishtinë, në Defy Them / Qendrën për Kulturë Alternative, ora 14:00.

Pak ditë më parë libri është botuar në formatin e-book nga shtëpia botuese Berk në Tiranë. Ndërkohë, më 6 tetor libri do të promovohet edhe në Tiranë te Berk, ora 17:00. / KultPlus.com

Receta e rakisë rreth vitit 1820 me alfabetin e Todhrit (FOTO)

Posted on by Kult Plus

Shkruan: Yll Rugova

Historia e alfabetete origjinale të shqipes që njihet shumë pak.

Në Arkivin Qëndror të Shtetit në Tiranë, në mesin e qindra fletëve në gjuhën shqipe të shkruara me alfabete origjinale janë edhe disa shënime nga Simon Kazanxhiu me receta të kohës mes viteve 1821 dhe 1830. Mes tyre është edhe kjo faqe me këshilla në formë recete për të përmirësuar shijen e rakisë së bërë në shtëpi. Të dhënat e Simon Kazanxhiut në AQSH gjenden në dosjen me emrin e tij dhe janë transliteruar që më parë nga Qamil Haxhihasani dhe më pas nga Robert Elsie. Po e japim këtu të transliteruar recetën e rakisë (f. 50v) me shtesë të shenjave të pikësimit për lehtësim leximi nga ana jonë:

Kur të jetë rakij e keqe qi të ket er e të mos pihet, të marrish drun e plepit t’egër ja drun e laithis, nonjanën këcosh, e ta djegish e të bahet thingill. Pra, atë thingjill ta shtypish, pra, se ta shtypish të marrësh atë rakiin e keqe qi ka er e s’pihet e ta shtijesh në nji imbik ene ti shtijesh atë thingjill të shtypun mrenda më imbikt bashk me atë raki të keqe e ta baish. Nenjiher ajo rakii del e mir, ene ma si vjene era.

Thëngjilli nga druri i plepit të egër ose druri i lajthisë qenka zgjidhja për të hequr erën e keqe të rakisë. Këtë dhe shumë faqe të tjera me alfabete origjinale të shqipe kam pasur mundësi ti kem përpara në forma të ndryshme gjatë kërkimeve mes vitit 2020 dhe 2022 për librin Tipografia shqiptare 1555–1912 që po botohet këto ditë. Ka qenë befasi që pikërisht me alfabetin e Theodhor Haxhifilipit kishte me qindra faqe të shkruara nga autor të ndryshëm, kryesisht në Elbasan për qëllime komunikimi mes vete, për të dhëna familjare, për të dhëna të sipërmarrjes, për shënime shkollore etj. Shënime të vjetra me alfabetin e Todhrit ka edhe në Bibliotekën e Vjenës, e në disa arkiva private familjare.

Prej fundit të viteve 1600 deri në fund të viteve 1800 janë shpikur jo më pak se 7 alfabete origjinale për të shkruar gjuhën shqipe. Këto alfabete vijnë kryesisht nga rajoni i Shqipërisë së mesme, në trekëndëshin Elbasan, Korçë, Berat. Më i vjetri prej tyre është zbuluar në manastirin e Shën Gjonit në Elbasan dhe mbijeton vetëm përmes një fletoreje të vogël me 58 faqe që njihet si Anonimi i Elbasanit. Alfabete të tjera të shpikura në periudhën e përmenduj janë edhe: alfabeti i Kodikut të Beratit (rreth 1780), alfabeti i Todhrit (rreth 1780), alfabeti i Vellarës (rreth 1800), alfabeti i Veqilharxhit (rreth 1825) Vaso Beut (rreth 1840), alfabeti i Tasinit (1878). Prej këtyre përhapjen më të madhe e kishte alfabeti i Todhrit, pas gjasash i shpikur nga mësuesi Theodhor Haxhifilipi nga lagjja Kala në Elbasan. Shkrimi më i vjetër me këtë alfabet mban datën 1780, kurse më i vonshmi është nga fillimi i shekullit të 20të.

Në librin Tipografia shqiptare 1555–1912 trajtohet historia e procesit të realizimit tipografik të shkrimeve në gjuhën shqipe nga shtypshkronja e Mesharit në Venedik e deri te shtypshkronjat shqiptare të periudhës së rilindjes kombëtare. Në këtë mes ka qenë e vështirë të anashkalohet edhe fenomeni shumë karakterist i shpikjes së alfabeteve, të cilat në shumicën e rasteve janë përdorur vetëm në formë dorëshkrimi, pa parë dritën e shtypit. Mes alfabeteve origjinale të shqipes, vetëm alfabeti i Todhrit dhe ai i Naum Veqilharxhit janë gdhendur për shtyp tipografik. Vështirësia e prodhimit të germave nga çeliku e plumbi ka bërë që rilindasit të përzgjedhin një alfabet me bazë germash latine për të shkruar gjuhën shqipe. / KultPlus.com

Rugova: Nuk kemi prodhuar asgjë konkrete si shtet që të mund të krenohemi ndërkombëtarisht, suksesi jonë i viteve të fundit është vetë Dua Lipa

Posted on by Kult Plus

Nga: Yll Rugova

Është i kuptueshëm reagimi ndaj postimit të fundit të Dua Lipës, shumë më mirë do të kishte qenë ta kishim ndonjë gjë tjetër për t’u krenuar ndërkombëtarisht, përveç të qenit autokton. Dyshoj, për shembull, se një foto e Nënës Terezë, ose e Ismail Kadaresë do të mund të përdorej si kundërargument ndaj fushatës së vazhdueshme serbe kundër Kosovës. Ose ndoshta është dashur të thotë “Kosovo Young Europeans”?

