Sot janë publikuar statistikat e fundit për gjuhët e huaja të folura në Zvicër.
Sipas një sondazhi të ri të Entit Federal të Statistikave, në shifra absolute për herë të parë gjuha shqipe është më e folura në Zvicër, pas gjuhës angleze.
Për vite të tëra, portugalishtja ishte gjuha e huaj më e folur në Zvicër pas anglishtes, shkruan Indeksonline.
Shqipja flitet veçanërisht gjerësisht në Cyrih, Winterthur, Bazel dhe St. Gallen.
Në vendin e tretë ndër gjuhët e huaja më të folura në mbarë vendin është gjuha portugeze, e ndjekur nga spanjishtja dhe serbishtja. / KultPlus.com
Filmi “Hana e Re” me regji dhe skenar nga Jehona Berisha pati premierën ndërkombëtare të jashtëzakonshme në “Winterthur Film Festival” në Zvicër.
Premiera u prit me vlerësim të lartë nga publiku dhe kritikët në festivalin e filmit “Winterthur Film Festival”.
Gjatë shfaqjes së premierës ishin të pranishëm përveç regjisores Jehona Berisha edhe producenti i filmit Jetmir Zenelaj si dhe aktoret kryesore Rozafë Çelaj, Era Balaj, Blerta Ismaili dhe Çëndresë Jashari. / KultPlus.com
Këshilli Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë (KKAD) përmes një thirrjeje drejtuar Lidhjes së Mësuesve ka ftuar të bashkohen forcat në shërbim të unifikimit të shkollave shqipe në mërgatën shqiptare.
“Presim nga të gjithë ju që keni punuar dhe punoni vullnetarisht në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës kombëtare (deri më 5 shtator 2023) që me vërejtjet apo sugjerimet të formulojmë bashkërisht kërkesat, të cilat do t`u drejtohen zyrtarisht institucioneve tona përkatëse. Qëllimi i KKAD-së është që në rrugëtimin tonë të përbashkët të bashkojmë forcat në unifikimin e shkollave shqipe si dhe në sensibilizimin e prindërve shqiptarë në shkallë kombëtare, me qëllim që të ndryshojmë gjendjen e vijimit simbolik të mësimit plotësues në gjuhën amtare me moton: “Të gjithë për shkollën shqipe””, thuhet në deklaratë.
Në këtë letër shprehet falënderim për kontributin e mësimdhënësve, prindërve, shoqatave, të cilët po bëjnë përpjekje për ta mbajtur gjallë gjuhën shqipe, por ky hap nuk mjafton për të shpëtuar dhjetëra-mijëra fëmijë shqiptarë, të cilët përballen me “valët” e asimilimit të përditshëm.
“KKAD-ja me punën e saj trevjeçare ka treguar një gatishmëri të vazhdueshme, për një bashkëpunim të ndërsjellë, me shoqatat, mësimdhënësit si dhe me institucionet tona Shqipëri-Kosovë, me të vetmin qëllim që format e bashkëpunimit dhe të veprimit të ndryshojnë në mërgatën shqiptare. KKAD-ja i është qasur këtij problemi të ndjeshëm dhe në vazhdimësi kërkon t’i qasemi bashkërisht unifikimit të faktorit shqiptar për një organizim sa më funksional të mësimit plotësues të gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në diasporë, Sepse duke i bashkuar forcat mund të ofrojmë këshilla, sugjerime dhe vërejtje, jo vetëm profesionale, por edhe shkencore institucioneve tona përkatëse. Bashkërisht më shpejt do të realizojmë unifikimin e shkollave shqipe, kudo që janë në diasporë, me qëllim të mbrojtjes së gjuhës dhe të identitetit kombëtar”, theksohet në letër.
Këshilli Koordinues i Arsimtarëve në Diasporë në çdo takim me mësimdhënës, shoqata e institucione, ka shpalosur vizionin dhe misionin e tij për një bashkëpunim dhe bashkim, me ata që e shohin si primare shkollën shqipe./ albinfo.ch / KultPlus.com
Një zonë me pyje tropikale sa sipërfaqja e Zvicrës u zhduk vitin e kaluar, sipas një studimi të ri, të përcjellë nga BBC.
Kjo do të thotë se një premtim politik për t’i dhënë fund shpyllëzimit të bërë në COP26 nga liderët botërorë është shumë jashtë rrugës së mbarë.
Rreth 11 fusha futbolli pyjore humbën çdo minutë në vitin 2022, me Brazilin që dominoi këtë shkatërrim. Por, një reduktim i madh i humbjes së pyjeve në Indonezi tregon se ndryshimi i këtij trendi është i arritshëm.
Një nga momentet kyçe në takimin e klimës COP26 në vitin 2021, pa mbi 100 liderë botërorë që nënshkruan Deklaratën e Glasgout për pyjet, ku u angazhuan të punojnë kolektivisht për të “ndaluar dhe rikthyer humbjen e pyjeve dhe degradimin e tokës deri në vitin 2030”.
Të dhënat sugjerojnë se shpyllëzimi u rrit në vitin 2022 krahasuar me vitin 2021, gjë që e vë botën jashtë rrugës për të përmbushur objektivin e vitit 2030 për t’i dhënë fund shpyllëzimit. Pyjet tropikale në Brazil, Republikën Demokratike të Kongos dhe Indonezi thithin sasi të mëdha të gazrave serrë.
Këta pyje janë gjithashtu të rëndësishëm për ruajtjen e biodiversitetit dhe jetesën e miliona njerëzve./atsh / KultPlus.com
Artisti kontemporan me famë botërore, Anri Sala, njihet më shumë për suksesin ndërkombëtar, përcjell albinfo.ch.
Anri Sala ka studiuar artet e bukura në Tiranë, për të vazhduar më pas video dhe regji filmi në Paris. Ndër arritjet e tij më të dalluara është ekspozimi në muzeun prestigjioz të Londrës, Tate Museum, ku u paraqit me ekspozitën “Dammi i colori”, një instalacion që rrëfen për transformimin e Tiranës me ngjyra.
Ka vite që ai përfaqësoi Francën në Bienalen e Artit të Venecias dhe u nderua me ekspozita në Torino, Taipei, Mexico City, Paris dhe Bregenz. Në filmat dhe instalacionet e tij, Sala eksploron çështje socio-politike, shpesh në sfondin e përvojës personale. Një nga veprat e tij kryesore video po shfaqet aktualisht në ekspozitën “Out of the Box”, me të cilën “Schaulager” në Bazel po feston 20-vjetorin e saj në prag të Art Basel.
Intervista e plotë e Anri Sala për “Tagesanzeiger”. / KultPlus.com
«Ich interessiere mich für den Raum zwischen den Dingen, das Intervall zwischen den Noten»: Anri Sala in seinem Studio in Berlin, 2017. Foto: Wolfgang Stahr (Laif)
Ekipi Young Boys rifitoi titullin e ligës zvicerane të dielën, duke fituar një trofe të parë për trajnerin Raphaël Wicky.
Një fitore 5-1 ndaj Lucernit e çoi Young Boys në një epërsi prej 18 pikësh me pesë xhiro të mbetura për të vulosur titullin e 16-të të ligës së klubit.
Trofeu kthehet në Bernë një vit pasi Cyrihu i dha fund serisë së katër titujve radhazi të Young Boys.
Reprezentuesi i Kosovës, Donat Rrudhani, u aktivizua te kampionët e ri nga minuta e 79-të.
Te “verdhezinjtë” luan edhe kosovari tjetër, Kastriot Imeri, i cili la gjurmë me një asistim. Imeri në arenën ndërkombëtare mbron ngjyrat e Zvicrës.
Për Young Boys është titulli i 16-të i kampionit në histori të klubit.
