Sarajet e Kapedan Gjon Marka Gjonit kanë një vlerë të madhe historike, jo vetëm për familjen që e posedon këtë pronë, por për mbarë zonën dhe shqiptarët. Kapedan Gjon Marka Gjoni me besnikërinë dhe harmoninë që e karakterizonte arriti të pajtojë 600 raste gjakmarrje në Mirditë. Edhe pse kanë kaluar shumë vite dhe sistemi komunist e detyroi Kapedan Marka Gjonin të largohet nga Shqipëria, mbesa e tij nuk ka hequr dorë në rindërtimin e Sarajeve. Në një intervistë për “Diaspora Shqiptare” mbesa Bianca Gjomarkaj Nakovics tregon se si është ngulitur tek ajo historia e të parëve të saj.

Çfarë do të thotë për ju të jeni mbesa e Kapedan Gjon Marka Gjonit?

Kjo është një pyetje shumë e rëndësishme, sepse të jesh mbesa e Kapedan Gjon Marka Gjoni ka shumë kuptime dhe ky status mbart shumë përgjegjësi. Por mund të them se kjo ndjenjë përgjegjësie vjen nga fakti se gjyshi im ishte mishërim i njeriut të ndershëm dhe besnik, dy tipare nga të cilat ai nuk u lëkund kurrë.

Ndershmëria e tij është reflektuar në aftësinë e tij për një periudhë 20 vjeçare në Mirditë duke vendosur paqe, duke zgjidhur rreth 600 raste gjakmarrje dhe duke mbajtur rrethin në harmoni të plotë. Besnikëria e tij ndaj familjes, bashkëatdhetarëve dhe vendit ishte e palëkundshme, e vërtetuar kjo edhe gjatë mërgimit të tij në Itali. Së bashku me babanë tim dhe shumë shqiptarë të tjerë të njohur ata krijuan “Bllokun Kombëtar Independent” dhe vazhduan rezistencën e regjimit komunist edhe nga jashtë vendit. Kjo organizatë ishte shumë e rëndësishme sepse ishte ndër të parat misione të fshehta në Shqipëri që mbanin gjallë shpirtin luftarak. Ai vazhdoi luftën e tij për lirinë e Shqipërisë deri në vdekjen e tij në vitin 1968. Të jesh mbesa e tij dhe të kesh jetuar me të deri në vdekjen e tij është privilegj i madh dhe është një ndjesi që nuk harrohet kurrë. Si mbesa e tij unë shpresoj të krahasohem me këtë njeti të mëdh në një mënyrë sado të vogël.

Mendoni se restaurimi i sarajeve do tí kthej familjes atë çfarë i takon?

Nisma ime për të rindërtuar Sarajet lindi si një nevojë për të rikujtuar vlerët e derës së Gjomarkut. Po, prona i përket familjes sime, por është diçka shumë më tepër se kaq. Është një simbol historik dhe kulturor për të gjithë Mirditën dhe Shqipërinë. Sarajet nuk janë vetëm një ndërtesë, është shpresa dhe liria dhe duke e rigritur atë unë shpresoj që të rikthej pak nga ajo shpresë dhe liri dhe të korigjoj një gabim të madh që ju bë familjes në atë kohë, që ju shkaktuar gjithashtu edhe njerëzve të Mirditës. Në thelb ky restaurim do të rikthente jo vetëm atë që na takon neve si familje, por do të rikthente shpresën edhe për Mirditën për të treguar se gjithçka është e mundur dhe se gjëra më të mira do të vijnë në të ardhmen.

Ju jeni rritur dhe formuar me historinë e familjes suaj, do të thotë kjo që interesi për ta parë të rindërtuar këtë ndërtesë është shumë i madh?

Sigurisht që historia e familjes sime ka luajtur rolin më të madh në dëshirën time për tí parë Sarajet të rindërtuara. Fakti që jam rritur me gjyshin time në Itali dhe kam dëgjuar shumë histori për Sarajet dhe Oroshin nxitën këtë dëshirë të madhe brenda meje. Sidoqoftë interesi për të rindëtuar Sarajet përfshin më shumë se familjen tonë. Shumë shqiptarë këtu ku unë jetoj dhe në të gjithë botën janë shprehur të etur për të qenë pjesë e këtij projekti historik dhe shpresoj se ndërtimi i Sarajeve do të sjell fundin e një kapitulli të errët për Mirditën.

Qëllimi im, pas restaurimit është të krijoj një “Qendër Mirëseardhje” për të gjithë shqiptarët dhe të huajt që të shijojnë muzen, të marrin pjesë në aktivitete kulturore dhe të shijojnë natyrën përreth. Sigurisht do të siguroj një rrugë, e cila do të ndikojë në zhvillimin e zonës. Do të jetë një vend gëzimi, rilindje dhe paqe.1 nga 4 

Mendoni se ky projekt do të realizohet?

Unë besoj se me shpirtin tim amerikan, vendosmërinë time shqiptare dhe një prekje të këmbënguljes sime italiane, ky projekt do të bëhet realitet.