Ne si Kosovë nuk kemi prodhuar asgjë konkrete as si shtet, e as si popull që të mund të krenohemi ndërkombëtarisht. Në fakt, suksesi jonë më i madh i viteve të fundit është vetë Dua Lipa. Prandaj fakti që ajo s’ka gjetur ndonjë foto, a fjalë, a frazë më të mirë është dështim i yni.

Dështim së pari është për Ministrinë e Punëve të Jashtme, që as 2 dekada pas çlirimit nuk ka arritur të konsolidojë një imazh pozitiv në botë për Kosovën dhe popullin tonë. Për diçka të tillë do të nevojitej fushatë e vazhdueshme, lobim, e brendim, investim në sport, kulturë e në shkencë. Fatkeqësisht, nga këto fusha, Kosova ka shpenzuar veç në lobim, dhe atë lobim për interesa të individëve. Me paratë e shtetit për lobim është financuar botimi i një libri për Presidentin. E qysh po shihet nga raportimet e fundit, është lobuar edhe për ndarjen e Kosovës. Kaq sa i përket Kosovës.

Sukseset tona të vetme ndërkombëtare i kanë sjellur figurat si Dua Lipa. E mbase, nëse dikush nuk pajtohet me postimin e saj, le të bëhet vetë yll ndërkombëtar së pari, e pastaj le të postojë për vendin tondë diçka tjetër. Diçka të duhur. /KultPlus.com

Filmi i Kosovës “In Between” fiton çmimin kryesor të filmit të shkurtë në festivalin GoEast në Wiesbaden

Posted on by KultPlus

Filmi i Kosovës, “In Between” ka arritur ta marrë çmimin e parë të për filmin e shkurtë në festivalin GoEast në Wiesbaden, shkruan KultPlus

Filmi “In Between” është me regji nga Samir Karahoda e me producent Eroll Bilibani.

Kosova ka arritur edhe një sukses tjetër. Filmi “Zana” nga Antoneta Kastrati ka fituar një çmim tjetër për televizonin 3sat.

Lajmin e ka bërë të ditur zv.Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit në detyrë, Yll Rugova, përmes një statusi në Facebook, shkruan KultPlus.com

Yll Rugova: Kultura nuk ndalet

Posted on by KultPlus

Zëvendësministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Yll Rugova, ka informuar publikun për aktivitetet kulturore që po zhvillohen pavarësisht rrethanat të krijuara nga COVID-19, shkruan KultPlus

“Sonte nga ora 20:00 do të keni mundësinë të dëgjoni “Simfoninë nr. 9” të Beethovenit që sjell mesazhin e paqes mes popujve dhe që vlerësohet si një nga veprat më të mira të kompozitorit gjerman”, ka shkruar ndër të tjera Rugova në Facebook.

Këtu keni statusin e plotë:

“KULTURA NUK NDALET

Krahas shfaqjeve të suksesshme online nga teatrot e Kosovës, shfaqjet online mund të ndjeken tashmë edhe nga Filharmonia e Kosovës, Baleti i Kosovës, Galeria Kombëtare dhe nga Qendra Kinematografike e Kosovës.

Shfaqjet e Baletit mund të ndjeken çdo të enjte nga ora 19:00, ato të Filharmonisë të enjten dhe të dielën prej orës 20:00, filmat e QKK një herë në javë në televizionet e Kosovës dhe në Gjirafa, kurse nga Galeria, pjesë të koleksionit të saj dhe vepra të ndryshme nga cikli “artistë në karantinë”.

Sonte nga ora 20:00 do të keni mundësinë të dëgjoni “Simfoninë nr. 9” të Beethovenit që sjell mesazhin e paqes mes popujve dhe që vlerësohet si një nga veprat më të mira të kompozitorit gjerman.

Gjithashtu sonte, në kuadër të programit online për muajin prill, në ora 20:00, nëpërmjet formatit livestream në Facebook, transmetohet komedia “Shërbëtori i dy zotërinjve”, prodhim i Teatrit të Prizrenit.

Këto ditë kultura po vjen te ne”.

MKRS plotësohet me zëvendësministrin e dytë, Yll Rugova

Posted on by Kult Plus

Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit bëhet me zëvendësministrin e dytë. Ministrja Vlora Dumoshi, e ka pritur zyrtarisht zëvendësministrin Yll Rugova, në marrjen e detyrës.

Gjatë këtij takimi formal, Ministrja Dumoshi e njoftoi zëvendësministrin Rugova për programin dhe synimet që pritet të realizohen prej MKRS-së gjatë këtij mandati e veçanërisht për aktivitetet e punët që synohen që të arrihen gjatë këtij viti.

Ministrja Dumoshi tha se është një fat për ministrinë që ka ardhur në pozitën e zëvendësministrit një person si z. Rugova i cili i njeh fushat me të cilat merret MKRS-ja, pasi që ka qenë drejtor për kulturë, rini dhe sport në Komunën e Prishtinës.

Dumoshi e Rugova biseduan për ndarjen e përgjegjësive dhe bashkërendimin e punëve që ka përpara udhëheqja e ministrisë, nën frymën e një bashkëpunimi konkret dhe efikas.

Ministrja Dumoshi e njoftoi zëvendësministrin Rugova edhe me sfidat që ka MKRS-ja në avancimin e fushave që mbulon dhe se pret që bashkërisht t’i zgjidhin ato në kuadër të përmbushjes së objektivave të ministrisë.

Ndërkaq, zëvendësministri Rugova e falënderoi ministren për pritjen dhe u shpreh se do të angazhohet maksimalisht për të plotësuar nevojat dhe arritur pritshmëritë që janë vënë si synim në avancimin e kulturës, rinisë, sportit e trashëgimisë. /KultPlus.com

Yll Rugova emërohet zëvendësministër në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit

Posted on by KultPlus

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka emëruar Yll Rugovën zëvendësministër në Ministrinë e Kulturës Rinisë dhe Sportit.

