26 Janar, 2020 - 10:58 pm
Përktheu: Jonida Balla
Privilegji është çështje problematike, veçanërisht sepse i bënë të besojnë të privilegjuarit se avantazhet e tyre në jetë, janë tërësisht të fituara me forcat e tyre dhe disavantzhet e atyre më me pak fat si të merituara, kur në realitet ngjarjet aktuale dhe kulturore të fuqishme, mund të na bartin në asnjërin drejtim të bazuar në forcën kulturore, politike dhe ekonomike tërësisht të jashtme për karakterin tonë. Aftësinë dhe vlerat personale. Megjithatë kur të gjitha kushtet tona të jashtme distancohen, qofshin ato të rastësishme apo të mjera, kush jemi ne brenda personalitetit tonë më të thellë? Çfarë e tërheq gjeometrinë e unit “Unë”?
Kjo është ajo çfarë Sylvia Plath (27.10.1932 – 11.02.1963), adreson në pasazhin karakteristik dhe prekës, “The Unabridged Journals of Sylvia Plath”. Vepra e cila na prezanton poeten e çmueshme në gjetjen e një force hyjnore jorelogjioze, në kremtimin e harlisur të kureshtjes dhe mendimet e saj për jetën, vdekjen, shpresën dhe lumturinë.
Në këtë vepër/ditar, në hyrje të tij, vjeshtën e vitit 1950, 18 vjeçarja Plath e trajton vullnetin e lirë, verbërinë e privilegjit dhe çfarë na bënë ne këta që jemi. Ajo shkruan:
“Çfarë di unë për pikëllimin? Asnjë njeri që e dua nuk ka vdekur apo është torturuar. Asnjëherë nuk më ka munguar ushqimi apo një vend për të fjetur. Kam pasur fatin të jem e talentuar me pesë shqisat dhe me një pamje të jashtme atraktive. Kështu që mund të filozofoj nga ulësja ime e vogël dhe e rehatshme. Dhe po shkoj të bëhem pjesë e një prej kolegjeve më të mira të Amerikës; Jam duke jetuar me vajzat më të shquara amerikane. Për çfarë duhet të ankohem? E vetmja meritë që mund t’a shtoj vete është se jam me bursë dhe këtë e kam fituar në bazë të angazhimit tim gjatë viteve të Gjimnazit, në të kundërtën nuk do të isha këtu ku jam sot. Por kur flasim rreth kësaj çështje, sa prej tërë kësaj ishte vullnet i lirë? Sa prej kësaj ishte kapaciteti për të menduar se edhe këto i kam nga prindërit e mi, ndikimi I tyre tek unë për të studiuar dhe për tu kompletuar në nivelin akademik, nevoja për të gjetur një alternativë për botën sociale të djemve dhe vajzave, të cilën e kish atë ndaluar ta pranoja? Dhe a nuk vjen dëshira për të shkruar nga tendenca introverte, që kishte filluar qëkur isha e vogël, e krijuar derisa isha në botën e përrallave të Mary Poppins dhe Winnie the Pooh? A nuk është kjo që më ka distancuar nga shokët/ shoqet e klasës? Fakti që i kisha të gjitha notat A dhe isha “ndryshe” nga pjesa tjetër e klasës. Si, nuk jam aq e sigurt, por “ndryshe” ashtu sikur kafsha me prekjen e duarve të njeriut, që i kthehet kopesë. E tërë kjo mund të jetë një mënyrë subtile e distancimit egoist të vetvetes nga kopeja e zakonshme.”
Një vit më herët, Plath i kishte shkruar letër nënës së saj:”Dua të jem e lirë- e lirë të njoh njerëz dhe jetën e tyre- e lirë të zhvendosem në pjesë të ndryshme të botës, që të mësoj se ekzistojnë morale dhe standard të tjera përveç këtyre që posedoj.” Me këtë kuriozitet empatik dhe vetëdijesim akut për manifestime të kulturave të ndryshme, ajo I rikthehet pyetjes së vullnetit të lirë , në ditarin e saj:
“ Sa për vullnetin e lirë, ekziston një çarje e ngushtë që njeriu të mund të futet aty. Nëse unë do të kisha lindura nga prindër italianë, në një nga ato shpellat në ndonjë kodër, do të isha prostitutë që në moshën 12 vjeçare sepse më duhej të mbijetoja (pse?) dhe ky do të ishte opsioni i vetëm. Nëse o të kisha lindur në një familje pasanikësh njujorkeze, do të kisha organizuar ndeja të mëdha e të zhurmshme, me kontakte e njohje të shumta. Si mund ta di? Nuk e di; vetëm mund të hamendësoj. Por unë jam “unë” tani; dhe kështu janë miliona të tjerë në botë.”
“The Unabridged Journals of Sylvia Plath” është një vepër e papërsëritshme, një kryevepër e filozofisë në mënyrën e saj të vrazhdë dhe të prozës në mënyrën më të rafinuar./KultPlus.com
