Nga Saimir Z. Kadiu

Melushe Bebeziqi (1933-1967) balerina e famshme shqiptare e Balshoj teater…

Eshte nje e vertete e padiskutueshme qe balerinat e famshme ruse si Mathilde Kschessinska (1872-1971), Olga Spessivtseva (1895 – 1991), Anna Pavlova (1881-1931), Galina Ulanova (1910-1998), Natalia Makarova (1940-), Alicia Markova (1910-2004), Maya Plisetskaya (1925-2015), Ulyana Lopatkina, etj., i kane dhene Rusise primatin ne kete displine spektakulare te artit, por ne shqiptaret harrojme ose jemi te “infektuar me covidin” e te mohuarit te cdo arritjeje te bashkeatdhetareve tane ne majat e artit….

Ne hollin e Balshoj Teater jane dy fotografi te dy yjeve te baletit rus me origjine shqiptare e madhja Melushe Bebeziqi dhe e bija e saj Margarita Perkun-Bebeziqi.

Melushi ka interpretuar ne tempullin e baletit boteror role te tilla si:

“ARRËTHYESI”- Lindori (14 nëntor 1953)
“KALI GËRMUQ”- Cigania (7 prill 1960)
“DON KISHOTI”- Spanjolle (13 maj 1961)
“ARRËTHYESI” – Indiane (25 shkurt 1962)
“DON KISHOTI” – Bolero (23 mars 1962)
“SHATRIVANI I BAHÇISARAIT” (14 prill 1962)
“TRAVIATA” – Cigane (20 shtator 1962)
“DON KISHOTI”- Mercedes (5 tetor 1962)
“LAURENCIA”- Liriku (11 janar 1963)
“ROMEO & ZHULIETA” – Shërbyesja (25 prill 1963)
“ARRËTHYESI”- Spanjolle (31 maj 1963)
“LAURENCIA”- Flamengo (12 tetor 1963)
“SHTEGU I SHTRËNGATËS” (7 nëntor 1963)
“GAJANA”- Lezginka (6 shkurt 1964)
“HIRUSHJA” Valltarja me gjarpër (20 shkurt 1964)
“LEJLI DHE MAXHUNI” Mauritania (7 janar 1965)

Ajo ishte nje shqiptare 24 karat …

Babai i saj, Xheladin Bebeziqi ishte me origjinë shkodrane. Njeri me shpirt artisti, që këndonte shumë bukur këngët e qytetit të tij. Tregtia e bashkoi me korçaren, Sabiha Serezi, një grua e diplomuar për pedagogji në Stamboll. Në vitin 1924, ajo emërohet drejtoreshë e Shkollës së Vashave në Korçë. Në të njëjtën kohë, zgjidhet edhe Kryetare e Shoqërisë së Gruas shqiptare. Falë tregtisë dhe kulturës, kjo familje më pas, vendoset në Bullgari. Në Sofje, më 31 tetor 1934, lindi edhe Melushja.

Me shpirtin e saj, të një artisteje të lindur shpalosi bukurinë dhe madhështinë e valleve shqiptare. Ende pa mbushur 13 vjeç, filloi të nderoi dhe njëkohësisht gëzoi kombin. Si të ishte Festival Kombëtar dhe jo Ballkanik, ai i zhvilluar në vitin 1947, në Manastir. Mbi 90 përqind e stadiumit ishte i mbushur me shqiptarë nga Kosova dhe Maqedonia. Kur hidhnin qeleshet e bardha nga gëzimi, ngjante si të kishin shpërthyer fishekzjarret. Të gjithë të elektrizuar nga magjia e interpretimit të valleve shqiptare nga Melushe Bebeziqi. Tronditi Budapestin në vitin 1949 me “Dasmën shqiptare”, në Festivalin e Dytë Botëror të Rinisë dhe Studentëve. U kthye në Tiranë, me çmimin e festivalit, si interpretuese. Edhe më shumë shkëlqeu gjatë turneut të vitit 1950, në Rumani, Bullgari, Hungari, Poloni, Çekosllovaki… Nuk kishte ç’të priste më Shqipëria, për të shkolluar këtë talent… Pas këtij turneu të jashtëzakonshëm, u përgatit lista e artistëve që do të nisnin studimet në Bashkimin Sovjetik. Në të ishte emri i Agron Aliajt, Ganimet Vëndreshës, Zoica Haxhos, Petrit Vorpsit, Xhemil Simixhiut dhe në krye i Melushe Bebeziqit. Pas gjashtë vjetë studimesh, në të famshmin “Balshoi Teatër”, kthehen në Atdhe vetëm pesë. Më e pakta që u tha në atë kohë për Melushe Bebeziqin, ishte që braktisi Shqipërinë.
Melush Bebeziqi nje primabalerine e Bolshoit vdiq nga nje semundje e rralle ne zemer ne vitin 1967 ne moshen 33 vjecare.