Në njoftimin e qeverisë, thuhet se Yll Rugova, u lind më 1984 në Prishtinë, ai ka mbaruar studimet bazike dhe ato të masterit për Dizajn Grafik në Fakultetin e Arteve, Universiteti i Prishtinës.

“Ka qenë Drejtor i Kulturës në Komunën e Prishtinës nga radhët e Lëvizjes VETËVENDOSJE! në fillim të legjislaturës së fundit. Themelues i hapësirës ekspozuese për artet pamore “Motrat” në Prishtinë, ndërkohë që ka ushtruar veprimtarinë profesionale kreative edhe përmes grupit të dizajnit “Tembelat”. Shquhet si aktivist i shoqërisë civile, i angazhuar në protesta dhe aktivitetet tjera politike”, thuhet ndër të tjera në njoftim./ KultPlus.com

Dështimi madhor për sallën koncertale ngjall konflikt midis artistësh

Posted on by Kult Plus

Sarandë B. Rugova

Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë kishte ndarë një fond prej 15.4 milionë eurosh për ndërtimin e sallës koncertale në Prishtinë, por ky projekt tashmë ka dështuar si pasojë e ndërhyrjes së politikës me arsyetimin se nuk kanë gjetur objektin adekuat për vendosjen e kësaj salle, shkruan KultPlus.

Për ketë dështim të institucioneve lokale dhe qendrore ka pasur reagime të shumta nga ana e politikës të cilët gjuajnë ‘gurin’ te njëri-tjetri por, asnjëri prej tyre nuk e pranon fajin e një dështimi të tillë madhor.

Disa nga qeveritarët thonë se këto mjete nuk janë të humbura por do të ridestinohen për dekomisionimin e termocentralit “Kosova A”, mirëpo Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë në konfirminin zyrtar nuk ka dhënë asnjë sqarim rreth kësaj çështje.

Fillimisht është propozuar për rrënimin e mundshëm të ish-objektit të Gërmisë, mirëpo ka pasur reagime nga qytetarët por edhe nga vetë artistët, madje ishte nënshkruar edhe një peticion i cili kërkonte të mbrohej objekti përkatës, pasi cilësohet si një nga objektet më ikonike në kryeqytet.

Ndërsa analisti Shkelzen Maliqi i cili ishte kategorikisht kundër rrënimit të objektit të Gërmisë, tashmë përmes një statusi në rrjetin social Facebook për ketë dështim fajëson Beza Luzhën dhe kryetarin e Prishtinës Shpend Ahmetin, të cilët nuk zgjodhen ndonjë alternativë tjetër ku do të mund të ndërtohej salla koncertale.

“Besa Luzha dhe lobi që Sallën Koncertale e donte aty ku është objekti i ish Shtepisë së Mallrave “Gërmia” po akuzojnë komunitetin e artistëve figurativë dhe arkitektët se e kanë penguar ndërtimin e Sallës koncertale, pasi që qenka ridestunuar fondi i premtuar i BE-së. Kjo nuk është e saktë. Askush nuk ka qenë kundër sallës, por është kërkuar që të caktohet lokacion tjetër në qendër të Prishtinës . Unë kam argumentuar se “Germia” është objekt me vlera arkitektonike dhe i përshtatshëm për Muze të arteve bashkëkohore, që është po aq i nevojshëm sa edhe salla koncertale. Shpend Ahmeti dhe Besa Luzha kanë insistuar që të rrëzohet “Germia” edhe kur është vënë nën mbrojtje, në vend që të përcaktohen për alternativa. Mundesia per financimin e salles nuk është humbur, por mbetet që të jemi solidar dhe angazhohemi për dy objekte kapitale të kulturës dhe jo të akuzohemi mes veti”, u shpreh Maliqi.

Në anën tjetër pianistja dhe aktivistja Besa Luzha reagoi duke thënë se pikërisht ky reagim e la Prishtinën pa sallën përkatëse.

“Falë këtyre kompetentëve dhe juve që e nisët këtë kundërshtim, 15 milionë shkojnë në Kosovën A. Nuk jemi në garë kush cilin qëndrim e ka pasë, e kush mirë e kush keq. Unë i respektoj opinionet e të gjithë juve që kundërshtuat lokacionin, sigurisht të prirë nga interesa pozitivë në parim, mbrojtja e kujtesës eyj…ato janë vlera të mira. Por fakt mbetet që ky kundërshtim e la Prishtinën pa salllë dhe 15 milionë u humbën ose rrezikojnë të humben. E për fat të keq, kundërshtimin e bënë njerëz që do të duhej të ishin të parët për shtyerjen e projektit përpara, me dashamirësi”, reagoi Luzha.

Ndërsa Yll Rugova, Drejtor i Kulturës po ashtu përmes një statusi në Facebook thotë se ky fond është siguruar me inistim shumë të madh të drejtorisë dhe me ndihmën e Ambasades së Francës, i cili është ndarë për të ndihmuar zhvillimin e kulturës në Kosovë. E veçanërisht për të përmirësuar infrastrukturën shumë të mangët kulturore të kryeqytetit.

 Prishtina është i vetmi kryeqytet në Evropë pa sallë të operës dhe pa sallë koncertale.

