Fjala çam është një evoluim i termit “t’chiam” dhe përkon me emrin e një lumi të vjetër që kalonte përmes krahinë së Çamërisë. Fjala “T’chamis” haset në shumë harta të vjetra romake dhe helene, duke na treguar se emri “Çamëri” është më i vjetër se Epiri dhe është përdorur vetëm nga popullsia shqiptare ndër shekuj. Ajo që është  më e rëndësishme  të thuhet këtu është se, popullsia çame ka një etnitet, traditë dhe zakone të mirëfillta shqiptare, shkruan KultPlus.

Gjuha shqipe e folur në Çamëri, mund të theksojmë se është pikëtakimi, apo pikëpjekja e dy dialekteve tona, gegë e toskë, me elemente të lashtësisë historiko-linguistike, si gërshetim dialektesh e nëndialektesh shqipe, si një gjuhë e ruajtur me elemente origjinale të rrënjëve ilirishte. Ndoshta, kjo formë e ruajtjes së origjinalitetit rrënjësor linguistik në të folur, u ruajt në vetvete, ngase nuk u bë kurrfarë aplikimi i gjuhës së njësuar shqipe, si ndalim arbitrar hegjemonist grek, për tu shprehur zyrtarisht si gjuhë amtare e arbanitëve. Nuk pati një zyrtarizim të Arbanishtës, ngase është bija e Pellgasishtes, së lashtë, prej së cilës rrodhi vet kjo greqishtja e lashtë, duke mbuluar rrënjët arbanishte me ato greqishte të reja me sufiksalet.

Kultura çame është shprehëse e vlerave të një popullsie me histori të lashtë, bart shtretësime të hershme, të formuara në epoka të ndryshme. Siç mund të jetë vënë në dukje nga studiuesit e ndryshëm, ajo është formuar nga elementë të lashtë parailirë (Pellazgë, Ilirë e që u trashëguan në mesjetën e hershme në kohën e formimit të kombësisë shqiptare. Nuk është e rastit një nga përfundimet e studiuesve gjermanë në librin “Këngët e çamëve“ se ky gjurmim muzikologjik dhe tekstologjik dhe botimi i materialit të mbledhur na tregon qartë se te këngët çame kemi të bëjmë me një shtresë arkaike të muzikës shqiptare. Atje nga trojet tona të braktisura, lëviz dhe gjallon shpirti i Çamërisë dhe i popullsisë së saj, gjalon bota e miteve, bota parapagane e pagane, bota e perëndive. Ato janë në shtëpinë e tyre dhe zot që nuk ka fuqi t’i shpërngulë.

Një tjetër vlerë të trashëgimisë kulturore të popullit çam e kemi edhe veshjen kombëtare për të cilën kanë folur studiues e shkrimtarë si nga vendi jonë po ashtu edhe ndërkombëtarë. Ndër të tjera, me interes të veçantë  është dhe përshkrimin që i bën diplomati  dhe shkrimtari François Pouqueville i cili në vitet 1820 kishte bërë një ekspeditë në viset shqiptare dhe ndër të tjerash kishte bërë një përshkrim rreth veshjes çame dhe elegancën që u jep ajo banorëve të asaj krahine: “…Udhëtari që do të shikojë ata çamë, që do të kenë shpëtuar nga sundimi feudal i sovranit të Janinës dhe një rënie mortaje, do të njohë me vështirësi ata burra të bukur, me ato qëndisma të bukura lara-lara të veshur me kostume të shkëlqyera dhe të ngarkuar me ar të çmueshëm, që ngjasin sikur të ishin një koloni ushtarësh të Pirros, të pasur me plaçka të Trojës, që kanë zbarkuar sërish në Epir…”.

Mjaft të bukura e të larmishme janë veshjet popullore të përdorura nga popullsia e krahinës së Çamërisë. Deri në fund të shek.XIX  veshja më e përhapur për burra si tek ata të besimit mysliman dhe tek ortodoksët, ishte ajo me fustanellë e shoqëruar me stoli të qëndisur me fije argjendi me gjunjakë, xhamadan, mëngore, këmishë të shkurtër me mëngë të gjëra, qeleshja me majucë, opingat me xhufka të kuqe dhe çorapet e bardha. Pjesë tjetër shoqëruese e kësaj veshje konsideroheshin zbukurimorja e gjoksit e punuar nga argjendarët e qytetit të Janinës si dhe silahu i zbukuruar me fije argjendi i cili i vendosur mbi brez, shërbente për të mbajtur armët e brezit si dhe koburet.

Çamëria ka dhënë një trashëgimi të madhe kulturore për popullin shqiptar duke filluar nga gjuha, veshja, këngët e zakonet dhe të gjitha këto janë vlera të cilat populli shqiptarë duhet t’i ruajë dhe t’i mbrojë sepse përbëjnë një thesar të çmuar të eposit  shqiptar. / KultPlus.com