Alberina Haxhijaj

FemArt ka filluar edicionin e tij të 6-të mbrëmë, me një shfaqje jashtëzakonisht të bukur dhe të fuqishme e cila ka ardhur si bashkëpunim në mes të Qendrës për Art dhe Komunitet – Artpolis dhe Teatrit Amerikan nga qyteti i New Yorkut – “La Mama”.

Publiku i cili dëshiroi që të ndiqte hapjen e edicionit të 6-të të FemArti i ra rreth e përqark Bibliotekës Kombëtare të Kosovës “Pjetër Bogdani” për të përcjellë shfaqjen “Trojanet”, që bëri hapjen e këtij festivali.

Shfaqja bazohet në tekstin e Euripidit, e që shpalosë fatin e grave të Trojës pasi që qyteti i tyre është pushtuar, burrat janë vranë dhe anëtarët e familjeve të mbetura do të merren si skllevër, shkruan KultPlus.

Shkruar 2500 vite më parë, temat e saj- lufta, dhuna ndaj grave dhe fëmijëve, gjenocidi- vazhdojnë që të jenë aktuale në botë. Për këtë arsye kjo shfaqje i ka vënë vetes synim që të shfaqet nëpër vende ku së fundi ka pasur luftëra apo konflikte, duke përdorur teatrin si një mjet për të adresuar çështje bashkëkohore.

Shfaqja bazohet në produksionin origjinal të Teatrit Eksperimental ‘La Mama’ të ‘Trojaneve’, krijuar nga Andrei Serban, Elizabeth Swados dhe Great Repertory Company Jones nga Ellen Stewart në vitin 1974.

Shfaqja fokusohet në historinë e katër grave trojane, mbretëresha Hecuba, resë së saj Andromache (fëmija e së cilës vritet pasi që është djalë), Kasandra, vajza e mbretëreshës dhe Hela e Trojës, të cilën njerëzit e fajësojnë për fillimin e luftës. Secilës grua i jepet një hyrje spektakulare në shfaqje ku ato reagojnë ndryshe dhe sipas mënyrës së tyre ndaj rrethanave tragjike.

“Trojanet” në verzionin e ‘La MaMa’ nuk performohet në gjuhën angleze apo në ndonjë gjuhë tjetër. Përkundrazi teksti është një përzierje e gjuhëve të vjetra si greqisht, latinisht, Nahuatl dhe Navajo, fjalë të shpikura dhe fjalë të marra nga gjuhët e vendeve ku shfaqja është shfaqur më parë. E tashmë në të janë përfshirë edhe pjesë nga kultura shqiptare.

Aktorja Ilire Vinca tha për KultPlus se pikërisht elementi i gjuhës bën që kjo shfaqje të jetë universale, pasi gjuha e shfaqjes iu përket të gjithëve dhe askujt njëkohësisht.

“Shfaqja ka pjesë edhe tonat të cilat ne i kemi shtuar si për shembull një këngë e jugut të cilën e këndoj gjatë shfaqjes, të një pjese funerali. Mirëpo, ajo që është interesante është se projekti nuk ka vetëm profesionistë në të por edhe jo profesionistë, aktorë të rinj, studentë të posa diplomuar nga tre komunitete në Kosovë të cilët e flasin një gjuhë universale dhe një tregim i cili çdo herë e ka në fokus njeriun, dhe për njeriun”, u shpreh ajo për KultPlus.

Kjo shfaqje është dhënë në më shumë se tridhjetë vende anembanë Evropës, Azisë dhe Lindjes së Mesme. Për interpretuesit, muzikantët dhe audiencat gjatë viteve, ajo ka qenë një përvojë e jashtëzakonshme. E tillë është bërë edhe për aktorët pjesëmarrës nga Kosova duke përfshirë edhe aktoren Aurita Agushi.

“Kjo ka qenë njëra prej eksperiencave më të mira për mua dhe që kam me e kujtu gjatë pasi në këtë shfaqje luaj bashkë me dy vajzat e mia Gloriozën dhe Heliantën. Pjesa më e mirë e saj është se kjo shfaqje e merr publikun me vete në të katër anët e bibliotekës dhe publiku çdo herë është në pritje se çfarë do ndodhë në cepin tjetër të Bibliotekës”, tha Agushi për KultPlus.

Shfaqja kërkon që publiku të lëvizë me aktorët në hapësirën e lojës. Kjo qasje nga Andrei Serban bën që publiku të jetë pjesëmarrës dhe dëshmitar, jo vetëm spektator. Përdorimi i kombinuar i gjuhëve të hershme, muzikës, këngës dhe lëvizjes është imponues dhe tërheqës. Historia bëhet universale dhe ekziston hapësirë për tregime dhe histori individuale të çdo personi dhe komuniteti për të hyrë dhe për t’u lidhur me shfaqjen.

Interaktiviteti me publikun ka qenë sfidues edhe për aktorët.

“Kjo shfaqje për mua ka qenë një shkollë ne vete dhe mendoj që është shumë mirë që FemArt është hapur me këtë shfaqje pasi aty trajtohet edhe tema e grave trojane. Tema është e ndjeshme dhe gjatë provave gjithmonë kemi ushtru duke e paramenduar publikun, duke mos qenë të sigurt se sa publik ka me pas dhe sonte pati shumë publik dhe jemi munduar që të adaptohemi, që publiku ta përjetojnë sa më afër ngjarjen”, tha aktorja Danjela Markaj për KultPlus.

Temat e luftës së Trojës – lufta, gjenocidi, fati i grave dhe fëmijëve në luftë, si dhe efektet mbi ata që kapen në betejat e pafundme për pushtet – vazhdojnë të rezonojnë në botë, tha Onmi Johnson për KultPlus.

“Jemi të lumtur që kemi arritur që të sjellim një shfaqje të balancuar në mes të aktorëve shqiptarë, serb dhe muzikantëve romë. Njerëzit kanë thënë se nuk mund të keni artistë nga Serbia dhe nga Kosova në të njëjtën shfaqje, por mundesh. Madje ashtu si thotë edhe Ellen Stewart, arti tejkalon politikën. Më vjen shumë mirë që shfaqja u pëlqye dhe kishte një numër të jashtëzakonshëm të publikut”, u shpreh për KultPlus Johnson.

Kjo shfaqje është vënë në jetë nga ekipi i Projektit ‘Trojanet’: Maud Dinand, George Drance, Kim Ima, Onni Johnson, Bill Ruyle, Sara Galassini. Aktorët/et: Aurita Agushi, Anisa Ismaili, Branislav Stanković, Daniela Markaj, Donika Ahmeti, Edlir Gashi, Fisnik Sykaj, Fjolla Hana, Ilire Vinca, Jelena Orlović, Kushtrim Qerimi, Marija Velić, Mikel Markaj, Mina Nikolić, Qendresa Kajtazi, Rajmonda Ahmetaj, Skender Podvorica, Stefan Đordević, Stefan Stojanović, Tamara Trajković si dhe muzika nga Skenderi dhe Mërgimi. / KultPlus.com