Një libër studimor kushtuar epikës gojore shqiptare nga profesori Zymer Neziri është bërë tashmë pjesë e universitetit të Harvardit.
Në një intervistë për “KlanKosova” profesori Neziraj tregon se për të realizuar një libër që plotëson standartet e Harvardit është dashur një kohë shumë e gjatë.
“Libri brenda ka një parathënie të shkruar nga profesori arbëresh në Universitetin e Milanos Nicola Scaldaferri, etnomuzikolog. Gjithashtu ka dhe paraqitje të punimeve muzikore nga prof. Victor Friedman, John Kolsti. Gjithashtu materiale nga më të mirat të zgjedhura nga epika. Gjithashtu pjesë e librit është historia e lahutarit më të vjetër nga Sanxhaku i Pazarit të ri, që shumë pak e njohin, një vend ku ende flitet shqip në Bosnje. Gjithashtu Ali Hyseni, lahutari nga malësia e Gjakovës. Gjithashtu në libër tregohet dhe historia e lahutarëve të tjerë”, thotë Neziri.
Tutje ai tregon se është një privilegj që për herë të parë në këtë universitet do të ketë një vepër të gjuhës shqipe: ‘Harvardi është në krye të listës së universiteteve më të mira në botë atje çdo gjë bëhet në shkallën e përkryer, ndaj edhe kjo punë u bë që të dalë e përkryer. Kjo punë zgjati shumë sepse përkthimi i disa vargjeve të vështira, kërkohej një punë kolosale’.
Pas një matje në universitetin e Kozercës u kuptua se botimi nuk e nderon epikën shqipe, ndaj është vendosur të nisin punët nga fillimi për përkthimin e vargjeve të vështira. Tashmë ky libër po sheh dritën e botimit dhe shqiptarët pas kaq shumë kohësh për herë të parë kanë një vepër një gjuhën shqipe, por edhe Harvardi ka një libër shqip.
“Ky libër është një vlerë historike, pas një periudhe rreth katër shekuj të Harvardit. Gjithashtu një vlerë që do e shijojnë lexuesit e zakonshëm, por edhe studiuesit që bëjnë studime mbi këto tema. Do kenë mundësi të njihen me lahutarët e vjetër”, tregon Neziri. / KultPlus.com
Studiuesi Zymer Neziri, mes rapsodëve nga të gjitha trevat shqipfolëse, prezantoi në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë studimin e një jete. Ai e cilëson folklorin shqiptar, pasuri të përmasave të jashtëzakonshme, që duhet që ta nderojnë të gjithë se janë rrënjët edhe identiteti ynë, pavarësisht se në Kosovë edhe në Shqipëri ka pushtetarë shqiptarë që nuk e vlerësojnë sa duhet folklorin. Megjithatë, studiuesi i njohur shpreson që të vazhdojnë të bëhen përpjekje për futjen e lahutës, gjurmët e së cilës janë mbi 2000-vjeçare, për futjen e sa në UNESCO, ashtu sikundër ndodhi para disa muajsh edhe me guslën serbe.
“Çfarë të them?! Dua që të them se po presim ditë më të mira. Këto ditë kanë nisur në dhjetorin e vitin që shkoi, kur ndodhi ajo që ndodhi me projektin serb për lahutën, e cila u pranua në UNESCO. Dosja tani është në Tiranë, por nuk e di gjendjen e saj të saktë. Ajo që mungon do të plotësohet edhe shpresoj, që së shpejti dosja të marrë rrugën e vet në drejtim të Parisit”, shprehet profesor Neziri.
Të pranishëm në këtë aktivitet ishin edhe lahutarë nga Kosova. Ata u bëjnë thirrje, të gjithë intelektualëve shqiptarë, që të bëhen bashkë edhe të punojnë, që Eposi i Kreshnikëve edhe lahuta, të futet në UNESCO sa nuk është vonë.
“Ne jemi paksa të vonuar. Faji është tek ne jo tek të tjerët. Nuk duhet që të krahasohemi me serbët apo malazezët, por ne jemi të vonuar si komb. Kemi pasur mundësi që të reagojmë më herët, por i kemi lënë pas dore, ashtu siç po lëmë pas dore edhe xhubletën. Nuk shkohet në UNESCO me duar në xhepa. Shqipëria është në UNESCO, përse mos të shfrytëzohet kjo, të shkruhet e folura, ritet, këngët, vallet edhe instrumentet. Ne na i marrin këto vlera, sepse rrimë duarkryq. Vetëm së bashku mundet që t’i ruajmë të gjitha, veçmas nuk mundet që të ruajmë asgjë”, shprehet lahutari Vesel Nikçi, i cili është njëkohësisht edhe kryetar i Ansamblit Folklorik “Rugova”.
Isë Elezi edhe Rustem Bajramaj, janë dy nga lahutarët më të njohur në mbarë trevat shqiptare. Teksa rrëfejnë eksperiencën e tyre, si lahutar, që prej vegjëlisë, dëshirojnë që kjo traditë të vazhdohet edhe tek brezat pasardhës
“Ne nuk kemi punuar, ndoshta edhe ne mund të na pranojnë, sepse ne nuk ua marrim serbëve, as ata neve, sepse lahuta është e globit”, thotë Isë Elez Muriqi, lahutari që di mbi 30 mijë vargje.
Rustem Bajrami, lahutari 90-vjeçar, që ka marrë udhën nga Kosova, për të qenë prezent në Tiranë, shprehet se: “ Unë lus kombin shqiptar, që mos të humb veten, të duan njëri-tjetrin edhe mos të duan armikun…”.
Profesor Neziri, i cili numëron rreth 40 vite punë edhe kërkime mbi Eposin e Kreshnikëve ndalet edhe tek emergjenca që duhet bërë për ruajtjen e kësaj tradite, sepse ndonëse në trevat tona janë rreth 300 bartës të eposit të kreshnikëve, vetëm 2 rapsodë dinë rreth 10 mijë vargje.
“Para 40 vitesh 8 lahutarë dinin mbi 10 mijë vargje, sot janë vetëm dy bartës të Eposit të Kreshnikëve. Pra gjendja nuk po ndryshon për të mirë, por është e mirë në krahasim me të tjerët, që nuk e kanë më. Ne kemi edhe 300 bartës të Eposit të Kreshnikëve që dinë mbi 100 mijë vargje. Të hapen kudo shkollat e lahutës, kemi edhe bartës të brezit të rinj, që në vijimësi do të vazhdojnë herë pas here. Unë fajësoj kohën, që ka vepruar kështu me shumë etnokultura, por në këtë rast s’fajësoj vetëm kohën, por edhe pushtetin lokal edhe qendror, që nuk i ruajnë si Monumente të rralla. Ata duhet që të kenë statusin e mbrojtjes shtetërore, edhe pension të shtetit, sepse shumica e tyre jetojnë keq, por shteti nuk është mbrapa tyre”, shpjegon studiuesi Neziri.
Në përfundim të ligjëratës në kuadër të projektit “Tragë” në Akademinë e Shkencave profesor Neziri u bënë thirrje institucioneve shtetërore, që të t’i mbrojnë këto vlera, të cilat përfaqësojnë identitetin tonë kombëtar./shqiptarja / KultPlus.com
