Bisedoi: Alma Nikolli

“Italia ka shijen e bukës, 
e sidomos atë të bukes të fëmijëve të mi. 
Tirana është e ëmbël si bakllavaja e mamit
e ëmbel si fëmijëria ime
Çamëria ështe e hidhur si ullinjtë
si kafeja e gjyshes
si dhimbja e saj.”

Titulli i këtij shkrimi përmban lot, por në fytyrën e Sonilës gjithnjë rrezaton buzëqeshja. Flas për Sonila Alushin, vajzën çame që kandidon për këshillin bashkiak të Bergamos, në listën Gori.

Është fëmija i parë në familje dhe siç rrëfen ajo, të gjithë dëshironin të ishte djalë, por Sonila është një nga vajzat me të cilat krenohet jo vetëm familja, por edhe Shqipëria.

“Kam lindur një mëngjes qershori në vitin 1979 dhe si fëmija i parë në familje, të gjithë dëshironin dhe prisnin një djalë. Prindërit më tregojnë si fëmije llafazan por të mbarë kur isha e vogël. Nuk flasin po kaq mirë për adoleshencën time. Le të themi që kisha të drejtë të rebelohesha paksa në një shoqëri shumë maskiliste siç ishte ajo e atyre viteve. Gjithsesi me gjithë vështirësitë e kohës, ekonomike dhe sociale që kalonte Shqipëria, mendoj që kam jetuar një femijëri të bukur dhe të lirë mbi të gjitha”, rrëfen Sonila.

Ditët e para në Itali

Mes lotëve dhe frikës… kështu i kaloi Sonila orët e para pasi shkeli në shtetin Italian. Ishte 19 vjeç dhe shkonte në Bergamo për të studiuar. I duhej të përballonte arrogancën e policëve italianë… i duhet të paguante çmimin e paragjykimit që ishte krijuar në Itali për vajzat shqiptare që punonin si prostituta.

Sonila tregon për Gazeta Shqiptare: “Ditët e para ne Itali kanë qenë traumatike. Fluturimin e parë e kisha për në aeroportin Fiumicino të Romës. Ishte fund gushti i vitit 1998, isha vetëm 19 vjeç. Polici i kufirit, pasi më pyeste pa ndaluar dhe vuri re bezdinë që ndjeva nga ai pyetësor me tone arrogante, më shoqëroi në një qendër policore të aeroportit për verifikime. Aty m’u desh të pres për orë të tëra pa mundur as t’i telefonoj prindërve për t’u thënë që fluturimi kish shkuar mirë. Verifikimet shkuan aq gjatë sa humba avionion tjetër për në veri. Frika se do më duhej të kaloja natën në aeroport dhe mbase jo vetëm një natë, më bëri të laja me lot rrugët e aeroportit. Humba valixhet, ato tre gjëra që kisha, humba dhe kurajën për momentin. Fati desh që u gjend një vend atë natë në një avion tjetër dhe e ndihmuar nga udhëtarë të rastit, arrita të shkoj në shtëpinë e të afërmëve të mi pas një ditë të tmerrshme! Vetëm më vonë kuptova që atë ditë kisha paguar çmimin e paragjykimit që ishte krijuar në Itali, për vajzat shqiptare, si pasojë e prostitucionit.

Ditët më pas mezi dola nga shtëpia, më duhej të jepja provimin e gjuhës italiane në Universitetin e Bergamos ku isha regjistruar në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja dhe Letërsisë. Fillimi qe shumë i vështirë në një qytet të vogël, që asokohe ishte mësuar pak me të huajt. Por pas disa vitesh “luftë” për gjithçka, nga puna e deri tek çatia, vendosa që do reagoja ndryshe: I premtova vetes që askush nuk do arrinte më të më bënte të ndihesha jo si në shtëpinë time. Ndjeja nevojën të hidhja rrënjë, të mos ndjehesha e huaj. Që nga ajo ditë u përqëndrova tek gjithçka pozitive që më ndodhte e tek të gjithë njerëzit e mirë që takoja. Kështu vazhdoj dhe sot. Nuk është naivitet, është zgjedhje e ndërgjegjshme për të përballuar çdo vështiresi me energji pozitive.”

A mendove ndonjëherë të ktheheshe pas?

“Ka patur një moment që e kam menduar kthimin, malli bënte të veten, por Shqipëria vazhdonte të vuante një mentalitet të fortë patriarkal dhe situata ekonomike, e sociale ishte ende shumë e vështirë. Pasi u martova e sidomos pasi erdhën fëmijët, çdo tundim për kthim avulloi. Aty kuptova që tashmë kisha vënë vërtetë rrënjë në Bergamo. Por me Shqipërinë nuk i zbeha kurrë lidhjet. Fëmijët flasin shqip, vijnë në Shqipëri me shumë dëshirë dhe e duan shumë origjinën dhe traditat tona.”

Në mesin e vështirësive të fillimit, Italia i ofroi Sonilës gjënë më të rëndësishme për një grua shqiptare të atyre viteve: Lirinë.