Pas tre vitesh stërvitje në SHBA, ish-mesfushori i Zvicrës Wicky udhëhoqi Young Boys drejt titullit në sezonin e tij të parë.
Wicky e çoi skuadrën amerikane nën-17-vjeçare në turneun e saj të Kupës së Botës në 2019, më pas kaloi dy sezone me Chicago Fire në Major League Soccer.
Young Boys mund të fitojë edhe një trofe më 4 qershor në finalen e Kupës së Zvicrës kundër Luganos, i cili aktualisht është i dyti në ligë.
Young Boys mund të hyjë në Ligën e Kampionëve në raundin e tretë kualifikues duke pasur nevojë të mposhtin dy kundërshtarë për të arritur në fazën e grupeve./ albinfo.ch / KultPlus.com
Lorent Berisha po merr pjesë në “Deutschland sucht den Superstar” e ai shpreson që të jetë edhe fitues i spektaklit. “Fakti që hyra në top dhjetëshen më bën jashtëzakonisht krenar. Muzika është pasioni im i madh, të cilin askush nuk mund ta marrë nga unë”, thotë ai për 20minuten.
Berisha është me origjinë shqiptare, i lindur në Lucern të Zvicrës dhe po vazhdon garën në këndim. Ai ka një javë që ndodhet në Këln dhe është duke u praktikuar për paraqitjen e tij të madhe live për finale. “Unë jam një perfeksionist, prandaj do të përdor çdo sekondë para performancës për të optimizuar performancën time”, thotë ai në një intervistë për 20 minuta, përcjell albinfo.ch.
Në skenën e madhe Lorenti dëshiron të frymëzojë me emocione, një spektakël efektiv dhe, mbi të gjitha, me zërin e tij të ngrohtë. Lorenti thotë se nëse kalon vërtet në raundin tjetër, ai dëshiron të festojë siç duhet me familjen, miqtë dhe pjesëmarrësit e tjerë – por nuk duhet ta teprojë, sepse duhet ta ruajë zërin për shfaqjen e radhës. “Nuk ka rëndësi se si do të dal. Unë jam tepër mirënjohës për këtë përvojë dhe që më lejuan të hyja në këtë skenë të madhe. Fakti që e bëra atë, të futem në dhjetë të parët, më bën jashtëzakonisht krenar. Muzika është pasioni im i madh, të cilin askush nuk mund ta marrë nga unë”, është shprehur këngëtari me prejardhje shqiptare, për 20minuten, përcjell albinfo.ch. / KultPlus.com
Kaltrina Begzati është rritur në shtëpi azilkërkuesish në Gjermani, sot inxhiniere trenash në kompaninë e madhe zvicerane për prodhimin e trenave.
Kaltrina Begzati është një inxhiniere e re që udhëheq projekte në firmën e njohur zvicerane të prodhimit të trenave Stadlerrail. Ajo është rritur e shkolluar në Gjermani, por ëndrrën e saj po e jeton në Zvicër. Kaltrina është mbase inxhinieria e vetme shqiptare në këtë fushë në Zvicër, ku bashkë me inxhinierin tjetër shqiptar, Kushtrim Ajvazi janë pjesë e një stafi të madh inxhinierësh e projektuesish të prodhimit të trenave në firmën e njohur Stadrail në St. Margrethen.
Albinfo.ch sjell portretet e dy inxhinierëve të rinj, të cilët flasin për profesionin e tyre dhe rrugën që kanë ndjekur deri në realizimin ëndrrës së tyre për t’u bërë inxhinierë, lidhjen me Kosovën dhe zhvillimin hekurudhorë atje.
Famlja e Kaltrinës ka jetuar një kohë në një shtëpi refugjatësh, aty ku Kaltrina ka kujtimet e para të fëmijërisë së saj në Gjermani.
“Unë u rrita si një fëmijë refugjat në një shtëpi për azilkërkuesit në Gjermani. Prindërit e mi kanë qenë gjithmonë model i shkëlqyer për sa i përket jetës. Ata më treguan se me angazhim të madh në jetë mund të arrish gjithçka. E dija qysh herët që doja të studioja inxhinieri mekanike për t’u bërë inxhiniere”.
Në aspektin profesional ajo është adaptuar shpejt dhe ka fituar terren në Zvicër përmes pozitës në përpunimin e porosive teknike në industrinë hekurudhore në firmën Stadler. Kaltrina ka studiuar në qytetin e Konstancës drejtimin e inxhinierise dhe është fituese e çmimit “Zonta Women Business”
“Si inxhinier projekti unë shoqëroj projektin përkatës (SBB) nga faza e konceptit deri në prodhimin e automjeteve duke përfshirë sigurimin e cilësisë deri në testet e tipit dhe miratimin”, tregon ajo për albinfo.ch për punën që bën si inxhiniere.
“Kapërcimi i problemeve nga fusha të ndryshme është pjesë e rutinës së përditshme në këtë punë, që do të thotë se aftësitë e mia komunikuese dhe aftësia për të gjetur zgjidhje në fazën e konceptit, prodhimit, testimi dhe miratimi janë vendimtare për të zhvilluar deri në fund një projekt”.
Stadler është i vetmi prodhues i trenave në Zvicër. Përveç Stadler në treg ka edhe kompani të tjera të jashtme nga ky sektor, si Bombadier, Siemens etj. “Ajo që e bën Stadler kaq të veçantë është se ne jemi shumë fleksibël kur bëhet fjalë për nevojat e klientëve. Kompania përpiqet të bëjë të mundur plotësimin e çdo dëshire, për sa kohë që nuk bie ndesh me miratimin. Përveç kësaj, trenat kanë disponueshmëri shumë të mirë në krahasim me konkurrentët e tyre dhe për këtë arsye janë mbresëlënëse për sa i përket performancës së tyre”, Kaltrina Begzati.
Rreth asaj se si fillon një projekt i prodhimit të një treni, sa zgjatë dhe cilat procedura ndjekin, ndiqen, Kaltrina thotë se në varësi të mënyrës se si palët kanë rënë dakord kontraktualisht dhe nëse është një zhvillim i ri, tenderimi deri në dhënien e kontratës zgjatë përafërsisht një vit. Nga faza e konceptit deri në prodhim rreth 1.5 vjet. Përafërsisht një vit nga prodhimi deri në miratim.
A mund të përfitojë Kosova nga përvoja e inxhinierëve shqiptarë të cilët po dëshmohen në kompani të njohura botërore, pyesim inxhinieren?
Kaltrina Begzati: Fatkeqësisht, nuk është shumë e mundur në një kohë afatshkurtër, pasi duhet menduar në aspektin afatgjatë industrinë hekurudhore.
Në parim, Kosova duhet t’i bëjë vetes disa pyetje.
Kontakti i hekurudhës së rrotave: Çfarë gjerësie binarësh dua (standardi i fiksuar nga BE?)
Dua trena elektrikë apo disa me motorë dizel? Nëse duam elektrikë, a kam edhe energji të mjaftueshme në dispozicion?
(Me rrjetin që është aktualisht në dispozicion në Kosovë, i gjithë furnizimi me energji elektrike do të shembet për trenat elektrikë që ushqehen nga linjat ajrore, por as trenat me naftë nuk janë zgjidhja afatgjatë).
