Antigona, në këtë intervistë për Elion Kollçakun ndan me ne një rrëfim sa emocional, aq dhe të bukur për më të shtrenjtën e saj, nënën, Melihate Ajetin, mirëpo jo vetëm në dimensionin nënë-bijë. Kësaj radhe dhe në atë dimension që kishte Meli, atë më të lartin, artisten e popullit.

Intervistoi: Elion Kollçaku

E dashur znj.Antigona, fillimisht shpresoj që këto ditë të vështira t’ju gjejnë mirë me shëndet! Sapo botuat monografinë për artisten e madhe shqiptare, Melihate Ajeti, që ishte dhe nëna juaj. Pse pikërisht në këtë moment dhe sa e vështirë ishte për ju ta shkruanit këtë monografi?

Antigona Qena-Kaçaniku: S’pari, faleminderit për këtë ftesë, për intervistë në këtë “Dritare”, që më përkujton kohën e studimeve në Akademinë e Arteve, në Prishtinë, ku studioja pikturën te profesori Salihamixhiçi, dhe shpesh pikturoja femrën në dritare, vajzën duke pritur të dashurin, gruan duke pritur burrin dhe nënën duke pritur djalin, ngase këto mërgime, nuk na u ndalën kurrë, e jetën e mërgimtarit e njoh mirë, si dhe ndjenjën e rëndë të mallit. Këtë plagë të mallëngjimit kishte edhe nëna ime për shumë vite, qëkur na përjashtuan nga puna, nga Televizioni i Prishtinës, ishim të detyruar të punonim e jetonim në Norvegji, unë me burrin e djemtë tanë, kurse Meli nuk donte ta lëshonte Kosovën dhe mbeti gjithë kohën në Prishtinë, sado që pas çlirimit vinim shpesh për vizita, nuk isha aty, pranë saj, në çastin kur lëshoi këtë botë, ta ledhatoj, t’ia mbaj dorën e t’i them fjalë të ëmbla, kjo ma lëndon dhembshëm ndërgjegjen time. Në vitin 2011 bëra një dokumentar për Melin, në kuadër të emisioneve, “Pa skenar” që i realizoja në RTK, e ku prezantoja krijuesit e dikurshëm, që ishin të harruar nga koha e aspak të njohur nga gjenerata e re. Pra, si në atë dokumentar ashtu edhe në këtë monografi, për primadonën e teatrit kosovar, Melihate Ajetin, ia vura vetes një detyrë që kërkonte përkushtimin tim maksimal, për ta kryer një punë jo të lehtë, për ta shtrirë e klasifikuar lëndën e madhe arkivore, që ma kishte lënë nëna amanet. Është monografi për një aktore, në mesin e të parave, të cilat në një kohë, jo edhe aq falënderuese për të qenë aktore, morën guximin për ta jetësuar ëndrrën, përkundër paragjykimeve arritën të fitojnë respektin për aktrimin e artin skenik. Meli ia dhuroi gjithë jetën skenës e publikut, dhe publiku u lidh me të, nëpërmjet pasurisë shpirtërore, që përçonin plejada e femrave tragjike, të përvuajtura, krenare, besnike, madhështore, duke i luajtur ato u bë simbol i secilës prej tyre.

Në një monografi për një person të dashur, është gjithmonë dhe risku se mund të mbash anë. Por nën optikën time si lexues, hasa emocion, por në një rrëfim që mëton të ishte i paanshëm, për aq sa është e mundur për një person aq të rëndësishëm. Si dhe sa mund të jetë një fëmijë neutral për nënën, që në këtë rast ishte dhe artiste e madhe e popullit?