“Mbaj mend sa shumë punë është dashur që fillimisht të sigurojmë ato fonde, e më pas edhe për të përmbushur kërkesat e Komisionit Evropian me komunikim të vazhdueshëm me ta, me punë të thelluar në përzgjedhje të lokacioneve, me ekspertizë lokale e ndërkombëtare, e me bashkëpunim ndërinstitucional dhe komunikim të vazhdueshëm me komunitetin dhe mediat. Më duket e dhimbshme që i gjithë ky interesim dhe entuziazëm i yni dhe i komunitetit tash po shkon huq për shkak të dembelisë që po mbizotëron. Kjo dembeli po e cungon zhvillimin e kryeqytetit jo vetëm në fushën e kulturës, po në të gjitha sferat e saj. Sepse përveç rolit kulturor, salla koncertale kish me ndiku pozitivisht edhe në përmirësimin e infrasturkturës urbane në kryeqytet”, shprehet dejtori Rugova.

Përveç këtyre ka edhe reagime të tjera në vazhdën e tyre, në njërën anë mjaft zhgënjyese ndërsa në anën tjetër debate fajësimi midis figurave të institucioneve pa ndonjë epilog të qartë. /KultPlus.com

Prishtina është përzgjedhur si kandidati më i përshtatshëm për Bienalen e Artit Manifesta 2022

Posted on by KultPlus

Në fillim të nëntorit merret vendimi përfundimtar për qytetit e radhës që do të jetë nikoqir i Bienales së Artit Manifesta në vitin 2022. Prishtina është përzgjedhur si kandidati më i përshtatshëm në mesin e të gjithë kandidatëve tjerë për këtë ngjarje, andaj drejtori i Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, Yll Rugova ka njoftuar se tashmë kanë zotuar përmes buxhetit dhe një letre nga kryetari i Komunës një pjesë të investimeve për këtë organizim, përcjellë KultPlus.

Por, nga juria e Manifestas kërkohet garanci e shkruar se Prishtina mund të mbulojmë të paktën 50% të shumës së nevojshme për organizmin e saj të suksesshëm.
Për të arritur këtë siguri, Rugova ka kërkuar bashkëpunim ndërinstituciona.

“Kemi bërë kërkesë te Ministria e Kulturës, Ministria e Integrimeve Evropiane, Ministria e Punëve të Jashtme dhe te partnerë të tjerë për ta mbështetur Prishtinën në këtë sipërmarrje të rëndësishme, por na duhet edhe pak angazhim për garancionin final. Andaj ju bëjmë ftesë publike këtyre institucioneve për ta marrë parasysh këtë bashkëpunim të gjerë, prej të cilit kish me përfitu jo vetëm kultura, por shoqëria në tërësi.

Manifesta nënkupton të paktën 4 milion investime në burime njerëzore, rrjetëzim ndërkombëtar, adaptim dhe ndërtim të hapësirave për art, kulturë dhe urbanizëm. Manifesta është projekt sa artistik aq edhe urbanistik e zhvillues. Sipas disa llogaritjeve diku 200,000 vizitorë do ta vizitonin Prishtinën, dhe rreth 20 milionë euro të hyra mund të vijnë nga ky proces.

Në vitin 2020 Manifesta organizohet në Marseille të Francës. Kurse tash jemi shumë afër që kjo ngjarje në vitin 2022 të vijë edhe në kryeqytetin tonë.

T’i lëmë anash dallimet partiake, dhe ta vendosim Prishtinën në vëmendje të artit ndër”, ka shkruar Yll Rugova në Facebook. /KultPlus.com

Yll Rugova: Mësuesit nuk e kanë përgatitjen e duhur për mësim

Posted on by KultPlus

Drejtor i Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, Yll Rugova ka reaguar përmes një statusi në Facebook rreth rezultateve të dobëta të nxënësve në PISA, përcjellë KultPlus.

Por, ai përmes këtij statusi njëkohësisht ka bërë edhe fushatë për partin politike të cilës i takon, duke thumbuar dhe i akuzuar për këto rezultate të dobëta ata që janë në pushtet.

“Nxënësit kanë rezultate të dobëta në PISA, sepse mësuesit nuk e kanë përgatitjen e duhur për të dhënë mësim.

Mësuesit nuk e kanë përgatitjen e duhur për mësim, sepse politikat nuk po mirren me arsim.

Politikat nuk po mirren me arsim, për shkak të koalicioneve të intereseve personale që po krijohen nga politikanët.

E koalicionet e intereseve do të ndërpriten.”, ka shkruar Rugova në Facebook. /KultPlus.com

Filloi renovimi i Shkollës së Parë Shqipe në Prishtinë

Posted on by Kult Plus

Tashmë ka filluar renovimi i Shkollës së Parë Shqipe në Prishtinë. Lajmin për fillimin e renovimeve e ka bërë të ditur drejtori i kulturës në Komunë e Prishtinës, Yll Rugova, shkruan KultPlus.

Ndërtesa e shkollës së parë shqipe gjendet në pjesën perëndimore të qendrës historike të Prishtinës, në trekëndëshin që e formojnë rrugët “Trepça” dhe “Ilir Konushevci”. Ndërtesa me etazhitet P+1 është ndërtuar në gjysmën e dytë të shek. XIX nga Avdurrahman Pasha, shqiptar nga Prishtina.

Në vitin 1880 është djegur, por është rindërtuar prapë nga djemtë e Avdurrahman Pashës. Më 1908, në këtë ndërtesë hapet gjimnazi (Idadije) që kishte rreth 250 nxënës shqiptarë. Pas Luftës së Dytë Botërore një kohë është shfrytëzuar si kazermë e ushtrisë së ish-Jugosllavisë. Ndërsa që një kohë kjo ndërtesë është shfrytëzuar edhe për banim nga disa familje, të cilat kanë qenë në rrezikshmëri të lartë nga shembja e ndërtesës. Komuna kohë më parë pati siguruar strehimin adekuat për këto familje, si dhe pati shpallur edhe tenderin për stabilizim dhe më pas konservim të ndërtesës.