Nëse Kosova dhe Shqipëria aspirojnë të anëtarësohen në BE, duhet të respektojnë ligjet evropiane për industrinë hekurudhore që në fillim, përndryshe do të duhet të rindërtojnë shumë më pas. Për shembull, TSI (Specifikimet Teknike për Ndëroperabilitetin) përshkruan se si duhet të duken stacionet e trenave. Sa të larta duhet të jenë platformat? Nëse specifikohet, ato duhet të jenë në të njëjtën lartësi në çdo ndalesë (të matura nga maja e shinave deri në platformë)./ Albinfo.ch / KultPlus.com
Treni Bernina Express kalon nëpër Alpet me borë në Zvicër dhe pamja që shihni është unike. Më konkretisht, në festën e bardhë të Alpeve, një vijë e kuqe shton një prekje tjetër ngjyrash. Nuk janë askush tjetër veç vagonëve të trenit Bernina Express që “thyejnë” uniformitetin e ngjyrave të peizazhit verbues alpin të Zvicrës.
Treni është fotografuar në urën që kalon mbi lumin Landwasser, në lagjen Filisur.
Treni Bernina Express: Lidh Zvicrën lindore me Italinë veriore
Bernina Express, që lidh rajonin Chur në Zvicrën lindore me Tiranon në Italinë veriore dhe konsiderohet linja hekurudhore më e lartë në Alpe.
Pika më e lartë e saj është në stacionin Ospizio Bernina, në një lartësi prej më shumë se 2 kilometra mbi nivelin e detit.
Fotografët italianë Marco Bottigelli dhe Francesco Vaninetti udhëtuan në Bernina Express dhe fotografuan të njëjtën pamje dhe pamje të mahnitshme.
Treni Bernina Express: Udhëtimi i tij është spektakolar
“Nuk kam parë kurrë më parë një pamje të tillë nga ky tren, udhëtimi i tij është spektakolar”, raporton Marco, duke shtuar se vendi i tyre i preferuar ishte ky kalim mbi lumin Landwasser. “Treni del nga tuneli dhe kalon direkt në një urë me hark në lartësinë 65 metra. Ngjyra e kuqe e ndezur e trenit spikat mes borës së bardhë të pastër dhe qiellit blu.”
Treni Bernina Express: Kalon nëpër 55 tunele dhe kalon 196 ura
Marco dhe Francesco kaluan një ditë duke udhëtuar në këtë tren që kalon nëpër 55 tunele dhe kalon 196 ura.
Një ditë më parë kishte rënë shumë borë, ishte një peizazh i mrekullueshëm dimëror, sikur të ishim në një përrallë.
Linja Bernina u ndërtua midis viteve 1908 dhe 1910 dhe funksionoi në mënyrë të pavarur deri në vitet 1940, kur u ble nga hekurudha zvicerane Rhaetian.
“Ne ishim shumë me fat që mundëm të fotografonim atë ditë në sfondin e peizazhit me dëborë pasi kjo po bëhet gjithnjë e më e rrallë çdo vit. Vendasit besojnë se kjo është për shkak të ngrohjes globale. Shpresoj që këto foto të zgjohen dhe të ndërmerren veprime për të mbrojtur bukurinë e planetit tonë”, përfundoi ai. /abcnews.al/ KultPlus.com
Është mbajtur Panairi i 2-të i Librit “Diaspora 2022” në qytetin Uster të Zvicrës. Në hapje të Panairit, një fjalë rasti e mbajti edhe profesori Agim Vinca e të cilën KultPlus ju sjell të plotë.
Të dashur bashkatdhetarë, Vëllezër dhe motra, Zonja dhe zotërinj!
Ka njëzet vjet e më shumë që në Tiranë e Prishtinë, por edhe në qendra të tjera shqiptare, mbahen për çdo vit panaire të librit, por është hera e dytë që një veprimtari e tillë, pra një panair libri, organizohet në diasporë.
Përgëzimet tona shkojnë në adresë të organizatorit, shoqatës “Bashkimi” dhe drejtuesve të saj me kryetar bashkëvendësin tim, Guximtar Alushin nga Kalishti i Strugës, një fshat i bukur buzë Liqenit, i njohur si fshat peshkatarësh dhe poetësh. Nuk mund të mos e përshëndes me këtë rast ish-studentin dhe mikun tim, dr. Vaxhid Sejdiun, frymëzuesin e veprimtarive kulturore në diasporë dhe misionarin e shkollës shqipe në këtë qytet dhe më gjerë.
Në qershor të këtij viti në Prishtinë qe hapur Panairi tradicional i Librit, i 22-ti me radhë. Kam qenë njëri nga ata që folën në hapje të këtij eventi, krahas Kryetarit të Shoqatës së Botuesve të Kosovës, Ministrit të Kulturës, Kryetarit të Komunës dhe mysafirit nga Franca, shkrimtarit Claude Arnaud. Me atë rast, në fjalën time, ndër të tjera pata thënë:
“Pas një pauze të imponuar dyvjeçare, Prishtina po i hap përsëri dyert e Panairit të Librit, dyert e artit dhe të letërsisë, të dijes dhe kulturës, ato dyer që s’ka mundur t’i mbyllë kurrë asnjë epidemi, asnjë pushtet dhe asnjë pushtues.
Fjala shqipe është treguar më e fuqishme se pengesat me të cilat është ndeshur në shekuj; i ka mposhtur ato dhe ka ardhur edhe më e gjallë e më e bukur, sikurse gjuha me të cilën shkruhet. Fjala në përgjithësi, kurse fjala e shkruar në veçanti, i ka hapur gjithmonë dyert e shpirtit dhe të mendjes, të lirisë dhe paqes, dyert e Jetës, që askund tjetër nuk frymojnë si në Libër.
Librat shkruhen në heshtje e vetmi, por libri nuk ka kuptim pa atë që i dedikohet, Lexuesin. Dikur ndër ne ka ndodhur që janë djegur librat si në mesjetë. Djegia e librit është krim, por shpërfillja e librit krim edhe më i madh. Kur vlerën e librit e shpërfill një person pëson kultura e tij, ndërsa kur këtë e bën një shoqëri vihet në pyetje ardhmëria e saj”.
Pesëdhjetë vjet më parë, kur panairet mbarëkombëtare të librit nuk mund të imagjinoheshin, unë pata botuar librin tim të parë me poezi, Feniksi (1972). Ishte kohë e trysnisë dhe censurës ajo e para gjysmë shekulli, kur letërsia shqipe krijohej e ndarë dhe e izoluar.
Sot, natyrisht, kanë ndryshuar rrethanat. Harta e letërsisë shqipe nuk është më ajo e dikurshmja. Tani ajo krijohet në Shqipëri e në Kosovë, në Maqedoni e Mal të Zi, tek arbëreshët e Italisë dhe në diasporën e gjerë shqiptare në botë, ku Zvicra zë pa dyshim vend parësor. Ju shkruani, botoni, përktheni, promovoni… Krijoni vlera dhe i konsumoni ato. Zhvillimi teknologjik ka bërë revolucion në komunikimin mes njerëzve. Falë internetit dhe mjeteve të komunikimit digjital, Shqiptarët që jetojnë në gjashtë shtete të Ballkanit dhe të shpërndarë pothuajse në të gjitha kontinentet e botës, komunikojnë më lirë e më shpejt se kurdoherë më parë.
Të dashur miq dhe kolegë, Lexues, botues, krijues!
Ju jetoni në një vend që ofron shumë vlera e mundësi dhe duhet të përfitoni nga ato, duke u integruar në shoqërinë zvicerane, duke u bërë pjesë e saj, por duke ruajtur identitetin kombëtar dhe në radhë të parë gjuhën shqipe, që është tipari i parë dhe kryesor i identitetit tonë, ADN-ja jonë.
Ju jetoni në vend të huaj, të rrethuar nga gjuhë e kultura të tjera, por lidhjet tuaja me vendlindjen janë të forta. E di se nuk e keni lehtë, sepse rrethanat e bëjnë të vetën, por para jush shtrohet një problem, që do të mund të përmblidhej në dy fjalë: integrim po, asimilim jo!