Antigona Qena-Kaçaniku: Melihate Ajeti, ishte aktore, e cila që nga mosha 16-vjeçare ia dhuroi gjithë qenien e saj aktrimit dhe luajti mbi 180 role, kryesisht të parat, në petkun e secilës protagoniste shkriu veten skajshmërish, foli, vuajti dhe derdhi lot të vërtetë, puna e saj u vlerësua u lavdërua dhe mori çmime, në vend e jashtë vendit: Dija, Zonja me kamelie, Erveheja, Hajrija, Plaka Nicë, Antigona, Dezdemona, Ana Karenjina, Lady Magbeth. Janë vetëm disa nga rolet bravuroze, për të cilat mori kritika të jashtëzakonshme dhe të gjitha këto janë në libër, por ajo nuk ishte e vetme, ishte pjesë e një ansambli të shkëlqyeshëm, që bashkërisht krijonin shfaqje të mrekullueshme dhe si të tillë, i takojnë historikut të krijimtarisë artistike të këtij vendi e këtij populli. Kam shpresë se lexuesi do ta shohë punën e një gazetareje, e jo të vajzës së saj. Jam përpjekur të jem sa më objektive dhe që para lexuesit t‘i shtroj vetëm faktet e historinë reale të krijimtarisë së saj. Pra aty janë shkrimet e vështrimet, nga kritikët më eminentë të asaj kohe, janë intervistat e shumta, është e radhitur krijimtaria e saj ndër vite, krijimtaria e përbashkët me Muharremin, rolet në shfaqjet, filmat e serialet, dramat televizive, dëshmitë për sukseset e shpërblimet, janë kujtimet e disa kolegëve, regjisorëve, shkrimtarëve, pastaj fotografitë private e të shfaqjeve si dhe vetëm disa, nga kujtimet e mia, nga jeta e përbashkët me prindërit e mi, të zgjuara me kujdes e butësisht ato të bukurat, ngase shumë afër flenë ato të hidhurat. Kjo monografi s’është vetëm plotësim i një amaneti, që ma la nëna, por një detyrë, obligim dhe nder, që të kujtoj punën e krijimtarinë mbresëlënëse të asaj gjenerate të artë aktorësh e krijuesish.

Ju jeni bijë e dy artistëve të mëdhenj, Melihate Ajeti dhe Muharrem Qena. Në monografi, ju i keni kushtuar një pjesë dhe babait tuaj.

Antigona Qena-Kaçaniku: Fillimi i krijimtarisë së të dy prindërve të mi, është i gërshetuar me punën e jetën e përbashkët dhe s’mund t’i ndash edhe po deshe. Meli erdhi në teatër në Vitin 1951, nga një fëmijëri e lënduar nga fati i asaj kohe, erdhi nga jetimorja e Pejës, ku edhe e zbuluan talentin e saj, “gjatuesit” e aktorëve të rinj, për teatrin e sapoformuar krahinor, tash kombëtar, në mesin e tyre edhe Muharremi, i cili u bë mësuesi dhe udhërrëfyesi i profesionit, si dhe bashkëshorti i saj. Së bashku me Muharremin, si dy të rinj, të talentuar, të pasionuar pas lojës, aktrimit, teatrit e artit në përgjithësi, do të krijojnë veprat më të bukura në skenën e Teatrit të Prishtinës. Së bashku do ta formojnë e plotësojnë njëri-tjetrin për 16 vjet, si në artin e skenës, ashtu edhe në dallgët e jetës. Por natyrisht, ata kurrsesi nuk janë të ndarë nga i gjithë ansambli, që punonin e krijonin me dashuri e disiplinë të jashtëzakonshme ndaj punës, artit dhe vendit, me prezantime bravuroze lartësuan kulturën shqiptare, fituan çmime nëpër festivale, ku nuk e njihnin Kosovën, e lere më gjuhën shqipe, e aq më pak trupën brilante të teatrit të Prishtinës, me shfaqjet e suksesshme, që nga” Zullumqari” ,’Besa’, “Sikur te isha djalë”, “ Bashkëshortët”, “ Zonja me kamelie” e deri tek “Erveheja”, vendosën artin skenik në piedestalin më të lartë, gjithnjë duke tentuar që të dëshmohen, në atë Jugosllavinë e asaj kohe, se janë të barabartë me të tjerët, në mos edhe më të mirë, u bënë ambasador të denjë të kulturës sonë jashtë vendit. Prandaj dhe nuk guxojnë të harrohen, është turp të harrohen aktorët e krijuesit e asaj gjenerate, që vepruan me dinjitet për të krijuar vlera e luftuar paragjykimet.

Meqë jeni fëmijë i dy artistëve të mëdhenj, sa ka ndikuar kjo në rrugëtimin tuaj artistik?