Drejtori i kulturës në Komunë e Prishtinës, Yll Rugova po ashtu ka njoftuar se së shpejti do të fillojnë punën edhe të shtëpia e Sali Safqe në qendrën historik të qytetit të Prishtinë./ KultPlus.com

Komuna e Prishtinës hapë tenderin për konservimin e Shkollës së Parë Shqipe në Prishtinë

Posted on by Kult Plus

Drejtori i Drejtorisë së Kulturës në Komunën e Prishtinës-Yll Rugova, sot përmes një publikimi në rrjetin social Facebook, ka njoftuar se komuna ka hapë tenderin për stabilizimin dhe konservimin e ndërtesës që ishte shkolla e parë shqipe e hapur në vitin 1908 në Prishtinë, e njohur (lagjja te plepat), shkruan KultPlus.

“Në Prishtinë shkolla e parë shqipe është hapur në vitin 1908 dhe kishte 250 nxënës. Kjo ndërtesë, që po shihet edhe në fotografi (dhe që ndodhet krejt afër Komunës së Prishtinës), sot është e privatizuar. Për këtë arsye institucionet e kanë pasur të vështirë ndërhyrjen për rehabilitim deri më tani.

Deri para ca javësh aty jetonin disa familje pa strehë, në rrezikshmëri të lartë nga shembja. Komuna e ka siguruar strehimin adekuat për këto familje, kurse dje e kemi shpallur edhe tenderin për stabilizim dhe më pas konservim të ndërtesës. Nëse çdo gjë shkon në rregull me prokurim muajin tjetër fillojnë punimet.

Paralelisht me të do të nisë konservimi edhe i një ndërtese tjetër në Qendrën Historike, dhe kështu të nisim mbarë dhe konkretisht projektin për rehabilitim të trashëgimisë kulturore në Prishtinë në bashkëpunim me CHwB, QRTK dhe IKMM”, ka shkruar Yll Rugova./ KultPlus.com

“Prishtina turistike po merr formë”

Posted on by Kult Plus

Së shpejti kryeqyteti do të ketë Panelet Turistike për orientim, shkruan KultPlus.

Një gjë të tillë e publikoi sot, drejtori i Drejtorisë së Kulturës në Komunën e Prishtinës, Yll Rugova, duke treguar se do të jenë gjithsej 13 panele që do të vendosën nëpër pikat kryesore turistike të kryeqytetit.

“Kështu do të duken panelet turistike për orientim në Prishtinë. Në kuadër të këtij pilot projekti do të vendosim fillimisht 13 sosh nëpër pikat kryesore turistike të qytetit, së bashku edhe me tableta tjera informuese shtesë. Ekipi që po mbështetet nga SwssContact, CHwB dhe një ekip për narrativën e qytetit është duke punuar në përpilimin e teksteve. Diku në muajin gusht po shpresojmë se do të jenë gati. Prishtina turistike po merr formë!”, ka shkruar Yll Rugova./ KultPlus.com

Rugova: Prishtina brenda vitit bëhet me Muzeun “Ibrahim Kodra”

Posted on by Kult Plus

Drejtori i Kulturës në Komunën e Prishtinës, Yll Rugova, përmes një njoftimi në profilin e tij në Facebook, ka thënë se Prishtina brenda këtij viti do të bëhet me Muzeun që do të mbajë emrin e artistit të njohur “Ibrahim Kodra”.

“Është kënaqësi që sot në 100 vjetorin e lindjes së mjeshtrit të artit Ibrahim Kodra, mund të jap njoftimin në emër të Komunës së Prishtinës se brenda vitit do ta kemi të gatshëm Muzeun Ibrahim Kodra në Prishtinë”, ka shkruar Rugova.

“Brenda javëve e nënshkruajmë marrëveshjen për nisjen e punimeve të Muzeut Ibrahim Kodra në Prishtinë. Tashmë jemi dakorduar me planin edhe me Fondacionin Kodra në Lugano, për bartjen e koleksionit të tyre në ekspozim permanent në Prishtinë”, ka thënë ai.

Ibrahim Kodra (1918-2006) është ndër piktorët më të njohur shqiptar të viteve 50, 60 dhe 70. Kubist dhe post-kubist që ka ekspozuar edhe me Picasson në Paris.

(Në foto piktura me titull “Konformistët”, vaj në pëlhurë, 50 x 60 cm, 1968).

“I papranueshëm rrëzimi i ndërtesës që dikur ishte konsullata e Serbisë”

Posted on by KultPlus

Gjatë ditës së sotme, objekti i mbrojtur si trashëgimi kulturore që gjendet në zonën e vjetër të qytetit, ka filluar të shembet, njoftojnë kështu nga Komuna e Prishtinës.

Yll Rugova, drejtor në Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Prishtinës ka dhënë më shumë detaje.

“Sot është stabilizuar objekti i ish-Konsullatës Austriake në Prishtinë për të siguruar pjesët jostabile të saj. Objekti tashmë nuk e paraqet rrezikun për qytetarët. Pas 20 vjet neglizhence institucionale Komuna e Prishtinës ka ndarë fonde për konservimin dhe rekonstruktimin e këtij objekti në gjendjen origjinale” ka shkruar ai në rrjetin e tij social Facebook.