Kjo vlen posaçërisht për brezin e ri, për ata që kanë lindur e janë rritur këtu dhe shkollohen në gjuhë të huaj. Shumë të rinj e të reja kanë arritur sukses të madh në fusha të ndryshme të jetës dhe të dijes, nga ekonomia e biznesi gjer tek arsimi, shkenca, arti e sporti. Bijtë dhe bijat tuaja me punën dhe talentin e tyre nderojnë veten, familjet e tyre dhe mbarë kombin.
Diaspora jonë i ka dhënë kontribut të madh çështjes sonë kombëtare, luftës për liri në Kosovë dhe për të drejta kombëtare e njerëzore në viset e tjera shqiptare. Shkolla shqipe këtu, më shumë se kudo, ka rol specifik: ruajtjen e lidhjeve me vendlindjen dhe traditën e të parëve, nëpërmjet njohjes së gjuhës, historisë dhe kulturës. Ky synim nuk mund të arrihet kurrsesi pa Librin, që është baza e qytetërimit njerëzor.
Dita e sotme në qytetin Uster, të dashur bashkatdhetarë, është ditë feste. Festë e librit shqip! Usteri sot – dhe i gjithë kantoni i Cyrihut – flet shqip, që është tashmë gjuha e tretë në tokën helvetike. Uroj që ta kaloni sa më mirë këtë ditë në kontakt me librin, me krijuesit, botuesit e librarët, por edhe me njëri-tjetrin.
Ju përshëndes duke ju uruar gjithë të mirat, me dëshirë që të takohemi sa më shpesh në manifestime të tilla! / KultPlus.com
Shtatorja monumentale e Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit-Skënderbeut do të vendoset në kryeqytetin e Zvicrës, Bern.
Shtatorja do të vendoset në vitin e ardhshëm dhe do të realizohet nga skulptori Gëzim Muriqi.
Kështu ka informuar sot Paulin Zefi përmes Facebookut, me ç’rast ka theksuar se projekti do të financohet nga Veli Berisha, që jeton në Bern, si dhe nga familja e tij./ KultPlus.com
Sopranoja shqiptare Marigona Qerkezi është shfaqur në skena të njohura botërore të operës, përderisa angazhimet e reja po vazhdojnë të jenë të njëpasnjëshme, shkruan KultPlus.
Zëri i saj i veçantë e paraqitjet e fuqishme të artistes shqiptare, kësaj radhe kanë arrit të fitojnë një tjetër rol shumë të rëndësishëm për karrierën e saj artistike e i cili do ta dërgoj atë në Zvicër.
Roli madhështor i ‘Giovanna d’Arco’ në teatrin e St.Gallen në Zvicër konsiderohet një debutim i trefishtë në këtë shtet të madh.
Këtë sukses të radhës e ka pritur me shumë entuziazëm edhe vet artistja e cila për KultPlus ka thënë që ndihet e privilegjuar.
“Jam e privilegjuar të jem në rolin e titullit “Giovanna d’Arco” që do të shënojë debutimin tim të trefishtë: në rol, në teatrin e bukur Konzert und Theatre St.Gallen dhe duke kënduar për herë të parë në shtetin e Zvicrës. Mezi po pres!”, është shprehur Qerkezi. / KultPlus.com
Më 26 shtator 1990 për herë të parë në Zvicër u hap një shkollë për mësimin e gjuhës shqipe. Ishte një dëshirë e madhe dhe punë e palodhur e Selami Bajrami dhe Azem Sadullahu kryetar dhe sekretar i Këshillit Prindëror si dhe anëtarëve të këtij këshilli. Kjo shkollë u hap në një moment të vështirë, nuk ishte vetëm një akt patriotik por hapja e një shkolle jashtë suazës së Ambasadës së Jugosllavisë ishte edhe një çështje politike që mund të kishte pasojat e saj.
Prandaj ky aktivitet në shërbim të shkollës shqipe ishte dhe është akt atdhetarie, të cilin akt e morën mbi supe veprimtarët e Këshillit prindëror të Kantonit të Glarus-it, në krye me kryetarin e saj Selami Bajrami dhe më 26 Shtator 1990 hapën edhe Shkollën e Parë shqipe, në Bilten, të kantonit të Glarus-it, që në fakt ishte edhe shkolla e parë në Zvicër.
Sot pas tridhjet vitesh dy pionerët e hapjes së shkollës tregojnë për historikun e saj, vështirësitë dhe arritjet.
Si ndiheni sot pas 30 vjetësh?
(Përgjigja është e thjeshtë ashtu siç ishte dhe është puna e tyre në shërbim të shkollës shqipe. E thjeshtë, e urtë, dëshirë dhe ideal). Ndajnë të njëjtin mendim: në bashkëpunim me anëtarët e Këshillit prindëror kemi kryer një obligim kombëtar ndaj fëmijëve tanë dhe ndaj të gjithë fëmijëve, që po lindin dhe po rritën në vend të huaj.
Ç`do të thotë të hapësh shkollë shqipe jashtë ombrellës së Ambasadës së Jugosllavisë, më 1990?
Selami Bajrami: Ishte një përpjekje që të konfrontonte me ligjet e shtetit, nën sundimin e të cilit, ishin të gjithë shqiptarët në Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi…
Azem Sadullahu: Ishte një përpjekje që kishte rrezikun politik, por mbi të gjitha dominonte vullneti, dëshira dhe ideali për t`u shkëputur njëherë e përgjithmonë nga vargojt e politikës jugosllave.
A ishin pjekur kushtet për një gjë të tillë?
Selami Bajrami: Duke e njohur diskriminimin dhe kufizimin e të drejtave të shqiptarëve kudo ku jetonim nën Jugosllavinë antishqiptare, ne që ishim në mërgim mendonim se kishte ardhur momenti të veprojmë.
Azem Sadullahu: Ishte dëshirë e të gjithë prindërve njëherë e përgjithmonë të kemi shkollën tonë të pavarur, të cilën e formuam me djersën e mërgimtarëve shqiptarë të të gjitha fshatrave të kantonit të Glarus-it.
Nga jeni me prejardhje apo vendlindja?
(njëzëri) Ne jemi nga Kumanova, qytet që kanë zënë vend të gjitha politikat diskriminuese ndaj shqiptarëve.
Kishit ndihmesën e bashkatdhetarëve:
Selami Bajrami: Natyrisht që po.
Azem Sadullahu: Pa ndihmën dhe mbështetjen e tyre ishte e pamundshme të bëhej diçka.
Kanë kaluar 30 vjet që kur është hapur shkolla e parë shqipe në Zvicër, si ju duket sot ky përvjetor?
Selami Bajrami: Shkolla shqipe në kantonin tonë ka pasur dy etapa të zhvillimit të suksesshëm. E para nga viti 1990-2001 dhe e dyta nga viti 2009-2018
Në fazën e parë ishin themeluesit e shkollës shqipe, të cilët bashkë me anëtarët tjerë: Jakup Sabedini, Prend Markaj, Muhamet Ramadani, Jahi Zeqiri dhe Naser Jusufi e organizuan mjaft mirë shkollën shqipe në Kantonin e Glarus-it
Azem Sadullahu: Dhe e dyta, pas një pauze gati 8-9 vjeçare, me ardhjen mësuesit Vaxhid Sejdiu, i cili së bashku me mësuesit Qefsere Sejdiu dhe Endrit Mulaj, si dhe veprimtarët e arsimit shqip Sahit Idrizi, Shaban Asani, Selami Bajrami, Afrim Ibishi, Afrim Rexhepi, Nexhat Hajdari, Emrush Hajdari, Musa Salihu, Avdyl Asani, Fuat Sherifi, Agim Hoxhaj në kantonin tonë filloi një epokë e re, e shkollës shqipe. Sa që shkollat: në Glarus, në Niederunen, në Netsal, në Bilten, në Näfels, në Mitlödi, në kantonin tonë përsëri u shndërruan në “çerdhe” të gjuhës shqipe.