Sipas baletmaestrit tone te madh Agron Aliaj, Melushja ishte nje “ krijesë magjike, me nje jehonë dhe ndjesi që të lënë statujat e përkryera. Më ka lënë përjetësisht buzëqeshjen e erotizmit fëminor… Shpirtmadhe, por e madhe edhe si interpretuese. E madhërishme në sensibilitet, por magjike edhe si femër! Nuk mund ta trashëgonte dot këtë gjeni, ajo Shqipëri e varfër, shpërdoruese e pamëshirshme e këtyre ndjesive…

Ashtu si bënë me të në vitin 1952, kur ajo erdhi me pushime. E fotografuan lakuriq fotoreporterët shqiptarë. Thënë ndryshe, e masakruan, sepse nuk e mirëkuptuan atë potencial të madh artisti. Nuk e mirëkuptuan as kur në mes të natës, për t’iu shmangur ashpërsisë së bashkëkombasve po lahej lakuriq në detin Adriatik… Ajo erdhi në këtë jetë për t’u bërë artiste me famë botërore. Nuk mund të shprehej shpirti i saj, në atë skenë të vogël, në atë regjim që më shumë se artistë nxori spiunë. Spiunët që shkonin në Komitetin Qendror dhe lëshonin shigjetat e kuqe:

– Pse duhet të shkojë për studime jashtë shtetit një vajzë e tillë?
– Hajde! Kërceni si Melushja dhe u qoftë ju udha e mbarë!- përgjigjej drejtori, Kol Jakova.
Ikëm gjashtë për të studiuar në Bashkimin Sovjetik dhe u kthyem pesë. Shpeshherë i kam bërë pyetje vetes:
-Bëri mirë apo jo që nuk u kthye Melushja?
Në këtë terren të vështirë, me male dhe njerëz krenarë në ashpërsi, Melushja nuk mund të shpërthente kurrë! Më kujtohet ajo që dikur i kam thënë Perlocajt:
– Unë erdha në Shqipëri për të vdekur pak e nga pak, ndërsa ti ike në Francë për të lulëzuar pak e nga pak…
Vetëm “Balshoi Teatër” ishte për Melushen. Aty dhe vetëm aty, mund të shkëlqente madhështia dhe perfeksioni i saj. Atje… ku më duket shpeshherë, sikur jam pranë Melushes që përshëndet publikun e mahnitur në magjinë e saj. Sepse Melushja ishte gjeni. Kërcimi i saj kishte ekspresivitetin e një krijese shumë të talentuar. Në të fshihej një botë e madhe mistike, orientale, e përzierë me një dramë të madhe njerëzore siç ishte edhe jeta e saj. Ajo ishte valltare magjike në ndjeshmëri, sensibilitet, ledhatime, lëvizshmëri… Ajo fytyrë e ëmbël dhe tërheqëse, ata sy të bukur, të zinj dhe të thellë, ajo zhdërvjelltësi sensuale e trupit, ai kërcim shumë erotik, me përsosmëri lëvizjesh të duarve dhe vitheve, të merrte frymën! Edhe tani, sa herë punoj me artistët e rinj dhe u kërkoj vallëzueshmërinë, më konturohet para syve Melushja.
I thashë një herë kur ishim me studime në Moskë:
-Melushe, nuk e di pse më shëmbëllen me plakën Izergil, personazhin e tregimit të Gorkit që nga Rusia, përfundoi në haremin e Shkodrës, ndërsa ti nga Shqipëria do të përfundosh në Rusi…
Ajo me buzëqeshjen e saj të jashtëzakonshme, ma ktheu:
-Agron! Ti vazhdimisht je pak filozof….

Në fakt, më artiste se ne ishte ajo. Pas provave të lodhshme, shpeshherë mblidheshim të gjashtë studentët shqiptarë dhe loznim kush fantazonte më shumë. Na çudiste të gjithëve me fluturimet artistike për të ardhmen e jetës së saj. Aq sa edhe Xhemili nuk e arrinte dot në fantazi…

Në atë kohë, Bashkimi Sovjetik po hapej drejt Perëndimit. Kishin filluar të vinin artistë të mëdhenj, që më shumë se për talentin dëshiroheshin për përditshmërinë dhe lirshmërinë e jetës së tyre. Në këto kontakte dhe bashkëbisedime, ndjehej mirë edhe Melushja. Sepse ajo, nuk ia prishte kurrë qejfin vetes, duke iu përgjigjur përherë pozitivisht thirrjeve të brendshme. Sepse ajo, kishte lindur, për një botë të madhe, dashuri dhe art të madh…”
Askush me mire dhe me sakte se nje gjigand si Agron Alia nuk mund ta pershkruante se kush ishte ballerina jone e madhe Melushe Bebeziqi…

Edhe e bija e saj “eksploroi” ne rrugen e suksesit te se jemes…

Margarita Perkun-Bebeziqi eshte vajza e koreografit rus Georgi Perkun dhe e balerines se famshme shqiptare Melush Bebeziqi. Ajo ka lindur ne Moske ne vitin 1957.

Por edhe ajo pati vdekje te hershme… vetem disa kohe pas triumfit ne Konkursin Nderkombetar te Baletit ne Moske ne vitin 1981 ( ku ajo fitoi medaljen e arte), vdes ne nje aksident automobilistik me 6 gusht 1981.

Eshte nje fatkeqesi por edhe nje turp qe keto dy balerina njihen pak ose aspak ne Shqiperi. Por kjo lidhet me teper me qendrimin e shtetit komunist ndaj Melushit e cila pasi studjoi ne Moske , u martua me koreografin Perkun dhe nuk u kthye ne Shqiperi pas prishjes me sovjetiket.

Edhe sot e kesaj dite nene e bije ( qe ndajne te njejtin varr ne Moske) jane te nderuara nga komuniteti artistik i teatrit Bolshoi.

Por ne vendin e origjines ende asnje nderim per balerinen e madhe shqiptare…

Gjithashtu binjaku i saj Ylli Bebeziqi, nje balerin premtues u burgos nga regjimi komunist ne Shqiperi dhe vdiq ne burg ne moshen 24 vjecare ne vitin 1958. Shkak i burgosjes se tij ishte nje hakmarrje per dashurine e tij me vajzen e nje personaliteti te njohur ushtarak te kohes.

Tragjedia e tij ishte e tmerrshme… e hoqën nga puna, e mbyllën në çmendinë, e vranë në qeli dhe i zhdukën edhe varrin. /Dielli/ KultPlus.com