“Politikisht e pamençme dhe kulturalisht e papranushme është rrëzimi i ndertesës 120 vjeçare që dikur ka qenë konsullata e Serbisë. Kjo bahet temë në Këshill të Sigurimit që dmth fshijeni UNESCO-n dhe në anën tjetër Prishtina e hup edhe ni monument të pjesës së vet të vjetër” ka shkruar në anën tjetër Rron Gjinovci, aktivist, duke reaguar rreth shkatërrimit të këtij objekti. / KultPlus.com

Yll Rugova: Jeta kulturore në kryeqytetin tonë është e veçantë, duhet të ruhet dhe nxitet më tutje

Posted on by KultPlus

Sapo është emëruar drejtor i Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës dhe qysh tashti ka prezantuar pikat më të rëndësishme që do të fokusohet përgjatë mandatit të tij. Yll Rugova, në një intervistë të dhënë për KultPlus ka shpjeguar se si e sheh Prishtinën përgjatë mandatit të tij, gjithnjë në fushë të kulturës, duke i specifikuar edhe katër shtylla kryesore. Ai ka folur edhe për investime kapitale, sikurse është ndërtimi i sallës koncertale, por, sipas tij, ndërtimi i sallës nuk mund të bëhet pa u themeluar institucioni, dhe sipas tij, deri më tash kjo çështje është trajtuar mbrapsht. Yll Rugova ka folur edhe për një specifikë tjetër të Prsihtinës, të cilën nuk e kanë vendet e tjera, atë të kafeneve dhe të restauranteve. “Gjatë viteve të nëntëdhjeta, kafeteritë kanë qenë hapësirat e vetme publike që na janë lejuar. Aty kemi themeluar parti politike, kemi themeluar klube sportive, kemi themeluar biznese. Kafja është hapësirë thelbësore për qytetarin e Prishtinës”, ka thënë mes tjerash Yll Rugova.

Ardianë Pajaziti

KultPlus: Ju tashmë jeni drejtori i këtij mandati për Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Prishtinës, fillimisht na tregoni se në çfarë gjendje e keni gjetur këtë drejtori?
Yll Rugova:Në zotimet e programit zgjedhor ne kemi parashikuar disa projekte që do të duhej të ndikonin më rrënjësisht në situatën e kulturës në Prishtinë. Na duhen investime në infrastrukturë të denjë për aktivitete artistike dhe kulturore, na duhen mekanizma që nxisin përkrahjen e talentit dhe kreativitetit, na duhen politika adekuate për zhvillimin e turizmit dhe për ruajtjen e trashëgimisë kulturore. Në mandatin e fundit për shkaqe të ndryshme janë ndërruar 3 drejtorë në këtë drejtori, dhe kjo ka ndikuar që një pjesë e madhe e punëve të mbesin në duar tona për t’u zhvilluar tutje.

KultPlus:Pse e pranuat këtë pozitë?
Yll Rugova: Kultura, në përgjithësi në Kosovë është e neglizhuar dhe shihet si fushë e parëndësishme që ekziston veçse për të ndarë pozitë gjatë pazareve politike. Në fakt, kultura është e tërë trashëgimia jonë e ruajtur në formë materiale dhe jo-materiale, qoftë në formë historie, në formë vepre arti apo arkitekture. Pra është një përbashkues i identitetit tonë.
Tash 19 vjet pas luftës, ne ende nuk e kemi ndërtuar një narrativë të përballjes sonë gjatë opresionit. Ende nuk e kemi një muze që do të përshkruante çka ka ndodhur gjatë viteve 80 dhe 90, e që do të ishte edukative edhe për gjeneratat e reja, por edhe turistët që vizitojnë. Janë gjëra të tilla që duhet të fillojmë t’i marrim seriozisht.

KultPlus: Ankesat nga komuniteti i artistëve nuk janë të pakta, sa jeni optimistë që të përmirësoni kushtet e këtij komuniteti?
Yll Rugova: Gjithsesi jam optimist, në të kundërtën nuk do ta pranoja këtë pozitë. Komuniteti artistik megjithatë nuk është grup homogjen, edhe e di që nuk mundet gjithmonë secili të jetë i kënaqur me çasjen dhe punën që bëhet. Por, besoj se me një strategji gjithpërfshirëse, që do të përpilohet në bashkëpunim me komunitetin, do të kemi një udhezues të mirë për kahjen që kultura duhat ta marrë në kryeqytet. Kjo strategji poashtu do të sqaronte detyrat e secilit në pikësynimin e përbashkët.

KultPlus: Dhe për të përmbushë premtimet e juaja në fushën e kulturës, cilën pikë e konsideroni si më të rëndësishmen që duhet të nisni menjëherë me realizim?
Yll Rugova: Konsideroj që ndërtimi i infrastrukturës fizike dhe strukturore për zhvillim të mirëfilltë kulturor, përfshirë trashëgiminë dhe turizmin është pjesa më e rëndësishme e këtij mandati dhe mandateve që do të vijnë. Duhet të ndërtojmë sistem pune që do të lejonte iniciativat që burojnë nga komuniteti të materializohen në aktivitete të denja kulturore për qytetin. Dhe duhet të pasurojmë jetën kulturore në qytet.
Përveç kësaj, si projekt konkret të preferuar e kam ruajtjen dhe renovimin e Qendrës Historike të qytetit, që do të kthej këtë pjesë të qytetit në hapësirë shumë të frekuentuar për qytetarët dhe për turistët. Ky projekt besoj se do të markojë poashtu një pjesë të historisë së qytetit duke lejuar që shtresat e ndryshme të zhvillimit të vihen në pah. Në një analizë të thjeshtë, mund të shohim se ne sot kemi 3 periudha shumë të dukshme në qytet, periudhën otomane, periudhën moderniste të socializmit, dhe periudhën post 1999. Të gjitha këto periudha janë pjesë e memories kolektive të cilat na japin një ndjesi të identitetit kolektiv në qytet. Në këtë sens, me një shenjëzim adekuat dhe me konservim të duhur të kësaj historie ne do të krijojmë ambiente shumë të këndshme për qytetarët dhe turistët. Duke mundësuar që ngjarjet që kanë ndodhur në këtë qytet të bashkjetojnë me të tashmen.
Sa për kuriozitet, do ta përmend një ngjarje historike, Pjetër Bogdani kryengritjen ndaj perandorisë Osmane e ka organizuar pikërisht në Prishtinë, ku në bashkëpunim me forcat austriake për një periudhë disa vjeçare ka jetuar në këtë qytet. Pas vdekjes nga mortaja, ai është varrosur në Xhaminë e Madhe të Prishtinës, nga ku më pas është zhvarrosur në shenjë hakmarrjeje nga forcat otomane. Pra, në rrugët që sot janë aty te Hamami i Vjetër i qytetit (pjesë e projektit që do të renovohet), në vitet 1600 ka pasur organizim politik, ka pasur konflikt, ka pasur jetë, njësoj si sot.