Antigona Qena-Kaçaniku: Të jesh vajzë e aktorëve të çmuar, të obligon që të jesh gjithnjë shembullore, në shkollë, në shoqëri, e jetën e përditshme, posaçërisht në punë. Vetë jeta me ta, deri në moshën e ndjeshme të adoleshencës sime, kur më janë ndarë prindërit, ka bërë nga unë një adhuruese të artit në përgjithësi, librat kanë qenë pasuria e tyre më e madhe dhe e kam pas të natyrshme t’i lexoj të gjitha, qysh nga mosha krejtësisht e vogël, bile edhe ato libra, që nuk ishin për moshën time, si veprat e Shekspirit, Molierit, apo Dostojevskit, nga Alberto Moravias e deri tek Agata Kristi, dhe natyrisht librat e shkrimtarëve shqiptarë. Kam kaluar shumë kohë në teatër, me aktorët, në prova e shfaqje, duke u bërë admiruese e gjithë asaj bote magjike, por nga të dy prindërit jam këshilluar që të mos bëhem aktore dhe kështu studiova pikturën, e u bëra gazetare, aty këtu shpreha ndjenjat me vargun e shkruar e këngën e kënduar. Më duhet të them se, sado që e kanë pasur të vështirë, krijuesit e asaj gjenerate, që të frymojnë lirshëm në krijimtarinë e tyre, arritën që të lënë në trashëgimi vepra aq të bukura, kjo na nderon e dëshmon për vlerat që i kishim dhe se megjithatë, ishte kohë kur arti është çmuar, shijuar e shpërblyer, çka nuk shoh sot një vlerësim të tillë dhe çka e lëndon rrjedhën krijuese të krijimtarisë artistike në përgjithësi në vendin tonë. Nëse thuhet se ’’Arti është fashë shëruese e shpirtit’’, më shumë se në cilëndo kohë tjetër, kemi nevojë për vlera të mirëfillta.

Keni përshkruar Melin si një grua me dinjitet, e ndjeshme, por jashtëzakonisht krenare, që mbyllej në vete, shoqërohej me librat e fletoret e saj.

Antigona Qena-Kaçaniku: E bukur, krenare e dinjitoze, gjithnjë në dyluftim me paragjykimet e rrethit, e ndjeshme deri në dhembje dhe po, librin e kishte mik të sinqertë edhe kur mësonte tekstet e gjata, pushonte duke lexuar ndonjë libër, kurse përjetimet e ndjenjat e përditshme, në vazhdimësi i shkruante në fletore, e që m’i la, mbi 160 fletore, me besim e porosi, se vetëm unë, duhet të vendos, kur, si dhe çka të bëjë me to. Me siguri Elion, gjatë rrugëtimit tënd në prezantimin e librave, krijuesve e adhuruesve të librit, e vëren se sot lexuesit e librave po bëhen specie të rralla dhe natyrisht mund të fajësojmë kohën e internetit e stilin e shpejtuar të jetës, por jo, në botë lexohet libri ende me të madhe, nga të gjitha gjeneratat. Kam dëshirë e shpresë, që kjo rini e jona, aq e talentuar, por edhe aq e helmuar nga rrjedha e ngjarjeve politike te ne, të gjejë prosperitetin e lumturinë e merituar, këtë donte edhe Meli, këtë ajo edhe e thotë në intervistën e fundit që ia dha revistës “Teuta’’ më 2004-tën: “Shpresoj se do të vijnë ditë më të mira, më të begatshme dhe me nivel të lartë në çdo lëmë, për të gjithë njerëzimin. Shpresoj se edhe unë do ta përjetoj këtë prosperitet të popullit tim, këtë gëzim, bashkë me nipat e mi.”

Keni ndonjë peng, që ngeli i pabotuar në monografi? Apo ndonjë peng për Melin?

Antigona Qena-Kaçaniku: Kam shumë material të papërfshirë në këtë monografi, por nuk më mbeti peng, ngase doli ashtu siç e paramendova, ashtu çfarë ishte edhe Meli, e bukur, e sinqertë, e drejtpërdrejtë, dhe jam shumë falënderuese për përkrahjen e botimin, shtëpisë botuese “Koha” , e sidomos drejtoreshës e redaktores së kësaj monografie, Flaka Surroit. Me kohën, ndërgjegjja bëhet më e rënduar, nga gjërat që ke mund t’i bësh e nuk i bëre. Në tetorin e vitit të shkuar, Meli do t’i kishte mbushur 85 vjet dhe kjo monografi është dhuratë nga e bija për nënën.

Po për fund, cili do të ishte një mesazh për lexuesin që merr në dorë monografinë e Melit?

Antigona Qena-Kaçaniku: Ja pra, monografia, si dokument i një krijimtarie jetësore po i dhurohet ardhmërisë, kurse në këtë kohë të pandemisë, kur po fitojnë vlerë e kuptim, si kapitujt më të çmuar të jetës, mu çastet e gjërat aq të vogla, ju propozoj që ta freskoni të sotmen, duke u përvjedhur në të kaluarën, ashtu si çdo popull në rruzullin tokësor, le të mburremi me veprat e krijueseve tanë, pa të cilët, kishte mbetur aq i varfër ky gjerdan i krijimtarisë sonë artistike. /dritare.net/ KultPlus.com