Lista e anëtarëve të Këshillit të parë Prindëror, të shkollës së Parë shqipe “Hasan Prishtina” në Glarus
Si ishin atëherë përpjekjet për hapjen e shkollës së parë shqipe në Zvicër?
Selami Bajrami: Rrugëtimi natyrisht nuk ishte i lehtë, mjaft i vështirë, me pengesa të ndryshme. Kishim edhe pengesa nga Ambasada Jugosllave, e cila ndërhynte në Drejtorinë arsimore Zvicerane duke mos dashur të na japin objekte shkollore (klasa) për mësim. Por ia dolëm.
Azem Sadullahu: Pengesat ishin të natyrave të ndryshme, kishim edhe presion.
Si erdhi deri te themelimi apo hapja e Shkollë së Parë Shqipe në Zvicër?
Selami Bajrami: Siç thashë, dëshira dhe vullneti i madh që fëmijët e bashkatdhetarëve tanë ta mësojnë gjuhën amtare. Por, edhe ndihma e institucioneve arsimore kantonale nuk ka munguar, më të zëshmit për hapjen e shkollës shqipe kanë qenë, ministri i arsimit z. Fritz Weber, z. Luis Bügler, sekretar i arsimit dhe Maya Hauser, kordinatore e arsimit për vendas dhe të huaj.
Azem Sadullahu: Ky vullnet dhe kjo dëshirë ishte e të gjithëve.
Cilët ishin bashkëveprimtarët tuaj?
Selami Bajrami: Prindërit, ata na jepnin forcë që të punojmë pa pushim.
Azem Sadullahu: Në veçanti anëtarët e Këshillit: Selami Bajrami, Shaban Asani, Sakip Alili, Agim Zeqiri, Imer Murati, Rrahim Shehu, Nevzat Kamberi, Tahir Sadiku etj.
Cilët ishin mësuesit e parë?
Selami Bajrami: Fillimisht mësuese e parë ka qenë Drita Krasniqi, pastaj janë angazhuar Ylfete Zymberi, Ziharete Mazllëmi, Shenadije Berisha, Burbuqe Hasani, Hamit Krasniqi etj.
Azem Sadullahu: Pas disa përpjekjeve arritëm me përfaqësuesit e Arsimit në Prishtinë, të biem në kontakt me mësuesen Drita Krasniqin edhe ne si këshill prindëror e angazhuan në procesin mësimor, dhe i siguruam rrogën për dy muaj dhe banesën.
Në fillim sa klasa kishte dhe cilat ishin ato, ku ishin hapur?
Selami Bajrami: Fillimisht në Bilten dhe pastaj Niederurnen, Oberurnen, Näfels–Mollis dhe Rüti GL dhe në Schwanden.
Në rreshtin e fundit, (nga e majta) Jakup Sabedini, Selami Bajrami dhe mësuesja Dritë Krasniqi së bashku me nxënësit
Cili është dallimi në mes dikur dhe sot?
Selami Bajrami: Punohej më shumë, numri i veprimtarëve të arsimit shqip ishte shumë më i madh
Azem Sadullahu: Kemi pasur mbledhje, takime me prindër dhe angazhime të ndryshme të cilat e mbanin gjallë aktivitetin shkollor.
Si është tani gjendja e shkollave shqipe në kantonin tuaj?
Selami Bajrami: Momentalisht numri i nxënësve është shumë i vogël, është dëshpëruese
Azem Sadullahu: Mendoj se LAPSH kohëve të fundit nuk është duke e kryer detyrën e saj si duhet.
Si është gjendja e shkollave shqipe në Zvicër?
Selami Bajrami: E pakënaqshme, veçanërisht në kuadër të LAPSH-it nuk kemi ndonjë aktivitet serioz në organizimin e shkollë shqipe. Kryesinë qendrore nuk e shohim fare në aktivitet për organizimin dhe hapjen e shkollave shqipe.
Azem Sadullahu: Me vite në kuadër të LAPSh kemi rënie të numrit të nxënësve, veçanërisht në 7-8 e fundit.
Çka do t`iu kishe preferuar prindërve shqiptarë në Zvicër?
Selami Bajrami: Nëse fëmijët e mërgimtarëve shqiptarë nuk e ruajnë gjuhën amtare pasojat janë të rënda, gjuha amtare është e nevojshme si buka dhe uji
Azem Sadullahu: T`i dërgojnë fëmijët e tyre në shkollë sepse një gjë të tillë e preferojnë edhe ekspertët zviceranë, të cilët thonë se pa njohjen e gjuhës amtare shumë vështirë e kanë të mësojnë gjuhën e huaj.
Kohëve të fundit në portale të ndryshme lexohet se LAPSh feston 30 vjetorin, a është me të vërtetë 30 vjetori i LAPSh-it?
Selami Bajrami: Jo, LAPSh nuk i bën 30 vjet, por 25 sepse LAPSh është themeluar më 26 mars 1995 dhe të gjithë ata të cilët flasin kështu nuk i bëjnë nder.
Azem Sadullahu: 30 vjet i bënë Shkolla Shqipe“Hasan Prishtina” në kantonin e Glarus-it. Ka fjalë se edhe Shkollën e parë shqipe, këtu në Glarus, e ka hap ky apo ajo, por e vërteta është një. Shkollën e Parë shqipe e kanë hap anëtarët e Këshillit Prindëror në krye me kryetarin, Selami Bajrami./ Diaspora Shqiptare / KultPlus.com
Me fillim të muajit tetorit, saktësisht më 1 tetor do të fillojë “Java Kulturore Shqiptare”, ku e gjithë vëmendja është për kulturën dhe kombin shqiptar në Zvicër, transmeton KultPlus.
Gjatë javës së parë të tetorit do të zhvillohen debate, ekspozitë, aktivitete kulturore, artistike, do të prezantohen libra, histori tradicionale shqiptare, programe muzikore, ndërkohë që do të jepen edhe shfaqje kulturore nga grupe të ndryshme artistike shqiptare për libra të caktuar.
Vlen të theksohet se hyrja lejohet për personat që janë të vaksinuar, të shëruar apo edhe të testuar negativisht nga virusi Covid. Platforma albinfo.ch është sponzor medial e këtij eventi kulturor, transmeton tutje KultPlus.
Më poshtë mund të shihni programin javor se çfarë do të përmbajë “Java Kulturore Shqiptare”:
Programi – 01 tetor
19:00 – 22:00
– Hapja e Javës së Kulturës Shqiptare
– Hapja e ekspozitës
– Prezantimi i artistëve shqiptarë (Adem Dërmaku & Rromir Imami)
– Apéro
Programi – 02 tetor
19:00 – 20:30
– Debat me mysafir të fuar: (në gjuhën gjermane)
– Historia dhe aktualiteti i shqiptarëve në Zvicër.
20:30 – 22:00
– Programi muzikor
(Rafael Lishi-Akkordeon & Ahmet Ujkashi-Klarinete)
Programi – 03 tetor
16:00 – 16:30
– Info: shkolla shqipe (LAPSH)
16:30 – 18:00
– Prezantmi i librave të autorëve shqiptarë në Zvicër
– Poezi nga poetët:
(Shaip Beqiri, Shkumbin Gashi & Bujar Salihu)
Programi – 07 tetor
20:00 – 22:00
– Lexim nga libri “Bürde & Segen” (Shqipe Sylejmani)
– Debat me mysafir të ftuar: (në gjuhën gjermane) “Secondos”, çka pastaj?