KultPlus: Po për prioritetet e juaja përgjatë mandatit, çfarë prioritete keni për funksionimin e kulturës sipas strategjisë suaj?
Yll Rugova: Janë katër shtylla që duhet të fokusohemi: krijimi i konturave për zhvillim të pavarur të aktiviteteve artistike e kulturore, investime në infrastrukturë kulturore, mbrojtje e trashëgimisë dhe zhvillimi i turizmit.

KultPlus: Ju për shumë vite keni vepruar si pjesë e Shoqërisë Civile, e keni më të lehtë që të kuptoni angazhimin e Skenës së Pavarur, apo keni ndonjë planifikim tjetër sa i përket këtyre artistëve?
Yll Rugova: Gjithsesi ideja është të institucionalizohet bashkëpunimi mes komunitetit dhe komunës, në mënyrë që të krijohen mekanizma të përhershëm drejtues në duar të pjestarëve nga Shoqëria Civile. Kjo, në thelb është një ndërmarrje shumë e rëndësishme dhe delikate, që kërkon vëmendje të madhe në politikat që zhvillohen dhe mënyrat e modelimit. Kur kjo pjesë të bëhet si duhet, strategjia, institucionet e reja dhe vetë raportet në komunitetin heterogjen do të jenë më të mira.

KultPlus: Pikërisht kur jemi te Skena e Pavarur, përgjatë mandatit të juaj, cilët do të kenë më shumë prioritet: institucionet vartëse të Komunës apo ato të Skenës së Pavarur?
Yll Rugova: Ideja është që t’i jepet përparësi cilësisë, duke e nxitur. Nuk është me rëndësi nëse vjen nga Skena e Pavarur, apo nga institucionet vartëse.

KultPlus: Ju keni përcjellë shumë aktivitete kulturore sa keni qenë edhe pjesë e Shoqërisë Civile, në cfarë pike i vlerësoni krejt këto zhvillime kulturore në vend?
Yll Rugova:Shumë qytete, duke përfshirë disa qytete të mëdha, kanë mungesë të asaj që disa e quajnë “shpirti i qytetit”. Unë besoj, dhe ashtu ndihem, se në Prishtinë mbretëron një atmosferë shumë e mirë kolektive, e cila kryesisht merr jetë nga baret dhe restaurantet e shumta të vendit. Prishtina tashmë e ka njëfarë tradite me kafeteritë. Gjatë viteve të nëntëdhjeta, kafeteritë kanë qenë hapësirat e vetme publike që na janë lejuar. Aty kemi themeluar parti politike, kemi themeluar klube sportive, kemi themeluar biznese. Kafja është hapësirë thelbësore për qytetarin e Prishtinës. Besoj se kjo kulturë e kafesë vërehet pastaj edhe në organizimet tjera kulturore, prej ekspozitave artistike, e te muzika jazz, elektronika, arkitektura, poezia, madje deri te mënyra qysh Filharmonia e Kosovës organizon koncerte. Besoj se ka diçka të veçantë në jetën kulturore të kryeqytetit tonë që duhet të ruhet dhe nxitet më tutje.

KultPlus: Synon që të rrisësh cilësinë e zhvillimeve?
Yll Rugova: Gjithsesi, intensitetin, cilësinë por edhe sasinë. Si projekte ma të rëndësishme koncertale është t’i ndërtojmë 2 muzeume të reja për qytetin (njëri nga ta është një lloj galerie e artit) dhe sallën koncertale.

KultPlus: Ndërkohë, salla koncertale është objekti të cilin e kanë premtuar të gjitha partitë, por që asnjëherë nuk është ndërtuar. Dhe pikërisht kjo sallë ka lidhshmërinë e bashkëpunimit të Komunës së Prishtinës dhe MKRS-së, sa jeni optimist që ky mandat do të përmbyllë edhe këtë premtim mbi dhjetëvjeçar?
Yll Rugova: Procesi si është inicuar kjo sallë ka qenë nga fillimi e destinuar të dështojë. Salla koncertale, megjithatë është një institucion, dhe nuk mund të ndërtohet objekti, pa u themeluar së pari institucioni. Besoj se ka qenë projekt i nisur nga kulmi dhe jo nga themeli. Ne synojmë që të nisim mbarë këtë proces, dhe shpresojmë në bashkëpunim edhe të MKRS-së, por edhe nga komunat tjera të Qarkut të Prishtinës. Prishtina si kryeqytet me një sallë të tillë plotëson nevojat jo vetëm të qytetit, por edhe të gjithë vendit. Kosova është kryeqyteti i vetëm në Evropë që nuk e ka një sallë të mirftillë koncertale.