“Italia më ofroi atë që Shqipëria e atyre viteve nuk mund të më ofronte: lirinë e të qenit grua e lirë në radhë të parë. Italia më ofroi mundësinë e një pune të paguar më mirë duke bërë të mundur edhe ndihmën për prindërit e mi. Italia, emigrimi, më dha mundësinë të kalis karakterin dhe të kem mundësi të marr nga kjo kulturë disa cilësi që i karakterizojnë si popull: ndjeshmërinë e madhe ndaj të bukurës, përulësinë si vlerë e jo si turp, xhentilesën si pjesë e një personaliteti të fortë e jo të dobët.”

Punët e para të Sonilës: Kamariere, lavapjatese, pastruese dhe shitëse

Sonila e mori rrugën e emigracionit për të studiuar, por paralelsiht me universitetin iu desh edhe të punonte. Punët e para nuk ishin ato të ëndrrrave. Për disa vite punoi si kamariere, lavapjatëse, pastruese apo shitëse, eksperienca që i vlerëson jo pak në zhvillimin e saj të mëvonshëm.

“Punët e para që kam bërë për shumë vite kanë qenë kamariere, lavapjatëse, pastruese dhe shitëse. Nga Tirana vija nga një eksperiencë e shkurtër në gazetari për një revistë drejtuar adoleshentëve, e cila quhej TEST. Këto punë ishin tej mase larg ëndrrave të mia, por më shërbyen shumë si eksperienca. Pasi u njoha me tim shoq, e pasi kishim bërë një ekperiencë në pastrimin e hyrjeve të pallateve, vendosëm të hapnim një firmë pastrimesh. Sot firmat që kemi janë tre të cilat merren dhe me ndërtime. Punëtorët janë më së shumti shqiptarë dhe them me krenari që punojmë shumë mirë së bashku, kemi ditur të bëjmë skuadër. Dhe kjo nuk është vetëm meritë e jona, por dhe e mbi të gjitha e tyre.”

A e ndjen Italinë si atdheun tënd?

“Po, pas 21 vitesh mund të them që edhe Italia është Mëmëdheu im. Jam vajzë e saj e adoptuar, por vajzë edhe e saj, jo vetëm e Shqipërisë. Më e rëndësishmja është se Italia, Bergamo, është mëmëdheu i fëmijëve të mi. Nuk kam se si të mos e dua e të mos i jem mirënjohese.”

Çamëria, themeli i karakterit të Sonilës

Sonila “ushqehet” me tre shije. Bukë, bakllava dhe ullinj. Ajo na e shpjegon përmes vargjeve qeniën e saj sa çame shqiptare, e sa italiane.

“Italia ka shijen e bukës, 
e sidomos atë të bukes të fëmijëve të mi. 
Tirana është e ëmbël si bakllavaja e mamit
e ëmbel si fëmijëria ime
Çamëria ështe e hidhur si ullinjtë
si kafeja e gjyshes
si dhimbja e saj.”

Ajo është rritur me mallin për tokën e saj, Çamërinë. Edhe pse e dënuar për t’i qëndruar larg, Sonila njeh edhe gurët e rrugicave të vendit ku kanë lindur e janë rritur katër gjyshërit e saj.

“Çamëria ka qenë dhe është për mua themeli i karakterit tim: jam rritur me tregimet e gjyshes që më ushqyen dashurinë për një tokë e cila mund dhe duhet të kish qenë edhe toka ime. Njoh edhe gurët e rrugicave ku kanë lindur e janë rritur të katër gjyshërit e mi; njoh dilaketin e ëmbël, poezitë e kënduara dasmave, bëmat e stërgjyshit, kalin e tij të bardhë, karakterin e tij të fortë. E njoh atë toke dhe ato të shtëpi nëpërmjet zërit të saj kur pinte kafenë e hidhur e pastaj, me një gjest të shpejtë, e kthente filxhanin mbi pjatën e vogël. Çamëria është pjesë e imja dhe fakti që deri diku arrita të çoj përpara amanetin e gjyshes, denocimi i padrejtësisë që i është bërë popullit tonë dhe ruajtja e traditave tona, është krenaria ime më e madhe. Gjyshen në fjalë e kam ende gjallë dhe asnjë arritje imja e shkuar apo e ardhme nuk do të krahasohet me këtë.”

Si çame, a je ndjerë e huaj në atdheun tënd, Shqipërinë?

Në radhë të parë unë preferoj të flas për vendin ku kam lindur e ku jam rritur si mëmëdheu, toka, nëna, se kështu arrij edhe ta dua më shume. Nuk jam e ndjerë e huaj sepse u rrita në një familje të forte e cila diti ta luftojë paragjykimin. Por shpesh ndjehesha ndryshe nga të tjerët. Për shembull fakti që më thërrisnin shpesh “Sonila çomja”, apo fakti që nuk arrija të flisja totalisht me dilaket tiranas, bënte që të isha apo konsiderohesha disi ndryshe nga fëmijët e tjerë.