Këngëtari shqiptar Altin Asllani, bashkë me grupin e tij zvicerian “Pablo Infernal” do të publikojnë albumin e tyre më të ri muzikor.
Projekti titullohet “Mount Angeles” dhe pritet të lançohet më 17 shtator 2021. Pjesëmarrëse në këtë realizim, ka qenë edhe artistja shqiptare e grafikës Arbnore Toska, e cila jeton dhe ushtron profesionin e saj në Zvicër.
“Një album i ri po vjen “Mount Angeles” do të dalë më 17 shtator dhe ne do ta festojmë atë në përputhje me rrethanat, prandaj sigurohuni që t’i ruani këto data tani: 17.09.2021, lançimi i albumit dhe 05.11.2021 koncert në Zyrih. Faleminderit Arbnore Toska për punën e mahnitshme”, shkruan grupi në rrjetin social Facebook. / KultPlus.com
Shkrirja e akullnajave në Alpe ka krijuar 180 liqene të reja akullnajore në Zvicër brenda vetëm 10 vjetëve.
Midis 2006 dhe 2016, zona e mbuluar nga uji u rrit me rreth 150.000 metra katrorë (15 hektarë) në vit, provë e dukshme e ndryshimit të klimës në Alpe, raportoi sot Instituti federal zviceran i Shkencës dhe Teknologjisë Ujore (EAWAG).
Instituti ka përpiluar, për herë të parë, një inventar të të gjitha liqeneve akullnajorë të formuara që nga fundi i të ashtuquajturës Epoka e Vogël e Akullnajave në mes të shekullit XIX.
Rreth vitit 1850, akullnajat alpine arritën shtrirjen e tyre më të madhe në kohët moderne.
“Midis 1850 dhe 2016, zona e liqeneve akullnajore u rrit me mesatare prej rreth 40.000 metra katrorë (4 hektarë) në vit, me një prirje të fortë ngritëse në vitet e studimit më të fundit, 2006 deri në 2016”, tha bashkautori i studimit, Nico Moelg.
Lista përfshin gjithsej 1.200 liqene të reja, 187 prej të cilave më pas janë mbushur nga sedimentet e transportuara nga akullnajat.
Në vitin 2016, zona e të gjitha liqeneve akullnajore ekzistuese ishte rreth 620 hektarë.
Për të kryer hulumtimin e tyre, shkencëtarët analizuan të dhënat që datojnë që nga mesi i shekullit XIX, si edhe fotografitë ajrore të bëra që nga mesi i shekullit XX. /atsh/ KultPlus.com
Fotografi shqiptar, Afrim Nevzadi jeton dhe punon në qytetin e Zyrihut, Zvicër.
Fotot e tij në saj të stilit, teknikave, motiveve dhe qasjeve profesionale kanë bërë jehonë në shtypin vendas si edhe në konkurrimet e shtëpive prestigjioze.
Së fundmi fotografia e tij “Zürihorn” (Briri i Zürich-ut) është votuar nga lexuesit e portalit www.hellozurich.ch si fotografia më e mirë e javës, transmeton KultPlus.
Nevzadi është nga Vaksinca e Kosovës dhe është vendosur në Zvicër në fillim të viteve ’90-të.
Së fundmi ai ka pasion të fotografojë alpet e Zvicrës ku kalon jnë pjesë të mirë të kohës së tij. / KultPlus.com
Pa dyshim, puna në çdo shtet, shoqëri a kulturë,ka vlerën dhe pozitën e saj.
Shumë gra shqiptare janë duke arritur suksese në mërgim, në profesionet që kanë zgjedhur të punojnë. Patjetër që njëra nga këto është edhe shqiptarja Teuta Mustafa Helshani, me prejardhje nga qyteti i Ferizajt.
Tuta është njëra nga femrat e pakta shqiptare që kanë zgjedhur këtë profesion, duke vozitur autobusin përreth qendrës së St.Gallen-it, shkruan albinfo.ch.
Nga Kosova, drejt një jete të re në Zvicër
Teuta Mustafa Helshani është lindur dhe rritur në qytetin e Ferizajit, ku kreu shkollën fillore dhe të mesme, për të vazhduar më pas edhe studimet në Universitetin e Prishtinës.
“Jam lindur në Ferizaj në vitin 1990, kam mbaruar shkollën fillore dhe të mesme po në të njëjtin qytet, për të vazhduar pastaj me studime në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina”, në Fakultetin Ekonomik, Departamenti “Banka, Financa dhe Kontabilitet”, tregon ajo për Albinfo.ch, transmeton KultPlus.
Pavarësisht shkollimit të saj, Teutën duket se fati e dërgoi në rrugë dhe projekte të tjera të jetës, nga ajo çfarë kishte studiuar.
“Pas përfundimit të studimeve nuk pata fatin që profesionin tim ta ushtroj në vendlindjen time. Pas kurorëzimit të dashurisë me martesë në vitin 2013, unë vazhdova jetën pranë bashkëshortit tim në Zvicër”, shprehet ajo.
Albinfo.ch
Emigrimi dhe ambientimi në kulturën zvicerane
Për çdo shqiptar që emigron, reliteti i vendlindjes me atë të Zvicrës është ndryshe. Përshtatja, ambienti, gjuha, shoqëria, kultura dhe punësimi kanë qenë disa nga sfidat, të cilat pothuajse çdo mërgimtar i ka përjetuar në fillmet e veta në mërgim.
Teuta ndan historinë e saj për Albinfo.ch lidhur me ambientimin jo të lehtë në Zvicër, jetën e re, familjen dhe anën profesionale të saj, transmeton KultPlus.
“Në vitin 2013, kur isha në moshën 23-vjeçare, fillova një jetë të re bashkëshortore, në Wil, rajon i St.Gallen-it. Duke marrë parasysh se unë u rrita dhe mbarova shkollimin në Kosovë, ka qenë shumë e vështirë në fillim. Po pata fatin të gjeja ngrohtësinë familjare dhe mbështetjen e bashkëshortit dhe prindërve të tij, që ishte një ndihmë e jashtëzakonshme për një fillim të ri, larg vendlindjes”, tregon ajo.
Teuta shprehet se në jetë njeriu duhet të vërë qëllimet dhe synimet e saj, për të pasur sukses, pavarësisht se në cilin vend është.
“Është e vërtetë se kultura zvicerane është më ndryshe, por nëse ke një personalitet dhe një synim në jetë, atëherë kjo nuk të sjellë asnjë problem për të vazhduar tutje. Sa i përket shoqërisë, ka qenë e vështirë për mua në fillimet e mia, por duke ndjekur kurse intensive të gjuhës, me kalimin e kohës kam arritur të kem një rreth të mirë shoqëror”, shprehet Teuta.
Dëshira dhe pasioni për vozitje
Teuta që në moshë të re kishte dëshirë të kamotshme për vozitje. Por, vozitja për kategorinë D kishte një domethënie të veçantë, që një ditë të jetë shofere e autobusëve në Zvicër.
“Dëshira e kamotshme dhe një pasion që unë kisha për vozitje më shtyu që të përgatitem për kategorinë D (shofere autobusi). Ishte një rrugë jo e lehtë dhe si çdo gjë tjetër, kishte edhe kjo pengesa. Në fund, unë ia dola që në prill të vitit 2017 të jem e pajisur me leje të qarkullimit për kategorin D”, tregon ajo.
Pak muaj pas kalimit të provimeve, Teuta në vitin 2018 u punësua te firma “Regiobus”, me seli në Gossau.
Në atë kohë, Teuta ishte vetëm 27-vjeçare dhe duhet veçuar se ishte shoferja më e re në mesin e kolegëve në “Regiobus”.