KultPlus:Më herët është deklaruar se si mundësi të shndërrimit të sallës koncertale është edhe objekti i ATK-së, do të ketë lëvizje në këtë drejtim, apo do të shqyrtohet edhe ndonjë hapësirë tjetër?
Yll Rugova: Për momentin jemi duke e analizuar këtë mundësi, dhe koston që mund ta ketë. Jemi duke analizuar të gjitha rrugët më të mira për ta bërë të mundur këtë sallë.

KultPlus: Përpos këtij objekti të sallës koncertale, keni edhe ndonjë premtim tjetër madhor që e konsideroni si të domosdoshëm që ta realizoni përgjatë mandatit tuaj?
Yll Rugova: Jemi duke e zhvilluar planin e veprimit për projektet e premtuara, në kuadër të zotimeve zgjedhore e kemi përmendur Muzeun “Ibrahim Kodra”, Galerinë e qytetit (që me koleksion permantent do të kthehej poashtu në muze), renovimin e Qendrës Historike dhe sallën konertale. Besoj këto 4 projekte janë kryesoret sa i përket madhësisë.

KultPlus: Dhe për fund, sa do të angazhoheni që Komuna të krijojë edhe një shtrirje bashkëpunimi edhe në nivel rajonal?
Yll Rugova: Personalisht jam idhtar i idesë që Prishtina sa më shumë ta shohë vetën si një qendër e një qarku më të madh që përfshin Fushë Kosovën, Kastriotin, Drenasin, Lipjanin, Artanën dhe Podujevën. Si qark, apo si njihet ndryshe edhe “zonë metropolitane” (megjithëse me ligj nuk njihet me këtë emër) Prishtina i ka mbi 500,000 banorë. Sidoqoftë, së pari jemi në pritje të ligjit për kryeqytetin, por gjithsesi është mirë që të fillojmë edhe ta shohim veten në këtë mënyrë. Besoj se do të ishte interesant që një pjesë e këtyre institucioneve të reja kulturore që do të themelohen të kenë bashkëpunim rajonal që në start./KultPlus.com

Yll Rugova: 19 vjet të pasluftës nuk kemi bërë punë të mirë me kulturën

Posted on by Kult Plus

Para pak ditësh Yll Rugova nga radhët e Lëvizjes Vetëvendosje, mori detyrën e drejtorit të Drejtorisë së Kulturës në Komunën e Prishtinë, komunë kjo e cila do të udhëhiqet edhe për katër vite nga kryetari Shpend Ahmeti.

Kësisoj, mbrëmë drejtori i ri i kulturës në Komunën e Prishtinës, me një shkrim në rrjetin social Facebook, i është drejtuar qytetarëve të kësaj komune duke iu thënë atyre se me shumë përgjegjësi e ka pranuar këtë detyrë nga kryetari Ahmeti, dhe se do të punojë në atë drejtim që kultura të hyjë në binarët e duhur, shkruan KultPlus.

Po sjellim të plotë letrën e Yll Rugovës:

“Faleminderit krejtve për urimet. Sado që është për t’iu uruar kujtdo pozita e drejtorit në kryeqytet, kjo detyrë është ndër sfidat e rëndësishme për neve si shoqëri dhe për këdo që e pranon.

Kultura, si tërësi e gjurmëve që mbledhen nga historia, është njëra ndër pjesët kryesore të identitetit kolektiv të shoqërive.

Nëse e shohim në thelb, për shembull lufta mes Kosovës dhe Serbisë (dhe lufta e popullit shqiptar, e popujve tjerë gati gjithmonë) ka qenë edhe luftë për mbrojtje të kulturës. Nëse secili prej neve në Kosovë do të pranonim tjetërsimin tonë kulturor, e gjuhësor si shqiptar, atëherë regjimi serb nuk do të kishte problem me ne. Rrjedhimisht shtypja nuk do të ndodhte.

Tash që jemi liruar nga cenuesi më i madh i kulturës, na mbetet neve ta studiojmë e mbledhim, ruajmë dhe ekspozojmë atë me këmbëngulje.

T’ju them të drejtën, këto 19 vjet të pasluftës nuk mendoj se kemi bërë punë shumë të mirë në këtë drejtim. Por jam i bindur se tashmë janë krijuar rrethana për etapë të re kulturore.

Prandaj me shumë përgjegjësi e kam pranuar emërimin e kryetarit Ahmeti për të udhëhequr me drejtorinë e kulturës në Prishtinë. E megjithëse e di se me kulturën në kryeqytet nuk zgjidhen të gjitha problemet, por të paktën do të vendosen punët në binarë të duhur.

Dua të falënderoj Shpend Ahmetin dhe Dardan Sejdiun për besimin, dhe gjithsesi gjithë aktivistët e Vetëvendosjes për mbështetjen e pakusht gjatë këtyre gjashtë muajve rrugëtim së bashku”, ka shkruar Rugova./ KultPlus.com

Yll Rugova emërohet drejtor i Kulturës në Komunën e Prishtinës

Posted on by Kult Plus

Yll Rugova është zgjedhur drejtor i Kulturës në Prishtinë.

Rugova, i lindur në vitin 1984, njihet si aktivist politik. Me profesion ai është dizajner dhe tipograf.

Ndryshe në opinionin publik Rugova njihet edhe si një nga themeluesit e “Partisë së Fortë” dhe iniciator i disa aktiviteteve politike, përfshirë këtu edhe protesta.

Ai ligjëron dizajn grafik në një nga Universitet që funksionojnë në Kosovë dhe është bashkëthemelues i një kompanie që quhet “Trembelat”. Rikujtojmë se Drejtoria e Kulturës, Rinisë e Sportit në Prishtinë vitet e fundit u udhëhoq nga Besart Vllahinja, nga radhët e AKR-së. / KultPlus.com