A mund të fitojë Sonila, një shqiptare, në zgjedhjet lokale në Itali?

Ajo mendon se po. “Patjetër që po, ne jemi komuniteti më i integruar dhe kjo gjë ka sjellë edhe pjesëmarrjen në politikë sepse mbështetja dhe besimi tek ne është rritur ndjeshëm. Normalisht mundësitë do kishin qenë më të mëdha nëse do të kishim qenë më të organizuar si komunitet, por dihet, kjo është pika jonë e dobët që më shumë se çdo gjë tjetër na pengon në shumë raste. E them këtë sepse nga radhët tona janë shtuar shqiptarët me shtetësi italiane duke u bërë kështu edhe fuqi politike. Pra është mëse e ditur që ftohemi për kanditatura nga partitë kryesore, pikërisht për të afruar drejt votës më së shumti bashkëatdhetarët tanë. E nëse ne do të ishim organizuar më mirë për të mbeshtetur ata kanditatë shqiptare me më shumë kompetenca dhe eksperiencë, mundësitë për fitore do të kishin qenë më të larta.”

Cila është lufta jote e përditshme për çështjet e emigracionit?

“Lufta ime kryesore është paragjykimi, i cili nuk rëndon vetëm psikologjikisht duke prekur dinjitetin e njeriut, por edhe jetën e përditshme. Paragjykimi pengon gjetjen e punës, gjetjen e shtëpisë, gjetjen e shokut, gjetjen e integrimit. Paragjykimi është një nga problemet më të mëdha që kemi si shoqëri e jo vetëm në Itali. Deri dje e kam luftuar nëpërmjet shembullit tim, shumë emigrantëve të tjerë dhe aktiviteteve kulturore, tëcilat i kam promovuar nëpërmjet konferencave dhe mediave.

Sot dua të bej një hap më shumë, dua ta luftoj me politikat sociale të duhura. Urrejtja raciale e ka rënduar klimën në Europë e në botë, ndaj dua të punoj për një Bergamo më inkluzive, më të hapur në mentalitet, më moderne, më të bukur. Me Listen e pavarur Gori të cilës kryebashkiaku i Bergamos i ka dhënë mbiemrin e tij, ka nje vit që formohem por edhe dëgjohem e konsultohem. Në çdo pjesë të programit tonë për fushën sociale, është dhe zeri im. Kam disa projekte specifike për të cilat e gjithë skuadra më mbështet.

Dua të punoj për një konsullatë të popujve ku komunitetet e huaja të kenë mundësi komunikimi të drejtpërdrejtë me këshilltaret e bashkisë të qytetit ku punojnë, ku rrisin fëmijët, ku paguajne taksat, ku jetojnë. Dua të punoj për një tavolinë rrembullake të koordinuar më në fund nga një këshilltar bashkie jo autokton (Bergamo nuk ka patur as edhe një deri më sot). Nuk jam kandiduar për të treguar sa e integruar jam, atë e kam bërë me shumë punë të tjera nga më e përulura e deri tek biznesi, gazetaria, kultura, aktivitetet vullnetare, etj. Jam kandiduar për të punuar për një integrim më të mirë e më të shpejtë të pjesës më të dobët të shoqërisë sonë, qoftë autoktone apo jo.

Jam kandiduar pasi eksperienca e këtyre viteve dhe një skuader eficente ma lejoi. Nuk jam kandiduar për  “t’i dhënë ngjyrë” një liste politike, jam kandiduar pasi pasioni, vullneti, dëshira, imepnjimi, studimi dhe besimi i skuadrës që më mbështet, më dha shtysë e siguri.

Unë jam Sonila, por jam dhe pjesë e një grupi shumë të bashkuar. Pra nuk jam vetëm e sido të shkojnë këto zgjedhje, une nuk do jem e nuk do punoj vetëm.”

Mbështetja më e madhe për Sonilën në zgjedhjet e 26 majit, patjetër janë shqiptarët. Ajo ka një mesazh për ta:

“Me datë 26 Maj votohen administratorët e qytetit tuaj, ju bëj thirrje të shkoni të votoni! Vota është një nga të drejtat më të rëndësishme që kemi fituar me atë pasaporte, të mos e zbatosh është mëkat. Por nuk duhet harruar që vota është shprehje besimi dhe ky i fundit duhet dhënë vetëm pasi të jeni informuar më së miri mbi kapacitetin dhe aktivitetin social e politik të çdonjërit prej kandidatëve. Poltika është e keqe vetëm kur bëhet keq dhe kjo varet nga zgjedhjet tona: me votën ne vendosim përfaqësuesit; me votën ne kemi fjalën; me votën ne kemi përgjegjesineë. Ju lutem mos e shpërdorini këtë të drejtë dhe besimin tuaj.”

Do të doja të isha italiane vetëm një ditë. Me 26 maj. Do lija gjithçka tjetër në botë, e do të shkoja për të votuar Sonila Alushin./GSH