Ajo vozit në rajonin e St.Gallen-it, mban linjën Gossau-St. Gallen dhe anasjelltas, Herisau-Abtwil-Engelburg dhe linjën Wil-Uzwil.
Vlen të theksohet se Teuta ishte femra e parë shqiptare shofere në kantonin St.Gallen.
“Sipas informatave dhe reagimeve të udhëtarëve (shqiptarë), po, unë kam qenë shoferja e parë shqiptare në rajon të St.Galles. Derisa tash e gati një vit më është bashkangjitur edhe një kolege tjetër shqiptare”, tregon Teuta për Albinfo.ch.
Një mesazh i denjë për femrat shqiptare
Çdo punë që bëhet, në vete do përkushtim, durim dhe shumë dëshirë për të përfunduar atë. Teuta, ani pse është një grua dhe nënë e shkëlqyeshme, normalisht ka obligime të mëdha, por ajo gjen kohë për të gjitha, qoftë për familje, për punë dhe çdo gjë që atë e preokupon, shkruan tutje albinfo.ch.
“Nuk është e lehtë të punosh dhe të njëjtën kohë të jesh nënë dhe të kujdesesh për familje. Unë, për fat të mire, punoj vetëm 60% të kohës, kshtu që kjo më shërben të kem hapësirë edhe për fëmijë dhe familjen në kuptim të plotë”, tregon ajo.
Duke qenë se të jesh shofere autobusi në Kosovë dhe në Shqipëri, në fakt, ende është tabu dhe shihen me sy tjetër, Teuta për këtë dha një mesazhi për femrat shqiptare.
“Është shumë e vërtetë që në Kosovë shoferet femra shihen me një sy ndryshe ose ndjenjë pasigurie, por besoj që tash në kohën e fundit është duke ndryshuar ky perceptim. Sa i përket mesazhit, kam një lutje për prindërit, që së pari të arsimojnë vajzën dhe ta ngritin atë në vlera me të mëdha, siç edhe e meritojnë. Vajzat, nënat e reja, të mos hezitojnë t’i ndjekin ëndrrat, sepse gjithçka është e mundur nëse ka vullnet dhe dëshirë të madhe, asgjë nuk është e pamundur në çdo sferë të jetës”, thotë Teuta në mesazhin e saj drejtuar femrave shqiptare.
Kosova të falë një ndjesi të veçantë
Teuta është shumë e lidhur me Kosovën, ajo tregon se Kosova i fal ndjesi të veçantë. Pothuajse çdo vit ajo viziton katër herë Kosovën, pasi të afërmit e saj familjarë jetojnë në Kosovë.
“Unë jam një vizitore e rregullt e Kosovës, para pandemisë deri në katër herë në vit kemi ardhur me familje. Është ndenjë e bukur me qenë në vendlindjen tënde, pranë familjes. Kjo sepse familja ime jeton në Kosovë dhe për atë dëshira është e madhe për Kosovën, ashtu dhe malli për vendlindjen”, përfundon Teuta. /albinfo/ KultPlus.com
Violinisti i mirënjohur Tedi Papavrami, jeton prej disa vitesh në Gjenevë, Zvicër. Ai do të interpretojë sot më 30 qershor, në festivalin “Martha Argerich”.
Ky event do të mbahet në “Laeiszhalle grosser saal”, i cili nga viti 1908 është dhe një vend takimi për jetën muzikore të Hamburgut në Gjermani. Artisti shqiptar do të interpretojë pjesë nga kompozitorët e famshëm si Pjotër Çajkovski dhe Astor Piazolla.
“Njerëzit thjesht kanë nevojë për muzikë. Në muajt e fundit, gjithashtu, për shembull kam pasur mundësinë të luaj të mrekullueshmen Laeiszhalle me Hamburg Symphoniker, dhe e di se çfarë do të thotë. Tashmë shumë miq të mirë do të vijnë në festival dhe kjo është gjë e mirë”, është shprehur pianistja Marth Argerich.
Performuesit e këtij koncerti do të jenë krahas violinistit Paparavami, pianistët Martha Argerich, Alexander Gurnin./ KultPlus.com
Në varësi të moshës, ka dallime në paga dhe mëditje për profesionin e mësuesit.
Paga mesatare vjetore si mësues është 85,777 CHF bruto.
Gjysma e pagave dhe mëditjeve të mbledhura janë mbi 86,000 CHF bruto, që do të thotë të ardhura mujore prej 7,167 CHF bruto.
Nëse sapo keni filluar punën si mësues, mund të prisni fitime bruto mesatarisht 90,000 CHF në vit. Kjo është 7,500 CHF bruto në muaj.
Në varësi të moshës, ka dallime në paga dhe mëditje për profesionin e mësuesit. Në një moshë të re, ju mund të prisni fitime bruto mesatarisht 80,000 CHF në vit. Me rritjen e moshës, të ardhurat ndryshojnë dhe janë 95,238 CHF bruto. Kjo korrespondon me një ndryshim prej 19%, shkruan tutje albinfo.ch.
Në varësi të vendit të punës, ka dallime në paga dhe mëditje për profesionin e mësuesit. Në Thurgau, Zug dhe St. Gallen ju keni potencialin më të lartë të fitimit. Në shtetet federale të Bernit, Gjenevës dhe Nidwalden ju duhet të pranoni humbje në paga.
Pagat për profesionin e mësuesit i nënshtrohen një rritje mesatare prej 7% gjatë 5 viteve të fundit. Kjo do të thotë një rritje e pagave prej 6,429 CHF bruto në vit ose 536 CHF në muaj.
Burrat dhe gratë përfitojnë ndryshe nga rritja e pagave. Për gratë, ndryshimi mesatar është 7%, që është një diferencë prej 6,429 CHF bruto në vit. Për burrat, ndryshimi mesatar është -14%, që është një ndryshim prej -13,982 CHF bruto në vit. / KultPlus.com
Zvicra është e vendosur në sistemin e vargmaleve të larta të Alpeve. Shpesh në literaturën gjeografike përmendet si shtet alpin, transmeton KultPlus.
Simboli i këtij shteti pa dyshim se janë lopët. Për çdo vit bëhet parada e lopës alpine. Në vjeshtën e vonë lopët kthehen në fermat e tyre, për të kaluar dimrin brenda rrethojave në fermat zvicerane.
Shumë fermerë zviceranë në vjeshtë janë të zënë me kthimin e kafshëve të tyre nga kullotat malore. Pasi të kalojnë verën duke kullotur në livadhe me barishte të freskëta, gjedhet do të kalojnë dimrat e tyre në hambar.
Por, në stinën e pranverës, kur edhe jemi tani, bëhet parada e tyre, ato ngjiten drejt kullotave në Alpe dhe qëndrojnë deri në vjeshtë në ambiente të jashtme./albinfo/ KultPlus.com
Suela Jorgaqi pasi mbaroi Fakultetin e Gjuhëve të Huaja në Tiranë për gjermanisht, vendosi të vijoi më tej studimet në Zvicër. Pas përfundimit të studimeve vendosi që jetën e saj ta ndërtonte në Zvicër. Aty krijoi dhe familjen e saj të re me bashkëshortin zvicerian. Prej nentë vitesh Suela Jorgaqi është drejtuese e Blibliotekës Pestalozzi në Zvicër. Në një intervistë për “Diaspora Shqiptare” Jorgaqi tregon se ndihet shumë e lumtur kur institucioni që ajo drejton vizitohet nga fëmijë shqiptarë. Gjithashtu ajo flet edhe për programin e zhvillimit të gjuhës së nënës, duke e konsideruar këtë të fundit si gjuhë bazë formimi për çdo individ.