Familja ime luajti një rol të madh në historinë shqiptare dhe shumica e asaj historie u zhvillua në Sarajet. Shumë personalitete të huaja na vizituan dhe ngjarje të mëdha politike ndodhën në Sarajet, të tilla si rinovimi i besëlidhjes së Besës në 1928, për barazinë e Bajrakëve, e cila u mblodh nga Kapidan Gjon Marka Gjoni në Shpal dhe u shpall si festë në Sarajet . Ky dhe shumë arritje të tjera historike ndodhën atje dhe ato duhet të mbahen mend si pjesë e historisë së Shqipërisë. Shembulli më i afërt me vizionin për projektin tim ka shumë të ngjarë të lidhet me Muzeun Marubi në Shkodër. Në kuptimin që Sarajeti do të jetë një vend i historisë dhe kulturës, duke treguar arritjet e Dera e Gjomarkut dhe rëndësinë e vendit të saj në historinë e Shqipërisë, bazuar në fakte historike të cilat nuk mund të mohohen.

Website: https://sarajetgjonmarkagjonit.com/ 

Ka pasur gjithashtu mjaft restaurime që kanë ndodhur në vitet e fundit duke përfshirë financime private, duke përfshirë shtëpinë e Bektash Bej Cakrani dhe Gjergj Fishtës, prandaj ndjehem shumë i sigurt se kur të gjithë palët e interesuara të shohin se ky projekt po ecën përpara ata gjithashtu do të dëshirojnë të jenë pjesë e kësaj ngjarje historike. Unë do të jap gjithçka për ta realizuar këtë ëndërr, jo vetëm për mua por për Mirditën.

A keni provuar më parë të rindërtoni Sarajetin në Orosh?

Jo, kjo është hera e parë që dikush ka inicuar një projekt të tillë. Meqenëse i përket trashëgimtarëve ligjorë të Kapidan Gjon Marka Gjoni, është mëse normale që unë, si një nga nipërit e mbesat e tij që jetoj në Shqipëri, të bëj hapin e parë. Pjesa tjetër e nipërve dhe mbesave të gjithë jetojnë në SHBA  te cilat edhe ata  janë shumë mbështetës të projektit.

Ju e  keni vizituar Mirditën, çfarë ju pëlqen më shumë në vendin tuaj të origjinës?

Mirdita nuk është si asnjë rajon tjetër i Shqipërisë që kam parë ndonjëherë. Malet dhe liqenet e tij të bukur të tërheqin dhe mund të ndjesh se si shqiponjat fluturojnë sipër. Ështënjë vend magjik si asnjë tjetër. Por përveç ambientit të saj të bukur janë njerëzit e Mirditës që e bëjnë atë kaq të veçantë. Ata janë më mikpritësit dhe bujarët nga të gjithë njerëzit që kam takuar këtu. Ata ju mirëpresin në shtëpinë e tyre sikur të ishit familje dhe ju trajtojnë me respektin më të madh. Ata do t’ju japin këmisha nga shpina nëse do të duhej. E them nga përvoja ime se ata janë njerëzit më të dashur dhe bujarë të që kam takuar .

Na tregoni pak për veten tuaj, cili është profesioni juaj dhe me çfarë jeni angazhuar në vendin ku jetoni?

Babai im, Kapidan Ndue Gjon Marku së bashku me gjyshin tim, Kapidan Gjon Marka Gjoni, ishin refugjatë politikë në Itali që nga viti 1945. Unë linda dhe u rrita atje deri në moshën 12 vjeç, kur emigruam në Nju Jork, SHBA. Ne zgjodhëm Nju Jorkun sepse vëllai i vogël i babait tim, Kapidan Nikoll Gjon Marku, i cili kishte ikur nga kampi në Tepelene në 1949, u vendos përfundimisht atje. Disa vjet pas vdekjes së gjyshit tim në 1968 ne u bashkuam me Nikoll dhe familjen e tij.

Arsimi im formalisht  përfundoi në Nju Jork. Në 1981 u martova me një nënoficer të Marinës së Shteteve të Bashkuara dhe për 22 vitet e ardhshme udhëtova nëpër botë së bashku me burrin tim, ndërsa më tej ndoqa një karrierë administrative në agjenci të ndryshme të qeverisë amerikane. Pasi u tërhoqa nga shërbimi qeveritar, fillova biznesin tim Antik në Virxhinia, i cili ishte funksional deri në shpërnguljen tonë në Shqipëri në 2012.

Që nga mbërritja jonë këtu unë kam qenë mjaft e zënë duke u përpjekur për të restauruar Kullën e Gjon Marka Gjoni në Shkodër, ku unë jetoj , si dhe trajtimin e shumë çështjeve të pronës me të cilat përballemi. Shpresa ime është që përfundimi i projektit Sarajet do të më lejojë të jem më shumë e  angazhua në mënyrë sociale  me njerëzit e Oroshit. Synimi im është që ta vendos atë në një fondacion bamirës me fokusin në shtimin e angazhimit të kulturës, historisë dhe trashëgimisë përmes turneve udhëzues në muze dhe shtëpi, së bashku me ngjarjet e organizuara që promovojnë historinë e pasurisë dhe trashëgimisë për të avancuar edukimin e publikut në lidhje me Mirditën, me theks të veçantë te Kapidan Gjon Marka Gjoni dhe Dera e Gjomarkut./ diaspora shqiptare/ KultPlus.com