Ju jeni drejtuese e Bibliotekës Pestalozzi në Zvicër që nga themelimi i saj. Si nisi puna juaj në këtë pozicion dhe sa e realizuar ndiheni?
Tashmë u bënë 9 vite që jam në krye të këtij institucioni të rëndësishëm siç është biblioteka e Zyrihut ku kam përjetuar eksperienca nga më të ndryshmet, të cilat më kanë rritur profesionalisht, por edhe shpirtërisht. Në këto vite jam vënë në rolin e menaxheres, psikologes, mësueses, kontabilistes, përkthyeses, animatores, etj., sepse kjo është biblioteka, një vend ku i përjeton të gjitha këto. Biblioteka jonë është një vendndodhje për të gjitha evenimentet, aq më tepër në kohën e Koronës, ku njerëzit kanë nevojë për më shumë mbështetje si edhe një vend për t’u argëtuar. Kështu që ndihem e realizuar, megjithëse të realizuarit nuk ka fund. Por sfidat nuk më mungojnë dhe kur më mungojnë unë kërkoj të reja.
Të jesh çdo ditë në kontakt me librat dhe njerëz që e duan librin, çfarë ndjesie ju përcjell?
Ndjesi pozitive. Si drejtuese e bibliotekës Pestalozzi Hardau të Zyrihut, një nga 14 bibliotekat e Zyrihut, bëj një punë shumë interesante dhe të larmishme nga pikëpamja profesionale, por edhe të dobishme për shoqërinë, sepse kam mundësinë t’i lidh librat me njerëzit. Dhe kështu përfitojnë të gjithë.
Pastaj përveç librave në 12 gjuhë të ndryshme, ne ofrojmë dhe oferta dixhitale, si ebooks, pressreader për revista online edhe streaming për filma dhe muzikë. Përveçse drejtuese e bibliotekës Hardau unë jam përgjegjese për të gjitha aktivitetet në të gjitha 14 bibliotekat Pestalozzi. Kemi edhe programe për nënat me fëmijë jo vetëm në gjermanisht, por edhe në shqip dhe gjuhët e tjera, për të zhvilluar gjuhën e nënës. Dhe sipas një studimi nga PISA thuhet se një fëmijë apo i rritur që nuk zotëron gjuhën e nënës, e ka të vështirë të mësojë me rrënjë një gjuhë të dytë. Sepse integrimi fillon nga gjuha dhe kjo është gjithashtu një detyrë e bibliotekës.
Në këtë bibliotekë gjenden gjithashtu mbi 2000 libra në gjuhën shqipe. Sa tërhiqen nga shqiptarët në Zvicër?
Shumica e shqiptarëve këtu janë nga Kosova. Brezi i parë nuk lexon shumë, por të rinjtë dhe fëmijët lexojnë, ndoshta më shumë gjermanisht sesa shqip, sepse është gjuha që mësojnë të shkruajnë. Ka shumë fëmijë shqiptarë që vijnë këtu, dhe kjo më gëzon.
Sigurisht që ka lexues të rregullt që e frekuentojnë shpesh bibliotekën, por unë do doja që të gjithë ta dinin për bibliotekën tonë. Kjo është edhe çështje marketingu. Jo te gjithë shqiptarët që jetojnë ne Zyrih e njohin ose kanë dëgjuar për ofertat tona. Prandaj shpresoj që portalin tuaj ta lexojnë sa më shumë njerëz dhe të afrohen sa më tepër lexues.
Kush janë autorët shqiptarë që preferohen më shumë?
Po Kadareja mbetet i kërkuar. Pastaj ka edhe njerëz që preferojnë autorët e rinj shqiptarë ose të përkthyer. Kongoli është gjithashtu në listën e blerjeve të mia, sepse e pëlqej edhe vetë.
Sa e përfshirë jeni në aktivitetet e Diasporës në Zvicër?
Jam në kontakt të ngushtë me ambasadën shqiptare në Bern. Edhe kur erdhi ministri Majko, isha e lumtur që e prita unë më parë këtu në bibliotekën tonë. Por mundohem t’u ofroj të gjitha shoqatave një vend në bibliotekë, sepse këtu kemi vend dhe hapësirë për të bërë çdo lloj aktiviteti. Edhe koncerte edhe mbrëmje kemi mbajtur në biblotekë. Madje edhe Inva Mula ka qenë e ftuara ime speciale, aktivitet që u shoqërua edhe nga TV Klan.
Cila është historia juaj e emigrimit dhe sa i vështirë ishte fillimi?
Identiteti i shqiptarëve është komplikuar vitet e fundit, jetojmë në katër anët e botës, flasim e ëndërrojmë në gjuhë e struktura të ndryshme. Unë ndihem qytetare evropiane, por me rrënjë të qëndrueshme shqiptare. Burri im është zviceran, djali im flet shumë bukur edhe shqip, mikeshat dhe miqtë e mi janë zvicerane, shqiptare, portugeze, italiane, spanjolle.
Personalisht isha e privilegjuar, sepse mbarova në Tiranë Fakultetin e Gjuhëve të Huaja për gjermanisht dhe direkt më pas erdha për t’u shkolluar në Zvicër. Diploma për “Shkencën e Informacionit dhe Dokumentacionit” që përfshin edhe bibliotekat, më hapi rrugën për të punuar në këtë institucion ku unë jam e vetmja drejtuese e huaj. Por puna ime e parë ishte në sindikatën me të madhe zvicerane, “Unia”, ku jo vetëm njoha më mirë Zvicrën nga ana politike dhe sociale, por krijova edhe disa nga kontaktet e mia më të mira, që i kam edhe sot. Aty pata mundësitë të perfeksionoj edhe gjuhët e tjera, si spanjisht dhe italisht, që janë pasioni im i hershëm.
Do kishit dashur që karrierën tuaj ta ndërtonit në vendlindje?
Mua nuk më pëlqen shumë t’i humb shanset, kështu që po, ia bëj vetes këtë pyetje. E mendoj shpesh çfarë do kisha bërë në Shqipëri, sidomos kur jam me shoqet e mia aty. Unë mendoj se në çdo vend të botës mund të ndihesh mirë, nëse ke rrethin e duhur afër vetes dhe bën diçka që të pëlqen. Por po të isha në Tiranë do kisha dëshirë të riorganizoja Piramidën për ta kthyer në një qendër interesante kulturore: edhe mund të ëndërrojmë, apo jo?
Çfarë ju mungon më shumë nga vendlindja?
Deti, peshku, familja, shoqet e mia, pastat tek pastiçeri Zagoria… / Diaspora Shqiptare / KultPlus.com
Në Zvicër është hapur një tjetër shkollë e gjuhës shqipe në komunën Aadorf të Kantonit të Thurgaut. Mësimi do të zhvillohet çdo të mërkurë në orën 16:00.
Lajmi bëhet i ditur nga Ambasada e Shqipërisë në Bern: “Në vijim të punës për masivizimin e mësimit të gjuhës shqipe në Diasporë, “Shkolla Shqipe” në mbështetje të vazhdueshme nga Ambasada e RSH në Bern, hap dhe një degë të mësimit të gjuhës, kulturës e historisë shqiptare. Mësimi në këtë shkollë zhvillohet çdo të mërkurë, nga ora 16:00 me mësuese Feride Liçolli”, shkruhet në njoftimin e Ambasadës.
Ambasada e Republikës së Shqipërisë, gjithashtu u bën thirrje të gjithë prindërve dhe fëmijëve të moshës shkollore të bashkohen në këtë përpjekje për të ruajtur e promovuar gjuhën, kulturën, traditat e historinë Atdhetare. /diasporashqiptare/ KultPlus.com
